PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO PROJEKTU ...

Tabela XXI. Przewidywane zmiany struktury wiekowej drzewostanów na siedliskach leśnycho charakterze naturowym na początku i na końcu obowiązywania planu urządzenia lasu. ... 111Tabela XXII. Przewidywane obszary prawdopodobnego negatywnego wpływu zapisów planuoraz proponowane rozwiązania alternatywne......................................................................... 1257

1 STRESZCZENIE.Analizę oddziaływania na środowisko sporządzono do projektu „Planu urządzenia lasuNadleśnictwa Kędzierzyn na okres od 1.01.2011 do 31.12.2020 r.”. Podstawą do sporządzeniaprojektu planu były wytyczne do opracowania planu urządzenia lasu i zasadyzagospodarowania lasu przyjęte podczas Komisji Założeń Planu, która miała charakter debatypublicznej z udziałem zaproszonych przedstawicieli miejscowych samorządów i organizacjispołecznych. W planie tym na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji terenowejdrzewostanów, oraz przyjętych zasad zagospodarowania lasu zaprojektowano dla każdegowydzielenia (pododdziału) zadania gospodarcze, które powinny zostać zrealizowane w ciągu10-ciu lat obowiązywania planu. Rozmiar zaprojektowanych prac określony zostałpowierzchnią lasu (wyrażoną w hektarach), którą należy objąć wskazanym zabiegiem, a wprzypadku prac związanych z pozyskaniem (wycinką) drewna określony został równieżorientacyjny rozmiar miąższościowy, wyrażony w m 3 przewidzianego do pozyskania drewna.Sumaryczne zestawienie rozmiaru wszystkich zaprojektowanych zadań gospodarczych wpostaci zestawień (przewidzianych Instrukcją Urządzania Lasu), po przeprowadzeniuodpowiednich analiz i dyskusji zostało przyjęte podczas Narady Techniczno-Gospodarczej,która również miała charakter debaty publicznej. Opracowana dokumentacja została poddanaprocedurze oceny oddziaływania na środowisko, której elementem jest niniejsza prognoza.Będzie ona podstawą do zatwierdzenia projektu planu przez ministra właściwego do sprawśrodowiska. Decyzja zatwierdzająca plan będzie określać maksymalną, (której nie możnaprzekroczyć) możliwą do pozyskania miąższość drewna (wyrażoną w m 3 ), powierzchnię(wyrażoną w hektarach) projektowanych zalesień i odnowień, powierzchnię (wyrażoną whektarach) projektowanych prac pielęgnacyjnych, oraz określone kierunkowo zadania zzakresu:− ochrony lasu, w tym również zadań ochrony przeciwpożarowej,− gospodarki łowieckiej,− potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej.Przedmiotem niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko jest analizaposzczególnych zadań gospodarczych określonych w Planie U.L. dla NadleśnictwaKędzierzyn, których realizacja może mieć wpływ na podstawowe elementy środowiska, lubna przedmioty ochrony (siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, gatunki zwierząt).W celu zwiększenia przejrzystości opracowania poszczególne zaprojektowane zabiegigospodarcze zestawiono w odpowiednie grupy. Do poszczególnych grup zakwalifikowano9

zabiegi, które w podobny sposób mogą oddziaływać na elementy środowiska. W analiziewyróżniono następujące grupy zabiegów:− Zalesienia - czyli zakładanie upraw leśnych na gruntach użytkowanych dotychczas w innysposób (np. łąki, pastwiska). Nie poddano ich ocenie, gdyż nie przewiduje się w projekcieplanu takich zabiegów.− Odnowienia - czyli stopniowe zastępowanie starzejącego się drzewostanu nowym,młodym pokoleniem drzew. Obejmują one oczyszczenie powierzchni pozrębowej (tzw.melioracje agrotechniczne), przygotowanie gleby pod sadzenie lub obsiew naturalny,sadzenie drzew na powierzchni otwartej i pod osłoną drzewostanu, podsadzenia,dolesienia luk i przerzedzeń, poprawki i uzupełnienia. Dla niektórych wydzieleńzaprojektowano zrąb zupełny. Zaprojektowanie takiego rodzaju rębni jest uzasadnionemożliwością odnowienia tych powierzchni, tylko dzięki nasadzeniom sztucznym,gatunkami odpowiednimi dla tego siedliska. Są to gatunki światłożądne i konieczne jestzapewnienie im dużego dostępu światła. Powierzchnia siedliska oraz jego warunki wodnezostaną zachowane. Pozostawienie drzewostanu do jego biologicznej śmierciskutkowałoby degradacją drzewostanu, a w konsekwencji utratą priorytetowego siedliska.W celu zminimalizowania negatywnego wpływu zabiegów gospodarczych związanych zestosowaniem rębni I, należy pozostawiać biogrupy starodrzewi w miejscach stwierdzeniagatunków chronionych. Powierzchnia zrębów w przypadku rębni I nie powinnaprzekraczać 6 ha (większe zręby zostały zaplanowane w wyjątkowych przypadkach, np.ze względu na nieregularny kształt wydzielenia). Należy tutaj podkreślić, że znacznaczęść odnowień będzie polegała na inicjowaniu i wykorzystaniu odnowienia naturalnego,czyli drzew, które wyrosną z nasion drzew wydanych przez dojrzały drzewostan. Przyjętew projekcie planu urządzenia lasu składy gatunkowe odnowień są zgodne z siedliskowymitypami lasu i uwzględniają również składy gatunkowe optymalne dla siedliskprzyrodniczych tak dla gatunków głównych jak i domieszkowych.− Pielęgnowanie drzewostanów - w zależności od fazy rozwoju drzewostanu obejmujezabiegi „pielęgnacji gleby”, tj. wycinanie chwastów w uprawach do kilku lat,„czyszczenia wczesne” i „czyszczenia późne”, tj. wycinanie pojedynczych (najgorszychjakościowo) drzewek w przegęszczonych młodnikach, „trzebieże wczesne” i „trzebieżepóźne”, tj. wycinanie pojedynczych drzew przeszkadzających w rozwoju osobnikomnajdorodniejszym. Zabiegi pielęgnowania drzewostanu mają na celu osiągnięciejakościowo lepszej produkcji drewna, zwiększenie odporności drzewostanów naszkodliwe czynniki biotyczne i abiotyczne, oraz regulowanie składu gatunkowego podkątem dostosowania do siedlisk.10

występowania, przeprowadzona analiza spodziewanych zmian struktury wiekowej igatunkowej drzewostanów pozwala przyjąć, że wskutek realizacji projektu planu urządzenialasu, nie zostaną uszczuplone powierzchnie biotopów dla gatunków obecnie występującychna terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn.Przeprowadzona w Prognozie dokładna analiza zabiegów planowanych do realizacji wPlanie Urządzenia Lasu pozwala przyjąć założenie, że nie będą one negatywnie oddziaływaćna środowisko przyrodnicze na gruntach Nadleśnictwa. W prognozie łączne oddziaływanieplanu urządzenia lasu na środowisko przyrodnicze określono, jako pozytywne.1.1 Wykaz stosowanych skrótów i symboli.Użyte określenia i skróty oznaczają:PrognozaP.U.L.KZPNTGRDOŚWIOŚPWISIBLSOOOSOOZWLKPTSLGTDFSCBaza danychSILPDokument oceniający oddziaływania Planu urządzenia lasu naśrodowiskoProjekt Planu urządzenia lasu Nadleśnictwa Kędzierzyn na okresod 1.01.2011 do 31.12.2020 r.Komisja Założeń PlanuNarada Techniczno – GospodarczaRegionalna Dyrekcja Ochrony ŚrodowiskaWojewódzki Inspektorat Ochrony ŚrodowiskaPaństwowy Wojewódzki Inspektorat SanitarnyInstytut Badawczy LeśnictwaSpecjalny obszar ochrony (siedlisk)Obszar specjalnej ochrony (ptaków)Obszary o znaczeniu wspólnotowymLeśny Kompleks PromocyjnyTyp siedliskowy lasu - podstawowa jednostka w klasyfikacjisiedlisk leśnychGospodarczy Typ Drzewostanu, zapisany w postaci np. Bk-So,oznacza udział głównych gatunków w składzie drzewostanuStandardy Dobrej Gospodarki Leśnej FSC – certyfikacja dobrejgospodarki leśnej(wg organizacji ‘Forest Stewardship Council’ zał. 1993r. w Meksyku.)Baza w formacie .mdb (MS Access)System Informatyczny Lasów PaństwowychGatunki drzew:So sosna zwyczajna Wz wiąz pospolitySoc sosna czarna Js jesion wyniosłySow sosna wejmutka Ak robinia akacjowaMd modrzew europejski Tp topolaŚw świerk pospolity Os topola osikaJd jodła pospolita Wb wierzba białaDg daglezja zielona Iwa wierzba iwaBk buk pospolity Ksz kasztanowiec białyDb dąb Lp lipaGb grab zwyczajny Czr czereśnia ptasia13

Czmczeremcha zwyczajnaKl klon pospolity Brz brzoza brodawkowataJw klon jawor Gr grusza pospolitaKl.p klon polny Jb jabłoń dzikaJKl klon jesionolistny Wiś wiśniaOrz.c orzech czarny Śl śliwaprz.c porzeczka czarna Śl.t śliwa tarninaprz.cw porzeczka czerwona bez.c bez czarnysch suchodrzew bez.k bez koralowyśng.b śnieguliczka biała der.b dereń białygłg głóg jednoszyjkowy der.ś dereń świdwaRębnie:I a Rębnia zupełna wielkopowierzchniowaI b Rębnia zupełna pasowaII a Rębnia częściowa wielkopowierzchniowaII a U Rębnia częściowa wielkopowierzchniowaII b Rębnia częściowa pasowaII b U Rębnia częściowa pasowaIII a Rębnia gniazdowa zupełnaIII a U Rębnia gniazdowa zupełnaIII b Rębnia gniazdowa częściowaIII b U Rębnia gniazdowa częściowaIV d Rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalonaIV d U Rębnia stopniowa gniazdowa udoskonalona14

2 INFORMACJE OGÓLNE.2.1 Wprowadzenie.Prognoza oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenia lasu NadleśnictwaKędzierzyn wykonana została przez BULIGL o/Kraków na zlecenie Regionalnej DyrekcjiLasów Państwowych w Katowicach Umowa nr ZI-2715-2/2/09 z dnia 26.11.2009r.Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwa Kędzierzyn stanowi podstawę prowadzeniagospodarki leśnej w Nadleśnictwie na lata 2011 – 2020.2.2 Przedmiot i cel opracowania.Przedmiotem analizy jest ocena oddziaływania gospodarki leśnej prowadzonej przezNadleśnictwo Kędzierzyn na obszarach siedlisk o charakterze naturowym, położonych nagruntach Lasów Państwowych.Celem jej jest identyfikacja bezpośrednich i pośrednich skutków środowiskowych,które mogą powstać w wyniku realizacji zamierzeń zapisanych w Planie Urządzenia Lasuoraz: określenie wpływu projektowanych w planie urządzenia lasu działań na cele iprzedmioty ochrony gatunków i siedlisk o charakterze naturowym, ocena stopnia i sposobu uwzględnienia zagadnień ochrony środowiska wprojekcie planu urządzenia lasu, ocena skutków środowiskowych realizacji projektu planu urządzenia lasu.2.3 Podstawa prawna opracowania.Podstawę prawną opracowania stanowią akty prawa krajowego i unijnego orazporozumienia międzynarodowe:prawo krajowe: Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowiskui jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska, oraz o ocenachoddziaływania na środowisko (DZ.U. nr 199 z 2008 r., poz. 1227), Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (Dz.U. nr 92 z 2004 r.poz. 880 wraz z późniejszymi zmianami), Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. nr 101 z 1991 r. poz. 444wraz z późniejszymi zmianami Dz. U. nr 157 z 2005 r. poz. 1315, Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z dnia20 czerwca 2001 r.), Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. zdnia 22 lutego 1995 r.),15

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. Nr 115, poz.1229), Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ichnaprawie (Dz.U. z 2004 r. Nr 75 poz. 493 ze zm.).Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie określeniaprzedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 roku Nr 213,poz. 1397).prawo wspólnotowe: Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikożyjącej fauny i flory z dnia 21 maja 1992 r. (zmieniona Dyrektywą97/62/EWG); Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków z dnia2kwietnia 1979 r. (zmieniana późniejszymi dyrektywami), Dyrektywa Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003r. w sprawie publicznegodostępu do informacji dotyczących środowiska,oraz: Dyrektywa ramowa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Radyustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej,(Ramowa Dyrektywa Wodna) z dnia 23 października 2000 r., Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca2001r. w sprawie oceny skutków niektórych planów i programów dlaśrodowiska; Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985r. w sprawie ocenyskutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska,znowelizowana Dyrektywą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997r., Dyrektywa Rady 2003/35/WE ustanawiająca udział społeczeństwa wprzygotowaniu niektórych planów i programów dotyczących środowiska, orazzmieniająca Dyrektywy Rady: 85/337/EWG i 96/61/WE w odniesieniu doudziału społeczeństwa i dostępu do sprawiedliwości.porozumienia międzynarodowe: Konwencja o różnorodności biologicznej - przyjęta 5 czerwca 1992 r. w Rio deJaneiro - ratyfikowana przez Polskę 18 stycznia 1996 r. Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i faunyeuropejskiej oraz ich siedlisk - sporządzona 19 września 1979 r. w Bernie.16

Konwencja Bońska - Konwencja o ochronie gatunków wędrownych dzikichzwierząt (sporządzona 29 czerwca 1979 r. w Bonn - w Polsce weszła w życiew 1995 r.). Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego inaturalnego - przyjęta 16 listopada 1972 r. w Paryżu.2.4 Informacja o konsultacjach społecznych.Procedura sporządzania Planu urządzenia lasu była przedstawiona do konsultacjispołecznych poprzez zaproszenie do uczestnictwa w Komisji Założeń Planu, oraz NaradzieTechniczno Gospodarczej (NTG), przedstawicieli miejscowych samorządów i organizacjispołecznych, oraz do wniesienia uwag w czasie wyłożenia P.U.L w siedzibie Nadleśnictwa.Komisja Założeń Planu odbyła się w dniu 26.03.2009r., NTG odbyła się w dniu 24.03.2011r.2.5 Zakres analizy i jej szczegółowość.Zakres i szczegółowość informacji, jakie zawarto w niniejszej analizie wynikają z art.51 ust.2 Ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udzialespołeczeństwa w ochronie środowiska, oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (DZ.U.nr 199 z 2008 r., poz. 1227).Analizą objęto: zidentyfikowane siedliska przyrodnicze wymienione w załączniku doDyrektywy Siedliskowej znajdujące się na gruntach Lasów Państwowych (opissiedlisk, stan, naturalność i projektowane w nich czynności gospodarcze), zakres budownictwa drogowego, ze szczególnym uwzględnieniem potrzebgospodarczych (budowa dróg udostępniających las do użytkowania i ochronyp-poż., utrzymanie infrastruktury technicznej – dróg i urządzeń wodnych:przepustów, progów, umocnień brzegów rowów i cieków wodnych – małaretencja i zbiorniki wodne.2.6 Cele i zadania urządzania lasu.Cele i zasady prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej w lasachwielofunkcyjnych określone zostały w „Polityce ekologicznej Państwa” uchwalonej przezSejm RP w 1991 r. (MP nr 18, poz. 118), „II Polityce ekologicznej Państwa” uchwalonejprzez Sejm RP w 2001 r. oraz „Polityce leśnej Państwa” przyjętej przez Radę Ministrów dnia22 kwietnia 1997 r.Urządzanie lasu oparte jest na „Instrukcji urządzania lasu”17

Dla zadań, w których przewidziano pozyskanie drewna została również określonaorientacyjna miąższość drewna, jaką można pozyskać. W przypadku użytkowania rębnego(rębnie I, II, III i IV) została ona określona dla każdego wydzielenia. Sumaryczna wartośćpozyskania stanowi etat użytkowania rębnego.Etat użytkowania przedrębnego (dla zadań: CP-P, TW, TP) w rozmiarzemiąższościowym określony został, jako sumaryczna wartość w obrębie leśnym, której niemożna przekroczyć w ramach użytkowania przedrębnego w całym Nadleśnictwie. Rozmiarmiąższościowy wykonywanych zabiegów pielęgnacyjnych uzależniony jest od stwierdzonychna gruncie potrzeb hodowlanych.Etaty zostały określone w rozmiarze brutto (z uwzględnieniem kory i odpadówzrębowych) oraz netto (miąższość rzeczywiście pozyskiwanego surowca). Zaprojektowaneetaty w Nadleśnictwie Kędzierzyn przedstawiają się następująco:Projektowany etatRozmiar miąższościowy (m 3 )brutto nettoRębne (rębnie I, II, III, IV) 273289 223866Przedrębne (CP-P, TW, TP) 336849 269479Ogółem 610138 493345Zaprojektowany ogólny rozmiar użytkowania stanowi 32,2 % ogólnych zasobówmiąższości wynoszących 1 893 402 m 3 oraz 103,8 % spodziewanego przyrostu miąższościwynoszącego 587 950 m 3 . Oznacza to, że pełna realizacja zaprojektowanego użytkowanianieznacznie uszczupli dotychczasowe zasoby drewna do 1 871 214 m 3 , czyli o ok. 1,2 %.Do wskazań gospodarczych oddziaływujących na środowisko przyrodnicze zaliczonoplanowane zabiegi gospodarcze z zakresu użytkowania głównego (rębnego i przedrębnego),rębnie i trzebieże selekcyjne, oraz z zakresu hodowli lasu takie jak: odnowienia lasu napowierzchniach otwartych i pod osłoną drzewostanu, poprawki i uzupełnienia, orazpielęgnowanie upraw (CW), młodników (CP) i zabiegi agrotechniczne. W planie urządzenialasu w części opisowej w wytycznych dotyczących ochrony lasu, hodowli lasu w tymnasiennictwa i selekcji, ochrony przeciwpożarowej, zagospodarowania rekreacyjnego,opisane zostały zalecenia odnośnie czynności, które należy podjąć w wyniku wystąpienianiekorzystnych czynników abiotycznych i biotycznych w drzewostanach, oraz ogólne zasadyprowadzenia gospodarki leśnej. Opisane zostały także potrzeby z zakresu budownictwaogólnego, drogowego i małej retencji. Czynności opisano na podstawie dokumentówodnoszących się do tych zagadnień: Instrukcji ochrony lasu, Ustawy o leśnym materialerozmnożeniowym (Dz.U.07. 176. 1238), Rozporządzenia MSWiA w sprawie ochronyprzeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.06.80.563),oraz Zarządzeń Dyrektora GLP.20

