rozdział v. rozstrzyganie sporów z zakresu prawa pracy - Infor

ROZDZIAŁ V.ROZSTRZYGANIE SPORÓWZ ZAKRESU PRAWA PRACYPracownik może dochodzić swych roszczeń ze stosunku pracyna drodze sądowej. Przed skierowaniem sprawy na drogę sądowąpracownik może żądać wszczęcia postępowania pojednawczegoprzed komisją pojednawczą (art. 242 k.p.).WAŻNE! Zasadą pozostaje, że pracodawca i pracownikpowinni dążyć do polubownego załatwienia sporu zestosunku pracy (art. 243 k.p.).Spory ze stosunku pracy rozpatrują sądy pracy i ubezpieczeńspołecznych, będące wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymiw sądach powszechnych.Liczba tych sądów i ich właściwość rzeczową i miejscowąokreśla rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 26 września2001 r. w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeńspołecznych (Dz.U. Nr 106, poz. 1161 ze zm.).Sądy te są utworzone w sądach rejonowych, w sądach okręgowychi w sądach apelacyjnych.Obecnie na terenie kraju sądów tych funkcjonuje:● na poziomie sądów rejonowych – 80,Sądy pracy75

● na poziomie sądów okręgowych – 34,● na poziomie sądów apelacyjnych – 10.Sądy pracy rozstrzygają spory ze stosunku pracy zarównoz powództwa pracownika przeciwko pracodawcy, jak i z powództwapracodawcy przeciwko pracownikowi. Tryb postępowaniaprocesowego przed tymi sądami jest uregulowanyw głównej mierze w Kodeksie postępowania cywilnego.Jeżeli chodzi o uregulowania dotyczące rozstrzyganiasporów pracowniczych, to Kodeks pracy stanowi, iż sporyo roszczenia ze stosunku pracy rozstrzygają:● sądy pracy – stanowiące odrębne jednostki organizacyjnesądów rejonowych oraz● sądy pracy i ubezpieczeń społecznych – stanowiące odrębnejednostki organizacyjne sądów wojewódzkich – zwane sądamipracy.Kognicja sądówSprawyz zakresu prawapracySądy pracy rozpoznają jedynie sprawy z zakresu prawa pracy.Zgodnie z art. 476 § 1 k.p.c. przez sprawy z zakresu prawapracy rozumie się sprawy:● o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane,● o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący stronystosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechystosunku pracy,● o roszczenia z innych stosunków prawnych, do którychz mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy(np. stosunki pracy nakładczej, stosunki zatrudnienia członkówrolniczych spółdzielni produkcyjnych),● o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawieprzepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracyi chorób zawodowych.Sprawami z zakresu prawa pracy są też spory:● powstałe w związku z odmową wypłaty świadczenia pracowniczegoze środków Funduszu Gwarantowanych ŚwiadczeńPracowniczych (art. 8 ust. 2 ustawy z 29 grudnia 1993 r.76

o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalnościpracodawcy – Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.), a także● sprawy z powództwa związku zawodowego przeciwkopracodawcy o przekazanie należnych środków na zakładowyfundusz świadczeń socjalnych lub o zwrot temu funduszowiśrodków wydatkowanych niezgodnie z przepisami (art. 8 ust. 3ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeńsocjalnych – Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.).WAŻNE! Sądy pracy nie rozpoznają spraw dotyczącychustanawiania nowych warunków pracy i płacy, stosowanianorm pracy oraz pomieszczeń w hotelach pracowniczych.Zapis art. 262 § 1 i 2 k.p. pozostaje nieprecyzyjny, albowiemsądy pracy występują obecnie na poziomie rejonowym, okręgowymi apelacyjnym. Pozostawienie takiego zapisu jest – jak należyprzypuszczać – pewnym przeoczeniem ustawodawcy. Nieskutkuje to jednak w żaden sposób na prawidłowość funkcjonowaniatych sądów. Przepis § 3 art. 262 k.p. stwierdza, że zasadytworzenia sądów pracy, organizację i tryb postępowaniaprzed tymi sądami regulują odrębne przepisy. Tymi przepisamijest cytowane wyżej rozporządzenie Ministra Sprawiedliwościz 26 września 2001 r. (Dz.U. Nr 106, poz. 1161 ze zm.) oraz Kodekspostępowania cywilnego.Do kognicji sądów pracy należą również sprawy z zakresuubezpieczeń społecznych, w których wniesiono odwołanieod decyzji organów rentowych, dotyczacych:● ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego,● emerytur i rent,● świadczeń z funduszu alimentacyjnego,● innych świadczeń należących do właściwości ZakładuUbezpieczeń Społecznych,● odszkodowań przysługujących w razie wypadków i choróbzwiązanych ze służbą w wojsku, policji lub Służbie Więziennej.Sprawyz ubezpieczeńspołecznychDodatkowo podkreślić należy, iż przepis art. 263 k.p. wyraźniestanowi, iż postępowanie w sprawach o roszczenia pra-77

cownika ze stosunku pracy jest wolne od opłat sądowych;wydatki związane z czynnościami podejmowanymi w toku postępowaniaw tych sprawach ponosi tymczasowo Skarb Państwa.Sąd pracy w orzeczeniu kończącym postępowanie w danejinstancji rozstrzyga o tych wydatkach, stosując odpowiednioprzepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych,z tym że obciążenie pracownika tymi wydatkami może nastąpićw przypadkach szczególnie uzasadnionych.TerminyKodeks pracy określa terminy, w których możliwe jest złożenieodwołania (pozwu) do sądu pracy (art. 264 k.p.).Terminy te są następujące:● odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosi sięw terminie 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającegoumowę o pracę;● żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowaniawnosi się w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomieniao rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia lub oddnia wygaśnięcia umowy o pracę;● żądanie nawiązania umowy o pracę wnosi się w ciągu 14dni od dnia doręczenia zawiadomienia o odmowie przyjęciado pracy.KonsekwencjeuchybieniaterminowiZachowanie tych terminów jest bardzo ważne! Charakterprawny tych terminów jest wprawdzie dyskusyjny, alew orzecznictwie sądowym dominuje raczej stanowisko, iż terminyte są terminami prawa materialnego, co oznaczałoby, iżpo ich upływie wygasa materialnoprawne roszczenie pracownika.Złożony przez pracownika pozew do sądu pracy podlegałbyoddaleniu.Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 14 marca1986 r. III PZP 8/86 (OSNC 1986/12/194, wpisanej do księgizasad prawnych) zajął następujące stanowisko. Po pierwsze,terminy przewidziane w art. 256 i art. 264 k.p. są terminamiprawa materialnego, do których nie mają zastosowania przepisyKodeksu postępowania cywilnego dotyczące uchybienia78

i przywrócenia terminu. Po drugie, sąd oddala powództwo, jeżelipozew wniesiony został po upływie terminów określonychw art. 264 k.p., których nie przywrócono oraz po upływie terminówokreślonych w art. 256 k.p.Istnieje wprawdzie możliwość przywrócenia terminówz art. 264 k.p., jeżeli pracownik nie dokonał – bez swojej winy– w zakreślonym terminie czynności procesowej (tj. nie wniósłpozwu). Sąd pracy postanawia wówczas na wniosek pracownikao ewentualnym przywróceniu uchybionego terminu (art. 265§ 1 k.p.).Taki wniosek o przywrócenie terminu wnosi się do sądu pracyw ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia i wewniosku tym uprawdopodobnić należy okoliczności uzasadniająceprzywrócenie terminu.WAŻNE! Termin do złożenia wniosku o przywrócenieterminu jest już dalej nieprzywracalny – upływ tego terminuspowoduje wygaśnięcie prawa dochodzenia roszczeniana drodze sądowej.Unormowania zawartew Kodeksie postępowania cywilnegoPostępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy jestjednym z odrębnych rodzajów postępowania, uregulowanymw Dziale III Kodeksu postępowania cywilnego zatytułowanym„Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeńspołecznych”.Odrębności postępowania w sprawach z zakresu prawa pracyw porównaniu ze zwykłym postępowaniem procesowym odnosząsię w przeważającej mierze do sytuacji, gdy pracownik jestpowodem. Postępowanie w sprawie, w której powodem jest pracodawca,toczy się w zasadzie według ogólnych przepisówo postępowaniu procesowym.Ustanowienie tych odrębności opiera się przede wszystkimna kilku charakterystycznych zasadach, a mianowicie:● ochrony słusznego interesu pracownika,Zasadyproceduralnew sprawachpracowniczych79

