7Rekomandime<strong>Vlerësimi</strong> <strong>Mjedisor</strong> <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong> <strong>pas</strong> <strong>Konfliktit</strong>Në pesë vjetët e fundit <strong>Shqipëri</strong>a ka vuajtur <strong>pas</strong>ojat e destabilizimit <strong>në</strong> rajon dhetë trazirave civile. Gjatë pranverës së vitit 1999 vendi u përball me një sfidë tëre, <strong>pas</strong>i qindra mijëra refugjatë hy<strong>në</strong> <strong>në</strong> territorin shqiptar si <strong>pas</strong>ojë e konfliktit<strong>në</strong> Kosovë. <strong>Shqipëri</strong>a iu përgjigj kësaj sfide me një forcë të jashtëzakonshme dukemarrë përsipër një barrë të madhe mbi infrastrukturën e saj, edhe ashtu të dobëtmjedisore. Megjithatë, <strong>pas</strong>ojat e konfliktit <strong>në</strong> Kosovë mbi mjedisin shqiptar ja<strong>në</strong>, mesa duket, jo fort të rënda, krahasuar me sfida të tjera mjedisore.Pas dekadash të tëra lënieje <strong>pas</strong> dore të mjedisit, faktorët ekonomikë e ka<strong>në</strong>ngadalësuar zhvillimin industrial <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>. Për <strong>pas</strong>ojë, nga fabrikat dhe minierat delmë pak tym, ujë i ndotur industrial dhe mbeturina të ngurta. Pas vitesh të tëra aktivitetiindustrial ka<strong>në</strong> mbetur, megjithatë, një numër vendesh mjaft të kontaminuara, që pokërcënoj<strong>në</strong> shëndetin e njerëzve dhe mjedisin. <strong>UNEP</strong>-i ka identifikuar pesë nga këto“pika të nxehta”. Disa prej uzinave <strong>në</strong> fjalë ja<strong>në</strong> mbyllur, të tjera ja<strong>në</strong> ende <strong>në</strong> pu<strong>në</strong>,madje ka<strong>në</strong> edhe rëndësi për ekonomi<strong>në</strong> shqiptare. Të gjitha kërkoj<strong>në</strong> vëmendje tëngutshme. Ndo<strong>në</strong>se një sërë zonash të hetuara nga misioni mund të mos konsiderohen <strong>në</strong>situatë emergjence, ato paraqesin, gjithësesi, probleme serioze të administrimit mjedisor.Këto zona kërkoj<strong>në</strong>, gjithashtu, një vëmendje të menjëherëshme, me qëllim që tëparandalohen rreziqet e mëtejshme ndaj shëndetit të njerëzve dhe mjedisit.<strong>UNEP</strong>-i rekomandon <strong>në</strong> përgjithësi një veprim dykahësh për të përballuar ndotjenindustriale <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>. Së pari, strategjitë e pakësimit të rreziqeve duhet tëzhvillohen dhe të zbatohen shpejt për të ndrequr problemet që ka<strong>në</strong> dalë <strong>në</strong> zonat e“pikave të nxehta”. Strategji të ngjashme ja<strong>në</strong> të nevojshme edhe për zonat e tjeraindustriale të diskutuara. Së dyti, nevoja e ngutshme për <strong>pas</strong>trimin e impianteve tëndotura të <strong>Shqipëri</strong>së kërkon një organizëm që do të merret me çështje më tëstrukturuara të administrimit mjedisor <strong>në</strong> <strong>Shqipëri</strong>. Administrimi i mbeturinave tërrezikshme, trajtimi i hedhurinave të ngurta, trajtimi i ujërave të ndotura, mbrojtja etokës dhe e ujërave <strong>në</strong>ntoksore, monitorimi, zbatimi i ligjit, të gjitha këto çështje sidhe plot të tjera, kërkoj<strong>në</strong> një drejtim të fortë si dhe investime të qëndrueshme, që dotë mbështesin përpjekjet e ekspertëve të përkushtuar vendas të mjedisit.