Poniżej w tabeli zestawiono wskazania gospodarcze mogące oddziaływać na obszarysiedlisk przyrodniczych o charakterze naturowym.Tabela I. Elementy planu oddziaływujące na środowisko lub obszary siedlisk przyrodniczych o charakterze naturowym.Planowany zabieglub czynnośćhodowlanaSzczegółowośćinformacji zapisanaw planie urządzenialasuOpisPowierzchniazabiegu1 2 3 4OdnowieniaDo konkretnego Skład gatunkowy odnowienia wynika zwydzieleniaprzyjętego GTD wg ustaleń KZP2548,93 haZabiegiZabiegi selekcyjne mające na celu korygowaniepielęgnacyjneskładu gatunkowego pod kątem warunkówDo konkretnego(trzebieże,siedliskowych oraz zwiększenie odpornośćwydzieleniaczyszczenia,drzewostanów na szkodliwe czynniki biotyczne i11719,36 hapielęgnacja gleby)abiotyczne.Rębnia IaRębnia IbRębnia IIaRębnia IIbRębnia IIIaRębnia IIIbRębnia IVdUsuwaniewiatrołomów orazposuszu czynnegoUprzątniecieprzestojówDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaDo konkretnegowydzieleniaWytyczne - ogólnyzapis dotyczącycałegonadleśnictwaDo konkretnegowydzieleniaUżytkowanie rębnią Ia (zupełnąwielkopowierzchniową), wiąże się z usunięciem95% powierzchni drzewostanu (maksymalnie do6 ha), odnowienie przeważnie sztuczneUżytkowanie rębnią Ib (zupełną pasowa) wiążesię z usunięciem 95% powierzchni drzewostanu(maksymalnie do 4 ha), odnowienie przeważniesztuczneW rębni częściowej wielkopowierzchniowejszerokość powierzchni manipulacyjnej (pasa)mieści się w granicach 100-150 m, a jego ogólnapowierzchnia nie przekracza 6 ha.W rębni częściowej pasowej szerokośćpowierzchni manipulacyjnej (pasa) mieści się wgranicach 40-60 m, a jego ogólna powierzchnianie przekracza 3-4 ha.Rębnia gniazdowa zupełna (IIIa) o powierzchnimanipulacyjnej do 6 ha ze średnim okresemodnowienia 10-20 lat.Rębnia gniazdowa częściowa (IIIb) opowierzchni manipulacyjnej do 9 ha ze średnimokresem odnowienia 10-20 lat.Sposób zagospodarowania przyjęty ze względuna Siedliskowy Typ Lasu, Gospodarczy TypDrzewostanu oraz strukturę gatunkowąodnowienia. Zachowana ciągłość drzewostanu wwydzieleniu.W planie zapisano zalecenia wynikające zInstrukcji ochrony lasu oraz zarządzeń GDLPm.in. Zarządzenia 11AUprzątniecie przestojów polega na wycięciunieznacznej ilości pozostawionych po cięciachrębnych drzew, które mogą niekorzystniewpływać na rozwijające się pod nimi uprawy imłodniki.260,64 ha576,05 ha1,53 ha pow.manipulacyjna17,31 ha pow.manipulacyjna157,07 ha pow.manipulacyjna124,66 ha pow.manipulacyjna264,04 ha pow.manipulacyjnaCała pow.N-ctwa9,7 %masy przestojów*- pow. manipulacyjna, powierzchnia wydzielenia lub części wydzielenia na której prowadzone jest użytkowanie rębne.Przedstawione w tabeli informacje odnoszą się do oddziaływania na siedliskaprzyrodnicze i gatunki roślin. W przypadku zwierząt, a w szczególności ptaków,oddziaływanie zaplanowanych zabiegów należy rozpatrywać w ujęciu globalnym. Zabiegi z21

zakresu użytkowania rębnego w przypadku niektórych gatunków ptaków w ujęciumiejscowym mogą przejściowo oddziaływać negatywnie poprzez przekształcenie ichśrodowiska bytowania, jednak w skali całego Nadleśnictwa nie nastąpi zmniejszeniepowierzchni siedlisk ich bytowania. Kierując się zasadą zachowania ładu czasowego iprzestrzennego, stosując rębnie stopniowe zapewnione zostanie zróżnicowanie wiekowe igatunkowe drzewostanów. Optymalne warunki bytowania dla poszczególnych gatunkówzwierząt - w miejsce dotychczasowych - będą się pojawiać w nowych fragmentachdrzewostanów.2.8 Powiązanie projektu planu urządzenia lasu z innymi dokumentami.„Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2007-2010 zperspektywą do roku 2014”, przyjęty Uchwałą Zarządu Województwa Opolskiego NrXVII/193/2008 z dnia 31 marca 2008r. w sprawie przyjęcia projektu „Programu OchronyŚrodowiska dla Województwa Opolskiego” jest podstawowym dokumentem regulującymcele i kierunki działań państwa podejmowane na szczeblu regionalnym w zakresie ochronyśrodowiska. Stanowi aktualizację poprzedniego Programu przyjętego Uchwałą nrXIV/131/2003 z dnia 18 listopada 2003 r. w sprawie przyjęcia "Programu OchronyŚrodowiska Województwa Opolskiego na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy nalata 2007-2010”. Zapisy zamieszczone w POŚ są zgodne z Polityką Ekologiczną Państwa(PEP). Dla realizacji nadrzędnego celu PEP, jakim jest tworzenie podstaw dozrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego, oraz zapewnienie bezpieczeństwaekologicznego państwa, na poziomie województwa opolskiego i przyjęte cele strategiczne.Zarząd Województwa Śląskiego na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia2001r. Prawo ochrony środowiska (tj.: Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) i art. 39ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku ijego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska, oraz o ocenach oddziaływaniana środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) przystąpił do opracowania projektu „ProgramuOchrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzględnieniemperspektywy do roku 2018” wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowiskoskutków realizacji tego programu.Sejmik Województwa Opolskiego w dniu 30 maja 2000 roku podjął uchwałę ouchwaleniu Strategii Ochrony Przyrody Województwa Opolskiego na lata 2000-2015. SejmikWojewództwa Śląskiego w dniu 30 lipca 2009 roku podjął uchwałę o przystąpieniu doopracowania Strategii Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego na lata 2011-2030(Uchwała Nr 1967/290/III/2009).22

Opracowane Strategie Ochrony Przyrody stanowić będą istotny wkład WojewództwaŚląskiego i Opolskiego w realizację Krajowej Strategii Ochrony i UmiarkowanegoUżytkowania Różnorodności Biologicznej (2003), oraz celów proklamowanego przez ONZRoku Różnorodności Biologicznej (rok 2010).Gminy w zasięgu, których położone są grunty Nadleśnictwa posiadają opracowaniadotyczące planowania przestrzennego, w których określono politykę przestrzenną gminy,ogólny planowany sposób zagospodarowania całego terytorium gminy, a także zawartoinformacje o położeniu lasów, obszarów przeznaczonych pod zabudowę, do zalesień, oprzebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, terenów chronionych itp. Studium stanowipodstawę do opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dlaposzczególnych jednostek wchodzących w skład gminy.Zestawienie informacji o dokumentach określających strategie rozwoju i studiumuwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miast, gmin i powiatówwystępujących na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn: „Programu ochrony środowiska województwa opolskiego na lata 2007-2010 zperspektywą do roku 2014”. Program Ochrony środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla miastaKędzierzyn - Koźle na lata 2010-2013, wraz z przeprowadzeniem strategicznej ocenyoddziaływania na środowisko. Program Ochrony Środowiska miasta Kędzierzyn-Koźle na lata 2008-2011 z perspektywąna lata 2012-2015. Program Ochrony Środowiska wraz z Programem Gospodarki Odpadami dla gminyGłogówek. Program ochrony środowiska gminy Pawłowiczki. Plan gospodarki odpadami dla gminy Reńska Wieś. Powiatowy Program Ochrony Środowiska Powiatu Gliwickiego na lata 2003 – 2015. Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do roku 2020. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego do 2004r. wraz z celami długoterminowymido 2015r. Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 - 2013. Programu rozwoju województwa opolskiego na lata 2000 – 2002. Program dla Odry 2006 opracowany przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, ZasobówNaturalnych i Leśnictwa.Gminy, w zasięgu, których położone są grunty Nadleśnictwa posiadają strategierozwoju dotyczące planowania przestrzennego, w których określono politykę przestrzenną23

gmin, ogólny planowany sposób zagospodarowania całego terytorium poszczególnych gmin,a także zawarto informacje o położeniu lasów, obszarów przeznaczonych pod zabudowę, dozalesień, o przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, terenów chronionych itp.Niektóre gminy w zasięgu działania Nadleśnictwa posiadają również programy ochronyśrodowiska i plany zagospodarowania przestrzennego.Wszystkie Programy Ochrony Środowiska zostały wykonane w sposób zintegrowany,to znaczy w sposób koordynujący gminne programy ochrony środowiska z programamipowiatowymi i wojewódzkimi, oraz następującymi Studiami (oraz planami) uwarunkowań ikierunków zagospodarowania przestrzennego: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miastaKędzierzyn-Koźle przyjęte uchwałą Nr LII/610/10 Rady Miasta, oraz planyzagospodarowania przestrzennego z podziałem na jednostki miejscowe. Studium zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego. Studium zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego. Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry - na odcinku województwaopolskiego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego województwa opolskiego - ochrona ikształtowanie środowiska przyrodniczego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego województwa śląskiego. „Politykę Ekologiczną Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata2011-2014”. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Kędzierzyn-Koźle. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Pawłowiczki. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Bierawa. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Cisek. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Reńska Wieś. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Głogówek. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Głogówek. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Leśnica. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Ujazd. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Rudziniec. Program Rozwoju Lokalnego Gminy Głogówek na lata 2004 – 2013. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz. U. z 1999 r. Nr15, poz.139 z późn. zm.).24

Nowe studium jest spójne ze Strategią Rozwoju Miasta Kędzierzyn i przekładazawarte w niej cele i kierunki rozwoju na decyzje przestrzenne: określa wiodące kierunkiprzeznaczenia terenów w obrębie miasta i lokalne zasady ich zagospodarowania.Z informacji uzyskanych z gmin wynika iż, nie planuje się zalesień powyżej 20 ha (D.U. Nr 257 poz. 2573).W planie urządzenia lasu uwzględniono wyniki inwentaryzacji przyrodniczejprzeprowadzonej przez Lasy Państwowe w 2006 i 2007r., oraz informacje udostępnione przezGDOŚ.Innego typu dokumentami planistycznymi powiązanymi z projektem PUL są planyochrony dla form ochrony przyrody wynikające z Ustawy o ochronie przyrody. Na gruntachNadleśnictwa Kędzierzyn jest 6 użytków ekologicznych, jednakże żadna z istniejących formochrony nie posiada aktualnego planu ochrony.2.9 Metody zastosowane przy sporządzeniu analizy.Przy sporządzeniu analizy oddziaływania na środowisko projektu planu urządzenialasu zastosowano zapisy w formie macierzy według załączonych wzorów 1-4 w ramowymzakresie analizy i oddziaływania. Ponadto wykorzystano zestawienia, analizy i wnioskizawarte w opisaniu ogólnym, oraz programie ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Kędzierzyn.2.10 Metody analizy skutków realizacji postanowień Planu oraz częstotliwość ichprzeprowadzania.Zgodnie z zapisami art. 34 pkt. 2c Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach,organem nadzorującym, realizację zadań gospodarczych przewidzianych w planie urządzenialasu jest dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.Do monitorowania realizacji zadań określonych w decyzji Ministra Środowiska wsprawie zatwierdzenia planu urządzenia lasu proponuje się wykorzystanie systemu kontroliistniejącej w Lasach Państwowych: Inspekcja Lasów Państwowych (ILP) – przeprowadza kompleksową kontrolęw połowie i na koniec obowiązywania planu urządzenia lasu. Kontroli podlegacałość prowadzonej gospodarki nadleśnictwa; w tym prawidłowość wykonaniarębni i prowadzenia zabiegów hodowlanych i ochronnych, Wydział kontroli RDLP - przeprowadza kontrole doraźne, oraz sprawdzającewykonanie zaleceń pokontrolnych ILP, Wydziały merytoryczne RDLP – przeprowadzają kontrole bieżące imerytoryczne w zakresie kompetencji,25

Nadleśnictwo – w leśnictwach przeprowadza się bieżące kontrole sposobu,terminowości i zgodności wykonania planowanych czynności zapisanych wplanie U.L.Ocena zawiera również analizę gospodarki leśnej w minionym okresie, dokonywana wczasie Narady Techniczno Gospodarczej na etapie opracowania planu u.l. na kolejny okres.Zaproponowane metody analizy skutków realizacji postanowień projektowanegodokumentu odnoszą się głównie do monitorowania stanu drzewostanów i siedlisk leśnych, dlaktórych w projekcie Planu urządzenia lasu określone zostały precyzyjne dane ilościowe ijakościowe. Oprócz wskazanych metod kontroli realizacji postanowień Planu monitoringustanu lasu odbywa się również poprzez: Monitoring stanu lasu na stałych powierzchniach obserwacyjnych prowadzonyprzez Instytut Badawczy Leśnictwa – w Nadleśnictwie Kędzierzyn założono 3SPO I rzędu. Monitoring stanu zdrowotnego i sanitarnego lasu prowadzony przez ZakładOchrony Lasu.W przypadku innych elementów środowiska przyrodniczego, jak siedliskaprzyrodnicze, chronione gatunki roślin i zwierząt. POP oraz Plan urządzenia lasu zawierarównież informacje dotyczące tych elementów. Należy podkreślić, że monitorowanie ichwystępowania ilościowego i jakościowego odbywa się poprzez wskazany powyżej systemkontroli – kontrole merytoryczne realizacji zadań gospodarczych opierają się na pełnychzapisach Planu urządzenia lasu, również na wytycznych do realizacji zadań gospodarczychzawartych w Programie ochrony przyrody i Prognozie oddziaływania na środowisko.Dodatkowo monitoring innych niż drzewostany elementów środowiska przyrodniczegoodbywa się poprzez: Kontrole zewnętrzne przez firmy certyfikujące w ramach FSC, Aktualizację Programu Ochrony Przyrody prowadzoną przez pracownikówNadleśnictwa.26

3 AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA.Szczegółowe dane dotyczące stanu środowiska w zasięgu Nadleśnictwa Kędzierzynzostały zamieszczone w Programie ochrony przyrody, oraz w Opisaniu ogólnym planuurządzenia lasu.3.1 Ogólna charakterystyka warunków środowiskowych.3.1.1 Położenie Nadleśnictwa.Ryc. Mapa zasięgu Nadleśnictwa Kędzierzyn w RDLP Katowice.Położenie administracyjne.Nadleśnictwo Kędzierzyn należy do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych wKatowicach i składa się z jednego obrębu leśnego Kędzierzyn.Nadleśnictwo Kędzierzyn położone jest we wschodniej części województwaopolskiego, na terenie powiatów kędzierzyńsko-kozielskiego, prudnickiego i strzeleckiego,oraz w zachodniej części województwa śląskiego na terenie powiatu gliwickiego.Terytorialny zasięg działania to powierzchnia około 351 km 2 .Podział administracyjny w zasięgu terytorialnym przedstawia się następująco:27

Powiat kędzierzyńsko-kozielski: gmina Kędzierzyn-Koźle, gmina Pawłowiczki, gmina Bierawa, gmina Cisek, gmina Reńska Wieś,Powiat prudnicki: gmina Głogówek,Powiat strzelecki: gmina Leśnica, gmina Ujazd,Powiat krapkowicki: gmina Walce,Powiat gliwicki: gmina Rudziniec.Powierzchnia ogólna gruntów nadleśnictwa wynosi 11535,5187 ha, w tym: grunty leśne zalesione i niezalesione 10902,3246 ha, grunty zw. z gosp. Leśną394,1326 ha, grunty nieleśne239,0615 ha.Z powyższych gmin, na terenie 10 z nich znajdują się grunty będące w zarządzieNadleśnictwa Kędzierzyn, poza tym w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa znajduje się 1gmina (Walce), w której brak jest gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo.Ryc. Mapa podziału administracyjnego.28

Położenie przyrodnicze.Według „Regionalizacji Przyrodniczo Leśnej” (IBL-Trampler 1999), opartej napodstawach ekologiczno-fizjograficznych, Nadleśnictwo Kędzierzyn położone jest w:Kraina: V- Śląska,Dzielnica: V.6. – Kędzierzyńsko-Rybnicka,Mezoregion Lasów Raciborskich obejmuje całość terenów nadleśnictwa. Znajdujesię on na południe od mezoregionu Chełmskiego. Obejmuje tereny położone w zasięgustadiału Odry zlodowacenia środkowopolskiego. Interesująca nas zachodnia częśćmezoregionu, obejmująca kotlinę Odry, jest znacznie niżej położona niż otaczające jąpłaskowyże. Na tym obszarze występują również duże powierzchnie wydmowe. W całymmezoregionie dominuje krajobraz równin peryglacjalnych.Ryc. Położenie przyrodniczo-leśne Nadleśnictwa.Wg podziału fizyczno-geograficznego („Geografia fizyczna Polski”, Kondracki 1988),grunty Nadleśnictwa położone są w:obszarze: Europa Zachodnia,podobszarze: Pozaalpejska Europa Zachodnia (1-924),strefa Lasów Mieszanych (1-924.3),prowincji: Niż Środkowoeuropejski (1-924.31),podprowincji: Niziny Środkowopolskie (1.924.318),makroregionie: Nizina Śląska (318.5),mezoregionie: Kotlina Raciborska (318.59),29

mezoregionie: Płaskowyż Głubczycki (318.58).Większość terenów leśnych nadleśnictwa należy do Mezoregionu KotlinyRaciborskiej. Jest on najdalej na południe wysuniętą częścią Niziny Śląskiej wzdłuż bieguOdry, sąsiadując od wschodu z Płaskowyżem Rybnickim, Wyżyną Katowicką i GarbemTarnogórskim, od zachodu zaś z Płaskowyżem Głubczyckim.Ryc. Położenie według regionalizacji fizyczno geograficznej Kondrackiego.Według podziału Polski na regiony geobotaniczne (Matuszkiewicz J. M., 1993) lasyNadleśnictwa Kędzierzyn położone są w:Państwie: Holarktyka,Obszarze: Europejskich Lasów Liściastych i Mieszanych,Prowincji: Środkowoeuropejskiej,Podprowincji: Środkowoeuropejskiej Właściwej,Dziale:Brandenbursko-Wielkopolskim (B),Krainie:Dolnośląskiej (B.5),Okręgu:Głubczycko-Ostrawskim (B.5.4),Podokręgu: Prudnicko-Głogóweckim (B.5.4 b),Dziale:Wyżyn Południowopolskich (C),Krainie:Górnośląskiej (C.3),Okręgu:Rybnicko-Strzeleckim (C.3.2),Podokręgu: Kędzierzyńskim (C.3.2 b).30

Odrę.Za umowną granicę działów na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn można przyjąć rzekę3.1.2 Lesistość.Liczba i wielkość kompleksów należą do podstawowych czynników ekonomicznych,które kształtują warunki produkcji leśnej.W Nadleśnictwie Kędzierzyn wśród tych czynników istotne znaczenie ma małerozdrobnienie kompleksów leśnych. Średnia wielkość kompleksu leśnego wynosi2909,65635ha, zaś 81,70 % powierzchni Nadleśnictwa zajmują kompleksy powyżej500,00ha, a kompleksy poniżej 5,00 ha zajmują zaledwie 0,31 %. Obszar NadleśnictwaKędzierzyn złożony jest z 54 kompleksów leśnych.Rozmieszczenie kompleksów leśnych w terytorialnym zasięgu Nadleśnictwa jestnierównomierne. Teren Nadleśnictwa stanowi w zasadzie duży zwarty kompleks leśnypołożony w części wschodniej, oraz kilkanaście małych po zachodniej strony Odry.Lesistość na terenie Nadleśnictwa, pomimo silnego zurbanizowania regionu, jestzbliżona do średniej krajowej i wynosi około 32,9 %, zaś w mieście Kędzierzyn około 46 %.Większe kompleksy leśne znajdują się we wschodniej i północno - wschodniej częściNadleśnictwa (tereny gmin Bierawa i Kędzierzyn Koźle), gdzie zajmują odpowiednio7438,9111 ha i 1984,8655 ha powierzchni.Południowo-zachodnia i zachodnia część Nadleśnictwa to obszar prawie zupełniewylesiony. Znajdują się tu jedynie niewielkie kompleksy leśne. Większość tych lasówpozostające w zarządzie Nadleśnictwa Kędzierzyn.Ryc. Lesistość.31

