ZNACZENIE BALNEOTERAPII W REHABILITACJI

DEFINICJA-Balneologiai medycyna fizykalnaJest to dziedzina wiedzy medycznejzajmująca się badaniem iwykorzystaniem swoistychnaturalnych metod leczniczych iczynników fizycznych do leczenia,prewencji i rehabilitacji choróbprzewlekłychI. Ponikowska

Lecznictwo uzdrowiskowedefinicja• Jest to zorganizowana formaudzielania świadczeń zdrowotnych wwarunkach uzdrowiskowychopartych na stosowaniu własnychnaturalnych metod leczniczych jakopodstawowej terapii» Prof. Irena Ponikowska

UZDROWISKA POLSKIE

KIERUNKI DZIAŁALNOALNOŚCILECZNICTWA UZDROWISKOWEGO1. Leczniczychoroby przewlekłe2. Rehabilitacyjny3. Profilaktyczny4. Edukacyjnychoroby układuruchu,kardiologiaprewencja choróbprzewlekłych, główniecywilizacyjnychkształtowanieprozdrowotnego styluŜycia

Rodzaje rehabilitacji wuzdrowisku• A. Wczesna- bezpośrednio po ostrym incydencie, poleczeniu szpitalnym( nie wykorzystuje metodbalneologicznych)• B. PóŜna- dla chorych wymagających okresowejrehabilitacji(leczenia)- wykorzystuje wszystkiemetody balneologiczne• C Rehabilitacja przed rentą- słuŜy poprawie lubprzywrócenia zdolności do pracy, wykorzystujeprawie wszystkie metody uzdrowiskowe

KIERUNKI LECZNICZE UZDROWISK POLSKICH• Choroby kardiologiczne i nadciśnienienienie (kardiologia)• Choroby naczyń obwodowych (angiologia)• Choroby górnych gdróg g oddechowych (laryngologia)• Choroby dolnych dróg g oddechowych (pulmonologia)• Choroby układu trawiennego (gastroenterologia, hepatologia)• Cukrzyca, otyłość(diabetologia)• Choroby endokrynologiczne (endokrynologia)• Choroby ortopedyczno-urazowe(ortopedia)• Choroby układu nerwowego (neurologia)• Choroby reumatologiczne (reumatologia)• Osteoporoza• Choroby skóry(dermatologia)• Choroby kobiece (ginekologia)• Choroby nerek i dróg g moczowych (nefrologia, urologia)• Choroby krwi i układu krwiotwórczegorczego (hematologia)• Choroby oczu (okulistyka)• Choroby zawodowe

PODSTAWOWE CZYNNIKI LECZNICZEWYKORZYSTYWANE PRZEZ LECZNICTWOUZDROWISKOWE1. Naturalne surowce lecznicze- Wody mineralne- Peloidy- Gazy2. Naturalne czynniki przyrodolecznicze- klimat, krajobraz, szata roślinna3. RóŜne formy wysiłku fizycznego4. Czynniki fizyczne- światło, dźwięk, prąd elektryczny, polemagnetyczne i inne

Naturalne surowce leczniczewykorzystywane wbalneoterapii:*Wody mineralne*Borowiny*Gazy lecznicze

ZłoŜa wódy mineralnych• Uznawane są przez Ministra Zdrowia((Rozp. Rady Min - 2006r)• Eksploatacja złoŜa objęta jestprzepisami prawa geologicznego igórniczego( Ustawa z dn. 4 lutego1994)- mamy 72 złoŜa

Woda mineralna-definicja• Jest to woda podziemna, zawierającaprzynajmniej 1000 mg składnikówmineralnych w litrze, o stabilnymskładzie chemicznym

