2. Koncept nacionalnih računa - Monstat

u nekom trenutku u vremenu i obično se evidentira na početku i na kraju svakog obračunskog perioda.U nacionalnim računima kao i u običnom računovodstvu, tokovi i stanja utvrđuju se kao bilansne stavke u bilansustanja. Bilans stanja može da se sastavi za institucionalnu jedinicu, sve proizvodne sektore, cjelokupnu privredu iostatak svijeta. Bilansi stanja cjelokupne ekonomije obezbjeđuju bilansne stavke koje često predstavljaju nacionalnidohodak, odnosno bogatstvo.Moguće je napraviti razliku između dva tipa ekonomskih tokova: transakcije i druge promjene u aktivi. Transakcijaje interakcija između institucionalnih jedinica uz obostrani sporazum. SNA93 grupiše transakcije u sljedeće četirinajvažnije grupe prema njihovoj glavnoj svrsi:•• Transakcije u proizvodima, koje se odnose na porijeklo i upotrebu proizvoda•• Distributivne transakcije, koje se odnose na raspodjelu dodate vrijednosti na radnu snagu, kapital i državu ipreraspodjelu dohotka i bogatstva•• Finansijske transakcije koje se odnose na neto sticanje finansijskih sredstava ili neto stvaranje obaveza i•• Druge transakcije, kao što su potrošnja osnovnih sredstava i neto sticanje neproizvedenih nefinansijskihsredstava.SNA93 takođe uzima u obzir druge promjene u aktivi, koje nisu povezane sa transakcijama, kao što su:•• Druge promjene u obimu aktive i pasive•• Kapitalni dobici i gubici.Obračunski princip i gotovinski principPrema SNA93 metodologiji, nacionalni računi moraju biti sastavljeni po obračunskom računovodstvenom principu,što znači da se tokovi moraju evidentirati kada se vlasništvo ili zaduženost za neku robu ili usluge promijeni. Naprimjer, ukoliko je automobil kupljen u decembru prethodne godine, ta transakcija se u nacionalnim računimamora evidentirati za tu godinu, čak i ako se uplata izvrši u januaru naredne godine.Nasuprot tome, sastavljanje računa po gotovinskom principu znači evidentiranje samo uplata i primljenog novcakada dođe do transakcije, bez obzira na stvarnu raspoloživost roba i usluga za neku datu institucionalnu jedinicu.Gotovinski princip usvojen je u sastavljanju nacionalnih računa samo u jednom malom i ograničenom brojupredmeta i iz praktičnih razloga (kao kod evidencije nekih posebnih uplata poreza).2.7. Osnovne jednačine u nacionalnim računimaKada je u pitanju transakcija roba i usluga, osnovna činjenica u nacionalnim računima jeste da je iznos ukupnihresursa jednak finalnoj potražnji, tj.tako da jeUkupni resursi = BDP + uvoz =potrošnja + bruto investicije + izvoz = finalna potražnjaBDP = potrošnja + bruto investicije + neto izvozPošto je BDP takođe i zbir dodate vrijednosti koja se generiše u svakom proizvodnom sektoru i svakoj institucionalnojjedinici, slijedi da ukupni prihod, koji zarade radnici u državi, vlasnici kapitala i preduzeća, predstavljaSuma dodate vrijednosti = BDP – (porezi na proizvode – subvencije) =Suma prihoda = naknade zaposlenima + profit + drugi prihodigdje porezi i subvencije za proizvode ulaze u jednačinu kao korektivna stavka, zbog posebnog računovodstvenogpravila usvojenog za autput i input, koje je gore objašnjeno, a “drugi prihodi” obuhvataju prihode samozaposlenihi druge manje stavke.13