● zwolnienia pracownika dochodzącego roszczeń od kosztówsądowych oraz● szybkości i ograniczonego odformalizowania postępowania.Kontakt z sądem jest dla każdego człowieka sytuacją niezmierniestresującą, czemu dziwić się nie należy, jako że w danymmomencie zostaje poddana pod osąd bardzo istotna dlaniego sprawa, a jednocześnie może on czuć się bardzo zagubionyw gąszczu przepisów prawnych, mogących mieć znaczeniedla rozstrzygnięcia. Z tego względu wskazać wypada w sposóbchronologiczny na podejmowane czynności procesowe, którebędą miały na celu merytoryczne rozpoznanie sprawy danegopracownika.Trzon postępowania sądowego stanowi postępowanie prowadzoneprzez sąd I instancji. Dalsze postępowanie ukierunkowanejest przede wszystkim na kontrolę prawidłowości orzeczeńwydanych przez sąd I instancji (postępowanie apelacyjne)lub orzeczeń wydanych przez sąd II instancji (postępowanie kasacyjne).Z tego względu poniżej zostaną przedstawione najistotniejszekwestie dotyczące wyżej wskazanych etapów postępowaniasądowego.Postępowanie przed sądem I instancjiPozewW pierwszej kolejności należy wspomnieć o treści pisma procesowego,które będzie inicjowało postępowanie w sprawiez zakresu prawa pracy; pismo to nazywane jest pozwem.Pozew – jak każde pismo procesowe – powinien zawierać:● oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, imię i nazwiskolub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych lubpełnomocników, a także adresy zamieszkania i siedziby pracodawcy,● dokładne określenie żądania i przytoczenie okolicznościfaktycznych uzasadniających to żądanie,● w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartośćprzedmiotu sporu, chyba że przedmiotem żądania jest pewnaoznaczona kwota pieniężna,80

● wskazanie dowodów, na poparcie swego żądania – jeżelimają to być dokumenty, to należy je załączyć choćby w kserokopii.Jeśli mają to być zeznania świadków, to należy wskazaćich imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz jakie okolicznościfaktyczne ich zeznania mają potwierdzać,● podpis pracownika lub jego ustawowego przedstawicielaalbo pełnomocnika (jeżeli w sprawie występuje pełnomocnik,to załączeniu podlega także udzielone mu pełnomocnictwo).Pozew składa się w oryginale wraz załącznikami. Do pozwudołączyć należy jego odpis wraz z odpisami załączników,które składamy przy pozwie. Tych odpisów musi być tyle, ilujest pozwanych w sprawie; zdarza się tak, że w danej sprawiepozwanym nie będzie tylko jeden pracodawca, lecz dwóchi więcej.W sprawach z zakresu prawa pracy, gdzie wnoszącym pozewjest pracownik, przepisy proceduralne nie pozostają tak bardzorygorystyczne, albowiem, jeżeli sąd stwierdzi, że pozew ten zawierapewne braki formalne, w tym nie zawiera dokładnegookreślenia żądania lub inne, pismu takiemu nadaje się bieg, jeślijego braki mogą zostać usunięte w toku czynności wyjaśniających(§ 332 regulaminu wewnętrznego urzędowania sądówpowszechnych – Dz.U. z 1987 r. Nr 38, poz. 218 ze zm.).Jeśli jednak braki formalne złożonego pozwu są tego rodzaju,iż w tej sprawie nie jest możliwe nawet przeprowadzenieczynności wyjaśniających, przewodniczący wydziału (lub wyznaczonyprzez niego sędzia) wzywa do ich usunięcia, zakreślającw tym celu 7-dniowy termin pod rygorem zwrotu pozwu(art. 130 k.p.c.). Jeżeli pracownik nie zastosuje się do powyższegowezwania, to przewodniczący zwraca mu pozew. Pozewten nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z jegowniesieniem. Takie zarządzenie przewodniczącego o zwrociepozwu doręcza się tylko stronie, która go złożyła (w tymprzypadku będzie to pracownik, będący powodem).Braki formalne pozwu, które będą uniemożliwiały nadaniesprawie biegu lub przeprowadzenie w tej sprawie czynnościwyjaśniających, będą zachodziły wówczas, gdy np. ze złożonegopisma wynika, iż zmierza ono wprawdzie do dochodzeniaZłożenie pozwuBraki formalne81

Rejestracjaroszczenia z zakresu prawa pracy, ale nie zawiera danych koniecznychdo oznaczenia strony pozwanej (pracodawcy) lub rodzajużądania i nie można ustalić, o co w sprawie chodzi.Oczywiste jest, iż pozew – po wpłynięciu do sądu pracy – zostajezarejestrowany w odpowiednim repertorium. Sprawie zostajenadana sygnatura, np. VIII P 1180/03 (cyfra rzymskaoznacza wydział danego sądu, literka „P” – sprawa pracownicza,cyfry „1180” kolejny numer porządkowy danej sprawyz tym wydziale, oznaczenie zaś „/03” oznacza rok, w którymsprawa została zarejestrowana).WAŻNE! Na tę sygnaturę strony powinny powoływaćsię w toku całego postępowania przed sądem I instancjiw trakcie składania jakichkolwiek pism procesowych.CzynnościwyjaśniającePowracając do czynności wyjaśniających, to sąd pracy podejmujeje, jeżeli przemawiają za tym wyniki wstępnego badaniasprawy, a także gdy sprawa nie była przedmiotem postępowaniaprzed komisją pojednawczą, chyba że czynności te nie przyspiesząpostępowania lub są oczywiście niecelowe z innychprzyczyn (art. 468 k.p.c.). Pamiętać przy tym należy, iż czynnościtych nie przeprowadza się, jeśli powodem w sprawiejest pracodawca.Czynności te przeprowadza sąd bez udziału ławników. Zmierzająone przede wszystkim do usunięcia braków formalnychpisma procesowych, w tym szczegółowego lub dokładniejszegookreślenia zgłoszonych żądań, wyjaśnienia stanowisk stronoraz skłonienia ich do pojednania i zawarcia ugody, a takżeustalenia, jakie z istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okolicznościsą sporne między stronami oraz czy i jakie dowody należyprzeprowadzić w celu ich wyjaśnienia, oraz wyjaśnienia innychokoliczności, mających znaczenie w celu prawidłowegoi szybkiego rozstrzygnięcia sprawy.Gdyby w trakcie tych czynności wyjaśniających zaszłamożliwość ugodowego zakończenia sporu, to nic nie stoi naprzeszkodzie, aby strony ją zawarły. Spowoduje to wówczasbezprzedmiotowość dalszego prowadzenia postępowania i sądwyda postanowienie o jego umorzeniu. Treść ugody zostanie82