3.1.3 Dominujące funkcje lasu.Instrukcja Urządzania lasu z 2003r. wyróżnia, w zależności od funkcji lasu trzygłówne grupy lasów: rezerwatowe, ochronne i gospodarcze.Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono lasy gospodarcze na powierzchni 12,07 ha(0,1%), oraz lasy ochronne na pozostałej powierzchni 10890,25 ha (99,9 %).Ryc. Udział powierzchniowy wg funkcji lasu.3.2 Walory przyrodniczo-leśne obszaru Nadleśnictwa.3.2.1 Rzeźba terenu, geomorfologia i typy gleb.Pod względem ukształtowania powierzchni, teren Nadleśnictwa Kędzierzynprzedstawia się, jako obszar mało urozmaicony. Największe różnice wysokości względnychwystępują w rejonach występowania krawędzi dolin rzecznych. Na obszarze Nadleśnictwawystępują również znaczne powierzchnie wydmowe. W całym Nadleśnictwie dominujekrajobraz równin peryglacjalnych. Cała powierzchnia Nadleśnictwa Kędzierzyn należy doobszarów nizinnych (do wysokości 300 m n.p.m.).Wysokość bezwzględna najniższego punktu wynosi ok. 171 m n.p.m. Jest on położonyw dolinie Odry, w okolicach Reńskiej Wsi.Wysokość bezwzględna najwyższego punktu wynosi około 256 m n.p.m., położonyjest on w okolicach miejscowości Gościęcin, w zasięgu terytorialnym leśnictwa Pokrzywnica.Teren nadleśnictwa charakteryzują głównie dwa typy reliefu:• nizinny równy, deniwelacje do 5m, związany jest z terasami rzecznymi,utworami peryglacjalnymi moreny dennej i równinami torfowymi. Generalnie równy32

typ reliefu związany z w/w formami, zdecydowanie dominuje na obszarzeNadleśnictwa Kędzierzyn.• nizinny falisty, o wysokościach względnych nie przekraczających 15m,związany jest z dolinami płynących rzek i okalającymi je wzniesieniami.Jednakże ostateczne oblicze morfologiczne wytworzyło się w warunkach zimnegoklimatu peryglacjalnego, który panował w czasie ostatniego zlodowacenia. Pierwotnykontrastowy krajobraz wysoczyznowo - dolinny przyjął postać falistej równiny degradacyjnoakumulacyjnej.Głównym czynnikiem modelującym naturalną rzeźbę terenu stał się w ciąguostatnich dwustu lat człowiek. Pierwotna rzeźba terenu została zaburzona w wynikuprzeobrażeń związanych z budownictwem mieszkaniowym i przemysłowym, orazskładowaniem odpadów.Wg Mapy Geologicznej Polski (1956), zasadniczą jednostką na omawianym terenie sąmezozoiczne (w mniejszym stopniu starsze paleozoiczne) struktury tworzące AntyklinoriumŚląsko-Krakowskie. Jednostki mezozoiczne wypełniają przede wszystkim margle, wapienie iopoki górnej kredy, eksploatowane na potrzeby przemysłu cementowego. Na strukturachmezozoicznych zalegają trzeciorzędowe osady zbudowane głównie z iłów i piasków.Na terenie nadleśnictwa dominują powierzchnie równin tarasowych, pomiędzyktórymi znajdują się mniejsze dolin rzeczne i pradolina Odry. Teren nadleśnictwa obejmujejedynie nizinny typ reliefu.Powierzchnię całego omawianego obszaru budują utwory czwartorzędowe (Q),podzielone na osady plejstoceńskie (Qp) i holoceńskie (Qh), oraz osady pośrednie, któretworzyły się w epoce lodowcowej, jak i w późniejszych cieplejszych okresach.Plejstocen na badanym terenie reprezentują osady złożone przez lądolódskandynawski i związane z nim wody podczas zlodowacenia środkowopolskiego, zasięgumaksymalnego (stadiał Odry). Okres holocenu reprezentują torfy, mursze oraz utworymineralne współczesnych dolin rzecznych. Okres plejstocenu na badanym terenie stanowiąutwory akumulacji eolicznej, utwory deluwialne oraz po części osady zastoiskowe.Na obszarze Nadleśnictwa Kędzierzyn skałami macierzystymi gleb są wyłącznie skałyosadowe przyniesione w plejstocenie poprzez nasuwający się od północy lodowiec. Nabadanym terenie skałami macierzystymi gleb są skały osadowe okruchowe luźne, którereprezentują piaski, pyły, gliny i iły oraz skały osadowe organogeniczne: torfy (z podziałemna torfy niskie i torfy przejściowe) i powstające z nich mursze.Budowa geologiczna, zmienność form terenowych, oraz zmienność warunkówhydrologicznych wpłynęły na różnorodność gleb.33

W trakcie prac V rewizji w Nadleśnictwie Kędzierzyn stwierdzono występowanie 16typów gleb w 40 podtypach.Procentowy udział typów gleb przedstawia się następująco: Arenosole - 0,79 % Czarne ziemie - 0,05 % Gleby brunatne - 0,71 % Gleby płowe - 7,82 % Gleby rdzawe - 28,36 % Gleby ochrowe - 0,14 % Gleby bielicowe - 40,67 % Gleby gruntowoglejowe - 3,59 % Gleby opadowoglejowe - 8,81 % Gleby mułowe - 0,14 % Gleby torfowe - 0,93 % Gleby murszowe - 0,03 % Gleby murszowate - 3,93 % Mady rzeczne - 3,21 % Gleby deluwialne - 0,01 % Gleby industrioziemne i urbanoziemne - 0,81 %.Ryc. Typy gleb.34

3.2.2 Wody powierzchniowe i podziemne.Woda jest czynnikiem, który wywarł znaczny wpływ na warunki siedliskoweNadleśnictwa, bowiem siedliska wilgotne i bagienne skartowano na 29,55 % powierzchniNadleśnictwa.Zgodnie z podziałem hydrograficznym (Atlas Podziału Hydrograficznego Polski,Warszawa 2005), obszar Nadleśnictwa Kędzierzyn usytuowany jest w zlewisku Bałtyku.Na sieć hydrologiczną Nadleśnictwa Kędzierzyn składają się wody płynące, orazstojące (głównie pochodzenia sztucznego). Sieć rzeczną na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyntworzą: Odra (jako główna rzeka), Kłodnica (prawy dopływ Odry) z Kanałem Gliwickim iKanałem Kędzierzyńskim, Bierawka (prawy dopływ Odry) z Łączą, a także mniejsze cieki(strumienie, kanały, rowy). Obszar Nadleśnictwa Kędzierzyn należy do dorzecza Odry, wzlewni wyżej wymienionych cieków. Odpływ wód na terenie nadleśnictwa poprzez rzekęOdrę ma generalnie kierunek północno-zachodni.Wszystkie rzeki przepływające przez teren Nadleśnictwa Kędzierzyn są rzekaminizinnymi o śnieżno-deszczowym reżimie zasilania, który charakteryzuje się wyraźnymwysokim stanem wody po roztopach wiosennych i mniej regularnym wysokim stanem wodypo opadach letnich, oraz długim okresem zniżkowym (VIII-X), przedłużającym się nieraz naostatnie miesiące jesienne i wczesno-zimowe.Obszar samego miasta Kędzierzyna-Koźla położony jest w obrębie zlewni rzeki Odry,która płynie z południowego zachodu na północny zachód przez zachodnie tereny miasta.Główny prawobrzeżny dopływ Odry – rzeka Kłodnica - posiada przebieg równoleżnikowy,płynie ze wschodu na zachód.Sieć hydrograficzną Nadleśnictwa Kędzierzyn uzupełniają: Kanał Gliwicki - (sztucznadroga wodna, wybudowana w latach 1933-1939), Kanał Kłodnicki (sztuczna droga wodna,uruchomiona w XIX wieku, łączy górną Odrę w rejonie Koźla z Górnym Śląskiem), orazKanał Kędzierzyński (sztuczna droga wodna, wybudowana w 1970 roku, odgałęziająca się odKanału Gliwickiego w Blachowni i doprowadzona do Zakładów Azotowych.Na omawianym obszarze nie ma zbiorników wodnych o charakterze typoworekreacyjnym. Występują tu przeważnie sztuczne zbiorniki o różnej wielkości i genezie,związane z gospodarczą działalnością człowieka, które pełnią różne funkcje takie jak np.:stawy rybne, oczka wodne, zbiorniki po eksploatacji kopalni piasku oraz zbiorniki naturalnestarorzecza Odry i Kłodnicy.Na obszarze Nadleśnictwa nie występują większe naturalne zbiorniki wodne, azagęszczenie antropogenicznych zbiorników wodnych na tym obszarze jest nieznaczne.Mimo swych niewielkich rozmiarów pełnią ważną funkcję hydrologiczną i przyrodniczą.35

Ryc. Położenie hydrograficzne i sieć rzeczna Nadleśnictwa.Wody podziemne.Utwory czwartorzędowe występują na terenie całej powierzchni Nadleśnictwa, nietworzą jednak zwartej pokrywy. Miąższość ich, uziarnienie i zasoby wodne są bardzo różne,co uniemożliwia dokładną charakterystykę czwartorzędowego poziomu wodonośnego.Spośród poziomów wodonośnych charakteryzujących się bardzo dobrymiparametrami hydrogeologicznymi i dobrą jakością wód, wydzielono główne zbiorniki wódpodziemnych (GZWP). Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) to naturalny zbiornikwodny znajdujący się pod powierzchnią ziemi, gromadzący wody podziemne i spełniającyszczególne kryteria ilościowe i jakościowe.Teren Nadleśnictwa leży w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP)nr 332 „Subniecka kędzierzyńsko-głubczycka” o charakterze typu porowego. Zbiornikkędzierzyńsko-głubczycki reprezentuje środowisko geologiczne subniecki, w której warstwęwodonośną tworzą piaski zalegające w kompleksie ilastym neogenu. Zbiornik jest rozległy ina przeważającej powierzchni zakryty. Jego zawodnienie jest zróżnicowane w częścicentralnej i brzeżnej.Według Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:200 000 (arkusz Gliwice) rejonKędzierzyna-Koźla należy do XXV - 4 Regionu Hydrogeologicznego Kędzierzyńskiego.W regionie tym występują dwa zasadnicze poziomy wodonośne: trzeciorzędowy iczwartorzędowy.Trzeciorzędowy poziom wodonośny w piaskach drobnych odznacza się bardzo dużąwydajnością i stanowi podstawę zaopatrzenia aglomeracji Kędzierzyna-Koźla w wodę pitną i36

przemysłową. Wody w utworach trzeciorzędowych związane są głównie z piaskami i żwiramisarmatu. Wody trzeciorzędowe służą do zaopatrzenia w wodę, są one izolowane odpowierzchni terenu iłami trzeciorzędowymi, tak że nie ma bezpośredniego niebezpieczeństwaich zanieczyszczenia.Czwartorzędowy poziom wodonośny związany jest z piaszczysto-żwirowymi osadamiakumulacji rzeki Kłodnicy. Posiada zwierciadło swobodne stabilizujące się na głębokościach2,0 – 5,0 m ppt uzależnionych od morfologii terenu, nasilenia opadów oraz kontaktów zwodami powierzchniowymi – Kanałem Gliwickim i rzeką Kłodnicą. Generalny spływ wódpoziomu czwartorzędowego następuje na północny-zachód, do doliny rzeki Kłodnicystanowiącej główną oś drenażu wód podziemnych w omawianym rejonie.Odmienne warunki hydrogeologiczne występują w utworach czwartorzędowychdoliny kopalnej Odry. Dolina kopalna Odry to głęboko wcięta struktura wypełniona glinami,iłami zastoiskowymi, oraz wodonośnymi warstwami piasków i żwirów. W jej obrębiewyróżnia się dwa poziomy wodonośne czwartorzędu. Bardzo dobre parametry hydraulicznedoliny kopalnej Odry pozwalają uznać ją za perspektywiczne źródło dużych ilości dobrychjakościowo wód podziemnych mogących służyć, jako baza zaopatrzenia inwestycjiprzemysłowych i komunalnych tego rejonu. Pierwszy poziom wód podziemnych(gruntowych) związany jest z warstwami piaszczystymi pochodzenia wodnolodowcowego ilodowcowego poza dolinami rzek, oraz aluwialnego w dolinie rzeki Odry (a także Kłodnicy).Zwierciadło wód pierwszego poziomu wodonośnego występuje na głębokości od 0 do 2 mppt w dolinach rzek oraz 2 – 5 m ppt. na pozostałym obszarze.Zagrożenie powodziowe.Obszar miejski Koźla i lewobrzeżne tereny podmiejskie należą do najbardziejzagrożonych powodziami w całej dolinie rzeki Odry, ponieważ już przepływy powyżej 1 200m 3 /s wywołują poważne szkody. Miasto leży w stosunkowo płaskiej dolinie rzeki Odry nawysokości 167 do 175 m n.p.m. Większość terenów w czasie wezbrań powodziowychznajduje się w dużej depresji. W dwudziestym wieku wystąpiły cztery szczególnie niszczącefale powodziowe, których rzędne kulminacji przed miastem wynosiły: w 1903 roku - 172,64m n.p.m. w 1985 roku - 172,30 m npm w 1997 roku - 173,50 m n.p.m. Podczas powodzi,która wystąpiła na rzece Odrze w 2010 roku, praktycznie cały obszar Koźla został zalany.Od strony północno-zachodniej omawiany obszar ograniczony jest bezpośredniołożyskiem rzeki Odry, a dalej na wschodzie prawobrzeżną częścią terasy zalewowej, którawznosi się tu nieznacznie w kierunku wschodnim. Głębokość zalegania wód gruntowychzależna jest w sposób bezpośredni od stanu wody w rzece Odrze z uwagi na podłoże, naktórym zalega mada ciężka o grubości warstwy około 1 metra.Obszar samego miasta Kędzierzyna-Koźla można podzielić na dwie strefy:37

I strefa o bezpośrednim zagrożeniu powodziowym – Koźle (Stare Miasto), osiedle Rogi,Kłodnica, oczyszczalnia ścieków komunalnych i tereny rolne na osiedlu Pogorzelec.Tereny te są położone w dolinie rzeki Odry na wysokości 167-175 m n.p.m. II strefa o pośrednim zagrożeniu – osiedle Pogorzelec, Kuźniczki, Blachownia,Lenartowice, Sławęcice. Tereny te są położone wzdłuż rzeki Kłodnicy.3.2.3 Jakość powietrza atmosferycznego.Rejon badań jest obszarem o silnie zdegradowanym środowisku przyrodniczym, doczego przyczynił się przede wszystkim rozwój przemysłu, transport, urbanizacja, orazintensywna przeróbka bogactw naturalnych. W gospodarce powiatu kędzierzyńsko –kozielskiego najważniejsze miejsce pod względem wpływu, na jakość powietrza zajmujeprzemysł i transport.Lasy Nadleśnictwa Kędzierzyn zaliczone zostały do następujących stref uszkodzeńprzemysłowych (powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona): I strefa o powierzchni 970,29 ha – oddz. 274-310; II strefa o powierzchni 7316,50 ha – oddz. 1-40; 44-54; 66-72; 84-92; 107-121; 130-144; 157-173; 179-195; 201-214; 220-236; 239-254; 256-273; 311-333; III strefa o powierzchni 1950,01 ha – oddz. 41-43; 55-64; 72A-83; 93-99; 106; 122-126; 145-148; 150A-156; 174-176;196-198;215-217; 237; 255; IIIZAK o powierzchni 665,52 ha – oddz. 100-105; 127-129A; 149-150; 177-178; 199-200; 218-219; 238.Długotrwałe oddziaływanie zanieczyszczeń przemysłowych w rejonie aglomeracjikędzierzyńsko-kozielskiej spowodowało obniżenie produkcyjności siedlisk leśnych,pogorszenie się stanu zdrowotnego i sanitarnego lasów, oraz ograniczenie ich funkcjipozaprodukcyjnych. Z tego też powodu na posiedzeniu KZP zdecydowano o wydzieleniu z IIIstrefy - lokalnej strefy IIIZAK, jako pasa drzewostanów przylegających bezpośrednio doZakładów Azotowych w Kędzierzynie-Koźlu, gdzie ze względu na zanieczyszczeniapowietrza i degradację gleby, prowadzenie gospodarki leśnej w różnych jej aspektach jestbardzo utrudnione.38

Ryc. Strefy uszkodzeń przemysłowych na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn.Zanieczyszczenia powietrza.Nadleśnictwo Kędzierzyn jest obszarem o silnie zdegradowanym środowiskuprzyrodniczym, do czego przyczynił się przede wszystkim intensywny rozwój przemysłu itransportu, przeróbka bogactw naturalnych, oraz urbanizacja. Niekorzystne zmiany wśrodowisku przyrodniczym dotyczą wszystkich jego elementów i wyrażone są przezprzeobrażenia rzeźby, zanieczyszczenie atmosfery, zmiany stosunków wodnych, degradacjęgleb i szaty roślinnej, oraz obniżenie zdrowotności mieszkańców.Pomimo utrzymującej się tendencji zmniejszania się emisji zanieczyszczeń powietrzaze zlokalizowanych w tym rejonie uciążliwych zakładów przemysłowych, w dalszym ciąguilość emitowanych do atmosfery pyłów i gazów należy do największych w skali kraju.Zanieczyszczenia powietrza wykazywane są jako jedna z głównych przyczynobumierania lasów. Wśród nich największe zagrożenia stwarzają imisje gazów (dwutleneksiarki - SO 2 , tlenki azotu - NO x , tlenek węgla CO). Gazy te zaliczamy do związkówkwasotwórczych będących głównymi przyczynami zakwaszenia opadów atmosferycznych.Oddziałują one bezpośrednio na aparaty asymilacyjne roślin, powodując ich uszkodzenia jakrównież pośrednio na glebę zakwaszając ją i zakłócając gospodarkę mineralną. Innymi silnieszkodliwymi substancjami są pyły.O obecnym poziomie zanieczyszczeń w Nadleśnictwie możemy wnioskować napodstawie badań prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opoluna terenie województwa opolskiego, oraz z danych Głównego Urzędu Statystycznegodotyczących emisji zanieczyszczeń do atmosfery z zakładów przemysłowych i innych39

jednostek gospodarczych województwa. W niniejszym opracowaniu posłużono się “Raportemo stanie środowiska w 2009 roku na obszarze województwa opolskiego”.Sieć monitoringu jakości powietrza, obejmująca teren całego województwaopolskiego, opiera się na pomiarach automatycznych, manualnych i pasywnych, w zależnościod poziomu stężeń zanieczyszczeń występujących na danym obszarze. Pomiary pod kątemzanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki są prowadzone metodą manualną i pasywną.Z uwagi na brak rocznej wartości dopuszczalnej SO 2 dla kryterium ochrony zdrowia,uzyskane metodą pasywną wyniki traktowane są jako pomiary uzupełniające, które wskazująjednak na bardzo wysokie poziomy mierzonych stężeń.a) Emisja zanieczyszczeń powietrza.Działania człowieka powodujące zanieczyszczenia atmosfery można umowniepodzielić na grupy, o charakterystycznych cechach. Najczęściej rozróżnia się:• produkcję wyrobów przemysłowych,• energetyczne spalanie paliw,• transport towarów i ludzi,• ogrzewanie budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej,• produkcję rolną.„Zanieczyszczenia powietrza” to wprowadzanie do atmosfery substancji stałych,ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpływać na zdrowie człowieka,klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne szkody w środowisku. Wielkośćemisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dotyczy ilości zanieczyszczeń doprowadzanychdo atmosfery w ciągu roku. Do atmosfery emitowane są takie pyły jak: ze spalania paliw,cementowo-wapienne, materiałów ogniotrwałych, krzemowych, nawozów sztucznych,węglowych, sadzy i innych.Coraz istotniejszym źródłem zanieczyszczenia powietrza (a w szczególności wzwiększaniu się emisji tlenków azotu i węglowodorów) w tym rejonie są spalinysamochodowe, zwłaszcza w aglomeracji miejskiej Kędzierzyna - Koźla i w rejonie dróg odużym natężeniu ruchu.Głównym ośrodkiem przemysłowym tego rejonu jest miasto Kędzierzyn – Koźle.Dominującymi branżami są: przemysł chemiczny, petrochemiczny oraz wydobywczy.Przemysł dominuje w rejonie centralnym i północnym – na terenie miasta Kędzierzyn -Koźle,pozostała część powiatu, czyli tereny południowe i zachodnie mają charakter rolniczy.Od kilkudziesięciu lat stan zdrowotny lasów Nadleśnictwa Kędzierzyn kreujeprzemysł chemiczny, ze względu na istnienie dużych przedsiębiorstw, takich jak: ZakładyAzotowe Kędzierzyn, oraz liczne zakłady zlokalizowane na terenie dawnych Zakładów40

