EKONOMSKA OPRAVDANOST PROIZVODNJE MLIJEKA NA ...

S obzirom da se 80 % potreba u sijenu zadovoljava sa sopstvenih površina, trebanaglasiti da se sa prinosom od 4000 kg po ha ostvaruje cijena koštanja od 0,10 € / kg.Nedostajuće količine se nabavljaju na tržištu po cijeni od 0,14 € /kg. U tabeli 4.prikazani su troškovi ishrane po grlu na godišnjem nivou.Tabela 4. Troškovi ishrane po grlu, na anketiranim gazdinstvima na godišnjem nivouKoličineCijenaTržišna (2x3)ProizvedenasaHranivokoštanja,cijena, +(4x5)količina, kgtržišta,€€ €kgUkupno€Sijeno livadsko 1752 0,10 438,00 0,14 175,2+61,32 236,52Pivski trop 5840,00 0,033 0,00+197,22 192,72Zrno ječma 730,00 0,22 0,00+160,60 160,60Zrno kukuruza 1095,00 0,16 0,00+175,20 175,20Stočna so 21,90 0,06 0,00+1,31 1,31Monokalcijumfosfat 9,12 0,025 0,00+0,228 0,228Ukupno 766,58Izvor: Proračun izveden na osnovu podataka u anketiIznos ostalih direktnih troškova po grlu, prikazan je u tabeli 5.Tabela 5. Ostali direktni troškovi po grlu na godišnjem nivouDirektni troškovi Iznos, €Veterinarske usluge 30,00Sitan inventar i potrošni materijal 25,00Amortizacija 200,00Električna energija 40,00Ostalo 45,00UKUPNO 340,00Izvor: AnketaIznos varijabilnih troškova po grlu za tele završne mase 140 kg za 3 mjeseca starostiprikazan je u tabeli 6.Tabela 6. Iznos ukupnih varijabilnih troškova za tele završne mase 140 kg, za 3mjeseca starostiVarijabilni troškovi Iznos u (€)Mlijeko 202,00Sijeno 9,60Koncentrat 35,00Veterinarski ljekovi 10,00Prostirka 2,00Ostali troškovi 10,00Ukupni varijabilni troškovi 268,60Izvor: Anketa520

Na anketiranim gazdinstvima pored članova domaćinstva angažovan je i jedanradnik čija mjesečna bruto plata iznosi 300,00€. Ukupni godišnji troškovi rada iznose3.600,00€, a troškovi po grlu na godišnjem nivou oko 333,33€.Ukupni troškovi po grlu ostvareni na posmatranim gazdinstvima iznose 1.708,51€.Oni predstavljaju zbir troškova ishrane, ostalih direktnih troškova, troškova odgojateladi do 3 mjerseca završne mase 140 kg i troškova rada.Ostvarena vrijednost proizvodnje po grlu na godišnjem nivou prikazana je u tabeli 7.Tabela 7. Vrijednost proizvodnje po grlu na godišnjem nivouProizvod Količina (kg) Cijena (€) Vrijednost (€)Mlijeko 5490,00 0,33 1811,70Telad 140,00 3,00 420,00Izlučene krave 100,00 1,00 100,00Stajnjak 10 000,00 0,02 200,00UKUPNO - - 2531,70Izvor:Proračun izveden na osnovu podataka u anketiNakon utvrđivanja visine iznosa troškova i vrijednosti proizvodnje na osnovupodataka dobijenih iz ankete neophodno je uraditi mjerenje ekonomskih rezultata. Kaojedan od temeljnih pokazatelja stepena ekonomske efikasnosti može se navestiekonomičnost proizvodnje. Prema Ivankoviću (2007) stepen korisnog djelovanjautrošenih proizvodnih činilaca u procesu proizvodnje naziva se ekonomičnostproizvodnje. Stepen ekonomičnosti proizvodnje izražava se koeficijentomekonomičnosti. Proizvodnja je ekonomična ako je izračunati koeficijent ekonomičnostijednak ili veći od 1. Važan pokazatelj ekonomičnosti pojedinih linija proizvodnjepredstavlja cijena koštanja po jedinici dobijenih proizvoda. Sve dotle dok je cijenakoštanja dobijenih proizvoda manja od njihove tržišne cijene u datoj proizvodnji seostvaruje pozitivan ekonomski rezultat i proizvodnja je ekonomična, (Andrić, 1998.)Na posmatranim gazdinstvima koeficijent ekonomičnosti je izračunat kao odnosvrijednosti proizvodnje i ostvarenih ukupnih troškova, tj. 2.531,70 : 1.708,51 = 1.48 štoukazuje da je proizvodnja mlijeka ekonomična, jer je izračunati koeficijent veći od 1.Cijena koštanja mlijeka izračunata je „Metodom oduzimanja“, koja se primjenjuje uonim proizvodnjama u kojima nastaju tzv. vezani proizvodi, tj. proizvodi koji se vežujedan na drugi. Na posmatranim gazdinstvima pojavljuje se jedan glavni proizvod –mlijeko, ali uz njega se pojavljuju i drugi sporedni proizvodi.Metod oduzimanja podrazumjeva da se od ukupnih troškova (UT) proizvodnjeoduzme vrijednost, odnosno ukupan prihod (UPs) sporednih proizvoda, a zatim sedijeljenjem preostalog iznosa troškova sa proizvedenom količinom (Q ) glavnogproizvoda dobije jedinična cijena koštanja glavnog proizvoda, ( Ivanković, 2007).Ukupni troškovi proizvodnje na posmatranim gazdinstvima iznose 1.708,51€. Akose od tog iznosa oduzme vrijednost sporednih proizvoda u visini od 720,00€ dobija seiznos troškova od 988,51 €. Kad se dobijeni iznos podijeli sa proizvedenom količinommlijeka po grlu od 5.490 kg dobija se cijena koštanja 1 kg mlijeka, koja iznosi 0,19 € .Izračunata cijena koštanja na posmatranim gazdinstvima je 0,19 € i niža je u odnosu naotkupnu cijenu mlijeka od 0,33 €/kg .521