spisana w protokole posiedzenia. Nie będzie już potrzeby wyznaczaniarozprawy.WAŻNE! Sąd pracy ma obowiązek w każdym stadiumsprawy nakłaniać strony do ugodowego zakończeniasprawy.Pracownik, dochodzący roszczeń z zakresu prawa pracy– działający bez adwokata lub radcy prawnego – może złożyćswoje roszczenie (powództwo) we właściwym sądzie ustnie lubdo protokołu.UstnezgłoszenieroszczeniaWAŻNE! Spisany i podpisany przez pracownika sekretariatusądowego protokół będzie równoznaczny ze złożeniempozwu. Należy przypuszczać, iż tenże pracownikkancelarii sądowej jest na tyle obeznany z ogólnymi zasadamiprocedury, że przy spisywaniu żądania pracownikaw sposób precyzyjny określi żądanie, dane personalnepowoda i pozwanego wraz z dokładnymi adresami.Jeżeli pracownik działa za pośrednictwem pełnomocnika będącegoradcą prawnym lub adwokatem, to w zdecydowanejwiększości przypadków nie powinny wystąpić braki formalnepozwu, gdyż osoby te są profesjonalistami w dziedzinie zapewnieniafachowej obsługi prawnej i dlatego należy spodziewaćsię od nich poprawności w formułowaniu nie tylko pisma procesowegowszczynającego postępowanie w sprawie (pozwu),ale także wszelkich innych pism procesowych składanychw trakcie postępowania sądowego.Nazwa pisma procesowego nie ma istotniejszego znaczenia(np. nazwanie pozwu „odwołaniem” czy „skargą”). Ojegocharakterze prawnym decyduje treść. Często zdarza się, żezarówno pozew, jak i inne pisma procesowe sporządzane przezpracownika działającego bez profesjonalnego pełnomocnika, sąformułowane prostym, potocznym językiem, co wynika z nieznajomościjęzyka prawniczego. Nie wywiera to jednak żadnychnegatywnych skutków dla pracownika w kontekścieprzyszłego rozstrzygnięcia sądu.Pełnomocnik83

Wzór pozwuWarszawa, dnia 22 października 2001 rokuSąd Rejonowy dla Warszawy PragiX Wydział PracyAl. Solidarności 12700-951 WarszawaPowód: Janusz Kowalski01-922 Warszawa ul. Nowy Świat 2Pozwany: Fabryka Pierników00-992 Warszawa, ul. Jagiellońska 88Wartość przedmiotu sporu: 37 612,80 złPozew o zapłatęPowód wnosi:1) o zasądzenie od pozwanego Fabryki Pierników w Warszawiena moją rzecz kwoty 37 612,80 zł (słownie: trzydzieścisiedem sześćset dwanaście złotych osiemdziesiąt groszy)z ustawowymi odsetkami od 1 sierpnia 2001 r. do dnia zapłaty;2) zasądzenie od pozwanego, na moją rzecz, kosztów procesuwedług norm przepisanych;3) nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności;4) przeprowadzenie rozprawy także podczas nieobecnościpowoda.UzasadnienieStosunek pracy powoda ustał w wyniku rozwiązania za wypowiedzeniemprzez pracodawcę w związku z art. 1 ust. 1 orazart. 4 ust. 3 ustawy z dnia 28. 12. 1989 r. o szczególnych zasadachrozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyndotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórychustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) z zastosowaniemskróconego wypowiedzenia – art. 361 § 1 k.p., tj. z dniem31. 07. 2001 r. Za skrócony okres wypowiedzenia, tj. 2 miesiące,powód otrzymał odszkodowanie. Zgodnie z załączoną do świadectwapracy z 17. 04. 2001 r. informacją oraz świadectwem pra-84

cy z 07. 09. 2001 r. pozwany zobowiązał się do wypłacenia odprawydodatkowej przysługującej na podstawie art. 24 ZakładowegoUkładu Pracy.Dowód: 1) kserokopia świadectwa pracy wraz z informacjąz dnia 31. 05. 2001 r.2) Zakładowy Układ Pracy – u pozwanego.Z załączonej do świadectwa pracy informacji podpisanejprzez Dyrektora Finansowego pozwanej wynika, iż wypłataodprawy dodatkowej wraz z ustawowymi odsetkami miała byćwypłacona do 28. 08. 2001 r.Wysokość dochodzonego przez powoda roszczenia z tytułuwypłacenia odprawy dodatkowej wynika z regulaminu zasaddodatkowych zwolnień grupowych u pozwanego, z którego wynika,iż powód nabył prawo do 12-miesięcznej dodatkowej odprawy(powyżej 30 lat pracy u pozwanego), oprócz odprawy,którą otrzymał w wyniku skróconego okresu wypowiedzenia,o którym mowa wyżej. Powód podaje, iż wysokość dochodzonejdodatkowej odprawy została również potwierdzona w wystawionymprzez pozwanego świadectwie pracy z dnia 07.09.2001 r.Dowód: 3) kserokopia świadectwa pracy z dnia 07.07.2001 r.4) kserokopia regulaminu zasad dokonywania zwolnieńgrupowych u pozwanego.Pozwany do dnia wytoczenia powództwa, pomimo wezwaniado dobrowolnej zapłaty należności stanowiącej wartośćprzedmiotu sporu wraz z ustawowymi odsetkami, nie uregulowałzadłużenia wobec powoda, jak również nie udzielił odpowiedzina wezwanie do zapłaty.Dowód 5) kserokopia wezwania do zapłaty z dnia 17. 10. 2001 r.W tym stanie sprawy pozew niniejszy jest konieczny i uzasadniony.(–) Janusz KowalskiZałączniki:odpis pozwu wraz z załącznikami.Otrzymują:2x adresat,1x a/a85

WłaściwośćsąduWłaściwośćrzeczowaW związku z wyrażeniem gotowości do skierowania sprawyna drogę postępowania sądowego musimy wiedzieć, który to sądpracy jest właściwy dla rozpoznania danej sprawy w I instancji.Właściwość miejscowa sądu – oznaczająca, który sąd zewzględu na podział obszaru państwa na okręgi sądowe jest terytorialniewłaściwy do rozpoznania danej sprawy w I instancji– określona została w art. 461 § 1 k.p.c.Przepis ten stanowi, że powództwo w sprawach z zakresuprawa pracy może być wytoczone:● przed sąd właściwości ogólnej pozwanego (miejsce zamieszkanialub siedziby pozwanego) albo● przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała byćwykonywana, albo też● przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.Właściwość rzeczowa sądu – określająca, którego szczeblasąd jest właściwy do rozpoznania sprawy danego rodzajuw I instancji (sąd rejonowy czy okręgowy) – została uregulowanaw przepisach art. 16 k.p.c. i art. 461 § 1 1 k.p.c.WAŻNE! W postępowaniu w sprawach z zakresu prawapracy obowiązuje ogólna zasada procesu cywilnego,że w I instancji sprawy rozpoznają sądy rejonowe, chybaże dla danego rodzaju spraw zastrzeżona jest właściwośćsądów okręgowych (art. 16 k.p.c.).Zgodnie z art. 17 k.p.c. do właściwości sądów okręgowychzostały zastrzeżone m.in.:● sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzoneroszczenia majątkowe (np. sprawy o ochronę dóbr osobistych),● sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotusporu przewyższa 30 000 zł.WAŻNE! Obowiązujący od 1 października 2001 r.przepis art. 461 § 1 1 k.p.c. przekazuje do właściwościsądów rejonowych – bez względu na wartość przed-86