Chemicznych Blachownia (obecnie Holding Blachownia), takich jak: PetrochemiaBlachownia, PCC Synteza, ISCO Chemical Production i inne.Nadleśnictwo Kędzierzyn gospodaruje drzewostanami położonymi w najbardziejzindustrializowanym i zurbanizowanym obszarze kraju. Lasy Nadleśnictwa Kędzierzynznajdują się pod dużym wpływem emisji przemysłowych z licznych zakładówprzemysłowych, z których, należy wymienić m.in.: Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. wKędzierzynie – Koźlu, Petrochemia Blachownia S.A. w Kędzierzynie – Koźlu, PołudniowyKoncern Energetyczny S.A. w Jaworznie (Oddział Elektrownia „Blachownia”) wKędzierzynie – Koźlu, Zakład Energetyki Blachownia Sp. z o.o. w Kędzierzynie - Koźlu,Kozielska Fabryka Maszyn „KOFAMA” Sp. z o.o., Cukrownia Cerkiew w Ciężkowicach(obecnie Südzucker Polska S.A.), BRENNTAG POLSKA Sp. z o. o. w Kędzierzynie –Koźlu; SILEKOL Sp. z o.o. w Kędzierzynie – Koźlu, CeWe” Color Sp. z o.o. w Kędzierzynie– Koźlu, Fabryka Aparatury i Urządzeń FAMET S.A. w Kędzierzynie – Koźlu;Galwanizernia „AGIS” s.c. w Kędzierzynie – Koźlu, GÓRAŻDŻE BETON Sp. z o.o., ICSOChemical Production Sp. z o.o. w Kędzierzynie – Koźlu, JOKEY PLASTIK BLACHOWNIASp. z o.o. w Kędzierzynie – Koźlu, Miejski Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. wKędzierzynie – Koźlu, Miejski Zakład Komunikacyjny w Kędzierzynie – Koźlu, -„Młyny iSpichrze Zbożowe” Musioł i Spółka (obecnie Polskie Młyny S.A.) w Kędzierzynie – Koźlu,„MOSTOSTAL ZABRZE” Zakład Montażowo – Produkcyjny „Kędzierzyn” Sp. z o.o.,Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A. – baza magazynowa (zlikwidowana z początkiem2005 r.), Przedsiębiorstwo Robót Drogowych i Mostowych S.A. w Kędzierzynie – Koźlu,„Stocznia – Koźle Serwis” Sp. z o.o. (obecnie DAMEN SHIPYARDS KOŹLE Sp. z o.o.) wKoźlu, Strzelczyk Jan Zakład Garbarski w Kędzierzynie – Koźlu SYNTEZA S.A. wKędzierzynie – Koźlu, Zakład Przetwórstwa Tworzyw CHEMPACK Sp. z o.o. wKędzierzynie – Koźlu, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe KWARCPOL s.c. wKędzierzynie – Koźlu, Zakład Mechaniki Obróbki Metali BERGER w Kędzierzynie – Koźlu,NTP Galwanika sp. z o.o., BEKAERT FENCING Sp. z o.o. w Kotlarni, Kopalnia Piasku„KOTLARNIA” S.A. w Kotlarni, Wytwórnia Podłoża Pod Uprawę Pieczarek Karol Kania iSynowie Sp. z o.o. w Pawłowiczkach.Wyżej wymienione zakłady przemysłowe stanowią istotne zagrożenie dla lasówNadleśnictwa. Zakłady te emitują 50 % gazów w skali całego województwa opolskiego, 82 %węglowodorów, 63 % dwutlenku siarki, oraz 53 % tlenków azotu. Zakłady Koksownicze wZdzieszowicach, oraz Zakłady Azotowe Kędzierzyn emitują głównie węglowodorypierścieniowe i łańcuchowe (w tym rakotwórcze: benzo(alfa)piren, benzen, fenol,cyjanowodór), tlenki azotu, tlenki węgla, amoniak i inne.41

Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe emitowane do powietrza atmosferycznegopodlegają zmianom fizycznym i chemicznym, zwłaszcza łączą się z parą wodną nasycającąatmosferę. Zanieczyszczenia pyłowe są jądrami kondensacji pary wodnej. Zanieczyszczeniagazowe zwłaszcza tlenki siarki, węgla i azotu wchodzą w reakcje z parą wodną dając kwasy:siarkowy, azotowy i węglowy. Od ilości tych kwasów zależy odczyn opadów. Kwaśne opadyprzyczyniają się do zakwaszenia gleby i wód powierzchniowych; wywierając szkodliwywpływ na szatę roślinną, w tym również na lasy Nadleśnictwa Kędzierzyn. Oddziaływanie toma charakter bezpośredni, gdy uszkadzane są nadziemne części roślin (igły, liście), lubpośredni, gdy szkody w lasach powstają w wyniku zanieczyszczenia gleby.Lasy kędzierzyńskie znajdują się na obszarze o największych w Europie emisjachprzemysłowych. Stale wzrastające do lat 90-tych emisje SO 2 i NO x przekraczają częstobiologiczną wytrzymałość ekosystemu leśnego.Monitoring zanieczyszczeń powietrza realizowany jest w oparciu o jedną stacjęautomatyczną mierzącą pył zawieszony PM10, benzen, SO 2 , NO 2 , CO i O 3 , zlokalizowaną wKędzierzynie-Koźlu przy ul. B. Śmiałego, nadzorowaną przez Wojewódzki InspektoratOchrony Środowiska, oraz 3 stacje pasywne mierzące benzen, SO 2 i NO 2 , zlokalizowane wKędzierzynie-Koźlu przy ul. Kościuszki, ul. Skarbowej, oraz ul. Książąt Opolskich.Opady przemysłowe to przede wszystkim opad z zawartością pyłów. Poniższe daneprzedstawiają zestawienia poziomu pyłu zawieszonego w badanym rejonie.Zestawienie poziomu pyłu zawieszonego BS (pomiar reflektometryczny).LokalizacjaŚrednie stężenie w roku% stężenia dopuszczalnego dlakalendarzowym [μg/m 3 ]rocznego okresu uśrednieniaKędzierzyn 44 110Zdzieszowice 42 105Opole 37 92Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn zakres stężeń średnich pyłu BS wahał się wprzedziale od 42 µg/m 3 w Zdzieszowicach, do 44 µg/m 3 w Kędzierzynie. Średnie stężeniepyłu BS określane metodą reflektometryczną, z uwzględnieniem współczynnika korygującegona poziomie 1,5 przekracza bardzo często wartość dopuszczalną dla roku kalendarzowego,wynoszącą 40 µg/m 3 .Zgodnie z obowiązującymi przepisami dopuszczalny poziom stężenia dwutlenkusiarki, określony na poziomie 20 µg/m 3obowiązuje ze względu na ochronę roślin. Narycinach przedstawiono rozkłady stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu (NO 2 ) w rejonieKędzierzyna, na tle całego województwa opolskiego.42

Ryc. Rozkład średniorocznych stężeń dwutlenku siarki w województwieopolskim na podstawie pomiarów pasywnych.Ryc. Rozkład średniorocznych stężeń dwutlenku azotu (NO 2 ) w województwieopolskim na podstawie pomiarów pasywnych.Zestawienie poziomu dwutlenku siarki na terenie Nadleśnictwa.LokalizacjaŚrednie stężenie w roku% stężenia dopuszczalnego dlakalendarzowym [μg/m 3 ]rocznego okresu uśrednieniaKędzierzyn 8 40Opole 8 4043

Zestawienie poziomu dwutlenku azotu na terenie Nadleśnictwa.LokalizacjaŚrednie stężenie w roku% stężenia dopuszczalnego dlakalendarzowym [μg/m 3 ]rocznego okresu uśrednieniaKędzierzyn 22 55Zdzieszowice 20 50Zakres stężeń średnich NO 2 wahał się w przedziale od 22 µg/m 3 w Kędzierzynie do20µg/m 3 w Zdzieszowicach. Wartość dopuszczalna dla roku kalendarzowego, wynosząca40µg/m 3 nie została przekroczona na terenie całego Nadleśnictwa.Ryc. Średnie stężenie benzenu w latach 2001-2007.Benzen jest to węglowodór aromatyczny stosowany w przemyśle chemicznym(składnik benzyn i rozpuszczalników). Jest on silnie toksyczny, posiada silne właściwościrakotwórcze (wywołuje białaczkę), wchłania się w postaci par drogą oddechową i przezskórę. Powiat kędzierzyńsko-kozielski jest jedyną jak do tej pory strefą w Polsce, gdziezanotowano przekroczenia wartości dopuszczalnych tego zanieczyszczenia.Wartość dopuszczalna benzenu dla roku kalendarzowego wynosząca 5 µg/m 3 zostałaprzekroczona na terenie całego Nadleśnictwa (zaznaczono ją na powyższym wykresie).Dane dotyczące zanieczyszczeń powietrza pochodzą z „Raportu o stanie środowiska wwojewództwie opolskim z 2009 roku”. Dane o emisji gazów dotyczą: pyłu zawieszonego,dwutlenku siarki, dwutlenek azotu, oraz benzopirenu.Generalizując, jakość powietrza atmosferycznego obszaru Nadleśnictwa Kędzierzynjest zła, na ogół normy zanieczyszczeń są znacznie przekraczane.Celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji ostężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref w zakresie umożliwiającym:44

1. Wykonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria.2. Uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń naobszarze strefy w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartościkryterialnych, oraz określenie poziomów stężeń występujących na tych obszarach.3. Wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeńzanieczyszczeń w określonych rejonach.4. Wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu ioceny.Na potrzeby oceny rocznej wykonano klasyfikację stref w oparciu o następującezałożenia:1. Klasa A - poziom stężeń nie przekracza wartości dopuszczalnej/docelowej i nie jestwymagane prowadzenie działań na rzecz poprawy jakości powietrza.2. Klasa B - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną, lecz nie przekraczawartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji; w takim przypadku należywłaściwymi metodami określić obszary występowania przekroczeń wartości dopuszczalnej.3. Klasa C - poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną/docelową powiększoną omargines tolerancji; dla takich stref niezbędne jest opracowanie programu ochrony powietrza.Ocena za rok 2009, została opracowana wg układu stref (zgodnie z rozporządzeniemMinistra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się ocenyjakości powietrza), który województwo opolskie podzielił na 6 obszarów. Dodatkowo strefędla ozonu stanowi obszar całego województwa opolskiego.Wyniki klasyfikacji stref uzyskane dla całego województwa opolskiego w oceniejakości powietrza za rok 2009 dla kryterium ochrony zdrowia przedstawiono na rycinachponiżej.45

Ryc. Rozkład stref zanieczyszczeń w województwie opolskim w 2009r.Imisje są czynnikami predyspozycyjnymi, inicjującymi i współuczestniczącymi wchorobach drzew, osłabiają odporność biologiczną drzew i trwałość całych ekosystemówleśnych. W ostatnich latach m.in. w wyniku stosowania coraz to lepszych, nowocześniejszychurządzeń redukujących emisje, odnotowuje się mniejsze ilości emitowanych zanieczyszczeń,niż to było w latach 70-80 XX-wieku, choć nadal są to wielkości duże i często przekraczajądopuszczalne normy. Dawka zanieczyszczeń, która dostała się do środowiska naturalnego wubiegłych latach została skumulowana w glebie i w tkankach organizmów żywych.46

3.2.4 Klimat.Według regionalizacji ekoklimatycznej stosowanej w Lasach Państwowych,dokonanej na podstawie występowania klimatycznych i regionalnych odmian potencjalnejroślinności naturalnej oraz makrorzeźby terenu, Nadleśnictwo Kędzierzyn położone jest wpołudniowo - wschodniej części środkowoeuropejskiej strefy ekoklimatycznej - B,wydzielonej jako makroregion Wyżyn Dolnośląskich - 3, w którym wpływy oceanicznekształtujące klimat są równie silne jak kontynentalne. Powodują one, że jest to klimatłagodny, ciepły, korzystny dla roślinności, o długim okresie wegetacyjnym. Zarysowuje się tuwystępowanie sześciu pór roku z wyraźnym przedwiośniem i przedzimiem. Zima trwa od 60do 70 dni, z przeciętnym okresem zalegania pokrywy śnieżnej wynoszącym 58 do 65 dni.Czas trwania lata to 90 do100 dni.Według regionalizacji klimatycznej E. Romera, dokonanej na podstawie temperaturypowietrza i opadów atmosferycznych, całość obszaru Nadleśnictwa Kędzierzyn znajduje sięw zasięgu obszaru, który cechuje typ klimatu E określany mianem klimatu podgórskich nizini kotlin w krainie klimatycznej E 4 i E 5 .W zamieszczonej (w literaturze „Klimat Polski” 1999), regionalizacji klimatycznej,opartej na zróżnicowaniu występowania określonych typów pogody, prof. A. Woś przydzielaomawiany obszar do Regionu Dolnośląskiego Południowego.Region Dolnośląski Południowy to obszar południowo-wschodniego fragmentuNiziny Śląskiej. Stanowi wytyczoną wyraźnymi granicami samodzielną jednostkęklimatyczną. W porównaniu z innymi regionami klimatycznymi, w omawianym mniej licznesą dni z pogodą przymrozkową (14 w roku), szczególnie z bardzo chłodną z dużymzachmurzeniem. Dni umiarkowanie mroźnych jest ogółem tylko 12, w tym bez opadu około4, a pochmurnych i jednocześnie bez opadu 3. Mniej liczne są w tym regionie także przypadkiwystępowania pogody dość mroźnej. Dni dość mroźnych bez opadu jest 10, wśród nich zdużym zachmurzeniem tylko 2. Natomiast liczniejsze są przypadki notowania pogody bardzociepłej i jednocześnie pochmurnej. Takich dni przeciętnie w roku jest tutaj blisko 60.Do najważniejszych przyczyn kształtujących mikro- i makroklimat okolicKędzierzyna zaliczyć należy: ukształtowanie powierzchni terenu, ze szczególnymuwzględnieniem dolin rzecznych, zbiorniki wodne naturalne i sztuczne, masywy leśne lubpasmowe zadrzewienia, rodzaje gleb, trwałe użytki zielone, miasta i osiedla.Stosunki annemologiczne.Udział poszczególnych kierunków wiatru w ciągu roku jest zmienny. Kierunkiwiatrów uzależnione są od kierunku przemieszczania się głównych mas powietrza. Na całymobszarze Niziny Śląskiej najczęściej obserwowane są wiatry z sektora zachodniego, głównie zkierunku SW i W. Frekwencja wiatru z kierunku zachodniego wynosi około 23%, z kierunku47

południowo-zachodniego około 30%. Stosunkowo najrzadziej pojawiają się wiatry z sektorapółnocnego z kierunku N i NE i sektora wschodniego z kierunku E i SE. Ich średnia rocznaczęstość występowania nie przekracza 12%.Pomiędzy poszczególnymi porami roku zarysowuje się pewne zróżnicowanie wefrekwencji głównych kierunków wiatru. Wiatry zachodnie zdecydowanie przeważają w porzeletniej, a zimą bardzo często pojawiają się wiatry wiejące z kierunku południowozachodniego.Wiosną najczęściej występującym kierunkiem wiatru jest kierunek wschodni..Zdecydowanie najrzadziej jesienią obserwowane są wiatry północne. O tej porze rokunajczęściej obserwuje się wiatry z kierunku S i SW.Średnia roczna prędkość wiatru w tym rejonie wynosi od około 2,5m/s do 3,5m/s. Nacałej Nizinie Śląskiej najczęściej występują wiatry bardzo słabe o prędkości do 2m/s orazwiatry słabe o prędkości od 2m/s do 5m/s. Wiatry silne o prędkości 10-15m/s i bardzo silne oprędkości przekraczającej 15m/s pojawiają się sporadycznie. Nigdzie nie trwają one więcejniż 10 dni, z reguły zjawiają się one w okresie zimowym i wiosennym, co jest związane zeznacznymi gradientami ciśnienia powietrza atmosferycznego w szybko przemieszczającychsię nad Polską niżach barycznych.Termika.Temperatura to jeden z ważniejszych czynników klimatycznych. Wielkościtemperatury (w ujęciu rocznym oraz miesięcznym) przedstawiają tabele zawarte w tymrozdziale. Wartość średniej temperatury na terenie nadleśnictwa należy do wyższych w kraju.Wpływa to istotnie m.in. na długość okresu wegetacyjnego. Stosunkowo długi okreswegetacyjny korzystnie wpływa na wzrost i rozwój drzew.Zaburzenia w przestrzennym rozkładzie temperatur powietrza wprowadza zespółmiejsko-przemysłowy aglomeracji kędzierzyńsko-kozielskiej.Dla scharakteryzowania stosunków cieplnych konkretnego miejsca terenuposługujemy się przeważnie kilkoma wzajemnie się uzupełniającymi liczbami. Zwyklepodaje się następujące wielkości, które praktycznie uważa się za najważniejsze.Dla Kędzierzyna i okolic wynoszą one:średnia roczna temperatura powietrzaśrednia temperatura styczniaśrednia temperatura lipcaśrednia temperatura zimyśrednia temperatura lata8,6 o C– 1,5 o C18,6 o C– 0,6 o C17,6 o Camplituda roczna 20,1 o C.48

Tabela II. Średnie miesięczne temperatury powietrza dla Nadleśnictwa wg stacji meteorologicznej Kędzierzyn - Koźle.Okres I II III IV V VI VII VIII IX X XI XIIRokTemperatura( o C)-1,5 -0,4 3,4 8,2 13,7 16,7 18,6 17,6 14 9 0,1 0,1 8,6Z chwilą podniesienia się średniej dobowej temperatury powietrza powyżej 5,0 o C,rozpoczyna się okres wegetacyjny. W okolicach Kędzierzyna okres wegetacyjny trwaprzeciętnie 224 dni. Średnia temperatura okresu wegetacyjnego wynosi 14,9 o C.Opady.Opady atmosferyczne obok temperatury są jednym z istotniejszych czynnikówklimatycznych, w znacznym stopniu decydujący o bilansie wodnym. Średnie roczne opady naomawianym terenie są mało zróżnicowane i wahają się od 613 do 649 mm). Są to wartościśrednie w stosunku do innych rejonów Polski i wystarczające dla prawidłowego wzrostupraktycznie wszystkich lasotwórczych gatunków drzew.Tabela III. Średnie miesięczne opady atmosferyczne dla Nadleśnictwa wg stacji meteorologicznej Kędzierzyn - Koźle.Okres I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII RokOpady(w mm)41 32 39 50 65 62 102 73 58 50 41 41 649Zachmurzenie.Obszar ten charakteryzuje się znaczną zmiennością zachmurzenia w ciągu roku.Średnia liczba dni słonecznych w roku wynosi około 43, pochmurnych około 206, a z dużymzachmurzeniem 115 dni.3.2.5 Drzewostany.Drzewostany stanowią podstawę ekosystemu leśnego, są głównym przedmiotem planuurządzenia lasu, dlatego też w analizie poświęcono im stosunkowo dużo uwagi.Gatunki panujące i rzeczywiste.Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna stanowiąca 64,98 %powierzchni, następnie brzoza 16,61 % oraz dąb 7,73 %. Na terenie Nadleśnictwa występująprawie wszystkie lasotwórcze gatunki rodzimych drzew.49

Ryc. Udział powierzchniowy gatunków drzew panujących.Dla porównania przedstawiono diagram według rzeczywistego udziałupowierzchniowego gatunków drzew.Ryc. Udział powierzchniowy rzeczywistych gatunków drzew.50

Z porównania udziału powierzchniowego gatunków drzew panujących do udziałupowierzchniowego rzeczywistych gatunków drzew w drzewostanach widać, że składgatunkowy drzewostanów jest bardziej zróżnicowany i mają w nim udział takie gatunki jakjodła, wiąz, czeremcha zwyczajna, kasztan, wierzba.Bogactwo gatunkowe.Dominują drzewostany zróżnicowane pod względem struktury gatunkowej. Z analizydanych wynika, że największą powierzchnię w Nadleśnictwie Kędzierzyn (30,2%) zajmujądrzewostany dwugatunkowe. Na nie przypada również największa masa (32,0%). Równieżdrzewostany trzygatunkowe zajmują dużą powierzchnię (27,7%) i masę (23,4%). Najmniejsząpowierzchnię zajmują natomiast drzewostany jednogatunkowe (19,6%), głównie sosnyzwyczajnej, dębu i brzozy, nie tworzą one jednak zwartych dużych kompleksów. Łączniedrzewostany zbudowane z dwóch lub więcej gatunków zajmują około 80,4% powierzchnileśnej zalesionej.Drzewostany trzygatunkowe i cztero- i więcej gatunkowe są to w przeważającejmierze drzewostany I i II klasy wieku będące efektem przebudowy monokultur iglastych namieszane liściaste bardziej odporne na zanieczyszczenia powietrza.Ryc. Udział powierzchniowy drzewostanów jedno- i więcej gatunkowych.51

Tabela IV. Zestawienie powierzchni i miąższości drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwa gatunkowego.NadleśnictwoKędzierzynPowierzchnia [ha]/ miąższość [m3]Bogactwogatunkowe,WiekOgółemdrzewostany 80 lat Ogółem [%]jednogatunkowe341,54 1059,63 702,17 2103,34 19,641710 297377 198848 537935 27,5dwugatunkowe 1238,47 1331,46 681,91 3251,84 30,2119427 322101 184369 625897 32,0trzygatunkowe 1677,69 972,25 336,38 2986,32 27,7cztero- i więcejgatunkowe136162 229792 91758 457712 23,41490,25 670,74 259,21 2420,20 22,5111393 149812 72358 333563 17,1Struktura pionowa.Drzewostany Nadleśnictwa Kędzierzyn pod względem budowy pionowej (struktury)należą do mało zróżnicowanych. Zdecydowaną większość (97,2 % powierzchni) stanowiądrzewostany jednopiętrowe, zaś zaledwie 0,03 % (36,79 ha) to drzewostany o budowiedwupiętrowej. Klasy odnowienia łącznie z klasami do odnowienia stanowią jedynie 2,5 %powierzchni. Nadleśnictwo nie posiada drzewostanów o budowie przerębowej iwielopiętrowej.Ryc. Struktura pionowa drzewostanów Nadleśnictwa.52