LECZNICZE WODY MINERALNEnajczęśęściej występujpujące w Polsce (1)Rodzaje, składWystępowanieCHLORKOWO-SODOWE >1000mg NaCl /L(solanki 1,5%)Chlorkowo-potasowe, wapniowe,magnezowe, jodkowe, bromkowe,Ŝelaziste, siarczkoweCiechocinek, Kołobrzeg, Połczyn, Kamień Pom.,Świnoujście, Goczałkowice, Rabka, Busko, Solec,Iwonicz, Rymanów, WieniecSodowe, potasowe, wapniowe,magnezowe, chlorkowo-sodowe,ŜelazisteWODOROWĘGLANOWE >1000 mg CO 2 /lKrynica, Polanica, Kudowa, Muszyna, Duszniki,Rymanów, Iwonicz, Długopole, Czerniawa,Szczawno, Szczawnica, Wysowa, śegiestów,ŚwieradówSIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE >1,0 mg s/lSiarczkowe proste, siarczanowosodowe,wapniowe, siarczanowochlorkowe,sodowe, bromkowe,jodkoweBusko, Solec, Przerzeszyn, Wieniec,Swoszowice, Horyniec, Wapienne oraz Kudowa,Lądek, Duszniki, Ciechocinek-źródło 14

LECZNICZE WODY MINERALNEnajczęśęściej występujpujące w Polsce (2)Rodzaje, składWystępowanieRADOCZYNNE > n74 Bq(2nCi Rn/l)Radonowo-siarczkowe, fluorkowe,szczawy radoczynneŚwieradów, Czerniawa, Lądek (Długopole,Szczawno)TERMALNE >20 0 C (cieplice)Chlorkowo-sodowe, radoczynne,fluorkoweCieplice, Lądek, CiechocinekGAZY LECZNICZE1. Dwutlenek węgla2. Siarkowodór3. Radon4. Tlen,ozonDuszniki, Krynica (źródła gazowe CO 2 )

Ekshalacje- Ŝródła CO2• ZłoŜe C02 w ziemi- eksploatuje się gazz ekshalacji lub odwiertów• W Polsce- ekshalacje(wyziewy) CO2występują w Krynicy i Tyliczu-Karpatyoraz w Dusznikach, Kudowie,Długopolu- Sudety

ZASOBY ZŁÓśZBOROWINOWYCH I ICHLOKALIZACJA• ZłoŜa udokumentowane – 18 (600 ha)• ZłoŜa nie w pełni udokumentowane-16 (2940 ha)LOKALIZACJA• Region północny Polski- złoŜa typu wysokiego, przejściowe• Region środkowy- złoŜa niskie• Region południowy- złoŜa wysokie, niskie (Bieszczady,Podkarpacie, Sudety)

PODSTAWOWE METODYBALNEOFIZYKALNE

RODZAJE ZABIEGÓWBALNEOTERAPIABALNEOLOGICZNYCH (1)KĄPIELEKĄPIELELECZNICZESOLANKOWE (CAŁKOWITE,PÓŁKĄPIELE)KĄPIELE KWASOWĘGLOWE(CAŁKOWITE, PÓŁKĄPIELE)KĄPIELE KWASOWĘGLOWE WDWUTLENKU WĘGLAKĄPIELE SIARCZKOWO-SIARKOWODOROWE (KĄPIELE,PÓŁKĄPIELE, NASIADOWE)TEMP 0 CPARAMETRYCzas(min)StęŜenie36-37 15-20 3-4%33-35 15-20 400-1000śred.750 mg/l30-35 20-30 2%33-38 15-20 50-100 H 2S/lKĄPIELE RADOCZYNNE 37 15-20 1-2 NCi

BALNEOTERAPIAMECHANIZM DZIAŁANIA ANIA KĄPIELI KLECZNICZYCHCZYNNIKI LECZNICZESPECYFICZNENIESPECYFICZNEMINERALNEMAKROSKŁADNIKIADNIKIMINERALNEMIKROSKŁADNIKITERMICZNEIMERSJA WODNAHYDROSTATYCZNE

