Polska Zbrojna nr 11/2012

Pancerne klechdyMaciej SzopaO wielolufowymniszczycieluM50 Ontos pod względem układu uzbrojeniabardziej przypominał samolot szturmowy niż czołg.Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątycharmia Stanów Zjednoczonychstanęła przed nie lada problemem.Podstawą sowieckiej potęgibyła duża liczba nowoczesnychczołgów. Gdyby doszło do uderzenia ZSRR naEuropę Zachodnią, trudno byłoby je odeprzeć.Państwa zachodnie nie dysponowały wówczasjeszcze silnymi wojskami pancernymi. Amerykaniepostanowili zatem wykorzystać w swojejobronie innowacyjne niszczyciele czołgów.Konstruktorzy mieli dwa ograniczenia: maszynanie mogła być cięższa niż 20 ton i miałamieć silnik używany w popularnych armijnychciężarówkach. Dążono do tego, aby liczne, niedrogiei pomysłowo zaprojektowane niszczycielestały się cudowną bronią, mogącą błyska-wicznie dotrzeć do miejsca zagrożenia i zmiaż-dżyć nieprzyjaciół siłą ognia.W efekcie prac prowadzonych w pierwszejpołowie lat pięćdziesiątych powstała konstruk-cja tak dziwaczna, że nazwano ją M50 Ontos,co po grecku znaczy po prostu „coś”. Napoczątku w pojeździe zastosowanopodwozie lekkiego niszczyciela czołgówSkorpion, ale później zamienionoje na inne, specjalnie zaprojektowanedo Ontosa. Nawieżyczce były dwa wysię-gniki, każdy obciążony trze-ma bezodrzutowymi armatamiM40 kalibru 105 milimetrów.Pojazd mógł oddać kolejnolub naraz sześć strzałówz tej śmiercionośnej broni.Efekt był taki, że kiedyw czasie prób jednocześniestrzelano ze wszystkich luf,z pobliskich budynków odpadałycegły.Jeden z zachowanychniszczycieli M50 Ontosznajduje się w słynnymForcie Knox.System namierzania celu stanowiły czteryspecjalne karabiny sprzężone z lufami sto piątek.Najpierw strzelano z nich pociskami dymnymi.Jeżeli były w celu, można było otworzyćogień z prawdziwej broni. Na czubku wieży zamontowanododatkowy ciężki karabin maszynowydo obrony niszczyciela przed piechotą.Ontos wyglądał zatem jak potężna bateria lufróżnego kalibru.M50 był konstrukcją niezwykle śmiałą, aleteż nie udało się uniknąć w niej błędów. Głównąwadą maszyny było to, że armaty trzeba byłoładować od zewnątrz. Oznaczało to, że pooddaniu sześciu strzałów pojazd musiał się wycofaćna bezpieczną pozycję albo załoga byłanarażona na ogień nieprzyjacielskiej piechotylub snajperów. M50 przenosił w swoim nie-wielkim kadłubie zaledwie dwanaście dodatko-wych pocisków, czyli nie mógł zbyt długo prowadzićognia.Ostatecznie armia zrezygnowała z kontrowersyjnegoprojektu, chociaż konstruktorzyproponowali udoskonalone wersje, w tym działaz rewolwerowymi magazynkami. Dzięki nimzałoga mogłaby prowadzić walkę bez opuszczaniawozu. Jedynie korpus marines zamówiłw 1955 roku niemal trzysta sztuk niszczycieli.Piechota morska musiała mieć jakikolwiek pojazdprzeciwpancerny, więc zdecydowano sięna ten, który był dostępny.Ontosy nigdy nie wzięły udziału w walkachz wielkimi jednostkami pancernymi. Wykorzystanoje tylko w Wietnamie, między innymiw krwawej bitwie o miasto Hue. Załogi niszczycielibyły z nich zadowolone, a dowódcy pie-choty bardzo chętnie korzystali z ich wsparcia.W czasie starć w mieście dzięki wysokiej mo-bilności i sile ognia unikały trafień. Były lżejszeniż czołgi, mogły więc dotrzeć w miejsca dlanich niedostępne i zapewnić porówny-walne wsparcie ogniowe. Ontosa możnateż było podwiesić pod ciężki śmigło-wiec Sea Stalion i przewieźć razemz piechotą na pole bitwy w środkudżungli. Jego wadą był pancerz, który nie za-pewniał ochrony przed strzałami z granatni-ków przeciwpancernych i przed minami.M50 zostały wycofane z użytku w maju1969 roku. Części z nich, z których zdjętowielolufowe wieże, użyto w WietnamiePołudniowym jako stałych pozycjiobronnych. Inne przewieziono doUSA, gdzie zostały zezłomowane. Dodzisiaj zachowało się dwanaście Onto-sów w muzeach na terenie Stanów Zjedno-czonych. Prezentowany egzemplarz znajdujesię w słynnym Forcie Knox, w muzeum po-święconym generałowiPattonowi. •POLSKA ZBROJNA NR 11 | 11 mARcA 201239