Uvod u političku teoriju

Političke partije Preteče političkih partija: Političke grupe i struje oko značajnihličnosti Društveni pokretni, pobune i ustanci Načini nastanka političkih partija(Diverže) Parlamentarni (prve partije nastaju naovaj način) Vanparlamentarni

Političke partije Definicija: politička partija jedobrovoljna politička organizacijaljudi istih političkih uverenja i nameračiji je strateški cilj preuzimanje ilivršenje džavne vlasti ili učešće u njojzajedno sa drugim strankama, a akoto nije moguće, onda bar što većiuticaj na nju radi ostvarenjaodređenih interesa.

Političke partijeFunkcije političkih partija1. Institucionalizacija uticaja građana na državu naorganizovan i sistematizovan način, kao i stvaranjekanala uticaja države na građane. Ovo je najvažnijafunkcija političkih partija u savremenim društvima.2. Učvršćenje i održanje režima3. Osvajanje i vršenje vlasti ili uticaj na vlast4. Kanalisanje društvenih tenzija i sukoba uinstitucionalne vode5. Kreiranje demokratskih procesa učešća građana uizborima, pre svega primarna filtracija kandidata6. Promovisanje ciljeva određenih grupacija krozoblikovanje političkih zahteva Politizacija društva:obrazovanje masa i identifikacija i rešavanjedruštvenih problema

Političke partije Konceptualni elementi svake političkestranke su: program vođstvo članstvo/sledbenici organizaciona struktura sadržaji rada metodi rada

Političke partijeOrganizacionu strukturu svake partije čine: Akciono jezgro odnosno rukovodstvo kojeobuhvata vođstvo, određeni broj neformalnih lidera,poslanike i kandidate za visoke funkcije Partijski aparat čija je uloga obezbeđivanjenormalnog funkcionisanja stranke, a čine ga izabranipartijski funkcioneri i profesionalni činovnici Aktivisti, članovi koji su posvećeni radu u stranci i unjoj obavljaju neke manje značajne funkcije Članstvo, čija se aktivnost u stranci uglavnomiscrpljuje u plaćanju članarine i prisustvu nasastancima i skupovima Sledbenici i simpatizeri - koji podržavaju stranku naizborima

Političke partije - klasifikacijePrema ideološkom usmerenju:• Opšta podela: levica, desnica, centar• Precizna podela: konzervativne, socijaldemokratske itd.Odnos prema ustavnom uređenju:• Partije koje ga poštuju i deluju u njegovim okvirima• Partije koje su spremne i na nelegalne aktivnostiPrema vrsti cilja (Veber)• Interesne• IdeološkePo broju članova:• Kadrovske• MasovnePrema odnosu vođstva i članova:• Demokratske• AutoritarnePo disciplini članstva• Čvrste• Labave

Političke partije Kriza partija (fon Bajme) Opadanje broja članova Smanjenje identifikacije sa partijomkod birača Smanjeno učešće birača na izborima Porast broja antisistemskih partija

Potreba za vođstvom Vođstvo se zasniva na ljudskoj potrebi dase stigne do cilja na što sigurniji, brži i lakšinačin Šlezinger: vođstvo je racionalna razmenavrednosti u kojoj se nečija podrška nama ilinečije donošenje odluka koje se tiču nasrazmenjuju za naše priznanje o njegovojnadmoći kao izrazu njegove veće vrednosti. Sa usložnjavanjem društvenog života iporastom potreba grupe dominantna fizičkasvojstva vođe sve više ustupaju primatduhovnim svojstvima.

Potreba za vođstvom Klasifikacije vođstva: Prema korišćenim mobilizacionimsadržajima i metodima:• Transformaciono – nastoji da izazove promeneapelovanjem na velike ideale• Transakciono – nastoji da podstakne sledbenikaapelovanjem na njihov interes Veberova podela:• Harizmatsko vođstvo• Tradicionalno vođstvo• Racionalno vođstvo

Harizmatsko vođstvo Po Veberu harizma je osobina nekeličnosti na osnovu koje ona važi zaizuzetnu, a ta obdarenost svojstvimakoja neku ličnost čine nadljudskomkvalifikuju je za vođu. Harizmatske vođe se najčešće javljajuu kriznim vremenima Pomoću harizme se postaje prirodnivođa, nezavisno od običaja i zakona