RODZAJE ZABIEGÓWBALNEOTERAPIABALNEOLOGICZNYCH (2)INHALACJEKRENOTERAPIA(kuracja pitna)IRYGACJEPŁUKANIEPRZYZĘBIARODZAJESTOSOWANYCH WÓDMINERALNYCHAlkaliczne, chlorkowo-sodowe,siarczkowo-siarkowodorowe,radoczynneChlorkowo-sodowe, szczawyalkaliczne, siarczkowosiarkowodoroweChlorkowo-sodowe, siarczkowosiarkowodoroweChlorkowo-sodowe, siarczkowosiarkowodorowe

Wykorzystanie gazów wbalneoterapii• Kąpiele w wodzie( rozpuszczonyCO2, H2S, O3, 02, powietrze)• Kąpiele w gazie( CO2)• Kapiele w gazowym ozonie ( 03)• Inhalacje( radon)• Krioterapia- ciekły dwutlenek węgla,azot, nadtlenek azotu, powietrze)

BALNEOTERAPIAPODSTAWOWE RODZAJE ZABIEGÓWBOROWINOWYCHOkłady i zawijania częśęściowe icałkowiteKąpiele całkowiteKąpiele częśęściowe kończyn(fasony)Kąpiele zawiesinoweJontoforeza borowinowaZabiegi ginekologiczne iproktologiczne: (tampony, nasiadówkii okłady częśęściowe)Zabiegi w laryngologii i okulistyce:tampony, okładyTemp.CzasTemp.CzasTemp.CzasTemp.CzasTemp.CzasTemp.CzasTemp.Czas42-45 0 C15 min.40 0 C15 min.40-42 0 C15-20 min.37 0 C15-20 min.40 0 C20 min.42-45 0 C15-30 min.42-45 0 C15-20 min.

MECHANIZM DZIAŁANIA ANIA ZABIEGÓWBOROWINOWYCHWŁAŚCIWOŚCIBALNEOTERAPIATERMICZNEWŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE-duŜa a pojemnośćcieplna-małe e przewodnictwo cieplneCHEMICZNESKŁADNIKI AKTYWNE-Kwasy huminowe-Bituminy-Woski,Ŝywice, enzymy,estrogeny, pierwiastki śladoweSKUTKI DZIAŁANIA ANIA NA USTRÓJ-przeciwzapalne-enzymatyczne-hormonalne-immunomodulacyjne

HYDROTERAPIAHYDROTERAPIACZYNNIKI LECZNICZE:Termiczny, hydrostatyczny, mechanicznyZABIEGI:Kąpiele (całkowite, częściowe, perełkowe, Hauffego)MasaŜ podwodny, wirowyPolewania, natryskiZmywania, nacierania, okładyZabiegi Kneipp’aZASTOSOWANIE:Lecznicze:choroby przewlekłe mięśni, stawów, układu nerwowego,naczyńProfilaktyczne: usprawnienie termoregulacji, zapobieganieinfekcjomDiagnostyczne: testy wodne

TERMOTERAPIATERMOTERAPIAMiejscoweMiejscoweCiepłolecznictwoOgólne* Dostarczanie energii cieplnej* Wzbudzanie energii cieplnejw tkankachZimnolecznictwo* Krioterapia ( z uŜyciem unośnikników w o temp. < 0 0 C)* Leczenie zimnem (z uŜyciem unośnikników w > 0 0 C)Ogólne

Kinezyterapia*Metody klasyczne*Metody charakterystyczne dla lecznictwauzdrowiskowego wykorzystujące waloryklimatyczne jak: spacery, truchty, nordicwalking, ciwczenia fizyczne w parkuczy skwerach