Ryc. Struktura powierzchniowa i masowa klas wieku.Struktura wiekowa.Jak widać największy udział stanowią drzewostany Ib klasy wieku, tj. 27,44 %powierzchni leśnej i 9,78 % masy, a w kolejności IIIa klasy wieku tj. 13,09 % pow. i 18,44%masy.Drzewostany I i II klasy wieku stanowią 43,55 % powierzchni, a ich zapas 17,78 %masy.Przeciętny wiek drzewostanów w nadleśnictwie wynosi 48 lat.Typy Siedliskowe Lasu.W Nadleśnictwie Kędzierzyn stwierdzono występowanie 10 typów siedliskowychlasu. Zdecydowanie dominuje siedlisko lasu mieszanego świeżego (LMśw) - 37,63 %.Drugim pod względem udziału powierzchniowego jest siedlisko boru mieszanego świeżego(BMśw) - 20,61 %. Siedliska olsowe i łęgowe mają około 4,48% udziału. Dominują siedliskaświeże (67,24 %) w wariancie silnie świeżym.53

Ryc. Zestawienie typów siedliskowych lasu.Ryc. Udział gatunków panujących w siedliskowych typach lasu.54

W typach siedliskowych lasu dominują drzewostany:BMśw - sosnowe 85,01 %BMw - sosnowe 72,71 %LMśw - sosnowe 74,73 %LMw - brzozowe 39,37 %LMb - sosnowe 58,66 %Lśw - dębowe 33,14 %Lw - olchowe 78,83 %Ol - brzozowe 50,79 %OlJ - olchowe 90,73 %Lł - dębowe 39,67 %.Przyjęte przez KZP gospodarcze typy d-stanów i orientacyjne składy upraw.Zgodnie z decyzją KZP przyjęto następujące gospodarcze typy drzewostanów (GTD),oraz ramowe składy gatunkowe odnowień w zależności od siedliskowego typu lasu, któreprzedstawiono poniżej w tabeli.Tabela V. Typy gospodarcze drzewostanów i orientacyjne składy gatunkowe upraw przyjęte na KZP.SiedliskowyTyp LasuStrefauszkodzeńGosp.TypD-stanuRamowy skład gatunkowy odnowień1 2 3 4BMśw II So So 70%, Bk, Md, Lp inne 30%BMwIII Brz-So So 60%, Brz 30% inne 10%IIIZAK Brz Brz 50%, inne 50%IIIIIDb-SoBrz-Brz-Db-SoSo 50%, Db 20%, Brz 20%, Ol inne 10%So 50%, Db 20%, Brz 20%, Ol inne 10%IIIZAK Brz Brz 50%, inne 50%LMśw I Db-So So 50%, Db 30%, Bk, Lp inne 20%II So So 50%, Db, Św, Ol inne 50%III Bk-So So 50%, Bk 30%, Md, Lp inne 20%IIIZAK Brz Brz 50%, inne 50%LMw II So-Db Db 50%, So 30%, Św, Ol inne 20%III Db-So So 50%, Db 30%, Jw, Lp inne 20%IIIZAK Brz-Ol Ol 60%, Brz 30%, inne 10%LMb I, II, III, IIIZAK Brz-Ol Ol 40%, Brz 30%, Św i inne 30%55

Gosp.Siedliskowy StrefaTypTyp Lasu uszkodzeńD-stanuRamowy skład gatunkowy odnowieńLśw I Db Db 60%, Bk, Lp inne 40%II Bk-Db Db 50%, Bk 30%, Lp inne 20%III Db-Bk Bk 60%, Db 30%, Lp inne 10%IIIZAK Brz Brz 70%, Bk 20%, Lp inne 10%Lw II Ol-Db Db 50%, Ol 30%, Św inne 20%III Ol-Db Db 50%, Ol 30%, Św inne 20%Ol I Ol Ol 70%, Brz inne 30%II Brz-Ol Ol 60%, Brz 30%, inne 10%III Brz-Ol Ol 60%, Brz 30%, inne 10%IIIZAK Brz-Ol Ol 50%, Brz 40%, inne 10%OlJ II Ol-Js Js 40%, Ol 30%, Brz, Wz, Db inne 30%Lł I, II, III, IIIZAK Js-Db Db 40%, Js 30%, Ol, Wz, Lp, Jw inne 30%• Powyższe składy gatunkowe mają charakter ramowy a przy odnowieniach będą uwzględnione warunki mikrosiedliskowe (§24 IUL).• Do czasu ustąpienia choroby jesiona dopuszcza się zastępować ten gatunek innymi np. Db, Jw, Wz, Św, Brz omszoną, Ol.• Oznaczenie pogrubioną kursywą dotyczy GTD, które uzgodniono na NTG, po zakończeniu prac urządzeniowych, jako uzupełnieniezałożeń KZP.Nadleśnictwo sprowadza materiał sadzeniowy niezbędny do wykonania pracodnowieniowych (przebudowy, uzupełnień i dolesień) z Nadleśnictwa Rudy Raciborskie.Nasiona pochodzą z rodzimych drzewostanów nasiennych.siedliska:Formy stanu siedlisk.Szczegółowe omówienie stanu siedlisk przedstawione jest w operacie siedliskowym.W operacie glebowo-siedliskowym, wyróżnia się trzy formy aktualnego stanu siedliska naturalne i siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub małozmienionym (określane również mianem stanu normalnego), siedliska zniekształcone (symbol "z"), siedliska zdegradowane (słabo symbol "d", oraz silnie zdegradowane symbol "D").Siedlisko naturalne i w stanie zbliżonym do naturalnego - odpowiadającepotencjalnym możliwościom produkcyjnym, ukształtowane i stale pozostające pod wpływemnaturalnej zbliżonej do naturalnej lub mało zmienionej roślinności leśnej w dowolnymstadium rozwoju lub sukcesji; elementy trwałe i łatwo zmienne odpowiadają sobie podwzględem ekologicznym. Siedliska naturalne i w stanie zbliżonym do naturalnego zajmują87,57 % powierzchni Nadleśnictwa. Praktycznie zdecydowana większość siedliskzaliczonych do tej kategorii stanowią siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego (82,03 %56

powierzchni Nadleśnictwa), o znacznym stopniu zaawansowania procesów jezniekształcających.Siedlisko zniekształcone (Z1 i Z2) o zmniejszonej zazwyczaj trochę produkcyjności,ukształtowane i pozostające pod wpływem wyraźnie zmienionej roślinności leśnej (nasiedliskach żyźniejszych drzewostan z reguły sztucznie wprowadzony, sosnowy lubświerkowy z domieszką gatunków liściastych, roślinność runa mało zmieniona wykazującacechy diagnostyczne siedlisk uboższych o jeden stopień na siedliskach lasowych i mniej niż ojeden na siedliskach borowych) i trwałe elementy siedlisk bez zmian, elementy zmienne słaboregresyjnie zmienione, z których głównie aktualna forma próchnicy wykazuje pogorszenie ojedną jednostkę taksonomiczną w kierunku butwiny, co w diagnostyce obniża o jeden stopieńżyzność na siedliskach lasowych; wierzchnie warstwy gleb mają nieco obniżony odczyn pH, aczasem zaznaczają się w nich ślady wtórnego bielicowania.Siedliska zdegradowane (D1) - to siedliska bardzo niekorzystne zmienione; trwałeelementy siedliska bez zmian, natomiast elementy łatwo zmienne wyraźnie regresyjniezmienione; aktualna forma próchnicy wykazuje pogorszenie jej stanu o dwie jednostkitaksonomiczne; wierzchnie warstwy gleb noszą wyraźne ślady wtórnego bielicowania przyznacznym obniżeniu odczynu pH i nasycenia kompleksu sorpcyjnego oraz pogorszeniuwłaściwości tak fizycznych jak i chemicznych; drzewostany sztucznie wprowadzoneutrwalone od kilku generacji, monokultury o niskiej bonitacji; roślinność runa silniezmieniona pod względem składu gatunkowego i zastąpiona przez zbiorowiska odpowiadającesiedliskom edaficznie uboższym o jeden lub dwa stopnie żyzności.Zniekształceniem (Z1 i Z2) objętych jest 8,96 % powierzchni siedlisk Nadleśnictwa.Dotyczą one głównie lasów świeżych i lasów mieszanych świeżych, w niewielkim stopniuinnych siedlisk. Główną przyczyną zniekształceń jest brak dostosowania składówgatunkowych drzewostanów do potencjalnych możliwości produkcyjnych siedlisk, jakowynik przyjęcia, szczególnie w obrębie siedlisk żyźniejszych, niewłaściwych tendencji wsposobie zagospodarowania lasu - wprowadzenia monokultur sosnowych i świerkowych izwiązanego z tym zrębowego sposobu zagospodarowania lasu. Widocznym przejawemzniekształceń w obrębie tych siedlisk, obok monotonii gatunkowej drzewostanów, jestpogorszenie form próchnicy na znacznym obszarze oraz zmiana roślinności runa, którewykazuje cechy wskaźnikowe siedlisk uboższych, jak również znaczny stopień zdziczenia(np. łanowe występowanie jeżyny (Rubus sp.), czy trzcinnika leśnego (Calamagrostisarundinacea (L.) Roth).Przyczyną zniekształceń siedlisk jest również negatywny wpływ na niezanieczyszczeń industrialnych. Działają one równolegle z wcześniej opisanymi czynnikaminakładając się wzajemnie. Ich wpływ potwierdza szereg danych dotyczących zarówno emisji57

jak i imisji zanieczyszczeń, oraz sposobu ich oddziaływania na elementy siedliska.Szczególnie widoczne negatywne oddziaływanie zanieczyszczeń dotyczy łatwo zmiennychelementów siedlisk jak: drzewostan, runo, próchnica i odczyn pH gleby, w mniejszym stopniuelementów trwałych jak gatunek i podtyp gleby, oraz jej żyzność.Degradacją na terenie Nadleśnictwa objętych jest około (378,64 ha, tj. 3,47%powierzchni siedlisk. Siedliska zdegradowane to część kompleksu terenu pożarzyska wpołudniowo-zachodniej części Nadleśnictwa, oraz drzewostany w najbliższym sąsiedztwieszkodliwych zakładów przemysłowych, świadczące o ich długoletnim, negatywnymoddziaływaniu na środowisko leśne. Są to siedliska na obszarach silnych imisji (II stopień),gdzie z reguły zachodzi konieczność przebudowy istniejących, oraz siedliska na obszarachsilnych imisji (III stopień i IIIZAK), gdzie uszkodzenia gleby umożliwiają jeszczerewitalizację siedliska (melioracje i zalesienie bez konieczności rekultywacji terenu). Wpierwszym przypadku aktualna produkcyjność siedliska jest obniżona o jeden - dwa typysiedliskowe (w odniesieniu do produkcyjności potencjalnej), zaś w przypadku III stopniaaktualna produkcyjność siedliska jest obniżona o dwa – trzy typy siedliskowe (w odniesieniudo produkcyjności potencjalnej). Pożar jest również czynnikiem degradującym, zmieniającymzasadniczo niekorzystnie nietrwałe elementy siedlisk.Są to często monokultury sosnowe z małą domieszką gatunków liściastych nasiedliskach lasowych. Poprawa stanu siedlisk uzyskiwana jest poprzez urozmaicenie składugatunkowego przez wprowadzenie domieszek gatunków liściastych oraz przebudowę.Zgodność składu gatunkowego drzewostanów wszystkich klas wieku zgospodarczym typem drzewostanu.Ocenę zgodności drzewostanów wykonano w stosunku do przyjętych składówdocelowych ustalonych w obecnej rewizji urządzania lasu. Ocena zgodności składugatunkowego drzewostanów z siedliskowym typem lasu jest jednym z ważniejszychwskaźników wykorzystania zdolności produkcyjnych siedlisk leśnych.Skład gatunkowy zgodny z przewidzianym dla danego siedliska, gospodarczym typemdrzewostanu posiada 41,5 % drzewostanów. Są to głównie drzewostany sosnowe zdomieszkami na siedlisku BMśw, LMśw, i BMw, bukowe i dębowe na Lśw, dębowe zdomieszkami na LMw, Lw i Lśw oraz olchowe na siedlisku olsu.Drzewostany częściowo zgodne z siedliskiem (58,0 %) to głównie zróżnicowanegatunkowo drzewostany na wszystkich siedliskach, oraz lite sośniny na LMśw, LMw,buczyny na LMśw, Lśw, lite dębiny na LMśw, Lśw, Lw, oraz drzewostany modrzewiowe nawszystkich siedliskach.Drzewostany niezgodne (0,5 %) to głównie drzewostany sosnowe, modrzewiowe ibrzozowe na siedlisku Lł, oraz drzewostany olszy szarej, akacji i świerka na siedlisku LMśw.58

Na terenie nadleśnictwa zgodność (zgodnych i częściowo zgodnych)zinwentaryzowanych drzewostanów z gospodarczymi typami drzewostanu jest bardzowysoka i wynosi łącznie 99,5%.Tabela VI. Zestawienie oceny zgodności składów gatunkowych drzewostanów.Stopień zgodności składu gatunkowego z siedliskiemNadleśnictwo KędzierzynPow. - ha %zgodne z siedliskiem 4469,41 41,5częściowo zgodne z siedliskiem 6240,76 58,0niezgodne z siedliskiem 51,53 0,5Razem 10761,70 100,059

Tabela VII. Powiązanie leśnych siedlisk przyrodniczych z siedliskowymi typami lasu.Kod siedliskaNr siedliskaRodzaj siedliska przyrodniczegoSiedliskowyTyp lasuOrientacyjnapow. siedliskaprzyrodniczego[ha]1 2 3 49110-1kwaśna buczyna niżowaLMśw, BMśw,(Luzulo pilosae-Fagetum)Lśw9130-1żyzna buczyna niżowa(Galio odorati-Fagetum)9170919091E0-391F0grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetumbetuli) i subkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetumbetuli)środkowoeuropejski acydofilny las dębowy (Calamagrostioarundinacea-Quercetum petraeae)łęg jesionowo-olszowy(Fraxino-Alnetum)łęg wiązowo-jesionowy(łęgowe lasy dębowo-jesionowo-wiązowe)(Ficario-Ulmetum minoris)31,93Lśw 7,14LMśw, BMśw,BMw, LMw,Lw, Lśw,LłLMśw, BMśw,Lśw, LłLł, BMw, LMw,Lw, OlJ, Ol,LMśw, BMśwLł, LMśw,Lśw, OlJ655,23167,12373,5630,60Formy degradacji ekosystemu leśnego.Borowacenie.Borowacenie (pinetyzacja) określona została w zależności od udziału sosny w górnejwarstwie drzew, zgodnie ze wzorem 22 „Instrukcji sporządzania programu ochrony przyrodyw nadleśnictwie z 1996r”. Brak i słabe borowacenie wykazuje blisko 76,2 % drzewostanów.Tabela VIII. Borowacenie ekosystemu leśnego.NadleśnictwoStopieńborowaceniaWiekPowierzchnia [ha]Ogółem[%] 80 latOgółembrak 3072,61 1178,75 274,87 4526,23 42,1Kędzierzyn słabe 1324,45 1719,52 628,29 3672,26 34,1średnie 292,30 1012,07 945,73 2250,10 20,9mocne 58,59 123,74 130,78 313,11 2,9Borowacenie widoczne jest na siedliskach lasowych i jest następstwem zalesieńgruntów użytkowanych rolniczo, sosną lub modrzewiem oraz świerkiem. W NadleśnictwieKędzierzyn zbyt duży udział świerka i sosny dotyczy 313,11 ha (tj. 2,9 %) powierzchni leśnejzalesionej. W wyniku prowadzonej przebudowy udział tych gatunków stopniowo maleje.60

Ryc. Borowacenie w Nadleśnictwie Kędzierzyn.Monotypizacja.Ujednolicenie gatunkowe i wiekowe nie występuje w drzewostanach Nadleśnictwa.Nadleśnictwo nie posiada powierzchni powyżej 100 ha z drzewostanami w tym samym wiekui jednolitych gatunkowo (Instrukcja sporządzania POP, 1996r.).Neofityzacja.Gatunki obcego pochodzenia mają nieznaczny udział w składzie gatunkowymdrzewostanów. Jako gatunek panujący tworzą drzewostany: sosna czarna, sosna wejmutka,dąb czerwony i robinia akacjowa.Tabela IX. Zestawienie powierzchni drzewostanów z panującym gatunkiem obcego pochodzenia.NadleśnictwoNeofity 80 latOgółemOgółem[%](udział wpow.leśnej)1 2 3 4 5 6 7KędzierzynSo.c 11,50 1,54 13,04 0,12So.w 5,01 5,01Db.c 142,38 134,7 4,44 281,52Ak 0,13 0,13Razem 299,70 2,750,052,580,0061

Wyłączenia z panującymi gatunkami obcego pochodzenia występują na łącznejpowierzchni 299,70 ha. Z panujących gatunków obcego pochodzenia, aż 93,94 % pow.zajmuje dąb czerwony.Gatunkiem obcym występującym na największej powierzchni jest czeremchaamerykańska. Inna jej nazwa to czeremcha późna. Gatunek ten występuje głównie w warstwiepodszytu, wkraczając jednak czasami do warstwy drzewostanu (I i II-piętra). Na terenienadleśnictwa Kędzierzyn występuje w drzewostanach, których łączna powierzchnia wynosi6129,89 ha, co stanowi ponad 54 % powierzchni leśnej nadleśnictwa. Powierzchniarzeczywista (zredukowana), którą zajmuje czeremcha amerykańska to 1258,78 ha (około 11%pow. leśnej).Ryc. Drzewostany z panującym gatunkiem obcego pochodzenia.Drzewostany cenne.Ze względu na prowadzenie planowej gospodarki leśnej na terenie NadleśnictwaKędzierzyn trudno jest rozstrzygnąć o naturalnym charakterze tworzących je lasów.W ramach nadzwyczajnej waloryzacji przyrodniczej Nadleśnictwo wytypowało trzydrzewostany rodzimego pochodzenia o składzie gatunkowym dostosowanym do warunkówsiedliskowych i specyfiki terenu. Są to: Drzewostan lipowo - dębowy na siedlisku lasu łęgowego – wiek 140 lat, oddz. 12ao pow. 23,40 ha, leśnictwo Czajka z ruinami świątyni "Rotunda", oraz ruinamigrobowca rodziny Hohenlohe. Drzewostan dębowo - bukowy na siedlisku lasu świeżego – wiek 169 lat, oddz.127f o pow. 3,71 ha, leśnictwo Blachownia.62

Drzewostan jaworowo - dębowo - bukowy na siedlisku lasu świeżego – wiek 159lat o pow. 3,43 ha, oddz. 149b, leśnictwo Blachownia.Drzewostany ponad 100-letnie.W Nadleśnictwie ponad 9,92 % powierzchni zajmują drzewostany od 100 do 170 lat.Przeważają wśród nich sośniny zajmujące około 78,65 % powierzchni drzewostanów ponad100-letnich.Ryc. Udział procentowy drzew gatunków panujących w drzewostanach ponad 100 letnich.Ryc. Zestawienie udziału procentowego gatunków drzew panujących w drzewostanach ponad100 letnich.63

Przestoje.W drzewostanach pozostawiane są pojedynczo i grupowo przestoje. Przestoje w wiekuponad 100 lat zinwentaryzowano na łącznej powierzchni około 1075,44 ha, w tym w I i IIklasie wieku na pow. 1003,56 ha. W przestojach dominują dęby, sosny i dęby czerwone.Pozostawiane są również buki, brzozy, świerki, jawory, olsze i jodły.Ryc. Udział gatunków drzew w przestojach (w opisie taksacyjnym na pierwszej pozycji)64