Harizmatsko vođstvoSvojstva harizmatskog vođe: Apsolutno samopouzdanje Autonomnost ličnosti Autentičnost ličnosti Posedovanje vizije Gorljiva odanost viziji Posedovanje jakih emocija i sposobnost njihovogprenošenja na druge Umeće izražavanja Osoben stil nastupa Orijentacija na radikalnu promenu Umeće nenametljivog nametanja drugima i umećedominacije Umeće odabira trenutka i mesta nastupa kao i sledbenika

Harizmatsko vođstvoEfekti harizmatskog vođstva: Duboko uzajamno poverenje, poštovanje i naklonost izmeđuvođe i sledbenika Emotivan odnos prema vođi Povećana spremnost sledbenika na izvršenje zadataka Izraženije prihvatanje vizije od strane članova zajednice Potčinjavanje vođstvu kao izrazito dobrovoljan čin Privrženost vođi i spremnost njegovog sleđenja u svakompogledu Visoka saglasnost u grupi izgrađena na privrženosti vođi injegovom okruženju Osnaženje grupe usled prenošenja samopouzdanja vođe nanju Proizvodnja uzora

Tradicionalno vođstvoTradicija, kao običajni poredak zasnovan na prenošenjuvrednosti i pravila mišljenja i postupanja s kolena nakoleno u jednoj sredini, nastaje stalnim ponavljanjemmisli i radnji i postupanjem u njihovim okvirima.Harizmatska pratnja (najbliže okruženje harizmatskogvođe) nastoji da produži trajanje harizme stvaranjemkulta vođe koji funkcioniše i posle smrti i odabiromnaslednika koji je garancija da se harizmatično vladanjenastavlja.Garancija se shodno patrimonijalnom obrascu tražila upredavanju svojstava i nalazila u rodbinskoj bliskosti.Tako je začeta tradicija nasleđivanja vođstva, odnosnotradicionalno vođstvo.Tradicionalno vođstvo se bazira na nasleđivanjuharizme, vaspitanju i iznuđivanju prihvatanja vođe.

Racionalno vođstvoRacionalno vođstvo nastaje racionalnim izboromnajboljeg kao najfunkcionalnijeg vođe.Oslobađanje od tradicije je bilo važan uslov promenetipa vođstva.Nastanku racionalnog vođstva veoma je doprinela iprofesionalizacija harizmatske pratnje i njenopretvaranje u činovništvo.Racionalno vođstvo može se održati jedino u uslovimavladavine prava, odnosno pravne države.Za razliku od harizmatičnih vođa, racionalne vođe suuglavnom pragmatične.

Racionalno vođstvoKarakteristike racionalnog vođstva danas: Potpuna zavisnost vođa od partija Postojanje aktivnih i pasivnih sledbenika Plutokratsko regrutovanje političkara Političko honoratstvo Surogat harizme Profesionalizacija vođstva Komuniciranje sa zajednicom putem medija

Politička kultura i politički stil Pojam politička kultura uvodi upolitičku teoriju Gabrijel Olmond1956. godine Olmond i Verba: politička kultura jepsihološko orijentisanje premadruštvenim objektima. Politička kultura se zasniva napolitičkoj tradiciji i političkojsocijalizaciji

Politička kultura i politički stil Definicija: politička kutura je orijentacionoodnošenje prema političkim institucijama ivrednostima u jednoj sredini, zasnovano natradicionalnim uverenjima, obrascima iodabiru simbola, kao za tu sredinuspecifično ponašanje u politici, koje se neiscrpljuje samo u zauzimanju stavova već iu brojnim formama političke prakse. Dalova tipologija političke kulture: Aktivne, kooperativne i dinamične Apatične, konfliktne, nekooperativne

Politička kultura i politički stilDefinicija: politički stil je stalni način delanjapojedinaca, kolektiviteta ili institucije u politici koji jejedinstven ili dovoljno različit od uobičajenog d abi semogao pri svakom ponavljanju prepoznati kao isti. Upolitici stil ima više pojavno, estetsko i komunikaciononego vremensko značenje.Glavna funkcija političkog stila je efektnouspostavljanje komunikacionog kanala radi što jasnijegpredstavljanja sebe u svetlu doslednosti, a posledicatoga je da su činjenja postupaka nosioca stilapredvidljiva.

