Pokaż treść!

10 ALEKSANDER BRONIKOWSKI.obrazowi nadać właściwe światła i cienie, tak iżby znawcze oko dzisiejszegowidza nie z niesmakiem przed nim stanęło. Przedmiot niejest niegodnym uwagi, niecliajże stare państwo Sarmatów godnie sięnam przedstawi...Do szeregu obrazów, które ręka przedstawiającego usiłuje wydobyćz mroku zapadłej galeryi, łączę ja wypadki oznaczające pierwszednie panowania Zygmunta Augusta, ostatniego króla Polski z Jagiellońskiegoszczepu, który już w ciągu czterech pokoleń siedział na starymtronie, po zejściu zeń domu Piastowskiego, królującego przezsiedem niemal wieków od wyniesienia przodka.Dawno to miniony czas, którego zapomniane pomniki, niby starożytnegrody Kampanii pod odwieczną lawą, leżą głęboko ukrytepod zwaliskami. Zarzuciły je gruzem niszczące wojny za panowaniadomu Wazów, najazdy koczujących barbarzyńców na osłabione państwo,rozterki i wzbierająca buta magnatów za Piastów i Saskichkrólów, nareszcie panowanie Stanisława Augusta. Nazwy tylkopo dawnych dobrych rozbrzmiewające czasach, przypominają namto co wtedy było. Gdzie dziś nieznaczne ślady upadłego muruwieńczą szczyt wzgórza, wznosiły się niegdyś wspaniałe zamki,dokąd gościnność zapraszała nawiedzających, a ich komnaty, strojnepraojcowskiemi trofejami, wschodnim lśniły przepychem. Kwitnącesady okrywały dziś zapiaszczone brzegi Wisły, a w niezmierzonychpuszczach kędy dogorywające plemię żubrów zamieszkujew głębokim mroku leśnym, tylko zdziczałe knieje i zarosłe ścieżkiwskazują miejsca, gdzie niegdyś stały myśliwskie domki królewskichJagiellonów.Ja wprowadzam czytelnika w owe dawne czasy. Ale i tym weselszymobrazom nie zbywa na cieniach. Już wtedy mądre prawa ostatniegokróla z rodu Piastów popadły w zapomnienie; przywileje, przeztego monarchę, szyderczem króla chłopków przezwanego mianem,massie narodu nadane, znowu przepadły pod przemocą możniejszych.Dumna swą prerogatywą i władzą przez nię zyskaną szlachta, ośmieliłasię nawet na sejmie Lwowskim uczynić otwarty zamach na majestattronu, i skazić szalonemi uroszczeniami dostojność senatorskiegoi rycerskiego stanu. Nienawiść dwóch stronnictw religijnych poczęłajuż rzucać złowrogie iskry, które później miały rozniecić płomieńprześladowania za wiarę i wolność sumienia. W łonie szczęścia i sławykiełkuje już zepsucie, które w następstwie podciąć miało królewskitron Piasta; a przy boku Zygmunta Starego, Jagiellończyka, któremuspółcześni nadali nazwisko Dawida północy, spostrzegamy KatarzynęMedycejską roczników^ polskich, Bonę Sforzę *).*) Bona, córka Jana Galeazzo Sforzy, księcia Medyolańskiego i Izabelli Arragoń-