y tincer - Hafan gwefan gymunedol Trefeurig

Y TINCER MAWRTH 2008SalwchPob dymuniad da i Aileen Smith,1 Beach Cottage am wellhad llwyrar ôl llawdriniaeth lem yn YsbytyBron-glais yn ddiweddar. MaeAileen yn gweithio yn AdranFotaneg Prifysgol Aberystwyth,yn aelod o Glwb Golff y Borth acYnys-las, ac yn ffrind driw i niferyn y pentref.Cymdeithas Gymraeg YBorth a’r CylchRhwng Dwy AfonRoedd Festri Capel Y Gerlan ynllawn i’r ymylon, nos Fercher, 13Chwefror, pan ddaeth aelodauo’r Gymdeithas Gymraegat ei gilydd yng nghyfarfodswyddogol olaf tymor 2007-8. YCadeirydd oedd Y Parchg ElwynPryse.Etholwyd Gwynfryn Evans yngadeirydd y Gymdeithas ar gyfer2008-9.Siaradwr y noson oedd YParchg Wyn Morris a gyflwynoddraglen hynod o ddiddorol. Ym1989, ac yntau’n gweithio iAdran Addysg Sir Dyfed, fegynhyrchodd, ar y cyd a’igydweithiwr Mike Dyson,ffilm am Hanes a DiwydiantZach Galliford, sy’n 13 oed ac yn chwaraegyda anfantais o 5 gyda Cwpan SteveSouth a enillodd am y pumed tro yn 2007,fel chwaraewr mwyaf cyson y flwyddynyn Adran Iau y Borth. Gyda Zach maeJohn Peters, Hyfforddwr CenedlaetholCymru sydd wedi bod yn hyfforddi Zachers iddo fod yn 9 mlywdd oed. Mae’rgolffiwr ifanc, talentog yma yn priodoliei lwyddiant pennaf y llynedd – sef body chwaraewr iau cyntaf o he Sir Dyfedi ennill Pencampwriaeth Cymru o dan 13oed – i hyfforddiant rhagorol Mr Peters.Cwm Gwendraeth, o dan yteitl, “Rhwng Dwy Afon”.Fe ddangosodd y ffilm i’rGymdeithas. Dyna gofnodpwysig ydyw o ffordd o fywsy’n prysur ddiflannu. Erbynheddiw, mae Cwm Gwendraethyn gyfarwydd i ni yng Nghymrufel lleoliad y rhaglen deledu,“Pobol Y Cwm”, ond ym 1989yr oedd y Cwm ar groesfforddyn ei hanes. Haearn a glooedd sail ffyniant y Cwm, sy’nymestyn am ryw 12 milltir o hydrhwng afonydd GwendraethFawr a Gwendraeth Fach. Ym1766, torrwyd y gamlas gyntafyng Nghymru ar hyd cwrs yWendraeth Fach er mwyn cludoglo i lawr i Borth Tywyn, oeddwedi cymryd lle Cydweli felporthladd glo. Bywyd caledoedd yn y pyllau a dynion,merched a bechgyn yn gweithio odan y ddaear. Ym 1852 bu farw26 o bobl, gan gynnwys bechgyno dan 11 oed, mewn damwainym Mhontyberem. Er hynny yroedd galw mawr ar lo, ac ym1864 disodlwyd y gamlas ganreilffordd o Bontyberem i BorthTywyn. Datblygwyd pyllaunewydd megis Pwll y Tymblym 1890. Codwyd tai, siopaua chapeli ar gyfer y gweithwyrond, a phobl ddieithr yn llifoi mewn, fe dyfodd tensiynauyn y gymdeithas gan arwain atreiadau. Daeth tro ar fyd yn yrugeinfed ganrif gyda streiciaua dirwasgiad y 1920au a 1930auac fe gaewyd y pyllau fesulun. Caewyd y pwll olaf ym1989. Pwysigrwydd y Cwmoedd ei gymdeithas glos oedd yngadarnle yr iaith Gymraeg.Islwyn Jones, aelod hynaf yGymdeithas, oedd y siaradwrnesaf. Gyda chymorth eiwraig, Evelyn, a’i ferch, Delyth,Y BORTHAmddiffynfeydd MôrDenwyd cynulleidfa fawr iNeuadd Gymunedol Y Borthnos Iau, 28 Chwefror, pangynhaliwyd