czesc 2.indd

do braterskiego spokoju, wzajemnego zrozumienia oraz sąsiedzkiej zgody.Nieustannie modlimy się, żeby Pan Bóg zesłał w serca mieszkańcówChełmskiego, tak Ukraińców jak i Polaków, ducha miłości i całkowitegoprzebaczenia. W imię Chrystusa zwracamy się do nas wszystkich: „Opamiętajciesię, nie podnoście ręki na bezbronnych!”. Niechaj każdy pamiętasłowa Pana naszego [zapisane] w Piśmie Św[iętym]: „kto mieczem wojuje,ten od miecza ginie”.Kierujemy ten list, podpisany przez setki postępowych ludzi w imieniu800 000 ludności prawosławnej w Chełmskiem i na Podlasiu 4 , do wszystkichludzi dobrej woli w całym cywilizowanym świecie. Grozi nam – bezbronnymi bezsilnym w Chełmskiem – zagłada ze strony Polaków tylkodlatego, że stoimy murem przy wierze prawosławnej naszych ojców, żechcemy mówić w ojczystym języku, chcemy uczyć się we własnej szkole.Jesteśmy mordowani tylko za to, że nie zgadzamy się na wynarodowieniei nie chcemy zostać Polakami-katolikami. Zwracamy się do wszystkichludzi dobrej woli z nadzieją, że cywilizowany świat usłyszy nasz krzykrozpaczy i stanie w naszej obronie bodajże w ostatniej chwili... I ci, którzywierzą w Boga i prawdę na ziemi, przyjdą nam z pomocą...Chełm, 30 kwietnia 1944 r. Memoriał Rady Chełmskiej 5do wszystkich biskupów świataPA SBU, F. 1, op. 42, spr. 2, k. 256–258.Kopia, maszynopis.Przypisy1Wspomniane wydarzenia miały swoje apogeum w 1938. Polskie władze administracyjnei wojskowe postanowiły zlikwidować nowe parafie prawosławne (tzw. nieetatowe)tworzone przez metropolitę Dionizego głównie przy nieczynnych cerkwiach. Do lipca 1938w Lubelskiem rozebrano w sumie 127 cerkwi, kaplic i domów modlitwy, a cztery obiektyprzekazano kościołowi rzymskokatolickiemu. Pozostawiono nienaruszone obiekty parafiiformalnych (55). Według literatury ukraińskiej zburzono 189 obiektów, a 149 przekazanokościołowi katolickiemu. Akcja wywołała oburzenie ludności prawosławnej. Przeciwkoniej protestowała także część polskiej opinii publicznej, m. in. posłanka Wanda Pełczyńska.Patrz: M. Papierzyńska-Turek, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia1918–1939, s. 359–378.2Iłarion (1882–1972), metropolita cerkwi prawosławnej, językoznawca, historyk cerkwi,w 1918 minister oświaty rządu URL, w l. 1919–1921 minister wyznań rządu URL; w l. 1926––1932 wykładowca UW; arcybiskup chełmski i podlaski; po wojnie na emigracji; od 1951 naczele ukraińskiej cerkwi prawosławnej w Kanadzie.3W dniach 7–8 czerwca 2003 siedmiu z nich uznano za męczenników za wiarę i kanonizowanow Chełmie.1349