czesc 2.indd

się jeszcze bardziej w 1944. W marcu tego roku hrubieszowskie i tomaszowskie oddziały AK,wsparte przez batalion BCh Stanisława Basaja „Rysia”, podjęły partyzancką ofensywę palącponad 20 ukraińskich wsi (m. in. Sahryń, Bereście, Łasków). Po złamaniu oporu ukraińskichsamoobron doszło do zabijania cywilów. W sumie zginęło ok. 1,5 tys. Ukraińców, przystracie 1–2 zabitych i 3–5 rannych żołnierzy AK. W następnych dniach na Chełmszczyznęwkroczyło kilka kureni UPA z Wołynia i Galicji Wschodniej, które z kolei rozpoczęły czystkęantypolską, niszcząc szereg polskich miejscowości (np. Tarnoszyn, Żabcze, Wielkie Oczy)i zabijając w nich wielu cywilów. Jednocześnie w ciężkich walkach zepchnęły one oddziałypolskie za rzekę Huczwę. Powstał regularny front polsko-ukraiński o długości ponad 100 kmz kilkukilometrową strefą niczyją. Ukraińcy utworzyli tzw. Chełmski Front UPA dowodzonyprzez Stepana Nowyćkiego ps. „Spec”. Sytuacja w regionie uspokoiła się dopiero w czerwcu1944. Są podstawy, by przypuszczać, że reakcja ukraińska na „polską ofensywę partyzancką”z marca 1944 i tak miałaby miejsce w ramach realizowanego przez OUN i UPA planu „depolonizacji”.Wskazują na to np. wydarzenia w Bieszczadach, gdzie nie było antyukraińskichwystąpień, a mimo to UPA zabiła tam w 1944 200–250 Polaków (G. Motyka, Tak było...,s. 133–206). Siła polskiego podziemia sprawiła, że na Lubelszczyźnie i Rzeszowszczyźnie,inaczej niż na Wołyniu i w Galicji Wschodniej, liczne straty poniosła też ukraińska ludnośćcywilna. Wydaje się, iż straty Polaków i Ukraińców na tych terenach w latach 1943–1944były ze sobą porównywalne, wynosząc po ok. 4–5 tys. zabitych (G. Motyka, Tak było...,s. 133–206). Zaognienie stosunków było widoczne również w innych regionach Polski. Związaneto było zarówno z polskimi, jak i ukraińskimi uchodźcami napływającymi ze wschodu.I tak czytamy: „W Krynicy [...] naprężenie stosunków między miejscową ludnością nie tylkopolską, ale i łemkowską, a Ukraińcami wzrasta i fakt ten dominuje nad życiem zdrojowiska,Ukraińcy zażądali od miejscowego burmistrza niemieckiego usunięcia z tartaku robotnikówpolskich, wysłania ich na roboty do Rzeszy i zatrudnienia przybyłych ze wschodu. Burmistrzjednak odmówił” (Studium Polski Podziemnej, Sprawozdanie sytuacyjne za luty–czerwiec1944 r., s. 63). Inny raport donosił: „Cała okolica Krosna przepełniona jest Ukraińcami zewschodu [...] ludność polska poważnie liczy się z tym, że w miarę przesuwania się frontu kuzachodowi, zbrodnicza działalność Ukraińców przeniesie się i na te tereny. [...] W NowymSączu i okolicy znajdowało się w końcu marca kilka tysięcy Ukraińców [...] Bardzo dużoUkraińców legitymuje się kennkartami polskimi. Społeczeństwo jest przekonane, że zostałyone zrabowane pomordowanym Polakom” (SPP, Sprawozdanie sytuacyjne za luty–czerwiec1944 r., s. 48–49). Na terenie pow. Miechów liczbę uciekających Ukraińców oceniano na6 tys. Warto zaznaczyć, iż nastawienie miejscowej polskiej ludności niejednokrotnie odbijałosię negatywnie na Polakach, uciekinierach z Galicji czy Wołynia. Ludzie ci mówili po polskuze wschodnim akcentem, stąd zdarzały się wypadki, że brano ich po prostu za Ukraińcówudających Polaków. Z tego powodu spotykały ich różnego rodzaju szykany, co często zmuszałouchodźców do dalszej tułaczki jeszcze dalej na zachód.2Właśc. Halczewśkyj-Wojnarowśkyj Jakiw, ps. „Oreł”, płk URL; po 1941 doradcaw sztabie „Bulby”; w 1942 jeden z organizatorów UDK w Hrubieszowie; w l. 1942–1943 dcaukraińskiej samoobrony w Hrubieszowie; zginął w marcu 1943; zamachu dokonała AK.3Strutynśkyj Mykoła (ur. 1888), dr, adwokat, działacz społeczny; prezes UDK w Hrubieszowie;zginął w marcu 1943; zamachu dokonała AK.1281