miotu sporu – następujące sprawy z zakresu prawapracy:● ustalenie istnienia stosunku pracy,● uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunkupracy,● przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednichwarunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzoneroszczenia,● odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lubnaruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązaniastosunku pracy,● dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy orazroszczeń z tym związanych.W tym miejscu należy podkreślić, iż w postępowaniu sądowymw sprawach z zakresu prawa pracy przed sądami I instancji(rejonowym lub okręgowym) obowiązuje zasada kolegialnościorzekania, tzn. w składzie orzekającym zasiada sędziai dwóch ławników (osób szczególnie obeznanych ze sprawamipracowniczymi lub z zakresu ubezpieczeń społecznych).Termin rozprawy wyznacza w danej sprawie przewodniczącywydziału lub wyznaczony przez niego sędzia i jednocześniezarządza doręczenie pozwu, a także może – jeżelisprawa należy do zawiłych lub rozrachunkowych – zażądaćzłożenia odpowiedzi na pozew czy wskazania przez stronywszelkich zarzutów i dowodów na poparcie swoich stanowisk.Oczywiste jest, że na wyznaczony termin rozprawy są wzywanestrony, ich pełnomocnicy i ewentualnie wskazani przezstrony świadkowie.Zgodnie z art. 471 k.p.c. termin rozprawy (w sprawach pracowniczych)powinien być wyznaczony tak, aby od daty zakończeniaczynności wyjaśniających, a jeżeli nie podjęto tychczynności – od daty wniesienia pozwu, do rozprawy nie upłynęływięcej niż dwa tygodnie, chyba że zachodzą nie dające sięusunąć przeszkody.Wskazany przez ten przepis termin jest terminem mało realnym,o czym świadczy choćby długość trwających postępowańSkładTermin rozprawy87

Pełnocmocnikprocesowyw sprawach z zakresu prawa pracy, choćby np. w Warszawie.Nie jest to jednak efekt opieszałości sądu, lecz przede wszystkimtego, że na terenie okręgu warszawskiego funkcjonują jedynie2 sądy rejonowe – sądy pracy; jeden w Warszawie, drugiw Pruszkowie (dla porównania: w okręgu bydgoskim, kieleckim,lubelskim, krośnieńskim i poznańskim jest po 4 w każdym,w okręgach zaś kaliskim, olsztyńskim, rzeszowskimi szczecińskim po 3 w każdym z nich). Ogromna liczba sprawwpływających do sądu, przy braku właściwej obsady kadrowej,nie pozwala na w miarę ścisłe przestrzeganie zalecenia ustawodawcyzawartego w przywołanym przepisie.Pozwany pracodawca jest zobowiązywany do złożeniaw sądzie pracy akt osobowych danego pracownika.Pełnomocnikiem pracownika może być – oprócz adwokatalub radcy prawnego – także przedstawiciel związku zawodowegolub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którymmocodawca jest lub był zatrudniony (art. 465 § 1 k.p.c.). Podnieśćnależy, że przedstawiciel związku zawodowego, będącypełnomocnikiem pracownika, musi mieć – poza pełnomocnictwemod pracownika – upoważnienie udzielone przez właściwyorgan statutowy tego związku do działania w charakterze pełnomocnikategoż związku, chyba że upoważnienie takie wynikawprost ze statutu.Pełnomocnikiem pozwanego pracodawcy może być takżeradca prawny lub adwokat. Jednakże może nim być także pracowniktegoż pozwanego albo jej organu nadrzędnego (art. 87§ 1 i 2 k.p.c.).Podkreślenia wymaga to, iż można ustanowić pełnomocnikado reprezentowania danej strony na cały przebieg postępowaniasądowego, włącznie z możliwością zaskarżania orzeczeń, albodo podejmowania określonych tylko czynności procesowych(np. do wniesienia pozwu).Jak przebiega rozprawaWokandaKiedy stawiamy się w sądzie pracy na wyznaczony terminrozprawy, to przed salą, w której toczyć się będzie sprawa, zostajeumieszczony spis spraw rozpoznawanych w danym dniu,88

zwany wokandą. Na wokandzie oznaczony jest imiennie składorzekający sądu wraz z osobą protokolanta, godziny rozpoczęciaposzczególnych spraw i ich sygnatury, z jednoczesnymoznaczeniem stron i rodzaju roszczenia. Po zakończeniu rozpoznawaniadanej sprawy protokolant umieszcza o tym stosownąinformację na wokandzie, co daje pełną orientację, która zespraw jest aktualnie rozpoznawana.Przed rozpoczęciem danej sprawy zostaje ona wywołana– najczęściej przez protokolanta – i strony są proszone o wejściena salę rozpraw.Warto wiedzieć, że na sali sądowej – zgodnie z regulaminemwewnętrznego urzędowania sądów powszechnych – przewodniczącyposiedzenia zajmuje miejsce środkowe za stołem sędziowskim,a pozostali członkowie składu orzekającego zajmująmiejsca obok przewodniczącego. Przewodniczący posiedzeniama założony łańcuch sędziowski.Protokolant zajmuje miejsce przy stole sędziowskim po lewejstronie składu sądu.Powód (także prokurator) zajmują miejsce przed stołem sędziowskimpo prawej stronie sądu.Pozwany (lub inni uczestnicy postępowania) zajmują miejsceprzed stołem sędziowskim po lewej stronie sądu.Pełnomocnicy stron zajmują miejsca obok strony, którą reprezentują.Wszyscy obecni na sali rozpraw, w tym protokolant i prokurator,powstają z miejsc w czasie wejścia sądu na salę, odbieraniaprzez sąd przyrzeczenia, ogłaszania wyroku oraz w czasieopuszczania sali przez sąd. Sędziowie powstają z miejsc tylkopodczas odbierania przyrzeczenia.W czasie posiedzenia każda osoba powstaje z miejsca, gdyprzemawia do sądu lub gdy sąd do niej się zwraca. W uzasadnionychprzypadkach (np. zdrowotnych) przewodniczący posiedzeniamoże zezwolić na pozostawanie w pozycji siedzącej.Sala sądowaWAŻNE! Cały przebieg posiedzenia sądu jest utrwalanyw protokole rozprawy, który podpisuje przewodniczącyi protokolant.89

RozpoczęcierozprawyPostępowaniedowodowePo wejściu na salę rozpraw przewodniczący sprawdza, ktostawił się na wyznaczony termin, ewentualnie ustala także– w razie nieobecności którejkolwiek ze stron lub jej pełnomocnika– czy zostali oni prawidłowo o tym terminie zawiadomieni.Jeżeli zawiadomienie było nieprawidłowe, to termin rozprawyulegnie odroczeniu.Po krótkim streszczeniu stanu sprawy sąd przystępuje doprzeprowadzenia postępowania dowodowego.WAŻNE! Zgodnie z art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresuprawa pracy – gdy powodem jest pracownik – nie stosujesię przepisów ograniczających dopuszczalności dowoduze świadków i z przesłuchania stron.ŚrodkidowodoweOcena dowodówPrzedmiotem postępowania dowodowego są fakty mająceistotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, przy czym faktypowszechnie znane czy też znane sądowi z urzędu nie wymagajądowodu. Również nie przeprowadza się dowodów co do faktówprzyznanych przez stronę przeciwną, jeżeli nie budzi to wątpliwościco do swej zgodności ze stanem rzeczywistym sprawy.Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzeniafaktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może jednakdopuścić także dowód nie wskazany przez stronę (art. 232 k.p.c.).Przepis ten wskazuje jednoznacznie na ciężar dowodu, tj. nakim spoczywa wykazanie słuszności swoich twierdzeń.Postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym,chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albowzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztóww stosunku do przedmiotu sporu; w takich przypadkachsąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu np. innemu sądowiw ramach tzw. pomocy sądowej.Środkami dowodowymi są: dokumenty, zeznania świadków,opinie biegłych, oględziny, przesłuchanie stron, a także dowodyz filmu, telewizji, fotokopii, planów, rysunków oraz płyt lub taśmdźwiękowych i innych przyrządów utrwalających albo przenoszącychobrazy lub dźwięki, i inne, które sąd uzna za celowe.Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnegoprzekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia90