ELEKTROLECZNICTWOELEKTROLECZNICTWORODZAJE PRĄDÓWKLASYFIKACJARODZAJE ZABIEGÓWPRĄD D STAŁYPRĄDY IMPULSOWEMAŁEJ CZĘSTOTLIWOSTOTLIWOŚCIGalwanizacjaJontoforezaKąpiel elektryczno-wodnaLeczenie prądami DDElektrostymulacjaPrzezskórnarna elektrostymulacja TENSTonolizaElektrodiagnostykaPRĄDYŚREDNIEJCZĘSTOTLIWOSTOTLIWOŚCILeczenie prądami interferencyjnymi(NEMECA)PRĄDY WIELKIEJCZĘSTOTLIWOSTOTLIWOŚCID’arsonalizacjaDiatermia krótkofalowaDiatermia krótkofalowa impulsowa(TERAPULS)Diatermia mikrofalowa (MF)

Inne zabiegi fizykoterapeutyczne• Ultrasonoterapia• Actynoterapia• Magnetoterapia• MasaŜe

ZALETY METOD BALNEOFIZYKALNYCHTANIE, ŁATWO DOSTĘPNENIE WYWOŁUJĄ SKUTKÓW UBOCZNYCHMAJĄ CHARAKTER FIZJOLOGICZNY, Z DŁUGIMCZASEM UTRZYMYWANIA SIĘ WYNIKÓWSĄ DOBRZE TOLEROWANE PRZEZ CHORYCHMAJĄ CHARAKTER HOLISTYCZNY,PSYCHOSOMATYCZNY

KINETYCZNEMECHANICZNEELEKTRYCZNETERMICZNECHEMICZNEPODSTAWOWEBODŹCE LECZNICZEW FIZJOTERAPIIPSYCHICZNEŚWIETLNEKLIMATYCZNEHYDROSTATYCZNEHYDRODYNAMICZNEDŹWIĘKOWE

Cechy bodŜca leczniczego• MoŜliwość określenia działaniabodŜca parametrami• Wywoływanie korzystnych reakcjileczniczych

RODZAJE I CECHY BODŹCÓW1. bodźce zmysłowedziałajające na receptory(np. światło o i dźwidwięk)BODZIEC - cechy :siła a działania, ania, czas,częstotliwostotliwośći szybkość2. bodźce działajające nacytoplazmę komórkowrkowąpoprzez: uwalnianie:* termoreceptory * histaminy* mechanoreceptory * adrenaliny* chemoreceptory * prostaglandyny* nocyceptory* bradykininy* osmoreceptory* serotoniny* acetylocholiny

Reakcje na bodŜce-poziomy• Molekularny• Komórkowy• Narządowy• Układowy

Działanie na poziomiemolekularnym• Pobudzenie komórki wywołuje zmianywewnątrzkomórkowe: powstawaniesygnałów, pobudzenie komunikacjiwewnątrzkomórkowej• Zmiany m.in. w procesachmetabolicznych komórki

Działanie na poziomiekomórkowym• Wywoływanie zmian w błoniekomórkowej, polaryzacja idepolaryzacja, potencjał błonowy,zmiany jonowe

MECHANIZM RECEPCJI BODŹCA PRZEZKOMÓRKRKĘbodziecreceptorKomórkaNa +Zmiany jonoweK +depolaryzacja błony bkomórkowej(potencjał receptorowy)*bodziec fizyczny inicjuje lub uzupełnia proces leczniczy

Działanie na poziomienarządowym• 1. Pobudzenie komórki wywołuje napięciebłonowe w narządach wewnętrznych, coindukuje pole elektryczne i zmianyczynnościowe w narządzie• 2. Pobudzenie komórki przez bodziecwywołuje zmiany w DNA w komórce i stądwysyłane są sygnały wewnątrzkomórkowei zewnątrzkomórkowe do narządów, któreulegają zmianom czynnościowym

Działanie anie na poziomie układowymadowym-przekazywanie sygnałów w układzienerwowym• Włókna A- somatyczno-ruchoweczuciowe,grube, przewodzą z duŜąszybkością, mają cienką osłonkęmielinową• Włókna B- przedzwojowe układuautonomicznego, przewodza ze średniaszybkością, sa średniej grubości, mającienką osłonkę mielinową• Włokna C- pozazwojowe układuautonomicznego, bez osłonki, przewodząwolno

