Polska Zbrojna nr 11/2012

zagrożenia Środek azji w cenieByłe radzieckie republiki – Kazachstan,Kirgistan, Uzbekistan, Tadżykistani Turkmenistan zajmują obszarokoło czterech milionów kilometrówkwadratowych zamieszkałyprzez około 62 milionów ludzi. Po rozpadzieZSRR w 1991 roku budują swą tożsamośćnarodową, której podstawą jest islam. To niebezpiecznabaza, stanowiąca potencjalne źródłozagrożeń, biorąc pod uwagę fakt, że granicząone z Iranem i Afganistanem – krajamifundamentalizmu islamskiego. Zawsze istniejemożliwość, że państwa Azji Środkowejstaną się drogą transferu wojującego islamuna tereny Rosji, gdzie żyje około 10 milionówmuzułmanów.SkrzyżowaneintereSyKażdy z wielkich światowych graczy maw tym rejonie własne cele. Znajdują się tuogromne złoża ropy naftowej i gazu ziemnego,przewyższające zasoby Kuwejtu, Zatoki Meksykańskieji Morza Północnego: Kazachstanma 5,3 miliarda ton ropy naftowej i 1,31 bilionametrów sześciennych gazu, Turkmenistan– 8,1–20 bilionów metrów sześciennych (brakoficjalnych danych), a Uzbekistan 1,68 bilionametrów sześciennych. Są tu też zasoby wielurzadkich pierwiastków, między innymi złożauranu i złota. Kazachstan ma jedną czwartąświatowych zasobów uranu i jest drugim poKanadzie jego eksporterem, a Uzbekistan podwzględem wielkości złóż tego pierwiastka zajmujesiódme miejsce w świecie.Przez długie lata kraje te nie mogły dysponowaćwłasnymi bogactwami energetycznymi.Ich producenci byli zakładnikami rosyjskichkoncernów naftowych, w których rękach znajdowałysię linie przesyłowe: Rosja kupowałaropę i gaz ziemny znacznie poniżej cen światowych,dyktując producentom wysokie opłatyza przesył energii. Dzisiaj kraje Azji Środkowejzainteresowane są budową alternatywnychdróg przesyłowych, a w realizacji tego zamysłupomagają im Chiny, Turcja, Iran i konsorcjazachodnie.Współpraca z nimi dla nikogo nie jest łatwymprzedsięwzięciem. Nawet dla Rosji,która – choć chce stosować nowe zasadywspółpracy – to jednak ciągle obciążona jestradziecką spuścizną. Z drugiej strony, większośćkrajów Azji Środkowej, nawet gdybychciała z tej współpracy zrezygnować – niebardzo może, bo nie stworzyła jeszcze alternatywnychjej form. Wszystkie te państwaciągle jeszcze tkwią w starych powiązaniachgospodarczych i wojskowych z Rosją, a nowedopiero się tworzą. Wciąż też niewykształciły demokratycznych form rządzenia,co więcej, niektóre z nich utrzymują tradycyjnestruktury klanowe, na przykład Tadżykistan,a to formy demokratyczne całkowiciewyklucza. Wszystkie poradzieckiepaństwa Azji Środkowej są rządzone autorytarnie:dyktatorskie zapędy przywódców,łamanie praw człowieka, prześladowanieopozycji, kneblowanie mediów – tę codziennośćjeszcze długo Zachód będzie musiałtolerować.Unia Europejska i Stany Zjednoczoneprzymykają oko na wszystkie te problemy,stawiając na gospodarczą pragmatykę. Licząna dostęp do środkowoazjatyckich zasobówpłynnych węglowodorów, a także na to, że teświeckie kraje stanowić będą skuteczną barierędla islamskiego fundamentalizmu, gdyżtamtejsze reżimy krótko trzymają miejscowychislamistów, traktując ich jako zagrożeniesamo w sobie.odgłoSyafganiStanuDuży wpływ na zainteresowanie Zachoduzarówno całym regionem, jak i konkretnymipaństwami miały działania Stanów Zjednoczonychw Afganistanie. Jeszcze przed rozpoczęciemwojny wywiadowcze samoloty bezzałogowePredator, przeznaczone do działańnad Afganistanem, korzystały z lotnisk w Uzbekistanie(miały na to tajną zgodę prezydentaKarimowa). Amerykanie potrzebowali jednakstałego dostępu do nich, aby rozprawić sięz talibami. Potrzebne im też były bazy poszukiwawczo-ratownicze(Combat Search andRescue – CSAR), które udzielały pomocy zestrzelonympilotom i załogom. Bez CSARAmerykanie nie mogli rozpocząć żadnej akcji.Uzbekistan długo zwlekał z wydaniem zezwoleniai stawiał wygórowane żądania: natychmiastoweczłonkostwo w NATO alboprzyznanie wielomilionowej pożyczki. Spełnienietych warunków było dla sojuszu ryzykowne.Włączenie armii Uzbekistanuw struktury NATO czy finansowe zasilenierządu mogłoby być przez ten jeden z najbardziejrepresyjnych reżimów na świecie wykorzystanedo tłumienia wszelkiej opozycji.Amerykanie jednak bazy w Uzbekistanieuzyskali, razem z tą najważniejszą – w Chanabadzie.Tylko przez moment uważnie monitorowalijednak rozwój sytuacji w tym kraju.Po skrytykowaniu przez nich rządu uzbeckiego,który rozprawił się z demonstrantamiKazachstanma 5,3 miliarda tonropy naftoweji 1,31 biliona metrówsześciennych gazu.FOT. uN50 POLSKA ZBROJNA NR 11 | 11 mARcA 2012