Takie możliwości orzekania nie ma sąd pracy w przypadkach,gdy stroną powodową jest pracodawca, a pracownik– stroną pozwaną.Pozostaje jeszcze jedna istotna kwestia, dotycząca wyrokowaniaw sprawach z zakresu prawa pracy, a mianowicie ta, żesąd pracy – zasądzając należność pracownika w sprawachz zakresu prawa pracy – z urzędu nadaje wyrokowi rygornatychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającejpełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.Sąd ten może również uznając wypowiedzenie umowyo pracę za bezskuteczne – na wniosek pracownika – nałożyćw wyroku na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnieniapracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy(art. 477 6 k.p.c.).Sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu,sędziów, protokolanta, datę i miejsce rozpoznania sprawyi wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotusprawy (rodzaju roszczenia) oraz rozstrzygnięcieo żądaniach stron.Owo rozstrzygnięcie musi być sformułowane w taki sposób,aby nie tylko było zrozumiałe dla stron, lecz także nadawało siędo wykonania.Ogłaszając wyrok sąd I instancji podaje jednocześnie ustniezasadnicze powody rozstrzygnięcia i poucza strony działającebez adwokata lub radcy prawnego, obecne przy tymogłoszeniu, co do sposobu i terminu wniesienia środka zaskarżenia.Strony obecne na ogłoszeniu wyroku winny bardzo uważniewysłuchać zarówno jego sentencji, jak i ustnego uzasadnienia.Jest to o tyle ważne, że w przypadku, gdy w treści tego wyrokuznajdą się niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lubinne oczywiste omyłki, można na nie zwrócić uwagę sądowi,który może omyłki te sprostować: sąd oczywiście może uczynićto także z urzędu (art. 350 k.p.c.).Każda ze stron może także w ciągu 2 tygodni od ogłoszeniawyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu (np. pracownikowi,odbywającemu karę pozbawienia wolności) – odjego doręczenia zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeże-NatychmiastowawykonalnośćSentencjai uzasadnienieSprostowanieUzupełnienie93

Postanowienieli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalnościalbo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia,które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu(art. 351 k.p.c.).Orzeczenie uzupełniające wyrok zapada również w postaciwyroku, chyba że dotyczy wyłącznie kosztów lub natychmiastowejwykonalności – wówczas sąd wydaje w tym zakresie stosownepostanowienie na posiedzeniu niejawnym.Wnioski o sprostowanie, uzupełnienie albo o wykładnię wyrokunie mają wpływu na bieg terminu do wniesienia ewentualnegośrodka zaskarżenia, dlatego, jeżeli strona chce taki środekzaskarżenia złożyć, to jest zobowiązana do przestrzeganiawyznaczonych dla tego celu terminów.Sąd pracy – rozstrzygając daną sprawę – nie wydaje tylkowyroku, ale, jeżeli tylko kodeks postępowania cywilnegonie przewiduje konieczności wydania wyroku (lub nakazuzapłaty), sąd ten wydaje postanowienie.Najbardziej typowe postanowienia to postanowienia o umorzeniupostępowania, które sąd pracy wyda w przypadku, gdypracownik-powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeliwydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne(np. została zawarta ugoda sądowa).Te wszystkie postanowienia, które nie kończą postępowaniaw sprawie, a które są wydawane na posiedzeniach jawnych(np. na rozprawie), wpisuje się do protokołu bez spisywaniaodrębnej sentencji, jeżeli nie przysługuje na nie zażalenie.Jeżeli natomiast postanowienie zostaje wydane przez sąd naposiedzeniu niejawnym (poza rozprawą), to wówczas sąd doręczaje obu stronom wraz z uzasadnieniem, jeśli na to postanowienieprzysługuje zażalenie, a jednocześnie stronie, działającejbez adwokata lub radcy prawnego, przekazuje informacjęo sposobie i terminie zaskarżenia tego postanowienia.WAŻNE! Orzeczenia sądu pracy w przedmiocie kosztówsądowych zawsze przybierają formę postanowienia,choćby były zamieszczone w jednym z punktów wyroku.94

Zwolnienie z opłatSkoro mówimy o kosztach, to nie będzie nieuzasadnione wskazaniew tym miejscu na kwestię ich dotyczące właśnie w sprawachpracowniczych; postępowanie to, jako jedną z cech odrębnościw stosunku do postępowania cywilnego ogólnego, ustanawia brakobowiązku ponoszenia opłat sądowych przez pracownika.Zgodnie z art. 463 k.p.c. pracownik dochodzący roszczeńz zakresu prawa pracy nie ma obowiązku uiszczania opłatsądowych; wydatki związane z czynnościami podejmowanymiw toku postępowania w sprawach o roszczenia pracownikaponosi Skarb Państwa (sąd w orzeczeniu kończącym postępowaniew danej instancji rozstrzyga o tych wydatkach,z tym że obciążenie nimi pracownika może nastąpić tylkow wyjątkowych sytuacjach).Opłaty sądowe (wpis i opłata kancelaryjna) oraz wydatki(diety, koszty podróży stron, świadków, należności biegłychi tłumaczy itp.), składają się na koszty sądowe (art. 2–4 ustawyz 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych– Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.).Zwolnienie to oznacza, że pracownik nie musi płacić wpisuod pozwu, nie uiszcza opłaty kancelaryjnej i nie ma obowiązkuponoszenia wydatków związanych np. z przeprowadzeniem dowoduz opinii biegłych, gdyż płaci za to Skarb Państwa.Zwolnienie od opłat sądowych jest również uregulowanew art. 263 § 1 k.p. (o czym była mowa wyżej), ale przepis tenjest tylko pozornie powtórzeniem regulacji zawartej w art. 463 k.p.c.,gdyż – co kilkakrotnie podkreślał w swoich orzeczeniach SądNajwyższy (np. w uchwale z 30 listopada 1993 r. I PZP 34/93,OSNC 1994/5/95), przepis art. 263 § 1 k.p. stanowi uregulowanieszczególne wobec przepisu art. 463 k.p.c. Wynikająz tego określonego rodzaju konsekwencje.PodstawaprawnaZwolnieniew KodeksiepracyWAŻNE! Z mocy art. 263 § 1 k.p. w sprawach o roszczeniaze stosunku pracy, w których powodem jest pracownik,zwolnione od kosztów są obie strony postępowania,a więc zarówno pracownik będący powodem, jaki pracodawca będący pozwanym.95

