swiat 09 - Świat Architektury

34mych stropów oraz zastosowanie ścian kurtynowycho niespotykanej dotąd powierzchniprzeszkleń.Formy obiektów industrialnychuproszczono i odarto z historyzującegodetalu, zgodnie z zasadami nowoczesnychkonstrukcji. Jednocześnie wprowadzononową estetykę opartą na harmonii proporcjiposzczególnych brył i płaszczyzn, czegoprzykład stanowi fabryka Van Nelle w Rotterdamie,zaprojektowana przez Leendertavan der Vlugta i Marta Stama w 1927 r. Białe,lśniące w słońcu pasy płyt stropowych i dużepłaszczyzny okien nadają lekkości i elegancjipotężnej, prostopadłościennej budowli.W latach 1910–1913 wzniesiono Halę Ludową(Stulecia) we Wrocławiu. Żelbetowa, monolitycznastruktura zaprojektowana zostałaprzez Maxa Berga na planie koła z czteremaapsydami. Przekrywa ją kopuła o średnicy ponad67 m. Jednoprzestrzenne, rozświetlonewnętrze przywodzi na myśl obiekty sakralne,co zdają się potwierdzać słowa samegoprojektanta, który określił je mianem „katedrydemokracji”. Niezwykły nastrój tworzysurowa estetyka żebrowej konstrukcji kopuły,pozbawiona jakiegokolwiek ornamentu i ukazującafakturę nagiego żelbetu.Z popularyzacją budowli żelbetowychzwiązany był także rozwój budynków wysokich,„drapaczy chmur”. Dzięki szkieletowejkonstrukcji możliwe stały się realizacje corazwyższych obiektów, takich jak powstaływ latach 30. gmach Zakładu UbezpieczeńWzajemnych w Łodzi, zaprojektowany przezwybitnego konstruktora, profesora StefanaBryłę, twórcę m.in. warszawskiego Prudentialu.Za oceanem już w pierwszych latachXX w. rozwijała się tzw. „szkoła chicagowska”.Powstawały kolejne wysokościowce,a w 1931 r. oddano do użytku Empire StateBuilding, będący aż do 1972 r. najwyższymbudynkiem świata. Jego konstrukcja (tak jakPrudentialu) została wykonana ze stali, leczżelbetu użyto do stworzenia potężnych, szesnastometrowychfundamentów.Kolejne etapy rozwoju budownictwa betonowegonastąpiły w ramach nurtu modernistycznego,po II wojnie światowej. Pod konieclat 40. Le Corbusier propagował estetykęsurowego betonu (beton brut) w elewacjachprojektowanych przez siebie obiektów. Jegomocna faktura z wyraźnie odciśniętymi śladamidesek szalunków była czymś odmiennymod minimalizmu i sterylnych form dojrzałegomodernizmu. Jednostka Marsylska czy Maisondu Bresil (zaprojektowany wspólnie z LuciemCostą) prezentują nową wrażliwość na strukturępowierzchni brył, stając się inspiracją dla stylui filozofii brutalizmu w architekturze. Twórcyzwracali uwagę na właściwości zastosowanychmateriałów, konstrukcję oraz ekspresyjnycharakter projektowanych obiektów. Doskonałymprzykładem są takie realizacje, jak gmachuniwersyteckiej auli w holenderskim Delft, autorstwaJacoba Bakemy, którego dynamiczna,rzeźbiarsko potraktowana bryła oddziałuje nawidza potężną masą surowego, szarego betonu.Stosowanie konstrukcji żelbetowych umożliwiłonie tylko tworzenie form o zindywidualizowanymcharakterze, ale także prefabrykacjępowtarzalnych elementów budowlanych.Wytwarzane metodami przemysłowymi przyczyniłysię do dynamicznego rozwoju budownictwa(głównie mieszkaniowego), ale jednocześniespowodowały jego schematyzacjęi wprowadziły znaczne uproszczenia formalne.Ponadto, wiele zrealizowanych w ten sposóbobiektów wykazywało poważne usterki technicznei błędy wykonawcze. To wszystko spowodowało,że budynki mieszkalne, wzniesionew technologii „wielkiej płyty”, przeważniestanowią wstydliwe świadectwo minionych lat,lecz jednocześnie, jako element trwale obecnyw pejzażu polskich miast, nie mogą zostać pominięteani przemilczane.Swoistym antidotum na modernistycznąuniformizację stała się wolność stylistyczna, jakązapoczątkował nurt postmodernistyczny. Nietylko nie spowodowała ona marginalizacji betonujako materiału budowlanego, ale umożliwiłaposzerzenie spektrum jego zastosowania.Obok żelbetowych części konstrukcyjnych,elementów wykończeniowych utrzymanychw stylistyce beton brut oraz gładkich, lśniącychpowierzchni polerowanego betonu zaczęłypojawiać się wykonane z tego materiału detaleo charakterze klasycznym. Postmodernizm,jako nurt epok minionych odwołujących siędo tradycji architektonicznej, inspirował sięosiągnięciami przeszłości, przetwarzając jei wyrażając za pomocą współczesnych środkówarchitektonicznych. Warszawskie realizacjeMarka Budzyńskiego nawiązują do budownictwaantyku wprost, o czym świadczy potężnakolumnada gmachu Sądu Najwyższego czyfasada Biblioteki Uniwersyteckiej – wykonanez betonu, który następnie pokryto zielonkawąpatyną. Dzięki temu zabiegowi, a także wzniosłymformom architektonicznym, pozornie surowamateria nabrała szlachetności.Beton – tworzywo znane i stosowane odwieków, o stosunkowo nieskomplikowanejtechnologii, wciąż jest odrywane na nowo.Niemal nieograniczone możliwości kształtowaniaform architektonicznych czynią z niegojeden z najbardziej interesujących współczesnychmateriałów budowlanych.Błażej Ciarkowski123455Gmach Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Łodzi, autorstwa Stefana Bryły.Elegancja industrialnej architektury widoczna w żelbetowej strukturze fabrykiVan Nelle w Rotterdamie, zaprojektowanej przez Leenderta van der Vlugta.Masywna betonowa bryła audytorium uniwersytetu w Delft,zaprojektowanego przez Jacoba Bakemę.Budynki mieszkalne wzniesione w technologii „wielkiej płyty” – tzw. „Łódzki Manhattan”.Nowatorskie użycie betonu w kształtowaniu postmodernistycznych formBiblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.94 świat architektury świat architektury 95