3.3 Formy ochrony przyrody występujące na gruntach Nadleśnictwa.Tabela X. Zestawienie form ochrony przyrody na gruntach i w zasięgu terytorialnym NadleśnictwaRodzaj formy ochronyLiczba[sztuk]Pow.*na gruntach LP[ha]Pow. ogólna w tym nagruntach LP[ha]1 2 3 4Pomnik przyrody 35 - -Użytki ekologiczne 6 21,33 21,33* powierzchnia ogólnaRyc. Mapa rozmieszczenia obszarów chronionych w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa.3.3.1 Rezerwaty przyrody.Na gruntach Nadleśnictwa nie ustanowiono rezerwatów przyrody.3.3.2 Park krajobrazowy.Lasy Nadleśnictwa Kędzierzyn nie znajdują się w granicach parków krajobrazowych.3.3.3 Obszary Chronionego Krajobrazu i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.Na obszarze Nadleśnictwa nie ustanowiono obszarów chronionego krajobrazu, orazzespołów przyrodniczo-krajobrazowych.3.3.4 Obszary Natura 2000.Nie zostały zgłoszone żadne obszary Natura 2000 z terenu Nadleśnictwa Kędzierzyn.W pobliżu zasięgu działania Nadleśnictwa Kędzierzyn położone są 4 obszary Natura 2000:„Góra Świętej Anny” - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, PLH160002,65

„Łęg Zdzieszowicki” - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, PLH160011,„Stawy Łężczok” - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, PLH240010,„Hubert” – Projektowany Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk, PLH24_14.Analizując potencjalny wpływ gospodarki leśnej na obszary Natura 2000 położonepoza granicami zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Kędzierzyn, biorąc pod uwagęlokalizacje tego terenu, a także stopień zurbanizowania, można jednoznacznie stwierdzić, żegospodarka leśna nie będzie miała wpływu na obszary i spójność sieci Natura 2000 wwojewództwie opolskim i śląskim.3.3.5 Pomniki przyrody.Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn znajduje się 35 pomników przyrody (drzew).Są to buki zwyczajne (13 sztuk), dęby szypułkowe (8 szt.), jesiony wyniosłe (4),wiązy szypułkowe (3), graby zwyczajne (3), wiąz polny (1), lipa drobnolistna (1), klonpospolity (1), czereśnia ptasia (1). Najokazalszy dąb znajduje się w leśnictwie Stara Kuźnia,liczy ponad 300 lat i 620 cm obwodu. Najokazalszy buk znajduje się w leśnictwieBlachownia, liczy 200 lat i 365 cm obwodu. Największy jesion znajduje się w leśnictwieCzajka (ma 370 cm obwodu i ponad 200 lat).Rozporządzeniem Nr 0151/P/43/05 Wojewody Opolskiego z 2005 roku, orazrozporządzeniem Nr 144, Dz. U. nr. 2, poz. 12, z 15 lutego 1956 roku, uznano poniżejwymienione pomniki przyrody.Tabela XI. Pomniki przyrody w Nadleśnictwie Kędzierzyn.Numer rejestru woj./Położenienr rozporządzeniaLeśnictwo, oddz., wydz.Ilość sztuk Uwagi (Gatunek drzewa)1 2 3 40151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 10f 4 Jesion wyniosły0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 10i 1 Wiąz szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 12a 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 12a 2 Wiąz szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 12a 1 Lipa drobnolistna0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 12a 3 Grab pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Czajka, 12a 1 Klon pospolity144 leśnictwo Sławięcice, 118d 1 Buk pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Blachownia, 119g 1 Buk pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Blachownia, 121d 4 Buk pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Blachownia, 122g 2 Buk pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Blachownia, 148a 2 Buk pospolity0151/P/43/05 leśnictwo Blachownia, 149b 1 Wiąz szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Stampnica, 174a 2 Buk pospolity144 leśnictwo Stara Kuźnia, 213o 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 262f 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 263f 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 264d 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 264h 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 265g 1 Czereśnia ptasia0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 272j 1 Dąb szypułkowy66

Numer rejestru woj./Położenienr rozporządzeniaLeśnictwo, oddz., wydz.Ilość sztuk Uwagi (Gatunek drzewa)1 2 3 40151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 273dx 1 Dąb szypułkowy0151/P/43/05 leśnictwo Kotlarnia, 273dx 1 Wiąz polnyRazem 353.3.6 Użytki ekologiczne.Rozporządzeniem Nr 0151/P/9/2003 Wojewody Opolskiego z dnia 8 grudnia 2003r.Dz.U. Województwa Opolskiego Nr 109, Poz. 2304 uznano poniżej wymienione użytkiekologiczne.Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn znajduje się 6 użytków ekologicznych. Są to: U.E „Naczysławki" w leśnictwie Pokrzywnica, w oddz. 310h, 310i, o pow. 2,8 hana terenie gminy Reńska Wieś; przedmiotem ochrony jest śródleśna łąka, miejscelęgowe ptactwa wodno-błotnego; U.E. „Oczko za składnicą” w leśnictwie Blachownia, w oddz. 72Ag, o pow.0,36ha – oczko wodne z roślinnością wodną i szuwarową; U.E. „Ostojnik” w leśnictwie Czajka, w oddz. 40f, o pow. 2,53 ha chroniący bagnowraz z otaczającą roślinnością szuwarową; miejsce rozrodu płazów; U.E. „Kaczy dół” w leśnictwie Brzeźce, w oddz. 55d, o pow. 1,15 ha – śródleśnebagno z oczkami wodnymi, występują torfowce i roślinność szuwarowa, miejscegniazdowania ptaków wodno-błotnych i rozrodu płazów; U.E. „Żabi dół” w leśnictwie Brzeźce, w oddz.78n, pow.0,49 ha – bagno wraz zwierzbą łozą; U.E. „Gacek” w leśnictwie Brzeźce, w oddz. 107j, 107l, 107m, 108b, o pow.14,0ha, chroniący krajobraz w polderze zalewowym Odry, miejsce gniazdowaniaptaków i rozrodu płazów, z roślinnością szuwarowo-bagienną.67

3.3.7 Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt.Poniżej zestawiono chronione i rzadkie - (Ustawa o ochronie przyrody) - gatunkiroślin, grzybów i zwierząt stwierdzone, lub obserwowane na gruntach Nadleśnictwa wgdostępnej literatury, POP, danych Nadleśnictwa oraz informacji zebranych w trakcie pracurządzeniowych. Uwzględniono także wyniki badań naukowych inwentaryzacji Natura 2000przeprowadzonej na zlecenie Nadleśnictwa.Tabela XII. Rośliny (w tym objęte ochroną) zinwentaryzowane na gruntach Nadleśnictwa.Lp. Nazwa łacińska Nazwa polskaStatusochronyLokalizacja*,**,***1 2 3 4 5Ochrona ścisłaGatunki specjalnej troskiCV***1. Drosera rotundifolia L. Rosiczka okrągłolistnaPozostałe gatunki objęte ochroną ścisłą1. Daphne mezereum L. Wawrzynek wilczełyko C2. Lilium martagon L. Lilia złotogłów3. Lycopodium clavatum L. Widłak goździsty68CCLeśnictwo Kotlarnia: 260a (większeskupiska), 239d, 240dLeśnictwo Niezdrowice: 319j (kilkanaściesztuk), 319i (kilkanaście sztuk);Leśnictwo Rudziniec: 182b (1 okaz)Leśnictwo Brzeźce: 102a (1 duży okaz),75h (2 sztuki)Leśnictwo Sławięcice: 113k (1 okaz)Leśnictwo Blachownia: 119a (kilka sztuk),119c (1 okaz);Leśnictwo Pokrzywnica: 303i(kilkadziesiąt sztuk)Leśnictwo Kotlarnia: 242b, 243h, 260a,259a (płożące się płaty);Leśnictwo Rudziniec: 203, 2234. Lycopodiella inundata (L.) Holub Widłaczek torfowy C Leśnictwo Kotlarnia: 243hOchrona częściowa1. Allium ursinum L. Czosnek niedźwiedzi Cz Leśnictwo Pokrzywnica: 303i2. Vinca minor L. Barwinek pospolity3. Asarum europaeum L. Kopytnik pospolity4. Convallaria majalis L. Konwalia majowa5. Hedera helix L. Bluszcz pospolityCzCzCzCzLeśnictwo Niezdrowice: 45h, 33d, 322a,323b;Leśnictwo Pokrzywnica: 289b(gęsty płat);Leśnictwo Rudziniec: 182b (płat);Leśnictwo Blachownia: 144c (płat)Leśnictwo Rudziniec: 182b (kępa);Leśnictwo Czajka: 12a, 3cLeśnictwo Blachownia: 122g, 144c(l. płat), 73b;Leśnictwo Niezdrowice: 45h;Leśnictwo Pokrzywnica: 276c (płat),279a (płaty), 286b;Leśnictwo Czajka: 3c, 53, 38, 39Leśnictwo Czajka: 22d, 23df;Leśnictwo Brzeźce: 56g (grupowa nadrzewach), 107f (grupowo na drzewach,kwitnące), 64a (grupowo);Leśnictwo Pokrzywnica: 275a;Leśnictwo Stara Kuźnia: 191g, 210a, 227a6. Frangula alnus Mill. Kruszyna pospolita Cz Obszar N-ctwaLista ważniejszych roślin runa (w tym rzadkich):Mszaki:1. Hypnum cupressiforme Hedw. Rokiet cyprysowaty rzadki Obszar N-ctwa2. Atrichum undulatum Web.et. Mohr. Żurawiec falisty rzadki Obszar N-ctwaPaprocie:1. Dryopteris filix-mas (L.) Schott Nerecznica samcza Obszar N-ctwa2. Pteridium aquilinum (L.) Kuhn Orlica pospolita Obszar N-ctwa3. Athyrium filix-femina (L.) Roth Wietlica samicza Obszar N-ctwaPozostałe rośliny naczyniowe:

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polskaStatusochronyLokalizacja*,**,***1 2 3 4 51. Geranium robertianum L. Bodziszek cuchnący Obszar N-ctwa2. Vaccinium myrtillus L. Borówka czernica Obszar N-ctwa3. Circaea lutetiana L. Czartawa pospolita Obszar N-ctwa4. Alliaria petiolata Czosnaczek pospolityObszar N-ctwa(M. Bieb.) Cavara et Grande5. Paris quadrifolia L. Czworolist pospolity rzadki Obszar N-ctwa6. Ajuga reptans L. Dąbrówka rozłogowa Obszar N-ctwa7. Galeobdolon luteum Huds. Gajowiec żółty Obszar N-ctwa8. Stellaria holostea L. GwiazdnicaObszar N-ctwawielkokwiatowa9. Lamium maculatum L. Jasnota plamista Obszar N-ctwa10. Rubus caesius L. Jeżyna popielica Obszar N-ctwa11. Corydalis solida (L.) Clairv. Kokorycz pełna rzadki Obszar N-ctwa12. Corydalis cava (L.) Schweigg. & Kokorycz pusta rzadki Obszar N-ctwaKörte13. Maianthemum bifolium (L.) F. W. Konwalijka dwulistna rzadki Obszar N-ctwaSchmidt14. Luzula luzuloides (Lam.) Dandy & Kosmatka gajowa rzadki Obszar N-ctwaWilmott15. Festuca altissima All., syn.: F. Kostrzewa leśna rzadki Obszar N-ctwasilvatica (Pollich) Vill.16. Luzula pilosa (L.) Willd. Kosmatka owłosiona rzadki Obszar N-ctwa17. Pteridium aquilinum (L.) Kuhn Orlica pospolita rzadki Obszar N-ctwa18. Melica uniflora Retz PerłówkaObszar N-ctwarzadkijednokwiatowa19. Melica nutans L. Perłówka zwisła rzadki Obszar N-ctwa20. Adoxa moschatellina L. Piżmaczek wiosenny rzadki Obszar N-ctwa21. Urtica dioica L. Pokrzywa zwyczajna Obszar N-ctwa22. Milium effusum L. ProsownicaObszar N-ctwarozpierzchła23. Galium aparine L. Przytulia czepna Obszar N-ctwa24. Galium sylvaticum L. Przytulia leśna rzadki Obszar N-ctwa25. Galium schultesii Vest Przytulia Schultesa Obszar N-ctwa26. Trientalis europaea L. Siódmaczek leśny Obszar N-ctwa27. Chrysosplenium alternifolium L. Śledziennica rzadkiObszar N-ctwaskrętolistna28. Deschampsia flexuosa L. Śmiałek pogięty Obszar N-ctwa29. Chaerophyllum temulum L. Świerząbek gajowy rzadki Obszar N-ctwa30. Filipendula ulmaria (L.) Maxim. Wiązówka błotna rzadki Obszar N-ctwa31. Poa nemoralis L. Wiechlina gajowa Obszar N-ctwa32. Calamagrostis arundinacea (L.) Trzcinnik leśnyObszar N-ctwaRoth33. Calamagrostis villosa (Chaix) J. F. Trzcinnik owłosionyObszar N-ctwaGmel.34. Carex umbrosa L. Turzyca cienista Obszar N-ctwa35. Carex pilulifera L. Turzyca pigułkowata rzadki Obszar N-ctwa36. Anemone nemorosa L. Zawilec gajowy Obszar N-ctwa37. Anemone ranunculoides L. Zawilec żółty rzadki Obszar N-ctwa38. Isopyrum thalictroides L. Zdrojówka rzadkiObszar N-ctwarutewkowata39. Ficaria verna Huds. Ziarnopłon wiosenny rzadki Obszar N-ctwa40. Gagea lutea (L.) Ker Gawl. Złoć żółta rzadki Obszar N-ctwa41. Dentaria bulbifera L. Żywiec cebulkowy rzadki Obszar N-ctwa* - Ustawa o ochronie przyrody (D.U.04.92.880), C – ochrona ścisła, Cz – ochrona częściowa** - Czerwona lista roślin i grzybów Polski (2006); gatunek narażony na wyginięcie (kat. zagrożenia: V), gatunekwymierający (kat. zagrożenia: E), gatunek rzadki (kat. zagrożenia: R)- Polska Czerwona Księga; gatunek zagrożony (kat. zagrożenia: EN), gatunek narażony (kat. zagrożenia: VU), gatunekniższego ryzyka (LR)(***) Nowak A., Spałek K. (red.) 2002. Czerwona Księga Roślin Województwa Opolskiego.69

Tabela XIII. Gatunki grzybów (w tym chronione) występujące w Nadleśnictwie Kędzierzyn.GatunekOchronaOrientacyjnalokalizacja1 2 3Szmaciak gałęzisty - Sparassis crispa (Wulf.) Fr.ŚcisłaLeśnictwoBlachownia;(oddz.: 119c)Z ciekawostek przyrodniczych występuje Okratek australijski - Clathrus archeri(Berk.) Dring na terenie leśnictwa Pokrzywnica.Tabela XIV. Gatunki zwierząt (w tym chronione) występujące w Nadleśnictwie Kędzierzyn.Lp.Nazwa i kod przedmiotuochronyStatus ochrony wPolsce70KategoriezagrożeniaOrientacyjna lokalizacja: leśnictwo,oddział, pododdział1 2 3 4 5Gatunki specjalnej troski(Gatunki chronione)Ssaki1.2.3.4.5.6.7.1308 - Mopek zachodniBarbastella barbastellus L.1337 - Bóbr europejskiCastor fiber L.1355 - WydraLutra lutra L.A127 - ŻurawGrus grus L.1060 - Czerwończyk nieparek(Modraszek nieparek)Lycaena dispar Haworth1061 - Modraszek nausitousPhengaris nausithousBergsträsser (Maculineanausithous Bergsträsser)1084 - Pachnica dębowa(Pachnica próchniczka)Osmoderma eremita ScopoliŚcisłaCzęściowaCzęściowaŚcisłaŚcisłaŚcisłaŚcisłaPtakiOwadyIUCN-LC,CLZ-VU,Bern2, HD2,HD4IUCN- NT,Bern3, HD2CLZ-VU,Bern2, HD2,HD4IUCN-LC,Bern3Bern2,HD4, IUCN-LC,CLZ-NTBern2,HD4, IUCN-LC,CLZ-NTBern2,HD4, CLZ-NTSsakiGatunki chronioneLeśnictwo Czajka:bunkry (schrony w Sławięcicach przyobozie pracy z II wojny światowej) –inwentaryzacja zimowych schronień wdniu 01.03.2007 r. (dr G. Hebda).Obecnie w okolicy Leśnictwa Czajka:(w roku 2008 na wysokości oddz. 16,oraz 13 (rzeka Kłodnica, ścięte świeżedrzewa) w dwóch miejscach, na Odrze(wlot Kłodnicy do Odry – teren gminy)Leśnictwo Niezdrowice(rów Bojszówka, oddz. 311);Leśnictwo Pokrzywnica:(na Dębowej,oddz. 302)Leśnictwo Niezdrowice:(na żerowisku w oddz.: 320j - 2,00ha- śródleśne bagno);Leśnictwo Pokrzywnica:(oddz: 303);Leśnictwo Rudziniec:(oddz.: 204 – miejsce żerowania -bagienko);Leśnictwo Blachownia(przy starym kanale);Leśnictwo Kotlarnia(pola Goszyckie – na oziminach 4osobniki), 239d (bagienko);Leśnictwo Brzeźce:(oddz. 57n – w roku 2007 – obser. para)ObserwowanyLeśnictwo Stara Kuźnia:(3 okazy, w tym 2 samce,1 samica) – oddz 213iObserwowanyLeśnictwo Pokrzywnica:(2 okazy) – oddz 291kObserwowanaLeśnictwo Pokrzywnica:(1 stanowisko) – oddz 284f

Lp.Nazwa i kod przedmiotuochronyStatus ochrony wPolsce71KategoriezagrożeniaOrientacyjna lokalizacja: leśnictwo,oddział, pododdział1 2 3 4 51.KretTalpa europaea L.Częściowa IUCN-LC Obszar N-ctwa2.Jeż zachodniErinaceus europaeus L.Ścisła IUCN-LC Obszar N-ctwa3.WiewiórkaSciurus vulgaris L.Ścisła CLZ-NT, Bern3 Obszar N-ctwa4.1.2.3.4.5.6.7.8.9.10.11.12.13.1.2.3.Gacek brunatnyPlecotus auritus L.Borsuk (jaźwiec)Meles meles L.DanielDama dama L.DzikSus strofa L.JeleńCervus elaphus L.Jenot (szop usuryjski)Nyctereutes procyonoidesGrayLisVulpus vulpus L.Kuna domowa, kamionkaMartes foina ErxlebenKuna leśna, tumakMartes martes L.Piżmak (piżmak amerykański)Ondatra zibethicus L.SarnaCapreolus capreolus L.Szop praczProcyon lotor L.Tchórz zwyczajnyMustela putorius L.Zając szarakLepus europaeus L.DudekUpupa epos L.Dzięcioł czarnyDryocopus martius L.Dzięcioł zielonyPicus viridis L.Ścisła -Gatunki nie objęte ochronąLeśnictwo Czajka:bunkry (schrony w Sławięcicach przyobozie pracy z II wojny światowej) –inwentaryzacja zimowych schronień wdniu 01.03.2007 r. (dr G. Hebda).- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwa- - Obszar N-ctwaPtakiGatunki chronioneŚcisłaŚcisłaŚcisłaIUCN-LC,CLZ-DD, Bern2IUCN-LC,Bern2,BD1IUCN-LC,Bern2Leśnictwo Niezdrowice(oddz.: 32, 33a, 84, 109);Leśnictwo Rudziniec(oddz. 184, 185);Leśnictwo Kotlarnia(oddz. 252a –1 osobnik, 260);Leśnictwo Brzeźce(oddz.: 79, 80, 105d – 3 dęby)Leśnictwo Blachownia:(oddz.: 96, 122, 127 142, 148d);Leśnictwo Niezdrowice:(oddz.: 319c);Leśnictwo Rudziniec:(oddz. 184, 185);Leśnictwo Kotlarnia(cały teren l-ctwa);Leśnictwo Czajka:(oddz.: 7, 39);Leśnictwo Brzeźce:(cały teren l-ctwa)Leśnictwo Brzeźce(oddz.: 107, 108 – okolice uroczyskaGacek)