PonoszeniekosztówWynika to ze sformułowania „postępowanie w sprawach”, cooznacza, że zwolnione jest całe postępowanie, a w tym obiestrony tego postępowania. Przepis art. 463 k.p.c. mówi jedynieo pracowniku. Z drugiej strony zwolnienie z art. 463 k.p.c. dotyczy„spraw z zakresu prawa pracy”, a więc ma szerszy zasięgniż przepis art. 263 § 1 k.p., który dotyczy tylko „spraw o roszczeniaze stosunku pracy”.Przypomnieć należy, że przez sprawy o roszczenia ze stosunkupracy należy rozumieć sprawy ściśle związane z tymstosunkiem, np. o wypłatę wynagrodzenia, dodatków za godzinynadliczbowe czy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.W tego rodzaju sprawach ani pracownik, ani pozwany pracodawcanie płacą kosztów sądowych (np. wpisu od pozwu, zażalenia,apelacji czy kasacji). Obie strony nie podlegają także obciążeniuwynikającemu z art. 11 ust. 1 ustawy o kosztach sądowychw sprawach cywilnych (wyżej cyt.), w myśl którego kosztami sądowymi,których nie miała obowiązku uiścić strona, sąd w orzeczeniukończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeliistnieją do tego podstawy przy odpowiednim zastosowaniu zasadobowiązujących przy zwrocie kosztów procesu, czyli przedewszystkim przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynikprocesu (art. 98 k.p.c. – „przegrywający płaci”).Trzeba jednak podkreślić, że to zwolnienie obu stronw sprawach o roszczenia „ze stosunku pracy” ma zastosowanietylko wtedy, gdy powodem jest pracownik. Jeżeli powodemw takich sprawach jest pracodawca (np. dochodzący odszkodowaniaza zniszczone przez pracownika mienie lub zanieuzasadnione rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzeniaze strony pracownika), to wtedy obie strony zobowiązane sądo ponoszenia kosztów sądowych na zasadach ogólnych; innymisłowy – wówczas to również pracownik będzie zmuszonyponosić koszty związane np. z wpisem od zażalenia lub apelacji.Jeżeli natomiast spór będzie dotyczył sprawy „z zakresuprawa pracy” – nie będący roszczeniem ze stosunku pracy,a innym roszczeniem wymienionym w art. 476 § 1 k.p.c. – tozwolniony od opłat jest tylko dochodzący tych roszczeń pracownik.Pozwany pracodawca będzie zobowiązany do ponosze-96

nia wszelkich kosztów sądowych na zasadach ogólnych, a w razieprzegrania sporu będzie musiał zapłacić na rzecz SkarbuPaństwa koszty, których nie miał obowiązku uiścić pracownik.WAŻNE! Pracownik nigdy nie ponosi opłat, gdy jestpowodem (sąd jedynie wyjątkowo może go obciążyć wydatkami).Ponoszenie kosztów przez pozwanego pracodawcę zależyod rodzaju roszczenia pracownika; gdy roszczenie dotyczytylko stosunku pracy, to pozwany pracodawca niepłaci, a gdy obejmuje inne sprawy z zakresu prawa pracy,to powinien ponosić koszty sądowe.W przypadku gdy powodem jest pracodawca, obiestrony ponoszą koszty na zasadach ogólnych.Każda ze stron może wnioskować o zwolnienie jej przez sądod kosztów sądowych (w całości lub w części), wykazującstosownym oświadczeniem, iż nie jest w stanie ich ponieśćbez uszczerbku utrzymania siebie i rodziny (pracownik) lubwykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty (pracodawca).Strona zwolniona od kosztów sądowych ma prawo zgłosićwniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego.Zwolnienie pracownika od obowiązku ponoszenia opłat rozciągasię także na postępowanie egzekucyjne.Ustawowe zwolnienie pracownika od opłat z art. 463§ 1 k.p.c. obejmuje także jego spadkobierców i członków rodziny,dochodzących od pracodawcy po śmierci pracownika roszczeńz zakresu prawa pracy (por. postanowienie Sądu Najwyższegoz 21 marca 1986 r. II CZP 29/86). W razie śmierci pracownikaprawa majątkowe ze stosunku pracy przechodząw równych częściach na jego małżonka oraz inne osoby spełniającewarunki wymagane do uzyskania renty rodzinnejw myśl przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturachi rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162,poz. 1118 ze zm.). W razie braku takich osób prawa te wchodządo spadku (art. 63 1 § 2 k.p.).97

Postępowanie przed sądem II instancjiApelacjaOd każdego wyroku sądu I instancji przysługuje środek odwoławczy,zwany apelacją do sądu II instancji.Jeżeli wyrok w I instancji wydał sąd rejonowy, to apelacjęrozpoznaje sąd okręgowy, a jeżeli wyrok w I instancji wydałsąd okręgowy, to apelację rozpoznaje sąd apelacyjny.Apelację składa się w dwojaki sposób:● należy złożyć w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia sentencjiwyroku wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyrokuna piśmie i doręczenia go, a następnie w terminie 14 dni oddoręczenia tego uzasadnienia należy złożyć apelację;● jeżeli nie wnosiliśmy o sporządzenie uzasadnienia wyroku,to apelację należy wnieść w terminie 21 dni od dniaogłoszenia sentencji wyroku.WAŻNE! Apelację zawsze należy składać za pośrednictwemsądu I instancji, który wydał skarżony wyrok. Tenżesąd przedstawia apelację sądowi II instancji wraz z całościąakt danej sprawy po uprzednim sprawdzeniu, czy apelacjazostała złożona w terminie oraz czy nie zachodzi potrzebausunięcia jej braków formalnych (o tym, jak powinna byćsformułowana apelacja, mówi przepis art. 368 k.p.c.).Wzór apelacjiWzór apelacjiKraków, dnia 10 września 2000 rokuSĄD OKRĘGOWYW KRAKOWIEWYDZIAŁ PRACYI UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCHza pośrednictwemSĄDU REJONOWEGOW KRAKOWIEWYDZIAŁ PRACY98

Powód: Jadwiga Kowalska,zam. 30-460 Kraków, ul.Tetmajera 5,Pozwany: Zakłady Przemysłu Spożywczego „Rachem”30-210 Lublin, ul. Turystyczna 40Sygn.akt. VII P............./00APELACJA POWODANiniejszym zaskarżam w całości wyrok Sądu Rejonowegow Krakowie VII Wydział Pracy z dnia 18 czerwca 2000 rokuw sprawie o uznanie wypowiedzenia warunków pracy i płacyza bezskuteczne, doręczony powodowi 5 września 2000 roku(sygn. akt VII P............/00),zarzucając wyrokowi pierwszej instancji:– naruszenie przepisów prawa materialnego, polegające nanieuwzględnieniu faktu, że pozwany dokonując wypowiedzeniazmieniającego naruszył tryb postępowania przewidzianyw art. 38 § 1 Kodeksu pracy w związku z art. 232 k.p. niekonsultując zamiaru wypowiedzenia zmieniającego z organizacjązwiązkową, której jestem członkiem,– sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranegow sprawie materiału dowodowego, polegającą na błędnym przyjęciu,że pozwany był zwolniony z wymogu konsultacji zamiaruwypowiedzenia zmieniającego ze związkami zawodowymi,wnoszę o:1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uznaniewypowiedzenia warunków pracy i płacy dokonanego miprzez pozwanego za bezskuteczne i zobowiązanie pozwanegodo zatrudnienia mnie na poprzednich warunkach,2) nadanie zmienionemu wyrokowi rygoru natychmiastowejwykonalności,3) zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.UzasadnienieWyrokiem z dnia 18 czerwca 2000 roku Sąd I instancji oddaliłzgłoszone przeze mnie żądanie wypowiedzenia warun-99

