Twarze krakowskiej bezpieki - Archiwalny serwis Instytutu Pamięci ...

Wprowadzenie Część IIw postaci tzw. referatów ochrony, a w przemyśle zbrojeniowym – referatówwojskowych. Od jesieni 1949 r. stały się one ekspozyturami UB o szerokich(i nadużywanych) kompetencjach, dzięki którym bezpieka drobiazgowo ingerowaław produkcję zakładów i życie ich pracowników.Z dniem 1 I 1951 r. z Wydziału IV wyłączono problematykę komunikacjii transportu tworząc Wydział Komunikacji, który od 1 II 1952 r. nosił nazwęWydział VIII. Z Wydziału IV wyodrębniono także na półtora roku (1 III1953–31 VIII 1954) nowy Wydział IX, który „ochraniał” obiekty przemysłu ciężkiegoi zbrojeniowego. Od 1 IX 1954 r. jego funkcjonariuszy włączono z powrotemdo Wydziału IV. Tego samego dnia (1 IX 1954) w oparciu o Sekcję 5 WydziałuIV stworzono z kolei jako samodzielną strukturę na prawach wydziału InspektoratWiejski, zajmujący się zabezpieczeniem przed wrogą działalnością gospodarkirolnej.W listopadzie 1945 r., wykorzystując kadry i doświadczenia byłej Sekcji 3Wydziału I, zorganizowano Wydział V Społeczno-Polityczny. Objął on operacyjną„ochroną” legalne (z punktu widzenia komunistów) partie i organizacjepolityczne, związki zawodowe, organizacje społeczne, szkolnictwo, środowiskanaukowe i intelektualne, młodzież, instytucje kulturalne, administrację,a także Kościoły, związki wyznaniowe, organizacje religijne i środowiska świeckiez nimi związane. Po reorganizacji wydziału, od marca 1950 r. Sekcja 7 WydziałuV zajmowała się rozpracowywaniem „odchyleń” w PZPR i prowokacjiw ruchu robotniczym przed 1944 r. W styczniu 1952 r. na jej bazie utworzonoosobny Wydział X, który istniał do połowy 1954 r. (choć jego naczelnik pełniłformalnie tę funkcję jeszcze kilka miesięcy). Oprócz „ochrony” ruchu komunistycznegoz gestii Wydziału V wyłączono jeszcze w styczniu 1953 r. sprawywyznaniowe, którymi zajął się powołany wtedy Wydział XI. Partia wkraczaławówczas w apogeum walki z Kościołem katolickim, a w Krakowie toczył sięwłaśnie tzw. proces kurii krakowskiej, w którym zapadły trzy wyroki śmierci.W połowie lipca 1954 r. Wydział V połączono z Wydziałem III rozpracowującympodziemie i utworzono Wydział III o nowych zadaniach, którego naczelnikiemzostał dotychczasowy naczelnik Wydziału V.Wydział III był jednym z „młodszych” w strukturze WUBP, gdyż zaczętogo organizować dopiero w styczniu 1946 r., początkowo pod nazwą WydziałVII. Został on utworzony z połączenia byłego Wydziału Walki z Bandytyzmemi byłej Sekcji 2 Wydziału I – w końcowym okresie jego formowania, w ostatnichdniach marca, zmieniono oznaczenie wydziału z VII na III. Rozpracowywałon i zwalczał pospolity bandytyzm, a także podziemie tzw. sanacyjne (głównieorganizacje poakowskie, w tym Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość”) i narodowe(endeckie) oraz konspiracje mniejszości narodowych (przede wszystkimukraińską). Nie ograniczał się przy tym do działań przeciwko czynnym członkomkonspiracji, lecz rozpracowywał skład personalny i działalność całych środowiskzarówno w czasie okupacji, jak i przed wojną.14