Pokaż treść!

6 ALEKSANDER BRONIKOWSKI.chwili wywołał naśladowców. W rzędzie ich, choć jeden z późniejszych,stanął i nasz Bronikowski. Taż sama, jak Walter-Scotta ożywiago miłość przedmiotu, też same w jego utworach przemykają żywioły:różnica jest tylko w doskonałości wykonania. Walter-Seottbył genialnym, Bronikowski tylko zdolnym. Ozem jednak bard Szkockibył dla całego świata, tem Bronikowski stał się dla Polski: jak obokW alter-Scotta występują tu i owdzie romansopisarze historyczni, takobok Bronikowskiego i jakby za danem przezeń hasłem, budzi się historycznapowieść u nas. Każdy jego utwór napisany po niemiecku,niebawem ukazuje się w języku polskim rozrywany przez czytelników,rozpoznawany przez krytykę i autorów, podniecający do twórczości.Niemcewicz, Skarbek, Bernatowicz, pierwsi składają hołd wpływowiprzodownika; za słabemi i niepewnemi jeszcze krokami tych pierwszychpionierów, ale znakomitych samą inicyatywą, niebawem postępuje' silniejwiedzą i talentem zbrojna falanga, i oto powieść historycznapolska dzisiaj dorasta rozmiarów europejskich, a nawet niektóre jejobjawy innokrajowe wysoko przerasta. He jest w tem sprawy Bronikowskiego,niech sam czytelnik osądzi.Zadaniem naszej Biblioteki nie są proste przedruki; zadaniem jejjest (o ile się to daje pogodzić z koniecznem dla czytelnika urozmaiceniemprzedmiotów), metodyczne przedstawienie rozwoju każdej gałęzipiśmienniczej mianowicie w literaturze ojczystej. Dlatego też każdaepoka literacka, każdy pokład dziejowy, znajdzie w niej swych przedstawicieli,tak, iżby budowa możliwą przedstawiała całość.Bronikowski jest tedy tym pierwszym pokładem, fundamentem w budowienaszego historycznego powieściopisarstwa; według więc tegoargumentu, według czasu do którego należał, sądzić działalność jegowypada, nie według warunków, które wyrabiająca się krytyka późniejsza,jak do wszystkich gałęzi belletrystyki, tak i do powieści historycznejwprowadziła.Sam Walter-Scott ulega zarzutowi zbytniego idealizowania postaci,niekrytycznego poglądu na fakta. Tenże sam zarzut, choć w mniejszymstopniu spotykać może naszego Bronikowskiego względnie dodziejów polskich, którym głównie pióro swoje poświęcił. Jest onAviększym realistą od W alter-Scotta; ogólne rysy dziejowe zna doskonale,patrzy na nie zdrowo, ale do powieści wprowadzając mnóstwożywiołów życiowych podrzędnych z których jednak składają się dziejenarodowe, częstokroć improwizuje, i dowolność stawia na miejscufaktów i objawów, które lepiejby mu objaśnił materyał wewnętrznyi obyczajowy, gdyby go znał równie jak zna ogólne zarysy polityczne.Ani go tóż równać śmiemy z Walter-Scottem co do artystycznejstrony utworów. Bronikowski nie mówi rzeczy banalnych, nie kreśliwodą po ścianie, widać w nim twórczość i sprężystość w stawianiu