Lp.Nazwa i kod przedmiotuochronyStatus ochrony wPolsceKategoriezagrożeniaOrientacyjna lokalizacja: leśnictwo,oddział, pododdział1 2 3 4 5Jastrząb4.Ścisła IUCN-LC,Obszar N-ctwaAccipiter gentili L.Bern3Częściowa5.6.7.8.9.10.11.1.2.3.4.1.Kormoran czarnyPhalacrocorax carbo L.KrogulecAccipiter nisus L.KrukCorvus corax L.KukułkaCuculus canorus L.MyszołówButeo buteo L.PustułkaFalco tinniculus L.Puszczyk zwyczajnyStrix Aluto L.Bażant (b. szlachetny, b.łowny)Phasianus colchicus L.Grzywacz (gołąb grzywacz)Columba palumbus L.Krzyżówka (kaczkakrzyżówka)Anas platyrhynchos L.KuropatwaPerdix perdix L.Jaszczurka zwinkaLacerta agilis L.(z wyjątkiemwystępującego naterenie stawówrybnych uznanychza obrębyhodowlane)ŚcisłaCzęściowaŚcisłaŚcisłaŚcisłaŚcisłaIUCN-LC,Bern2IUCN-LC,Bern3IUCN-LC,Bern2IUCN-LC,Bern2IUCN-LC,Bern2, BD1,CLZ-VUUCN-LC,Bern2, CLZ-DDGatunki nie objęte ochronąLeśnictwo Blachownia:(stary kanał);Leśnictwo Rudziniec:(rzadko - Staw Kozielawski);Leśnictwo Kotlarnia:(nad Bierawką)Obszar N-ctwaObszar N-ctwaObszar N-ctwaObszar N-ctwaObszar N-ctwaLeśnictwo Blachownia:(oddz.: 121b);Leśnictwo Kotlarnia:(oddziały przy Bierawce);Leśnictwo Czajka(oddz.: 7, 39);Leśnictwo Brzeźce: (oddz.: 82a, 64a –gniazduje na So, a nie w dziupli)- - Obszar N-ctwagatunek łowny od15 sierpnia do 30listopadagatunek łowny wokresie od 15sierpnia do 21grudniaObszar N-ctwaObszar N-ctwa- - Obszar N-ctwaGady(Gatunki chronione)ŚcisłaBern2, HD4Leśnictwo Blachownia;Leśnictwo Rudziniec (sporadycznie);Leśnictwo Czajka: (teren całego l-ctwa zwyj. gruntów podmokłych)72

Lp.2.3.4.1.2.3.4.1.2.3.Nazwa i kod przedmiotuochronyStatus ochrony wPolsceKategoriezagrożeniaOrientacyjna lokalizacja: leśnictwo,oddział, pododdział1 2 3 4 5Padalec zwyczajnyAnguis fragilis L.Zaskroniec zwyczajnyNatrix natrix L.Żmija zygzakowataVipera berus L.Ropucha szaraBufo bufo L.Żaba moczarowaRana arvalis NilssonŻaba wodnaPelophylax kl.esculentus L.Rzekotka drzewnaHyla arboreta L.Ciołek matowyDorcus parallelipipedus L.Biegacz skórzastyCarabus coriaceus L.Biegacz wręgatyCarabus cancellatus IlligerŚcisłaŚcisłaŚcisłaBern3Bern3Bern3Płazy(Gatunki chronione)Leśnictwo Blachownia(gat. częsty);Leśnictwo Rudziniec(oddz. 206);Leśnictwo Kotlarnia;(pojedynczo – całe l-ctwo);Leśnictwo Czajka(oddz. 39);Leśnictwo Brzeźce(cały teren bez gruntów podmokłych);Leśnictwo Niezdrowice(gat. częsty)Leśnictwo Blachownia(gat. częsty);Leśnictwo Rudziniec(sporadycznie);Leśnictwo Sławięcice(sporadycznie);Leśnictwo Kotlarnia;(sporadycznie – całe l-ctwo);Leśnictwo Czajka(oddz. 39);Leśnictwo Brzeźce(cały teren l-ctwa - szczególnie terenypodmokłe);Leśnictwo Niezdrowice(gat. częsty)Leśnictwo Blachownia;(gat. częsty);Leśnictwo Niezdrowice(gat. częsty);Leśnictwo Rudziniec(szczególnie oddz. 224);Leśnictwo Kotlarnia;(oddz. 245k);Leśnictwo Czajka(oddz. 39);Leśnictwo Sławięcice(gat. częsty);Leśnictwo Brzeźce(cały teren l-ctwa bez gruntówpodmokłych)Ścisła Bern3, CLZ-LC Leśnictwo BrzeźceŚcisłaŚcisłaŚcisłaOwadyBern3, HD4,CLZ-LC, CLZ-LCBern3, HD4,CLZ-LCBern2, HD4,CLZ-LCGatunki objęte ochronąŚcisłaŚcisłaŚcisłaObszar N-ctwaObszar N-ctwaObszar N-ctwaLeśnictwo Pokrzywnica:(1 stanowisko)Leśnictwo Pokrzywnica:(licznie);Leśnictwo Blachownia:(licznie);Leśnictwo BrzeźceLeśnictwo Pokrzywnica:(licznie)73

Lp.Nazwa i kod przedmiotuochronyStatus ochrony wPolsceKategoriezagrożeniaOrientacyjna lokalizacja: leśnictwo,oddział, pododdział1 2 3 4 54.Biegacz fioletowyCarabus violaceus L.ŚcisłaLeśnictwo Brzeźce5.Biegacz zielonozłotyCarabus auronitens L.ŚcisłaLeśnictwo Brzeźce6.Kwietnica okazałaŚcisłaLeśnictwo Pokrzywnica:Protaetia aeruginosa L.(kilka stanowisk)Leśnictwo Brzeźce:oddz.: 27c, 27g, 58b, 59b, 61d, 83a,106d, 107c;Leśnictwo Blachownia:oddz.: 73b, 73j;7.Leśnictwo Stara Kuźnia:Mrówka rudnicaCzęściowaoddz: 229a;Formica rufa L.Leśnictwo Kotlarnia: oddział 270c;Leśnictwo Niezdrowice:oddział 314a, 320l;Leśnictwo Pokrzywnica: oddział 310n;Leśnictwo Rudziniec: oddział 221b;Leśnictwo Czajka: oddział 17f.1.2.Paź królowejPapilio machaon L.Mieniak tęczowiecApatura iris L.Gatunki nie objęte ochronąMięczakiGatunki objęte ochronąLeśnictwo Brzeźce:(w locie – „Biały Ług”)Leśnictwo Pokrzywnica:(w locie)Częściowa(mogą byćzbierane dlaprzetwórstwa1.Ślimak winniczekHelix pomatia L.spożywczego wczasie 1-31 maja,na miejscachObszar N-ctwawyznaczonychprzez wojewodę,jeśli średnicamuszli jestwiększa od 30mm)1.Ślinik wielkiArion rufus L.Gatunki nie objęte ochroną74Obszar N-ctwaIUCN-LC - Światowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) - gatunki niskiego ryzyka (LR/lc, LC) 40BD1 - Gatunek z załącznika 1 Dyrektywy PtasiejBern2 - gatunek z załącznika II konwencji berneńskiejBern3 - gatunek z załącznika III konwencji berneńskiejHD2 - gatunek z załącznika II Dyrektywy siedliskowejHD4 - gatunek z załącznika IV Dyrektywy siedliskowejBD1 - gatunek z załącznika I Dyrektywy ptasiejBD2/I - gatunek z załącznika II/1 Dyrektywy ptasiejBD2/II - gatunek z załącznika II/2 Dyrektywy ptasiejCLZ-NT - Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce - gatunki bliskie zagrożeniaCLZ-LC - Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce - gatunki najmniejszej troskiCLZ-DD - Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce - gatunki o słabo rozpoznanym statusie

CLZ-CR - Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce - gatunki krytycznie zagrożoneCLZ-VU - Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce - gatunki narażone3.3.8 Siedliska przyrodnicze o charakterze naturowym.Na terenie nadleśnictwa w ramach prac terenowych, oraz w wyniku inwentaryzacjiprzyrodniczej wykonanej przez Nadleśnictwo, odnaleziono siedliska przyrodnicze ocharakterze naturowym na powierzchni 1265,58 ha.Siedliska te zostały wpisane do bazy danych programu Taksator. Są onezlokalizowane w wydzieleniach o łącznej powierzchni jak poniżej:Tabela XV. Siedliska przyrodnicze o charakterze naturowym znajdujące się na gruntach Nadleśnictwa.Kod siedliskaRanga Pow. wydzieleńNazwasiedliska [ha]1 2 3 4Siedliska leśne9110-1kwaśna buczyna niżowa(Luzulo pilosae-Fagetum)- 31,939130-1 żyzna buczyna niżowa (Galio odorati-Fagetum) - 7,149170grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum betuli) isubkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetum betuli)- 655,239190środkowoeuropejski acydofilny las dębowy(Calamagrostio arundinacea-Quercetum petraeae)- 167,1291E0-3 łęg jesionowo-olszowy(Fraxino-Alnetum)priorytetowe 373,56łęg wiązowo-jesionowy91F0(łęgowe lasy dębowo-jesionowo-wiązowe)30,60(Ficario-Ulmetum minoris)Razem 1265,58Charakter i stan w/w siedlisk przyrodniczych zdecydował o tym, że nie utworzono dlanich obszaru Natura 2000.75

3.4 Ochrona lasu.Zagrożenie środowiska leśnego jest wynikiem jednoczesnego oddziaływania wieluczynników powodujących niekorzystne zjawiska i zmiany w stanie zdrowotnym lasów.3.4.1 Zagrożenia biotyczne.Z czynników biotycznych zauważalnym jest zagrożenie drzewostanówmodrzewiowych ze strony krobika modrzewiowca i kornika modrzewiowca. Młodniki napożarzysku są monitorowane ze względu na pojawiające się okresowo szkodniki olchy(hurmak olchowiec) i brzozy (brudnica nieparka). Jesienne poszukiwania szkodnikówpierwotnych sosny nie wykazują zagrożeń ze strony foliofagów. Prowadzony coroczniemonitoring brudnicy mniszki nie wykazuje zagrożenia ze strony tego szkodnika.Szeliniak sosnowiec jest najgroźniejszym szkodnikiem upraw. Kontrolę występowaniaszeliniaka oparto na wykładaniu pułapek klasycznych, a także na metodzie dołkówchwytnych (z woreczkami nasączonymi terpentyną). Badanie zapędraczenia gleby na szkółceleśnej wykazuje stałe zagrożenie ze strony guniaka czerwczyka.W drzewostanach starszych, odnotowano sporadyczne coroczne szkody powodowaneprzez choroby grzybowe. Spośród nich należy wymienić hubę korzeni oraz opieńkowązgniliznę korzeni, które występowały pojedynczo głównie w starszych drzewostanach,powodując deprecjację drewna i osłabienie drzew na działanie wiatru. Corocznie występujejednak zagrożenie ze strony grzybów zgorzelowych na szkółce leśnej, oraz osutki sosny nauprawach leśnych.Największe znaczenie mają stale występujące szkody powodowane przez zwierzynępłową w uprawach, uprawach podokapowych i młodnikach.Istotne szkody od zwierzyny są kluczowym czynnikiem obniżenia, jakości upraw idużego rozmiaru poprawek. Wysokie stany zwierzyny płowej przy wyparciu właściwego runaprzez trzcinnik oraz orlicę w drzewostanach znajdujących się pod silnym działaniemprzemysłu prowadzą do powstania znacznych szkód w uprawach i młodnikach. Cierpią wzasadzie wszystkie gatunki, zarówno iglaste (So, Św, Md), jak i liściaste (dąb, buk, gatunkidomieszkowe), zgryzane lub spałowane przez jelenie, daniele i sarny. Jedynym sposobemochrony upraw w pełni skutecznym, a co za tym idzie najbardziej ekonomicznym w dłuższymokresie czasu jest stosowane w Nadleśnictwie Kędzierzyn grodzenie.Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną w uprawach i młodnikach polegajągłównie na zgryzaniu pędów sadzonek iglastych i liściastych – (sprawcami są jelenie, daniele,sarny i zające), wydeptywaniu sadzonek, spałowaniu starszych upraw i młodników So, Md i76

gat. liściastych – (sprawcami są jelenie i daniele), czemchaniu, czyli obijaniu kory przywycieraniu poroża – sprawcami są (sarny-kozły, byki jelenie i daniele).Zagadnienia dotyczące w/w uszkodzeń zostały szerzej omówione w OpisaniuOgólnym Planu U.L. Natomiast zagadnienia związane ze strukturą d-stanów lubniezgodnością składu gatunkowego z siedliskiem omówiono we wcześniejszych rozdziałach.3.4.2 Zagrożenia abiotyczne.W minionym okresie gospodarczym silne huraganowe wiatry powodujące szkodywystąpiły w latach 2003 - 2008, odnotowano również trąby powietrzne w latach 2009 - 2010.Według danych Nadleśnictwa szkody spowodowane przez czynniki abiotyczne występowałyprawie corocznie, na powierzchni około 981 ha, powodując wzrost pozyskania użytkówprzygodnych. Maksymalne nasilenie szkód abiotycznych zaobserwowano w 2005 roku napowierzchni 589 ha, a minimalne w 2002 roku – 0,06 ha. Największe znaczenie miały szkodyspowodowane przez huraganowe wiatry i opady śniegu. W lipcu 2003 roku powstało około1,8 tys. m 3 wywrotów i złomów; w listopadzie 2004 - 3,1 tys. m 3 ; w styczniu 2005 - 22,5 tys.m 3 ; w lutym 2006 – 37,4 tys. m 3 ; w styczniu 2007 – 17,3 tys. m 3 ; w marcu 2008 – 5,1 tys. m 3 ;w sierpniu 2009 – 5,1 tys. m 3 , a w lipcu 2010 – 2,7 tys. m 3 wiatrołomów.Największe znaczenie z punktu widzenia gospodarczego i ekologicznego miałyszkody od wiatru w drzewostanach starszych klas wieku.Drugim istotnym, czynnikiem szkodotwórczym były intensywne opady mokregośniegu, powodujące duże uszkodzenia koron drzew, deformacje strzał oraz złomy.Śniegołomy wystąpiły w marcu 2004 i lutym 2006 roku, co w powiazaniu ze szkodami odhuraganowych wiatrów spowodowało zwiększenie rozmiaru cięć sanitarnych. Najdotkliwszeuszkodzenia od śniegołomów odnotowano w młodych drzewostanach, głównie I i II klasywieku.Spośród innych szkód powodowanych przez czynniki abiotyczne w ostatnich latachobserwowano znaczne wydzielanie się posuszu (2007-2009), jako reperkusje ekstremalnejsuszy w lipcu 2006 roku. W okresie 2007 - 2009 w ramach cięć sanitarnych pozyskano 11,5tys. m 3 posuszu, stanowiącego 55 % całego posuszu pozyskanego w ubiegłym 10-leciu.Ze względu na uwarunkowania hydrologiczne i budowę geologiczną, w okresieintensywnych opadów deszczu, co kilka lat dochodzi do uszkodzenia drzewostanów wwyniku podtopień. Podczas ostatniej powodzi w 2010 roku silnemu podtopieniu uległo 16 haupraw, 18 ha młodników i 106 ha drzewostanów starszych klas wieku. Podmokłe podłożebyło przyczyną powstania wywrotów pojedynczych drzew na łączna masę 750 m 3 .Uszkodzeniu w następstwie powodzi uległy także drogi leśne.77

Z powodu wystąpienia klęsk żywiołowych – śniegołomów i wiatrowałów –obowiązujący plan urządzenia lasu został zmieniony aneksem i zatwierdzony DecyzjąMinistra Środowiska nr DLOPiK-L-lp-611-76/07 z dnia 01.10.2007 r.Spośród innych szkód powodowanych przez czynniki abiotyczne w ostatnich latachlokalnie obserwowano głównie na uprawach (nieistotne gospodarczo) uszkodzenia od mrozu ipodtopienia. Istotne szkody w wyniku podtopień upraw i młodników wystąpiły w roku 2010.W ubiegłym okresie gospodarczym na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn odnotowano187 pożarów. Najczęstszą przyczyną powstawania pożarów była nieostrożność ilekkomyślność ludzi przebywających w lesie, przerzuty z gruntów nieleśnych oraz celowepodpalenia.Duże pożary z lat 1989, 1990, a w szczególności z 1992 roku (2 230 ha wNadleśnictwie Kędzierzyn) w istotny sposób wpłynęły na specyfikę działalnościNadleśnictwa. Zagospodarowanie pożarzyska z 1992 roku odbyło się według szczegółowegoprogramu, którego ważną częścią jest system zabezpieczenia przeciwpożarowego tegodużego, równowiekowego kompleksu leśnego.3.4.3 Stan zdrowotny.Na podstawie „Hylopatologicznej charakterystyki Nadleśnictwa Kędzierzyn i wskazańz zakresu ochrony lasu” (informacja ZOL w Opolu – 2010r.), oraz przeprowadzonej w tokuprac urządzeniowych w 2010r. lustracji terenowej wynika, iż stan zdrowotny lasów jestdobry, a stan sanitarny drzewostanów utrzymywany jest na odpowiednim poziomie.Przeważające drzewostany sosnowe i brzozowe charakteryzują się średnim stanemzdrowotnym, lokalnie wykazując jednakże symptomy chorobowe i osłabienie stanuzdrowotnego.Drzewostany sosnowe mimo cyklicznych szkód powodowanych zwłaszcza przezczynniki abiotyczne (wiatr, śnieg, podtopienia) i abiotyczne (zwierzyna) charakteryzują sięzadawalającym stanem zdrowotnym. Gatunkiem liściastym wykazującym również obniżeniestanu zdrowotnego jest jesion, na którym występują typowe objawy zespołu chorobowegookreślanego mianem „zamierania jesiona”.3.4.4 Stan sanitarny.Stan sanitarny lasów Nadleśnictwa Kędzierzyn można uznać jako dobry. Na obniżeniesię stanu zdrowotnego drzewostanów wpływ mają głównie czynniki abiotyczne:• bezpośrednie sąsiedztwo dużych zakładów przemysłowych, głównie o profiluchemicznym: ZAK Kędzierzyn–Koźle, Zakłady Chemiczne Blachownia,Elektrownia Blachownia, Petrochemia Blachownia, Messer Polska (gazy78

techniczne), Chemzak Sp. z o.o., ICSO Chemical Production Sp. z o.o.,Brenntag Polska Sp. z o.o. i inne.• wpływ imisji przemysłowych, powodujący częściową defoliację aparatuasymilacyjnego w związku, z czym drzewostany zakwalifikowano zarówno doI, II, jak i III, oraz III ZAK strefy uszkodzeń przemysłowych,• sąsiedztwo dużej aglomeracji miejskiej i związana z tym penetracja ludności,• sieć szlaków komunikacyjnych przebiegających przez tereny leśne,• sieć linii energetycznych i gazociągów,• zagrożenie pożarowe lasów,• śniegołomy i wiatrołomy,• zakłócenia hydrologiczne spowodowane nadmiernymi opadami lubokresowymi suszami,• uszkodzenia od zwierzyny (biotyczne).Bieżące metody i organizację pracy przy zwalczaniu szkodników wtórnych ocenia sięjako właściwe. Udział drewna z cięć sanitarnych w ostatnich 5-ciu latach wyniósł około 43 %w stosunku do całego surowca drzewnego pozyskanego w tym okresie. Najgorszym rokiempod tym względem był rok 2006, kiedy udział pozyskanego w cięciach sanitarnych surowcastanowił około 70 % całości pozyskania.Udział drewna pochodzącego z wywrotów i złomów powstałych w wynikuhuraganowych wiatrów wyniósł 82 % miąższości pozyskanej w cięciach sanitarnych w całymokresie gospodarczym.3.5 Zagospodarowanie turystyczne.Nadleśnictwo chcąc pełnić wszystkie funkcje statutowe, w tym także rekreacyjne,prowadzi zagospodarowanie turystyczne, także po to, aby chronić przyrodnicze i produkcyjnefunkcje lasu.Tworzenie miejsc postoju pojazdów, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznychpozwala na koncentrację ruchu turystycznego na znanym, ograniczonym obszarze, a co zatym idzie lepszą jego kontrolę.Przez tereny nadleśnictwa przebiega sieć szlaków turystycznych łączącychsąsiadujące z kompleksami leśnymi osiedla i miejscowości, oraz aglomerację miejskąKędzierzyna-Koźla, umożliwiając korzystanie z walorów przyrody. W okolicznych lasachnatrafimy także na różne obiekty z czasów II Wojny Światowej.Łączna długość wszystkich szlaków turystycznych wynosi około 26,5 km (stan na31.12.2010r.).79

