2. Koncept nacionalnih računa - Monstat

su stanovi, drugi objekti i strukture; mehanizacija i oprema. Posebni slučajevi su uzgajanje sredstava (npr. drvećei stoka); nematerijalna osnovna sredstva ( mineralna istraživanja, kompjuterski softveri, sredstva zabave, književnii umjetnički originali); troškovi vezani za prenos vlasništva (profesionalne usluge, porezi itd.); veća poboljšanjazemljišta (oduzimanje zemljišta od mora, krčenje šuma; isušivanje močvara itd.). Ipak, prirodni rast nekultivisanihšuma ne računa se kao bruto investicija, pošto to nije rezultat rada i upotrebe kapitala.Promjene u zalihama predstavljaju vrijednost porasta u stanju sirovina, gotovih i nezavršenih roba, minus vrijednostodgovarajućih umanjenja do kojih je došlo tokom obračunskog perioda. Stanje zaliha varira kada se prodajuproizvodi iz zaliha ili kada se isti kupuju, kao i u slučajevima priliva i smanjenja proizvoda iz zaliha što je uslovljenokompenzacijskim poslovima ili primljenim ili poslatim transferima.Dragocjenosti su robe koje se ne koriste za proizvodne svrhe, nikada ne zastarijevaju niti izlaze iz mode i čuvajuse radi akumulacije vrijednosti. Uglavnom su to umjetnička djela, drago kamenje, dragulji i druge dragocjenosti.Vrijednost dragocjenosti jednaka je kupovini od koje se oduzima prodaja u obračunskom periodu. Taj iznosdragocjenosti takođe se registruje na računu kapitala.Bruto investicije obuhvataju potrošnju osnovnih sredstava (amortizaciju). Amortizacija se može definisatikao umanjenje vrijednosti osnovnih sredstava do koga je došlo tokom obračunskog perioda zbog upotrebemehanizacije, objekata i drugih sredstava. Amortizacija ne obuhvata umanjenje vrijednosti osnovnih sredstavakoje je izazvano prirodnim nepogodama, požarima i drugim vanrednim situacijama, pošto one nisu rezultatekonomske aktivnosti.2.4. Uloga institucionalnih sektoraInstitucionalne jedinice su ekonomski subjekti koji imaju pravo da posjeduju robu i sredstva, da se zadužuju i dase uključuju u ekonomske aktivnosti i transakcije sa drugim jedinicama. Smatra se da neki subjekat predstavljainstitucionalnu jedinicu ukoliko je samostalan u donošenju odluka vezanih za njegovu glavnu djelatnost, tako daje moguće, i logično i iz ekonomskog i iz pravnog ugla gledano, za njega praviti potpuni set računa.Osnovne karakteristike institucionalnih jedinica su:••Da po svojoj prirodi imaju prava da posjeduju robu ili sredstva,••Da mogu da donose ekonomske odluke i da se uključuju u ekonomske aktivnosti,••Da imaju pravo da u svoje ime preuzimaju obaveze, i da ulaze u druge obavezujuće i ugovorne odnose.Da bi se pružila slika ekonomske situacije, SNA93 uzima u obzir pet glavnih gupa institucionalnih jedinica, kojepripadaju dvjema glavnim kategorijama. Prva kategorija odnosi se na pojedince i u sistemu nacionalnih računapoznata je pod nazivom domaćinstva. Druga kategorija obuhvata sve subjekte koji su definisani zakonom i onisu poznati kao pravne institucionalne jedinice. Ukoliko je institucionalna jedinica klasifikovana u okviru jednogsektora, po metodologiji je nemoguće istu klasifikovati u neki drugi sektor. Drugim riječima, institucionalni sektorimeđusobno se isključuju i zajedno čine ukupnu privredu.Pet rezidentnih institucionalnih sektora po tipu jedinice su:••Ne-finansijske korporacije,••Finansijske korporacije,••Država••Domaćinstva••Neprofitne institucije u službi domaćinstava (NPISD)Uz to, SNA93 smatra da je “ostatak svijeta” šesti - nerezidentni institucionalni sektor.Svaka institucionalna jedinica „specijalizovana“ je za konkretnu djelatnost, kako je i prikazano u sljedećoj tabeli.10