Polska Zbrojna - Ministerstwo Obrony Narodowej

| horyzonty Powrót do przeszłości|Rosjanie wyjeżdżali z żalem. Wówczas wpadł na szatański pomysł:nie zważając na napisy na murach „Ruscy do domu!”,zaproponował władzom miasta zorganizowanie pożegnalnegopikniku. W czerwcu 1993 roku 10 tysięcy osób bawiło sięw miejskim parku – jedli bliny i słuchali rosyjskich piosenek.Zuzanna Grębecka opisuje, jak radości z odzyskania miasta,z poczucia samorządności i wolności we własnych murach, zadowoleniuz przemian politycznych nierzadko towarzyszyłowspółczucie dla odchodzących „okupantów”. Dla Rosjan Legnicabyła niczym Zachód, a po powrocie do ojczyzny czekałaich wielka niewiadoma. „Znajdź mi żenicha”, prosiły wówczasmłode Rosjanki polskich znajomych. Na czarnym rynku takausługa (ślub z rozwodem) drożała z każdym miesiącem.Dla wielu legniczan zaś odejście Rosjan oznaczało bankructwoi utratę głównego źródła zarobków. W ciągu dwóch lat znikłysetki sklepików otaczających Kwadrat, w których żony radzieckichoficerów kupowały modne sukienki i kapelusze. Nowejkapitalistycznej konkurencji nie sprostały też zakładyodzieżowe.Franciszek Grzywacz wspomina, że w ostatnich dniach przedopuszczeniem miasta Rosjanie handlowali, czym tylko mogli.Legendą owiane są opowieści o żołnierzach sprzedających wypełnionegranatami wiadra, kałasznikowy, a nawet czołg.Jacek Głomb mówi, że po 1993 roku ludzie odetchnęli. Chociażmało kto wiedział, że w Legnicę wymierzone były natowskiewyrzutnie rakiet z głowicami jądrowymi. W pobliskimChocianowie miała znajdować się podziemna baza radzieckichgłowic jądrowych do rakiet operacyjno-taktycznych.Jan z Iwanem„Uwaga, spadające tynki”, ostrzega tablica na budynku dawnegoBanku Ziemskiego. Dziś opustoszały, dawniej mieszkaliw nim Rosjanie. Obok, w samym sercu miasta, stoi pomnikWdzięczności dla Armii Radzieckiej. Odsłonięto go 11 lutego1951 roku, w szóstą rocznicę wyzwolenia Legnicy. Przedstawiaściskających sobie ręce żołnierzy – polskiego i radzieckiego(na ramieniu tego pierwszego siedzi mała dziewczynka).Szybko przylgnęły do niego różne określenia: „pomnik Janai Iwana”, „para gejów” lub „dwóch kidnaperów”.Podczas odwilży w październiku 1956 roku protestujący robotnicypróbowali obalić pomnik. Zuzanna Grębecka opisuje,jak w nocy z 23 na 24 października na plac Słowiański zajechalidemonstranci: „Zarzucili Rosjaninowi łańcuch na szyjęi ciągnikiem próbowali go ściągnąć, ale postument to jednabryła. W związku z czym żołnierz polski i to dziecko lecieli!I baby podniosły krzyk: «Polaka i dziecko zostawcie»!”.Głosy o usunięcie pomnika powracały, aż w przeprowadzonymw 2011 roku sondażu CBOS ponad trzy czwarte mieszkańcówuznało, że powinien on pozostać na miejscu. JacekGłomb uważa, że postument stracił charakter ideologiczny.Dziś młodzi ludzie jeżdżą wokół niego na deskorolkach.W pobliskim domu oficera kiedyś radzieccy wojskowi spędzaliwolny czas. Jak pisze Wojciech Kondusza, choć oficjalniePolacy nie mieli tam wstępu, niejedna legniczanka zachowaławspomnienia o zaproszeniu od radzieckiego oficera na film lubtańce. W 1991 roku dowództwo Północnej Grupy Wojsk przekazałobudynek Kościołowi katolickiemu i dziś mieszczą sięw nim kuria biskupia oraz seminarium duchowne.Kwadrat w kwadracieSpod pomnika ślady Małej Moskwy prowadzą do Kwadratu.Wille i pałacyki otoczone zielenią i ogrodami powstały na początkuXX wieku. Mieszkali w nich najbogatsi mieszkańcyLegnicy – przemysłowcy, generalicja, kupcy.120-letnia aleja lipowa, klony, kasztanowceWyjście sojusznika• W maju 1945 roku na terenie krajów podporządkowanychZwiązkowi Radzieckiemuutworzono cztery grupy wojsk. Były to: GrupaKołobrzegu-Bagiczu, Białogardzie, Brzegu,Kluczewie, Krzywej, Szprotawie, Świdnicy,Świętoszowie i Świnoujściu.Okupacyjnych Wojsk w Niemczech, CentralnaGrupa Wojsk (na terenie Austrii, Czechosłowacjii Węgier), Południowa Grupa Wojsk(Rumunia i Bułgaria) i Północna Grupa Wojsk(Polska).• Wycofywanie wojsk radzieckich rozpoczęłosię 9 kwietnia 1991 roku. Ostatnichżołnierzy pożegnał przed Belwederem prezydentLech Wałęsa 17 września 1993 roku.Z Polski wyjechało 2981 transportów kolejowych• Pobyt wojsk radzieckich w Polsce był regulowanypostanowieniami „Układu o przyjaźni,współpracy i pomocy wzajemnej” z 14 maja1955 roku oraz „Umową o statusie prawnymwojsk radzieckich czasowo stacjonującychw Polsce” z 17 grudnia 1956 roku.złożonych z 22 934 wagonów. Z na-szego kraju wyjechało 56 tysięcy żołnierzy,600 czołgów, 952 transportery opancerzone,390 dział i moździerzy, 231 samolotówi śmigłowców oraz 400 tysięcy ton wyposażenia,w tym 90 tysięcy ton amunicji. Polskaodzyskała 70 tysięcy hektarów ziemi, 7854• Największe garnizony radzieckie w Polsce nieruchomości, 3 hektary portowych nabrzeży,mieściły się w: Legnicy, Bornem Sulinowie,23 kolejowe bocznice i 13 lotnisk. •108NUMER 9 | wrzesień 2013 | POLSKA ZBROJNA