Dobijeni rezultati ukazuju da je proizvodnja mlijeka na 16 anketiranih gazdinstavaekonomična, jer je ostvarena cijena koštanja 0,19 € /kg niža u odnosu na otkupnu cijenu.ZaključakNa osnovu sprovedenog istraživanja na 16 porodičnih gazdinstava u opštini Nikšićmože se zaključiti sledeće: proizvodnja mlijeka je ekonomična, jer je izračunata cijenakoštanja niža u odnosu na otkupnu cijenu. Razloge dobrih ekonomskih rezultata naanketiranim gazdinstvima treba tražiti u činjenici što se 80 % kabaste hrane proizvodi nasopstvenim površinama i što se u ishrani koristi pivski trop koji se kupuje po izuzetnopovoljnim cijenama. Takođe, treba naglasiti visoku mlječnost po grlu (5490 kg), kojadoprinosi ostvarivanju nižih troškova po jedinici. Zastupljeni broj grla na farmama iostvareni obim proizvodnje omogućavaju i angažovanje jednog radnika bez negativnihposledica na ekonomski rezultat.Da bi se u narednom periodu ostvarili još bolji rezultati na anketiranimgazdinstvima, neophodno je povećati prinos mlijeka po grlu i težiti da se cjelokupnepotrebe za kabastom hranom zadovolje sa sopstvenih površina, što bi uticalo nasmanjenje troškova ishrane. Takođe, radi daljeg unapređenja proizvodnje nagazdinstvima neophodna je permanentna edukacija proizvođača.Literatura:Andrić, J. (1999): Troškovi i kalkulacije, Savremena administracija, Beograd, str. 332Bulatović, B., Despotović, Aleksandra, Jovanović, M. (2000): Izbor optimalne strukturepoljoprivredne proizvodnje sjevernog područja Crne Gore, Beograd 2000.Ivanković, M. (2007):Troškovi i izračuni u poljodelstvu, Sveučilište Mostar, str. 167,199.Munćan, P., Živković, D., (2004): Menadžment rada i proizvodnje u poljoprivredi,Poljoprivredni fakultet, Beograd.Porter M.E.,(1980): Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries andCompetitors. The FreePress New York, (Republished with a new introduction, 1998).Pavličević, A, Grubić, G, Jokić, Ž, (1999): „Ishrana domaćih životinja, divljači i riba“,Poljoprivredni fakultet, Beograd522

ECONOMIC JUSTIFICATION OF THE MILK PRODUCTION ATTHE HOUSEHOLDS IN NIKSIC MUNICIPALITYAleksandra Despotović, Miomir JovanovićSummaryNiksic Municipality has favorable preconditions for the development of livestockproduction. Cattle breeding is the most important branch of livestock production.Number of dairy plants has increased in the recent years, which purchase milk fromfarmers and process it into the final products. This had a significant influence to theincrease of heads at the farms, as well as to the increase of milk production per head.The paper analyzes milk production at 16 farms in Niksic Municipality, which selltheir products to the dairy plants “Srna” and “Nika”. Polling method was used forcollecting the data on the production volumes and values.Achieved economic results at the farms that were included in the poll show that milkproduction is economical, since it was concluded that the calculated cost price is lowerthan the purchase price.Key words: milk production, family households, cost price.523