Reguła HildebrandtaR e g u ł a d o d a t n io s k r z y Ŝ o w a n y c he f e k t ó w H ild e b r a n d t aD z ia ła n ie h o lis ty c z n e23B o d z ie cU k ła d 1465

REAKTYWNOŚĆNA BODŹCEzaleŜy y od:• Cech bodźca• Zdolności organizmu do odpowiedzi- rodzaj tkanki- okolica- wielkośćpowierzchni- wraŜliwoliwośćosobnicza (wiek, płeć, prodzaj choroby, leki, inne)- stanu aktywności narządu (stanczynnościowy ciowy układu autonomicznego)

Odruchy wegetatywne

• Nadmierna aktywność układuautonomicznego towarzyszy wieluchorobom, pogarsza ich przebieg iutrudnia leczenie. Najczęściej są tozaburzenia czynnościowe na któremoŜna oddziaływać metodamibalneologicznymi

Wpływ zabiegów balneofizykalnych naukład autonomiczny• 1. Stopniowe przestrajanie układuautonomicznego z nadmiernejaktywności ukł. symp. do przewagiukładu parasympatycznego.• 2. Wpływ na sekrecje hormonówmających udział w aktywności układuautonomicznego

TRZY FAZY ZMIAN AKTYWNOŚCIW UKŁADZIE AUTONOMICZNYMPODCZAS TERAPII BODŹCOWEJI FAZAWSTĘPNAchwiejnośćukładu,reakcje alarmoweII FAZAERGOTROPOWAfaza walki,wzmoŜonych onych reakcjiIII FAZATROFOTROPOWAodpoczynku,zdrowienia, adaptacji

FAZOWY PRZEBIEG REAKCJIADAPTACYJNEJ CHORYCH PODDANYCHFIZJOTERAPII UZDROWISKOWEJIokres adaptacjido środowiskaIIokres adaptacji dofizykalnych bodźcówleczniczychIIIokres równowagir1 2 3 4tygodnieFAZA UJEMNAFAZA UJEMNAFAZA DODATNIA

ODCZYN UZDROWISKOWYTYPYWCZESNYOd 9-149dnia leczeniaPÓŹNYOd 19-22dnia leczeniaPOCZĄTEK IIIOKRESUOd 15 dnia leczeniaPOCZĄTEK IIIOKRESUOd 22-2525dnia leczenia

OBJAWY KLINICZNE ODCZYNUUZDROWISKOWEGO (1)Objawy subiektywne :niepokój, ból b l głowy, gdraŜliwoliwość, , osłabienie, potliwośćść, , sennośćść,bezsennośćść, , brak łaknienia, wzmoŜoneone łaknienieNasilenie lub pojawienie się objawów w ze stronyukładu krąŜąŜenia- bóle serca- zaburzenia rytmu- tachykardia- zmiany ciśnienia krwiPojawienie się lub zaostrzenie dolegliwościmięśęśniowo– stawowych- bóle stawów- bóle mięśęśni

OBJAWY KLINICZNE ODCZYNUUZDROWISKOWEGO (2)Zmiany skórne :pokrzywka, rumień, świąd, nasilony dermografizmZmniejszanie odporności nieswoistej- infekcje dróg g oddechowych- uaktywnienie ognisk zapalnychZwiększenie reaktywności organizmu na róŜne rbodźce- psychiczne- fizyczne, w tym na bodźce leczniczeZwiększenie- temperatury ciała- OB- leukocytozy- histaminy we krwiInne objawy indywidualne

