ŚciÄ gnij nr 70 z 10/2011 - PortalMorski.pl

ROZMOWY MORZAgeologiaHistoryk Ba³tykuProf. Szymon Uœcinowicz ma 58lat. Urodzi³ siê i mieszka w Gdañsku,choæ ma wileñskie korzenie. Ukoñczy³oceanografiê fizyczn¹ na UniwersytecieGdañskim. Jest geologiem,profesorem nadzwyczajnymPañstwowego Instytutu Geologicznego-PañstwowegoInstytutu Badawczego,gdzie te¿ pracuje w OddzialeGeologii Morza w Gdañsku.Specjalizuje siê m.in. w historii geologicznejMorza Ba³tyckiego. Jest autoremponad szeœædziesiêciu artyku-³ów naukowych, map i atlasów.G³az narzutowy, przy którym znaleziono narzêdzia krzemienne, wêgle drzewne i koœci zwierz¹tlicz¹ce prawie 4 tysi¹ce lat. G³az znajdowa³ siê wówczas na wyspie, s³u¿¹c ówczesnymludziom za schronienie w czasie wypraw na po³ów ryb i fok. Zdjêcie zrobiono na po³udniowowschodnimwybrze¿u Zatoki Botnickiej, w okolicach Vaasa w Finlandii.- Morze Ba³tyckie uchodzi te¿ zap³ytkie.- To akurat prawda. Jego œrednia g³êbokoœæwynosi oko³o 50 metrów. Toma³o. Najg³êbszym miejscem jest, po³o-¿ona na pó³noc od Gotlandii, G³êbia Landsort,która ma 456 metrów. S¹ te¿ miejscalicz¹ce ponad 100 czy 200 metrówg³êbokoœci, takie jak Basen Gdañski czyBornholmski. Je¿eli chodzi o rzeŸbê dna,to Ba³tyk trzeba podzieliæ na dwa obszary:Ba³tyk w³aœciwy rozci¹gaj¹cy siê napo³udnie od Wysp Alandzkich i Ba³tykPó³nocny sk³adaj¹cy siê z Morza Botnickiegoi Zatoki Botnickiej. Na marginesie,Morza Botnickiego pró¿no szukaæ w atlasachszkolnych, ale jest to po³udniowaczêœæ tego, co jest w nich zaznaczonew ca³oœci jako Zatoka Botnicka. Dno Ba³tykuPó³nocnego jest du¿o bardziej urozmaicone.Jest tam wiele wysp. W polskiejczêœci dno jest bardziej monotonne, p³askie,aczkolwiek zdarzaj¹ siê miejsca takiejak choæby £awica S³upska, gdzie widaæpozosta³oœci po dzia³alnoœci l¹dolodui dno nie jest tam tak jednolite.- Czy Ba³tyk jest bogaty w surowcenaturalne? Co kryje siê pod jegodnem?- Niewiele. Przynajmniej w porównaniuz innymi zasobniejszymi akwenami. S¹ ma³ez³o¿a gazu i ropy, wydobywane przez Petrobaltic.Jest oczywiœcie bursztyn nawybrze¿u Zatoki Gdañskiej. Wystêpuje trochêkonkrecji ¿elazowo-manganowych,które zawieraj¹ w swoim sk³adzie tak¿ekobalt czy miedŸ. Podobne do tych, którewystêpuj¹ choæby na Pacyfiku, gdzie Polskatak¿e ma swoj¹ podmorsk¹ dzia³kêw ramach miêdzynarodowej organizacji Interoceanmetal.Ich iloœci uniemo¿liwiaj¹,przynajmniej na razie, wydobycie, zewzglêdu na nieop³acalnoœæ takiego przedsiêwziêcia.Na dnie Ba³tyku znajduj¹ siê zato, bardzo dobrej jakoœci, z³o¿a ¿wiru. Prowadzisiê tak¿e wydobycie piasku, którympotem uzupe³nia siê pla¿e.- A co z g³oœnym ostatnio gazem³upkowym?- Ba³tyk jest ze wszystkich stron otoczonyprzez l¹dy, wiêc pod jego dnemznajduj¹ siê takie same formacje geologiczne.Dotyczy to równie¿ ³upków sylurskich,takich jak te, w których prowadzisiê obecnie poszukiwania gazu ³upkowegona Pomorzu.- Czy na Ba³tyku mog¹ siê zdarzyæwielkie trzêsienia ziemi skutkuj¹cefalami tsunami?- Jest to bardzo ma³o prawdopodobne.S¹ jednak przekazy historyczne, którezawieraj¹ opisy podobnych zjawisk.W 2004 roku zatrzês³a siê ziemia w okolicyKaliningradu, co by³o odczuwalnetak¿e w pó³nocnej Polsce. Ale nie by³yto zjawiska tak potê¿ne jak fale tsunami,które nawiedzi³y kilka lat temu Azjê Po-³udniowo-Wschodni¹. Choæ na wybrze-¿ach Szwecji odnaleziono œlady dzia³aniatych fal, pochodz¹ce sprzed kilku tysiêcylat.- Jaka bêdzie przysz³oœæ Ba³tyku?Czy znowu zamieni siê w jezioro?- W perspektywie kilkudziesiêciu czynawet kilkuset lat nam to nie grozi. Niewielesiê w tym czasie zmieni. Co prawdaœredni poziom Ba³tyku na po³udniowychwybrze¿ach mo¿e siê podnieœæo kilkanaœcie czy kilkadziesi¹t centymetrów,ale to jeszcze nie katastrofa. W perspektywiekilku tysiêcy, czy mo¿e tylkokilkuset lat, mo¿e ju¿ nie byæ tak ró¿owo.Wed³ug niektórych teorii ¿yjemyw koñcowym okresie miêdzy zlodowaceniamii czeka nas nowa epoka lodowa.L¹dolód ruszy ze Skandynawii i rozpocznieswój pochód w kierunku po³udniowychwybrze¿y Ba³tyku. Kiedy siê cofnie,mo¿liwe ¿e Ba³tyk znowu bêdzie jeziorem.- To dosyæ pesymistyczna wizja.Sk¹d takie przewidywania?- Z dosyæ prostego rachunku. Wiemy,¿e co 100 tysiêcy lat nastêpowa³o och³odzenieklimatu. A okresy ocieplenia trwa-³y 10-15 tysiêcy lat. Ocieplenie klimatu,od czasu ostatniego zlodowacenia, trwaju¿ 11-12 tysiêcy lat. ¯yjemy wiêcu schy³ku okresu ciep³ego. Gdyby to siêsprawdzi³o, za jakiœ czas, choæ dok³adnienie wiadomo kiedy, w Europie znowuzapanuje zimno.- Co mo¿emy zrobiæ w tej sytuacji?- Niewiele. Róbmy to, co jest w zasiêgunaszych mo¿liwoœci. Dbajmy na przyk³ado czystoœæ naszego morza. Epoki lodowejto nie zatrzyma, ale poprawi stanBa³tyku i pozwoli nam cieszyæ siê jegodobrym stanem tu i teraz.Fot. Sz. Uœcinowicz18 Nasze MORZE l nr 10 l paŸdziernik 2011