Pojam demokratijePrvi reč demokratija pominje Herodot u 5. veku pne.U početku je termin označavao vladavinu siromašnih ilimnoštva.Vremenom se značenje demokratije kao vladavinesiromašne i slobodne većine transformiše u vladanje većineObeležja demokratije koja se nisu menjala vremenom: Jednakost građana pred zakonom Povezivanje demokratije sa slobodomOd 17. veka: Lok, Monteskje, Medison, Džon Stjuart Mil:demokratija shvaćena kao poredak koji izjednačuje građanepred zakonomIndividualizam kao obeležje savremenih shvatanjademokratije19. vek: izjednačavanje demokratije sa sadržajem doktrineliberalizma; uvođenje pojma narodnog suvereniteta (Ruso)

Pojam demokratije Definicija: savremena demokratija se možeodrediti kao oblik političkog sistema i životakoji omogućava narodu ili najširim slojevimadruštva posredno ili neposredno učešće uprocesu autoritativnog upravljanjadruštvenim poslovima, odnosno uticaj navršenje javne vlasti i u kome se upravljanje ijavna vlast vrše u interesu naroda tj.drutvene većine, uz garantovanje osnovnihprava i sloboda čoveka i građanina,posebno manjinskim grupama.

Pojam demokratijeKljučna obeležja demokratije: Transparentnost Ograničenost svemoći političke vlasti i njenesveprisutnosti Princip vladavine prava Slobode i individualna i kolektivna prava građana Politička jednakost i razumna ekonomsko-socijalnajednakost Odgovornost nosilaca političke vlasti Politički pluralizam Demokratski kompetitivizam Pošteni i slobodni izbori Sloboda mas-medija

Pojam demokratije (Rider)Istraživanje u dva pravca: Traganje za društvenimpretpostavkama demokratskogkonsenzusa Istraživanje i organizaciono-teorijskopoboljšanje mogućnosti realizovanjanarodne volje i participacije svihgrađana

Forme demokratije1. Odborna demokratija2. Primarna demoratija3. Referendumska demokratija4. Predstavnička demokratija5. Delegatska vlast

Statički modeli demokratijeIstorijsko-genetski pristupInstitucionalni pristupBihevioristički pristup | stabilizirajuća apatija: Političar neurotičar Teorija masovnog čoveka Dejvida Rismena Teorija stabilnosti Berlsona i LipsetaFunkcionalni pristup Društvena jednakost• Idealizirajuća socijalna politika• Jednake mogućnosti obrazovanja• Podržavanje i državno finansiranje stranaka• Sloboda informacijaKonsenzus građanaSocijalne i ekonomske pretpostavke demokratije

Dinamički modeli demokratijePrimer pokušaja demokratizacijeDa li demokratija znači povećanje efikasnosti u odlučivanju isprovođenju odluka?Otpori proširenju participacije u podsistemima Kritika tehnokratske ideologije Stabilizirajuća aptija i demokratski elitizam Semantička kritikaGranice demokratizacije Specifičnost samih organizacija Mehanizmi odgovornosti Pluralitet statusnih hijerarhija u društvu Pluralizam pripadnosti organizacijama

SlobodaSlobodu je, zbog njene dimenzije beskrajnosti, ispravnije shvatiti kao procesnego kao stanje, jer ona stalno raste ili opada.Dimenzije rasta slobode: Proširenje polja otvorenih objektivnih mogućnosti Povećanje stepena znanja o otvorenim alternativama Razvoj autonomnosti na osnovu kritičke refleksije Proširenje slobode u skladu sa izvršenim izborom Povećanje kontrole nad svim elementima situacije u kojoj se nalazimoNeophodni uslovi za slobodu: Objektivno postojanje više mogućnosti Postojanje svesti o postojećim mogućnostima Autonoman izbor Delatnost po autonomnom izboru Prisustvo prinude i kontrole nad okolinom Kao granica svačije slobode i u rečima i na delu najčešće se uzima granicatuđe slobode.

Sloboda (Rider)Ograničenja slobode:PosebnostDatostOntološke pretpostavke slobode: Prirodne – u svetu postoji red koji otvara mogućnostpromene Istorijske – postojanje simbola Antropološke – sposobnost komuniciranja; sposobnostusavršavanja čula; sposobnost intenzivno racionalnograzlikovanja aktuelnog i potencijalnog ja; stvaralačkepraktične aktivnosti; moralni izbor; sposobnosti društvenosti;sposobnost imanja kritičke samorefleksivnosti kaosamosvesti.Epistemološka pretpostavka slobode – znanje o slobodiAksiološke pretpostavke slobode – osnovne ljudske potrebe ivrednosti koje stvaraju osnovu za sve naše izbore.