ETIOPATOGENEZA ODCZYNUUZDROWISKOWEGO (hipotezy)Wzrost aktywności układupodwzgórzerze-nadnercza(Kühnen)Wzrost wydzielaniahistaminy (Kühnen(hnen)Wzrost wraŜliwoliwościtkanek na histaminę(Jordan)Fazowe zmianyWraŜliwoliwości tkanekna bodźce (Guttenbruner(Guttenbruner)Wzrost sekrecji hormonówkory nadnerczyWzrost sekrecjikatecholaminNIESWOISTE WEGETATYWNEPRZESTROJENIE ORGANIZMUWzrost aktywności układusympatycznego(Schmidt-Kessen)

KSZTAŁTOWANIE TOWANIE SIĘ WYNIKÓW W ODLEGŁYCH WOKRESIE 14 MIESIĘCY OBSERWACJI CHORYCHZ CH. Z. S.LECZENIEUZDRO-WISKOWEWYPISOKRES OBSERWACJI PO LECZENIUUZDROWISKOWYM (6-24 m. Średnio 14m.)4 tyg. 6 8 10 12 14 miesiące

Edukcja zdrowotna w uzdrowisku• MoŜliwość zrealizowania pełnegoprogramu edukacyjnego• Nauczenie i wdroŜenie prawidłowychnawyków Ŝywienie i aktywnościfizycznej• Walka z nałogami

Uzdrowiskowy programantynikotynowy• Celowe byłoby aby OśrodkiRehabilitacyjne ZUS wprowadziłyprogram antynikotynowy• Program jest opracowany, gotowy dowdroŜenia• Walka z nałogiem palenia papierosówjest najlepiej opłacalną ekonomicznieformą profilaktyki

Efekty profilaktyczne realizacjiprogramu antynikotynowego• W krótkim czasie po rzuceniu paleniapapierosów poprawie ulegają parametrykrąŜeniowo-oddechowe, szybciejpacjenci wracają do zdrowia i pracy

SKUTKI DZIAŁANIA ANIA BODŹCÓWBALNEOFIZYKALNYCH• DZIAŁANIA OGÓLNE• Trening zachowanych rezerwzdrowotnych, mechanizmysamoobrony• Regulacja i uporządkowaniedziałania układów fizjologicznych:- krąŜenia i oddychania- endokrynologicznego i metabolicznego- nerwowego układu autonomicznego iinnych• Zwiększenie wydolności fizycznej iusprawnienie ruchowe• Zwiększenie odpornościnieswoistej• Uzyskanie równowagi psychicznej• DZIAŁANIA MIEJSCOWE• Przeciwbólowe• Przeciwzapalne i przeciwobrzękowe• Przekrwienne• Niedokrwienne• Zwiększające lub zmniejszającenapięcie mięśniowe• Inne

Efekty Leczenia balneologicznegoprzydatne w rehabilitacjiEfekty ogólnoustrojoweEfekty objawowePobudzenie mechanizmówobronnych i adaptacyjnychPoprawa funkcji ukł. . FizjologicznychPrzyspieszenie procesów w regeneracjiPoprawa funkcji układuimmunologicznegoPoprawa wydolności fizycznejObnizenie poziomu stresuPoprawa jakościŜyciaZmniejszenie bólubZmniejszenie napięciamięśęśniowegoPoprawa ukrwienia tkanekDziałanie anie p/zapalne, p/obrzękoweNauczenie i wdroŜenie zdrowegostylu Ŝycia

Jakość usług rehabilitacyjnoleczniczychzaleŜy od:• Wykorzystanie dobrych i we właściwy sposóbsurowców i metod leczniczych• Profesjonalnego przygotowania programuleczniczego, zapewnienie kompleksowejterapii• ZaangaŜowanie specjalistycznej kadrymedycznej• W ośrodku uzdrowiskowym rehabilitacjipreferowany powinien być specjalista zbalneologii i medycyny fizykalnej posiadającyrównocześnie specjalizacje kliniczną zgodnąz profilem ośrodka

Dziękuję