ków pracy i płacy za bezskuteczne, podając budzące wielewątpliwości natury prawnej i faktycznej uzasadnienie swojegostanowiska.Należy uznać za sprzeczną z prawem ocenę stanu faktycznegodokonanego przez sąd w kontekście art. 232 i 38 Kodeksupracy oraz art. 30 ustawy o związkach zawodowych. Wadliwośćoceny dokonanej przez sąd polega na przyjęciu, że pozwanybył zwolniony z wymogu konsultacji zamiaru wypowiedzeniazmieniającego z reprezentującą mnie zakładowąorganizacją związkową. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, żepozwany wiedział, czego zdaje się nie dostrzegać sąd, któraorganizacja związkowa mnie reprezentuje, skoro w minionymokresie byłam członkiem jej zarządu. Sąd błędnie przyjął, żebrak informacji o osobach korzystających z ochrony organizacjizwiązkowej zwalnia pracodawcę z wymogu określonegow art. 232 i 38 Kodeksu pracy. Sąd powołując się na wytycznewymiaru sprawiedliwości pominął tezę 1, 2, 3 wytycznychwymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej z 1985 roku, któreto pozwalają przyjąć, że wskazane w nich okoliczności, adotyczące mnie, są wystarczające do uznania wypowiedzeniaumowy za nieuzasadnione. Fakt ich nieuwzględnienia przezsąd jest wyrazem jednostronnego spojrzenia na wytyczne. Niczymnieuzasadnione jest ponadto pominięcie takich okolicznościdotyczących mojej osoby, jak: wiek, nienaganna pracai rzetelny stosunek do obowiązków pracowniczych.Mając dotychczasowe na uwadze, wnoszę jak na wstępie.Załącznik:– odpis apelacji...........................................(podpis)ZawartośćapelacjiSkarżący może w apelacji zarzucić wyrokowi każdą wadliwość,która spowodowała w jego ocenie niekorzystne rozstrzygnięcie,a także powołać nowe fakty i dowody, jeżeli nie mogłyone zostać powołane w postępowaniu przed sądem I instancjialbo gdy potrzeba ich powołania wynikła dopiero później.100

WAŻNE! W postępowaniu apelacyjnym sąd II instancjirozstrzyga sprawę w granicach apelacji, biorąc poduwagę z urzędu jedynie okoliczność, czy w dotychczasowympostępowaniu nie zaistniała jego nieważność(art. 377 k.p.c.).Nadto sąd ten podejmuje rozstrzygnięcie na podstawie materiałudowodowego zebranego w postępowaniu przed sądemI instancji oraz w ewentualnie przeprowadzonym przez siebieuzupełniająco lub dodatkowo postępowaniu dowodowym.Trzeba zauważyć, iż sąd apelacyjny – co do zasady – badapoprawność merytoryczną i formalną wydanego przez sąd I instancjiorzeczenia, oceniając kwestionowane orzeczenie wedługstanu faktycznego i prawnego, jaki istniał w chwili zamknięciarozprawy. Okoliczności faktyczne, jakie następują jużpo wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji, czy zmiana stanuprawnego, jaka miała miejsce w trakcie oczekiwania na rozstrzygnięciesądu II instancji, nie będą więc miały znaczenia.W postępowaniu przed sądem II instancji również obowiązujezasada kolegialności, tzn. sprawa jest rozpoznawanaw składzie 3-osobowym, przy czym skład orzekający stanowiąsędziowie zawodowi (jeden z nich jest przewodniczącymdanego posiedzenia). Czynności tego sądu, związanez wyznaczeniem terminu rozprawy i zawiadomieniem o niejstron i ich pełnomocników, są identyczne jak w postępowaniuprzed sądem I instancji.Sąd II instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację,jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd I instancji (np. była złożonapo terminie albo była niedopuszczalna), a także wówczas,gdy – po wezwaniu strony jako wnoszącej o uzupełnienie braków– braki apelacji nie zostały usunięte (art. 373 k.p.c.).Rozprawa przed sądem II instancji odbywa się bez względuna niestawiennictwo jednej lub obu stron, wydany zaśwówczas wyrok nie będzie wyrokiem zaocznym.Oczywiście sąd ten bada jedynie, czy strony zostały prawidłowopowiadomione o terminie tejże rozprawy; jeśli nie – rozprawaulega odroczeniu.Skład sąduII instancjiOdrzucenieapelacjiRozprawa101

ZamknięcierozprawyWyrokUzasadnieniePo wywołaniu sprawy i wejściu na salę stron oraz sprawdzeniuobecności sędzia-referent danej sprawy przedstawia krótkiesprawozdanie z przebiegu dotychczasowego postępowania wrazze wskazaniem na treść rozstrzygnięcia sądu I instancji orazpodniesieniem zarzutów i wniosków apelacyjnych przedstawionychw apelacji.Jeżeli strony zgłoszą wnioski dowodowe i sąd uzna, że ichprzeprowadzenie w danej sprawie jest celowe, to wówczas prowadzonejest postępowanie dowodowe na identycznych zasadachjak w postępowaniu przed sądem I instancji.Po zamknięciu rozprawy sąd II instancji wydaje wyrok,mocą którego może:● oddalić apelację,● zmienić zaskarżony wyrok sądu I instancji i orzec co doistoty sprawy (orzec merytorycznie),● uchylić zaskarżony wyrok sądu I instancji, znieść postępowaniew zakresie dotkniętym nieważnością postępowania(art. 379 k.p.c.) i sprawę przekazać sądowi I instancji do ponownegorozpoznania,● uchylić zaskarżony wyrok sądu I instancji i sprawę przekazaćdo ponownego rozpoznania temu sądowi, jeśli tylko zachodzisytuacja, że sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy albo gdywydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowegow całości,● uchylić wyrok sądu I instancji i odrzucić pozew lub umorzyćpostępowanie w sprawie (takie rozstrzygnięcie zapadaw formie postanowienia).Sąd II instancji sporządza z urzędu pisemne uzasadnieniewyroku lub postanowień kończących postępowanie w sprawiei czyni to w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia,a jeśli ogłoszenia nie było – od dnia wydania orzeczenia.Orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, któraw terminie 7 dni od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia.Jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręczasię stronom z urzędu w terminie 7 dni od sporządzeniauzasadnienia.102

Wyrok sądu II instancji jest natychmiast wykonalny,jeżeli kodeks nie stanowi inaczej. Sąd II instancji możeuzależnić jego wykonanie, a w razie oddalenia apelacji – wykonaniewyroku sądu I instancji od złożenia przez powodastosownego zabezpieczenia, a nawet gdyby wskutek wykonaniawyroku mogła wyniknąć niepowetowana szkoda,wstrzymać wykonanie wyroku aż do czasu jego uprawomocnieniasię.WykonalnośćwyrokuWAŻNE! Po bezskutecznym upływie terminu do zaskarżeniawydanego wyroku przez sąd II instancji aktasprawy są zwracane sądowi I instancji.Warto jeszcze podkreślić, że jeżeli przy rozpatrywaniu apelacjipowstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości,sąd II instancji może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięciaSądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie danejsprawy. Sąd Najwyższy – po skierowaniu do niego tego rodzajuzagadnienia – może przejąć sprawę do rozpoznania.Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienieprawne wiąże w danej sprawie.Zażalenie do sądu II instancji przysługuje na postanowieniasądu I instancji (art. 394 § 1 k.p.c.):● kończące postępowanie w sprawie, a ponadto● na postanowienia tego sądu i zarządzenia przewodniczącegowydziału, których przedmiotem jest:– zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazaniesprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowaniaw innym trybie,– odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiegozwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcyprawnego lub ich odwołanie,– oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenientaubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziałuw sprawie wskutek uwzględnienia opozycji,– rygor natychmiastowej wykonalności,– wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasurozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania,RozstrzygnięcieSąduNajwyższegoZażalenie napostanowienia103

