Nr 4-6,2008 - PrzeglÄ d Uniwersytecki - Uniwersytet Szczeciński

WOKÓŁ UCZELNINaturalnienaturalizm!Wczasach rozwoju naukprzyrodniczych orazpostępu technicznegonie tylko naukowcy, ale także filozofowieulegają urokowi naturalizmu.W dniach 25-28 kwietnia br.Instytut Filozofii miał sposobnośćprzybliżyć studentom programnaturalizacji wybranych kwestii filozoficznychdzięki wizycie wybitnegofilozofa analitycznego prof.Michaela Devitta z City Universityof New York.fot. P. KrężelProgram naturalistycznego wyjaśnieniazwiązany jest z redukcją niesfornychzagadnień metafizycznych,epistemologicznych oraz aksjologicznychdo ustaleń poczynionychna gruncie teorii naukowych. Dotakich czekających na naturalistycznewyjaśnienie tajemnic zalicza sięm. in. filozoficzne problemy związanez naturą wiedzy, komunikacjijęzykowej czy sporu o istotę światai jego poznawalność. Naturalistycznifilozofowie zapowiadają rychłerozwiązanie odwiecznych zagadekludzkości.Profesor Devitt wygłosił trzy wykłady(tłumaczone na j. polski przezprof. US dra hab. Tadeusza Szubkę),w których w sposób bardzo obrazowyprzedstawił swoje główne argumentyza nieistnieniem wiedzy apriorycznej,ściśle lingwistyczną interpretacjągramatyki oraz realizmem w sprawieświata zewnętrznego, a zwłaszczaobiektów nieobserwowalnych postulowanychprzez teorie naukowe.Zagadnienie wiedzy apriorycznejzwiązane jest z pytaniem o to, czycała nasza wiedza pochodzi z doświadczenia,tj. jest wynikiem empirycznegokontaktu ze światem,czy też jest miejsce na wiedzę, którajest uzyskana w jakiś inny nieempirycznysposób. Często z ideą wiedzyapriorycznej wiąże się pojęcia intuicjirozumowej oraz prawd koniecznych.Z intuicją rozumową mamydo czynienia np. wtedy, gdy rozumiemy,iż każdy kawaler jest mężczyznąnieżonatym, a kwadrat jestprostokątem równobocznym. Abypojąć każdy z tych faktów, na nicnie zda się eksperyment empirycznypolegający na badaniu wszystkichkawalerów czy wszystkich kwadratów.Ponadto twierdzi się również,że tak uzyskane prawdy są niepodważalne,czyli konieczne.Prof. Devitt argumentował, że wiedzaaprioryczna nie ma racji bytu.Przede wszystkim, jego zdaniem,uzasadnienie przekonań, którymprzypisujemy status aprioryczny, niemusi być rozumiane jako zasadniczoróżne od uzasadnienia wiedzyaposteriorycznej, tj. opartej na empirii,czyli mającej charakter amplifikacyjny.Ostateczne uzasadnienietzw. przekonań apriorycznych musiodwoływać się do ich empirycznejskuteczności.Jeśli chodzi o poglądy Devitta nakwestie związane z naturą języka, totutaj również bardzo wyraźnie dajesię zauważyć rys naturalistyczny.Podobnie jak eliminuje on wiedzęaprioryczną, także teorie inspirowanepoglądami N. Chomsky’ego,starające się wyjaśnić naturę językapoprzez wskazanie wrodzonych mechanizmównabywania kompetencjijęzykowej oraz odwołujące się dospecyficznych stanów mentalnych,Devitt uważa za w dużej mierze nietrafne.Język ludzki różni się jedyniestopniem złożoności w porównaniuz językiem zwierząt. Ulubionymiprzykładami Devitta są delfiny zeswoją rudymentarną syntaksą, pieskipreriowe zmieniające konwencjeznaczeniowe wydawanych przez siebiedźwięków oraz pszczoły i ich „tanecznykompas”. Gramatyka języka,konkludował Devitt, nie jest sprawąpsychologii, lecz lingwistyki.Spór realistów z antyrealistami Devittrozstrzyga także w duchu naturalizmuna korzyść realizmu naukowego.Filozofia niepotrzebnie piętrzytrudności zadając pytania o to, czyistnieją nieobserwowalne byty takiejak np. atomy. Skoro fizyka odwołujesię do atomów, to należy wierzyć,że atomy i ich wewnętrzna strukturaistnieją. Dalsze metafizyczne pytaniapozbawione są sensu.Oprócz wykładów prof. Devitt spotkałsię ze studentami Instytutu Filozofii.Wspólnie zwiedzali Szczecin,testowali swoje poczucie humoru(umysł prof. Devitta jest nieprzebranąskarbnicą nie tylko wiedzy, aletakże najzabawniejszych historyjeki dowcipów) i dyskutowali nie tylkoo filozofii. Niezwykle pogodna osobowość,życzliwość i temperamentprof. Devitta sprawiły, że wbrew nawetpewnym zastrzeżeniom trudnonie trzymać kciuków za powodzenienaturalizacji w filozofii.dr Adriana SchetzAutorka jest adiunktem w InstytucieFilozofii US22PRZEGLĄD UNIWERSYTECKI