<strong>Shqipëri</strong>a duhet të bëjë përpara duke treguar një angazhim të fortë për mbrojtjendhe përmirësimin e mjedisit. Përfitimet e saj mund të je<strong>në</strong> të mëdha nga bashkëpunimii ngushtë me shtetet fqinje. Nga ana e vet, komuniteti ndërkombëtar duhet të jetë ipërgatitur për të mbështetur përpjekjet e këtij vendi <strong>në</strong> interes të mbrojtjes së shëndetittë njeriut dhe të nxitjes së një mjedisi të fortë dhe të shëndetshëm <strong>në</strong> rajon.Më poshtë jepen rekomandimet për veprime specifike, të cilat mbështeten <strong>në</strong>përfundimet e <strong>pas</strong>qyruara me hollësi më sipër.52
“Pikat e nxehta”1. Uzina kimike – Durrësa) Të nisin përpjekjet për t’iu përgjigjur emergjencës <strong>në</strong> mënyrë të koordinuarsi<strong>pas</strong> udhëzimeve të AKM-së, që:• Të ndalohet rreptësisht hyrja <strong>në</strong> uzi<strong>në</strong>, <strong>në</strong> vendin e hedhjes së hedhurinavedhe <strong>në</strong> impiantet e magazinimit të kimikateve.• Të zhvendosen menjëherë të gjithë banorët që jetoj<strong>në</strong> brenda ose pra<strong>në</strong>uzi<strong>në</strong>s dhe vendit të hedhjes së plehrave, për <strong>në</strong> vendbanime tëpërshtatshme, si dhe të sigurohet monitorimi i shëndetit të tyre.• Kimikatet të magazinohen menjëherë dhe pa rrezik <strong>në</strong> një zo<strong>në</strong> të sigurt,derisa të sigurohet një transport dhe trajtim i përshtatshëm i tyre. Masa tërrepta sigurie duhet të ndërmerren për mbrojtjen e pu<strong>në</strong>torëve të përfshirë <strong>në</strong>procesin e transportit të kimikateve.• Të kryhet një studim i plotë për ndotjen e ujit dhe të tokës <strong>në</strong> uzi<strong>në</strong>, <strong>në</strong>vendin e hedhjes së plehrave, <strong>në</strong> zonat e magazinimit, si dhe tërekomandohen masa afatshkurtra dhe afatgjata për zgjidhjen e problemevetë çdo zone.• Të hapen puse monitorimi dhe të fillojë një program monitorimi që tëpërfshijë të tri zonat, si dhe formacionin ujëmbajtës të shtresës së sipërme,ujërat e të cilit derdhen <strong>në</strong> det.• Të rindërtohen ose, të paktën, të riasfaltohen rrugët lokale që përmbaj<strong>në</strong>materiale të ndotura të uzi<strong>në</strong>s.7Rekomandime2. Uzina e PVC-së <strong>në</strong> Vlorë.a) Të nisin përpjekjet për t’iu përgjigjur emergjencës <strong>në</strong> mënyrë të koordinuar,si<strong>pas</strong> udhëzimeve të AKM së, që:• Të ndalohet rreptësisht hyrja <strong>në</strong> uzi<strong>në</strong>.• Të zhvendosen menjëherë të gjithë banorët që banoj<strong>në</strong> brenda ose pra<strong>në</strong>uzi<strong>në</strong>s për <strong>në</strong> vendbanime të përshtatshme, si dhe të sigurohet monitorimi ishëndetit të tyre.• Të magazinohen brenda një kohe sa më të shkurtër mbeturinat e merkurit qëgjenden pra<strong>në</strong> Uzi<strong>në</strong>s së PVC-së.• Të kryhet një studim i plotë për ndotjen e ujit dhe të tokës <strong>në</strong> uzi<strong>në</strong> si dhetë rekomandohen masa afatshkurtra dhe afatgjata për zgjidhjen eproblemeve të çdo zone.• Të happen puse monitorimi dhe të fillojë një program monitorimi që tëpërfshijë formacionin ujëmbajtës të shtresës së sipërme, që derdhet <strong>në</strong> gjirine Vlorës.53