– skazanie świadka, biegłego, strony i osoby trzeciej nagrzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowaniaświadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego odgrzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia,– zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonegopostępowania,– odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia,– sprostowanie lub wykładnia orzeczenia lub ich odmowa,– zwrot kosztów, jeżeli strona nie składa środka zaskarżeniaco do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty orazwynagrodzenie biegłych,– oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego,– odrzucenie zażalenia.WAŻNE! Termin do wniesienia zażalenia jest 7-dniowyi liczy się od doręczenia postanowienia albo od jego ogłoszenia.UchyleniepostanowieniaJeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jestoczywiście uzasadnione, sąd, który je wydał, może na posiedzeniuniejawnym – nie przesyłając akt sądowi II instancji– uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawęrozpoznać na nowo. Od wydanego wówczas postanowienia będąprzysługiwały środki odwoławcze na zasadach ogólnych.Sąd II instancji rozpoznaje zażalenia na posiedzeniu niejawnym.Postępowanie kasacyjneKasacjaKasacja nie jest zwykłym środkiem odwoławczym i jej rozpoznaniejest uzależnione od wystąpienia szczególnych okoliczności.Kasacje w sprawach z zakresu prawa pracy rozpoznaje SądNajwyższy – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.Kasacja przysługuje od orzeczenia sądu II instancji lubpostanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzeniapostępowania, kończących postępowanie w sprawie,104

lecz – jeżeli chodzi o sprawy z zakresu prawa pracy – to kasacjanie przysługuje w następujących sprawach:● prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżeniajest niższa niż 10 000 zł,● dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeńz tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent,● rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym (są tosprawy rozpoznawane jedynie przez sądy rejonowe w I instancji,gdzie przedmiotem sporu są roszczenia wynikającez umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza5000 zł; od wydanego wyroku służy stronom jedynie apelacja).Kasację składa się w następujący sposób: w terminie 7 dniod ogłoszenia orzeczenia należy złożyć wniosek o doręczenieuzasadnienia wyroku, a następnie w terminie 30 dni od dniadoręczenia tego uzasadnienia należy złożyć kasację za pośrednictwemsądu II instancji, który wydał kwestionowaneorzeczenie.Kasacja winna być sporządzona przez pełnomocnika, będącegoadwokatem lub radcą prawnym. Obowiązuje tu tzw.przymus adwokacji; kasacja wniesiona osobiście przez stronępodlega odrzuceniu.Równocześnie Sąd Najwyższy rozpoznaje także zażaleniana postanowienia kończące postępowanie w sprawie wydawaneprzez sąd II instancji jako jedyny sąd orzekający w tejkwestii.Wzór kasacjiPoznań, dnia 10 grudnia 2000 rokuNieprzysługiwaniekasacjiSkładaniekasacjiWzór kasacjiSĄD NAJWYŻSZYIZBA ADMINISTRACYJNA,PRACY I UBEZPIECZEŃSPOŁECZNYCH00-958 WARSZAWAul. Ogrodowa 6za pośrednictwem105

Powód: Zofia Burska,zam. Gdańsk, ul. Skalna 3/5reprezentowana przez adwokataJerzego Majera, Kancelaria Adwokackaw Poznaniu ul. Szopena 1Pozwany: Dyrekcja Okręgowa PKPw Gdańsku, ul. Kolejowa 4SĄDU APELACYJNEGOW POZNANIUWYDZIAŁ PRACYI UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCHSygn. akt III AUz......./99wartość przedmiotu zaskarżenia: 10 500 złKASACJA POWODAod wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie III Wydział Pracyi Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 września 1999 roku(sygn. akt III AUz..../99)W imieniu powódki zaskarżam wyżej wymieniony wyrokw całości doręczony powódce w dniu 20 października 2000roku, zapadły po rozpoznaniu apelacji powódki od wyrokuSądu Pracy z 15.02.1999 r. w sprawie z powództwa Zofii Burskiejprzeciwko Dyrekcji Okręgowej PKP w Gdańsku o sprostowanietreści protokołu powypadkowego, jednorazowe odszkodowanieoraz odprawę pośmiertną.Kasację opieram na podstawie:1) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 1 ustawyz dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadkuprzy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r., Nr 30,poz. 144), przez niewłaściwe jego zastosowanie, polegającena nieuwzględnieniu w przedmiotowej sprawie przyczyny zewnętrznejzdarzenia, jako niezbędnego ustawowego elementupojęcia wypadku przy pracy,106

2) art. 382 k.p.c. oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391k.p.c. przez błędną interpretację opinii biegłego,3) art. 233 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie wszystkich okolicznościsprawy,4) art. 386 § 1 k.p.c. przez uwzględnienie w całości apelacjipozwanego pomimo jej bezzasadności,5) art. 385 k.p.c. przez jego niezastosowanie, mimo że apelacjapozwanego jest całkowicie bezzasadna.Przedstawiam okoliczności uzasadniające rozpoznanie kasacji:1) zaskarżony wyrok oczywiście narusza prawo wskazanew granicach zaskarżenia,2) istnieje potrzeba, na tle konkretnego przypadku, wykładniprzepisu art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadkuprzy pracy budzącego poważne rozbieżności w orzecznictwiesądów.Wnoszę o:1) uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazaniesprawy w tym zakresie sądowi apelacyjnemu do ponownegorozpoznania ewentualnie zmianę wyroku w całości przez oddalenieapelacji,2) zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.UzasadnienieSąd I instancji uznał roszczenie powódki, że śmierć jej mężabyła następstwem przyczyny zewnętrznej. Od tego wyrokuapelację złożyła strona pozwana, żądając oddalenia roszczeniapowódki, zarzucając wyrokowi, że śmierć męża powódkiw czasie wykonywania obowiązków pracowniczych nie możebyć uznana za wypadek przy pracy zgodnie z treścią protokołupowypadkowego. Sąd II instancji uznał apelację w całościi błędnie zastosował art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej, przyjmującbrak tzw. zewnętrznej przyczyny zdarzenia. Zdaniempowódki przeczy temu zebrany w sprawie materiał dowodowy,z którego wynika, że przyczyną zewnętrzną było dopusz-107

czenie do pracy męża powódki bez aktualnego badania kontrolnegooraz niezapewnienie mu przez stronę pozwaną odpowiedniejpomocy lekarskiej, spowodowanej opóźnioną reakcjądrugiego pracownika na nietypowe zachowanie poszkodowanegooraz wezwanie pomocy dopiero gdy pracownikprzestał dawać oznaki życia. Sąd nie uwzględnił również, żenie została przeprowadzona sekcja zwłok, mimo że taką koniecznośćzasugerowano w protokole oględzin miejsca wypadku,bowiem przybyły na miejsce zdarzenia lekarz pogotowiaratunkowego nie był w stanie stwierdzić przyczynyśmierci. Oznacza to, że nie można było ustalić w sposób jednoznacznyzwiązku śmierci męża powódki z wykonywanąprzez niego pracą.Zatem doszło tu do naruszenia art. 233 k.p.c.Sąd apelacyjny oparł się na zeznaniach bezpośredniegoświadka zdarzenia oraz opinii Akademii Medycznej w Warszawie,która w kontekście zgłoszonych zarzutów nie mogłabyć uznana za miarodajną, jeżeli przyczyna zgonu męża powódkibyła nieznana, naruszając w ten sposób art. 382 oraz233 k.p.c. Skutkiem powyższego apelacja strony pozwanejbyła całkowicie bezzasadna.Zgodnie z przyjętym orzecznictwem przyczyną zewnętrznąmoże być umyślne lub nieumyślne zaniechanie innegopracownika. Wobec pojawiających się w praktyce sądowejwątpliwości w przedmiocie uznania jako przyczyny zewnętrznejumyślnego lub nieumyślnego zaniechania innegopracownika istnieje potrzeba dokonania wykładni art. 6 ust.1 ustawy wypadkowej.Mając powyższe na uwadze kasacja jest uzasadniona.Załącznik:– odpis kasacji........................................(podpis adwokata)108