cyfarfod, odan nawdd Antur Teifi a’rgrãp gweithredu, “CynnalCeredigion”, i dderbyncyflwyniad am y cynlluniau iamddiffyn Y Borth ac arfordirBae Ceredigion rhag llifogyddac erydiad. Y Cadeirydd oeddy Cynghorydd Ray Quant.Siaradodd Mike Bailey oGyngor Cefn Gwlad Cymruam bwysigrwydd Cors Fochno(sydd yr enghraifft orau ogyforgors aberol ym Mhrydain)ac am yr angen i ddal y fantolrhwng gwarchodaeth natura mesurau i leihau peryglonllifogydd. Yn ail hanner ycyflwyniad, siaradodd MickNewman o Gwmni RoyalHaskoning am y problemauynglyn ag amddiffyn a datblygutraethau’r Borth. Erbyn hynmae’r grwynau yn myndyn hen ac aneffeithiol acmae’r traeth yn araf golli eidywod. Penderfynwyd codimorgloddiau newydd, gydariffiau danddwr i hwylusobeistonna, a chymryd mesuraui atal y tywod rhag symud - yngynllun fydd yn costio tua £20miliwn o bunnoedd.Ar ôl egwyl am gwpaned ode neu goffi, ffurfiwyd grwpiautrafod i wyntyllu’r cynlluniau’nfanwl.disgrifiodd Islwyn sut yr aeth iweithio mewn pwll drifft yn yTymbl ac yntau ddim ond 14 oed.Fe gofiodd y gwaith peryglus,clawstroffobig, yng nghrombily ddaear, yn filltir o dan afonGwendraeth, lle collodd ei giniofwy nag unwaith i’r llygod a oeddyn byw yn y tywyllwch gwlyb.Dihangodd Islwyn o’r pwll yn19 oed pan ddysgodd sut i yrrulori, ac ar ôl rhai blynyddoedd oyrru’r loris glo, fe’i dyrchafwyd iswydd yn offis y pwll. Allan o’rpump o fechgyn a gychwynnoddyn y pwll ar yr un pryd, fe yw’runig un sydd ar ôl.Diolchwyd i’r ddau siaradwrgan y Parchg. Elwyn Pryse.Cinio Gãyl DdewiCynhaliwyd Cinio Gãyl Ddewi’rGymdeithas Gymraeg yngNgwesty’r Marine, Aberystwyth,nos Wener, 29 Chwefror.Croesawyd aelodau a ffrindiaugan y Parchg Elwyn Pryse, afanteisiodd ar y cyfle i ddiolchyn arbennig i Mrs Nansi Hayes,sydd wedi bod yn asgwrn cefn yGymdeithas ers ei chychwyniad,gyda’i gwaith dyfal, cydwybodolfel Ysgrifennydd.A’r cinio yn dechrau cyrraeddy byrddau, gofynnwyd bendithar y bwyd gan y Parchg W.J.Edwards.Hedd Bleddyn o Lanbryn-mairoedd y gãr gwadd, yn ddynsydd yn adnabyddus, yn ei fro,fel saer maen a Chyngorydd y Sirhir ei wasanaeth, a thrwy Gymrugyfan fel cyfranogwr poblogaiddyn y rhaglen “Talwrn y Beirdd”.Addawodd inni anerchiad ysgafn,hwyliog a difyr, a dyna fel yroedd. Edrychodd Hedd Bleddyndros ysgwydd y blynyddoedd arhen gymeriadau Sir Drefaldwyn,gan gofio digwyddiadau difyr ynei yrfa fel saer a chynghorydd,cyn dod at y gorau o “Talwrn YBeirdd”. Mwynhaodd pawbgrefft a dyfeisgarwch y cerddibyrion sydyn hyn. Mae’n ddagwybod bod Hedd Bleddyn wedicyhoeddi llyfr bach o englyniona limrigau o dan y teitl HiwmorHedd (Gwasg Carreg Gwalch,2006). Mae mynd mawr ar y llyfrsy’n costio £3.50 ac eisoes mae’rcyhoeddwyr wedi gofyn am ailgyfrol fach. Diolchwyd iddo gany Parchg Elwyn Pryse ar ddiweddnoson i’w chofio gyda phleser amgryn amser i ddod.AnrhydeddauGwahoddwyd Mrs ElizabethMurphy, Lôn Wastad, a Mrs