czesc 2.indd

192Fragment informacji OUN z lipca 1945w sprawie sytuacji w regionie chełmskim[...]Spontaniczne i zorganizowane akcje odwetowe 1Nawet najtwardszy granit może być rozbity przez rozhukaną falę morskąw ciągu dziesiątek i setek lat. Dzień po dniu wypłukuje ona piaseki podmywa górę, żeby oderwać zniszczoną skałę. Przez stulecia trwał silnynapór Polaków na nasze zachodnie granice, na zachodni wał masywu etnicznego.Hen, aż pod Lublinem, w lubartowskim i radzyńskim powiecie,gdzie rozlegała się niegdyś pieśń ukraińska, gdzie orał pług ukraińskiegorataja, dzisiaj brzmi wrogi nam, nienawistny język. Prowokacja, szantaż,terror oraz przekupstwo – to główne metody, jakimi posługiwały się polskierządy w stosunku do społeczności ukraińskiej w historii Chełmsz -czyzny.Z jednej strony niska świadomość narodowa Chełmiaka oraz nieprzemyślanedziałania polityczne caratu w rozwiązaniu kwestii religijnej naChełmszczyźnie, z drugiej zaś silny napór rzymsk[iego] katolicyzmu z Zachodudoprowadziły do tego, że w 1905 roku, po tym jak zakazano istnieniacerkwi unickiej, część chełmskiej ludności ukraińskiej, zamiast przyjąćprawosławie, przechodziła na obrządek rzymskokatolicki, co było równoznacznez przeniesieniem się z obozu ukraińskiego do polskiego. W wynikutego procesu mieszkańcy wielu czysto ukraińskich wsi w powiatach lubartowskim,radzyńskim, bialskim i włodawskim stali się w „kałakutami”(zaprzańcami), którzy po jakimś czasie pod wpływem polskiej propagandyznienawidzili, jeszcze bardziej niż Polacy, wszystko, co ukraińskie 2 .W takich warunkach kształtowała się psychika dzisiejszego Chełmiaka.I wcale nie dziwi fakt, że swego czasu znajdowały tam podatny gruntzatruwające nas idee. Uśpiona wiekową niewolą świadomość narodowapozostała jednak we krwi Chełmiaka, a związek krwi z ziemią ukraińskąnie pozwolił jej rozpłynąć się bez śladu w morzu antynarodowych orazreligijnych wpływów.Silnie rozwijająca się wśród ludności ukraińskiej w Galicji i na Wołyniuidea narodowo-rewolucyjna odcisnęła swe piętno również na Chełmszczyźnie.Jeszcze na długo przed wojną polsko-niemiecką OUN, przełamawszy„kordon” sokalski, utorowała sobie drogę na Chełmszczyznę,a w latach 1940–[19]41 opanowała cały obszar Chełmszczyzny i Podlasia.1395