Sloboda (Rider)Dimenzije slobode počivaju na sledećim razlikovanjima: Sloboda volje/sloboda delatnosti Racionalno/iracionalno Deskriptivni/normativni pojam slobode Pozitivna/negativna sloboda Sloboda pojedinca/partikularna sloboda (pojedinih grupa/univerzalnasloboda Apsolutna/relativna sloboda Politička/ekonomska/kulturna sloboda Racionalni poredak/prevazilaženje poretkaTipovi šanse: Odstupanje od objektivnih zakona sistema Odstupanje od očekivanja zasnovanih na našem nepotpunom saznanju Odstupanje od svrha

Teorije elitePrethodnici teorija elite: Sen-Simon: elita znanja i umenja Žozef de Mestr i Luj de BonalKlasične teorije elite: Gaetano Moska (politička klasa) Vilfredo Pareto (kruženje elita – istorija kao groblje aristokratija) Robert Mihels (gvozdeni zakon oligarhije)Rajt Mils (elita vlasti)Ralf Darendorf (rđava savest elite)Manhajm (preobražaj elita u demokratskim društvima)Zajedničko za sve teorije elite: Polaženje od ljudskih nagona (posebno težnje ka moći) Davanje prednosti političkoj sferi i političkoj eliti Makijavelizam Suprotstavljenost marksizmu Izričiti ili prećutni antidemokratski karakter Upotrebljivost za veličanje nekih društvenih grupa

Globalizacija i politikaGlobalizacija je proces povezanog delovanja političkih,ekonomskih i vojnih aktivnosti niza političkih, vojnih iekonomskih subjekata na čelu sa SAD kao državomnosiocemglobalizacije, kojima se usmerava kretanjeukupnog ljudskog društva u pravcu realizovanjapostavki ideologije globalizma.Zamajac globalizacije su velike multinacionalnekompanijeIspoljava se pre svega u realizovanju ekonomskihciljeva uz političku i vojnu potporu zemalja nosilacaglobalizacije

Globalizacija i politika Ekonomski ciljevi globalizacije sujedinstveno svetsko tržište, trgovina bezgranica, internacionalizacija proizvodnjepomoću direktnih sistema integrisanihfinansijskih tržišta. Političke dimenzije globalizacije kojima seona iskazuje kao proces desuverenizacije idenacionalizacije država nailaze na otpornacionalnih država. Prepreke globalizaciji su terorizam,organizovani kriminal i korupcija.

Tradicija kolektivne krivicei1 Kolektivna krivica je pre svega, u evropskojtradiciji, krivica razlikovanja Prva trajna kolektivna krivica u evropskojtradiciji: krivica Jevreja Posle Oktobarske revolucije ustanovljenakrivica klase Posle Drugog svetskog rata Nemci su unajvećoj meri proglašeni kolektivno krivim Kolektivna krivica je izraz duha totalitarizmakoji ima svoju klicu u totalitetu religija iideologija.

Slide 34i1dodaj po vladinim pitanjimaivana, 27-Dec-09

Ristićevski principi politikePrincip demokratskog odlučivanja: Ništa o narodu beznarodaPromene kroz reforme: Uvek je daleko veći deo narodaza reforme negoli za revolucijeOpšti akcioni princip: Treba znati kako i moći kada semožeVodeći ratni i spoljnopolitički princip: Što su Turciratnom pobedom uzeli ratnim porazom dužni su da vrateNačelo političke akcije: Uvek tražiti i nastojati ostvariti iu najnepovoljnijim, jednako kao i u najpovoljnijimokolnostima maksimumcilj, a ispod granica minimumciljanikad ne odstupati.Opšti princip političke borbe: Mučkim i nepoštenimoružjem ne bore se džentlmeni

Nacional-patriotizam vs.marksistički partizam Ciljevi partije: Istorijski ciljevi:• Prelazak privatne svojine u društvenu• Uspostavljanje socijalističkog uređenja• Oslobođenje radničke klase Strateški ciljevi• Prvi strateški cilj: osvajanje vlasti• Borba za opšte, jednako i neposredno pravo glasa• Ravnopravnost žena• Besplatno i svetovno školstvo• Narodna vojska umesto stajaće• Zaštita životnog standarda

Nacional-patriotizam vs.marksistički partizamAkteri Kadrovska partija Radnici, seljaci, inteligencijaSadržaji rada: Izborna borba Izgradnja teorije i ideologije Utvrđivanje opštih ciljeva i pravaca razvoja društva Širenje društveno-ekonomskog obrazovanjaMetodi rada: Informisanje članstva i socijalne osnove Agitacija i propaganda Organizacija štrajkova Zborovi i protesti Iznošenje stavova preko poslanika u parlamentarniminstitucijama