Sieć główną tworzą 4 szlaki:• „Powstańców Śląskich” (znaki niebieskie) - to szlak ocierający się o lasy Nadleśnictwa wokolicy miejscowości Brzeźce;• Szlak turystyczny (znaki brązowe). Prowadzi z Leśnicy do Kędzierzyna;• Szlak turystyczny (znaki czarne). Trasa szlaku prowadzi od stacji Sławięcice do StarejKuźni;• „III Powstania Śląskiego” (znaki czerwone).Z myślą o podróżnych przejeżdżających przez tereny Nadleśnictwa wzdłuż drógutworzono 4 miejsca postoju pojazdów.Trasy rowerowe.Niezależnie od szlaków turystycznych na obszarze Nadleśnictwa Kędzierzynzlokalizowana jest sieć oznakowanych ścieżek rowerowych, które stanowią częstoutwardzone bądź nieutwardzone śródleśne drogi (linie oddziałowe), przy którychumieszczone są miejsca postojowe z ławkami, stolikami, koszami na śmieci itp. Przebiegwiększości z istniejących i projektowanych tras rowerowych uwzględnia potrzebykomunikacyjne poszczególnych gmin – (dojazdy z miejsca zamieszkania do pracy i nazakupy), a z drugiej strony ukazują walory krajoznawczo-rekreacyjne rejonu Kędzierzyna-Koźla, zarówno mieszkańcom i turystom.Szlaki te wytyczyło Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Są to m.in.:• Trasa rowerowa nr 202: Stare Koźle – Azoty – Kędzierzyn;• Trasa rowerowa nr 210: Trasa wokół Kędzierzyna. Pogorzelec – Azoty – Dąbrowa –PKP Sławięcice - Sławięcice – Kobylec – Miejsce Kłodnickie – Cisowa – Kuźniczka –Żabieniec – Kłodnica – Pogorzelec;• Trasa rowerowa nr 211: Koźle (Kędzierzyn-Koźle) – Dębowa – Sukowice – RoszowickiLas;• Trasa rowerowa nr 215: Kędzierzyn-Koźle – Biały Ług – Nowa Wieś – OsiedleBlachownia – Blachownia Śląska – Kobylec – Machowa – Sławięcice;• Trasa rowerowa nr 216: PKP Sławięcice – Niezdrowice, skraj;• Trasa rowerowa nr 221: Stara Kuźnia – Osiedle Korzonek – Grabówka – Bierawa –Cisek – Olszowa – Zakrzów – Wygłoda – Polska Cerekiew – Radoszowy – Maciowakrze– Baborów – Księże Pole – Nowa Cerekwia – Chruścielów – Nasiedle – Jabłonka –Uciechowice – Wiechowice;• Trasa rowerowa nr 226: Koźle – Reńska Wieś – Bytków – Urbanowice – Gościęcin –Kózki – Teszniów – Lisięcice – Zawiszyce – Osada Lwowska – Głubczyce – Krzyżowice– Zopowy – Braciszów – Pietrowice;80

• Trasa rowerowa nr 373: Smolnica – Sośnicowice – Rachowice - Łącza – Stara Kuźnia;• Trasa rowerowa nr 381: Gliwice- Przyszówka – Stare Łabędy – Ligota Łabędzka –Brzezinka – Bojszów – Łącza – Sławięcice (Kędzierzyn-Koźle).Od szeregu lat Nadleśnictwo prowadzi edukacje ekologiczną w oparciu o programedukacji leśnej społeczeństwa. Celem edukacji leśnej jest upowszechnienie w społeczeństwiewiedzy o środowisku leśnym, gospodarce leśnej i wizerunku leśnika. Poza spotkaniami zleśnikami w terenie, pracownicy Nadleśnictwa biorą również udział w pogawędkach o lesieorganizowanych w przedszkolach, szkołach oraz bibliotekach.Obiekty służące edukacji leśnej na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn:• „Ścieżka edukacyjno-przyrodnicza w Starej Kuźni”.Zaczyna się ona przed budynkiem Nadleśnictwa w Starej Kuźni. Trasa ścieżki, liczącaniespełna 1,5 km przecina pobliski kompleks leśny, którego zróżnicowanie, pozwalawędrującemu na zapoznanie się ze złożoną budową lasu, jego funkcjami, orazwystępującymi w nim zwierzętami i roślinami. Ważnym elementem edukacjiekologicznej, docierającym do wszystkich turystów, są rozmieszczone wzdłuż niejtablice informacyjne. Zawierają one podane w atrakcyjnej formie informacje oosobliwościach przyrodniczych i kulturowych, a ich tematyka przybliża osobomzainteresowanym, stan otaczającej przyrody, opisy różnych rodzajów zabiegówgospodarczych wykonywanych w Nadleśnictwie, ich cel oraz uzasadnienie koniecznościich wykonania i historię lasów Nadleśnictwa Kędzierzyn. Informacje te pozwolą rozwiaćszereg wątpliwości u osób stykających się z takimi pracami gospodarczymi, jak równieżpodnoszą poziom ich wiedzy na ten temat.• Izba przyrodniczo-leśnaNa terenie leśnictwa Stara Kuźnia w oddz.190i znajduje się też powstały na przełomieXIX i XX wieku zabytkowy obiekt, w którego skład wchodzą: murowana wieżaobserwacyjna (do dziś używana, jako dostrzegalnia pożarowa), piętrowy murowany domłowczego oraz murowana stajnia i stodoła. Obecnie obiekt został poddany gruntownejmodernizacji i stanowi siedzibę Nadleśnictwa. W dawnej stajni i stodole od roku 2006funkcjonuje Izba przyrodniczo-leśna. W budynkach tych przygotowano specjalnewystawy ukazujące walory przyrodnicze Nadleśnictwa Kędzierzyn. Obiekt ten umożliwiaprowadzenie działalności edukacyjnej dla dzieci, młodzieży, osób niepełnosprawnych idorosłych, dostępny jest zarówno dla osób miejscowych, jak też dla szerokiego gronaturystów.81

W Izbie przyrodniczo-leśnej przy siedzibie Nadleśnictwa dla odwiedzającychprzygotowane są wystawy o tematyce leśnej, entomologicznej, łowieckiej, historycznej,oraz wystawa fotograficzna ukazująca przyrodę Nadleśnictwa Kędzierzyn "Mieszkańcylasu". Obsługą Izby zajmują się pracownicy biurowi Nadleśnictwa Kędzierzyn w ramachobowiązków służbowych. Korzystanie z Izby jest nieodpłatne, w terminie do uzgodnieniapo wcześniejszym zgłoszeniu przyjazdu.Od szeregu lat Nadleśnictwo prowadzi edukacje ekologiczną w oparciu o programedukacji leśnej społeczeństwa. Celem edukacji leśnej jest upowszechnienie wspołeczeństwie wiedzy o środowisku leśnym, gospodarce leśnej i wizerunku leśnika. Pozaspotkaniami z leśnikami w terenie, pracownicy Nadleśnictwa biorą również udział wpogawędkach o lesie organizowanych w przedszkolach, szkołach oraz bibliotekach.• Wiata edukacyjna na StampnicyNa „Stampnicy” organizowane są zielone klasy. Miejsce to wyposażone jest wtablice edukacyjne, wiatę, ławki, miejsce na ognisko plac zabaw dla dzieci orazsanitariaty.• Inne obiekty wykorzystywane do zajęć edukacyjnych: szkółka leśna w leśnictwie Czajka, wiata przy stawie Kozieławy.Dla odwiedzających oprócz wycieczki po lesie z pogawędką, organizowane sąogniska, w zimie zaś akcje dokarmiania zwierzyny. Dzieci i młodzież z okolicznych szkółuczestniczą także w akcjach zalesienia i sprzątania śmieci.• Od kilku lat przy Nadleśnictwie działa Zespół Sygnalistów Myśliwskich „Raróg”, któryoprócz udziału w konkursach, swoimi występami uświetnia imprezy. Zespół odnosiłznaczące sukcesy w konkursach sygnalistyki myśliwskiej na szczeblu regionalnym iogólnokrajowym.Funkcje turystyczne lasów Nadleśnictwa Kędzierzyn są w znacznym stopniuograniczone przez duży stopień skażenia przemysłowego i palność drzewostanów.3.5.1 Inwestycje komunikacyjne.Planowane zamierzenia rozbudowy lub budowy nowych dróg przez samorządy mogądoprowadzić do zniszczenia znacznej części cennych przyrodniczo obszarów. Dla przyrodyoznacza to wylesienia sporej powierzchni lasów, zaburzenia stosunków wodnych, przerwaniekorytarzy ekologicznych, zwiększenie presji turystycznej i gospodarczej na środowisko.Plan U.L. nie odnosi się do tego typu przedsięwzięć.82

3.6 Określenie obszarów potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody agospodarką leśną.Analiza stanu środowiska przyrodniczego terenów Nadleśnictwa pozwala naokreślenie miejsc oraz zagadnień, gdzie może wystąpić potencjalny konflikt pomiędzygospodarką leśną, a ochroną przyrody.Tabela XVI. Obszary potencjalnej kolizji między celami ochrony przyrody, a gospodarką leśnąRodzaj zagadnienia1. Przyjęty GTD a naturalnytyp lasu w odniesieniu doleśnych siedliskprzyrodniczych.2. Ochrona lasu akonieczność pozostawianiamartwego drewna.3. Wykonywanie pracleśnych. Zrywka drewna.UwagiKonflikt może wystąpić w odniesieniu do tych rodzajów leśnych siedlisk przyrodniczych, dlaktórych nie przyjęto GTD odpowiadającego naturalnemu typowi lasu. Obecnie prowadzonajest inwentaryzacja fitosocjologiczna i florystyczna, która da podstawy do modyfikacji GTDdla siedlisk przyrodniczych. W związku z czym zagrożenie, że skład gatunkowy uprawybędzie powodował pogorszenie stanu ochrony siedliska nie powinno mieć miejsce.Konflikt występuje w związku z brakiem jednoznacznych, obiektywnych kryteriów wzakresie inwentaryzacji martwego drewna. Dane na temat ilości drewna martwegoprzyjmowane są na podstawie wielkoobszarowej inwentaryzacji stanu lasu, zaś osiągnięciezakładanego przez FSC wskaźnika 5% zasobności, będzie procesem rozciągniętym w czasie(kilkanaście lat). Ilość drewna martwego nie powinna się zmniejszać. Nowelizacja IULprzewiduje inwentaryzację martwego drewna.Przy prowadzeniu prac leśnych zachodzi potrzeba wyznaczenia szlaków zrywkowychudostępniających las. Plan U.L. nie odnosi się do ich planowania i sposobu wykonania.Wyznaczenie szlaków zrywkowych powoduje przemyślane poruszanie się po drzewostanie,ograniczenie niszczenia gleby i kaleczenia drzew.3.7 Problemy ochrony przyrody istotne przy realizacji Planu U.L.Istotnym problemem przy sporządzaniu Planu było: brak planów ochrony lub planów zadań ochronnych dla obszarów siedlisk ocharakterze naturowym; brak sygnowanych przez Ministerstwo Środowiska szczegółowych wytycznychdotyczących sposobów ochrony poszczególnych gatunków lub typów siedliskprzyrodniczych; brak szczegółowych informacji o występowaniu niektórych gatunków.3.8 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Planu.Prowadzenie gospodarki leśnej na terenie Państwowego Gospodarstwa Leśnego LasyPaństwowe, opiera się na wykonywanych dla każdego nadleśnictwa planach urządzenia lasu.Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, sporządzanie planuurządzenia lasu jest obligatoryjnym wymogiem prawnym. Plany są opracowywane w cyklu10-cio letnim. Podstawowa działalność nadleśnictwa jest związana z zapisami planu.83

Brak realizacji planu urządzenia lasu może spowodować następujące skutki: uniemożliwienie realizacji zasad wielofunkcyjnej, trwale zrównoważonej,opartej na podstawach ekologicznych, gospodarki leśnej. pogorszenie stanu zdrowotnego drzewostanów poprzez zmniejszenieodporności na zagrożenia biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne (np. wwyniku przegęszczenia, gradacji szkodników owadzich, braku przebudowy), pogorszenie warunków dla rozwoju młodego pokolenia drzew, występującychw postaci nalotów, podrostów, II piętra, wydłużenie okresu przebudowy drzewostanów niezgodnych z typemsiedliskowym lasu, nadmierne starzenie się drzewostanów może powodować obniżenie stabilnościdrzewostanów, a w konsekwencji zmiany w krajobrazie, utratę ochrony przedwiatrami, zmiany w mikroklimacie, zmiany w zbiorowiskach roślinnych, nadmierny spływ powierzchniowy, obniżenie retencji a w konsekwencjizmianę stosunków wodnych, zwiększenie zagrożenia pożarowego, zakłócenie ładu czasowego i przestrzennego w drzewostanach.Wyżej wymienione czynniki w sposób wyjątkowo niekorzystny oddziaływałyby naorganizmy żywe i człowieka. Możliwe stało by się również ograniczenie możliwościspełniania potrzeb społecznych lasów wobec ludzi.84

4 PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PLANU URZĄDZENIALASU NA ŚRODOWISKO I OBSZARY O CHARAKTERZENATUROWYM.4.1 Przewidywane oddziaływanie planu na środowisko.Ocena przewidywanego oddziaływania zapisów projektu planu urządzenia lasu naśrodowisko dla Nadleśnictwa Kędzierzyn obejmuje rodzaje planowanych czynności i zadańgospodarczych oraz ich przewidywane oddziaływanie na elementy środowiska. Do zadańgospodarczych, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko zaliczamy między innymi:odnowienia, pielęgnację upraw i młodników, trzebieże, rębnie – I, II, III, IV.W skład elementów środowiska, na które może oddziaływać plan urządzenia lasuwchodzą zarówno czynniki biotyczne takie jak: różnorodność biologiczna, ludzie, rośliny,zwierzęta, oraz abiotyczne takie jak: woda, powietrze, powierzchnia ziemi, krajobraz, klimat,zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne.W analizie zastosowano skalę oddziaływania określającą wpływ dodatni, ujemny lubobojętny oraz określenie terminu oddziaływania w skali trzystopniowej (1-krótkoterminowe,2-średnioterminowe, 3-długoterminowe). Należy jednak zwrócić uwagę, że oddziaływaniełączne planowanych czynności i zadań gospodarczych nie zawsze jest ich prostą sumą.Pozytywna ocena łączna może być wynikiem braku zaplanowanych czynności, np.: wprzypadku lasów łęgowych, olsów i innych naturalnych formacji przyrodniczych brakzaplanowanych działań gospodarczych ma charakter pozytywny.4.1.1 Oddziaływanie na różnorodność biologiczną.Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jegoorganizacji. Różnorodność biologiczną można podzielić na:a) różnorodność gatunkową – bogactwo roślin i zwierząt,b) różnorodność genetyczną (wewnątrzgatunkową) – zróżnicowanie genówposzczególnych gatunków,c) różnorodność ekosystemów – bogactwo siedlisk warunkujących bogactwoekosystemów.Ważnym elementem wpływającym na różnorodność biologiczną są siedliskahydrogeniczne. Bagienne typy siedliskowe lasu zajmują prawie 1,39 % powierzchni leśnejNadleśnictwa Kędzierzyn. Poza nimi jako bagna opisano 5 wydzieleń (9,42 ha). Stwarza todogodne warunki do kształtowania siedlisk bagiennych oraz biotopów dla roślin i zwierzątzwiązanych z środowiskiem wodnym. Głównym czynnikiem warunkującym właściwe85

zachowanie siedlisk hydrogenicznych jest utrzymanie stosunków wodnych. Na siedliskachbagiennych (LMB, OlJ), nie planowano rębni a jedynie zabiegi pielęgnacyjne, a w stosunkudo bagien nie planowano żadnych zadań gospodarczych. Zabiegi te nie wpłyną negatywnie nakształtowanie stosunków wodnych. Można zatem przypuszczać, że stan zachowania siedliskhydrogenicznych nie ulenie pogorszeniu.Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Kędzierzyn określa zasady postępowaniamające na celu ochronę różnorodności biologicznej w oparciu o zarządzenia obowiązujące wLasach Państwowych. Na podstawie tych dokumentów określono wybrane istotne zasadypostępowania.Różnorodność gatunkowa. Materiał sadzeniowy powinien pochodzić z jak największej liczby osobników oraz zróżnych miejsc Nadleśnictwa – docelowo ograniczy to zubażanie różnorodnościgenowej, Dolesianie luk i pojawiających się przerw w zwarciu (przerzedzeń) wykorzystaćnależy do wprowadzania gatunków biocenotycznych niezależnie od wiekudrzewostanu, Należy zwracać uwagę na skład gatunkowy piętra górnego, młodego pokolenia ipodszytu – stosowanie zalecanego składu gatunkowego, dużej liczby domieszekbiocenotycznych. Właściwa pielęgnacja drzewostanu i podrostu, oraz wprowadzaniepodsadzeń, wzbogaci różnorodność gatunkową biocenozy leśnej. Wszelkieczynności gospodarcze w drzewostanie należy realizować tak, by wytworzyły siękorzystne warunki dla rozwoju wszystkich warstw lasu.Zapisy planu urządzenia lasu przyczyniają się do ochrony różnorodności gatunkowejpoprzez zainwentaryzowanie znanych stanowisk roślin i zwierząt chronionych, orazprzedstawienie ich w zestawieniach i na odpowiednich mapach tematycznych. Informacjataka pozwoli odpowiednio dostosować prace gospodarcze w lasach do zasad ochrony tychgatunków i przez to przyczyni się do ich zachowania.Szczególnie cenne gatunki chronionych roślin występują również na terenienielicznych form ochrony przyrody, zlokalizowanych w Nadleśnictwie Kędzierzyn, dlaktórych generalnie nie planowano żadnych zadań gospodarczych. W związku z tym przyjętezasady gospodarki nie będą negatywnie oddziaływać na biotopy tych roślin. Zagrożenia iszczegółowe sposoby ochrony określone zostaną w planach ochrony dla różnych formochrony przyrody, na których te rośliny występują. Na biotopy gatunków chronionych roślinwystępujące powszechnie (np. kruszyna pospolita), wpływ zmian wynikających z cyklurozwojowego drzewostanów nie oddziałuje znacząco negatywnie z uwagi na dużą liczebność86

populacji. Chwilowy zanik niektórych stanowisk gatunków częstych nie wpłynie negatywniena liczebność populacji, a stanowiska utracone z czasem się odbudują.Różnorodność genetyczna.Najważniejszym elementem wzbogacania różnorodności genetycznej jestprotegowanie odnowienia naturalnego, które nabiera coraz większego znaczenia wnowoczesnej hodowli lasu, jako najlepszy sposób na zachowanie całego bogactwagenetycznego.Dla zachowania najcenniejszych ekotypów drzew Nadleśnictwo prowadzi działania zzakresu nasiennictwa i selekcji. W planie zamieszczono wykazy i zestawienia bazy nasiennejleśnego materiału podstawowego. Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn bazę nasiennąstanowią gospodarcze drzewostany nasienne, oraz drzewa mateczne (doborowe).Ideą tworzenia różnorodnej bazy nasiennej jest możliwość pozyskiwania materiałusiewnego (głównie drzew i krzewów leśnych), z jak największej liczby osobników oraz zróżnych miejsc Nadleśnictwa.Różnorodność ekosystemów.W celu zachowania różnorodności ekosystemów plan zwraca uwagę m.in. na: Wykorzystanie wykonanego w ramach urządzania lasu operatu glebowo siedliskowego,który posłuży do lepszego rozpoznania gleb i siedlisk leśnych i przyczyni się dodostosowania zadań w zakresie hodowli lasu do wymogów występujących siedlisk. Jak najpełniejsze wykorzystanie zmienności mikrosiedlisk poprzez wprowadzanie na tepowierzchnie odpowiadających im gatunków. Zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnych zbiorowisk nieleśnych jak: źródliska,młaki i torfowiska oraz śródleśne łąki i polany. Wykonanie przewidzianej w planie przebudowy drzewostanów o składzie gatunkowymniezgodnym z siedliskiem. Będzie to skutkowało w przyszłości wzrostemróżnorodności biologicznej oraz poprawą stanu zdrowotnego lasu. Pozostawienie niektórych gruntów leśnych do naturalnej i spontanicznej sukcesji zzaleceniem nie planowania zabiegów gospodarczych.W perspektywie zarówno krótkookresowej, średnio-, jak i długoterminowej w wynikuprzebudowy niektórych drzewostanów należy się spodziewać ukształtowania zróżnicowanychwiekowo i gatunkowo drzewostanów, co zdecydowanie dodatnio wpłynie na różnorodnośćekosystemów.Zapisy projektu planu urządzenia lasu dodatkowo przewidują ochronę cennychsiedlisk przyrodniczych oraz znanych stanowisk chronionych roślin i zwierząt w powiązaniu z87

prowadzeniem racjonalnej gospodarki leśnej. Należy stwierdzić, że wpływ zapisów projektuplanu urządzenia lasu na różnorodność biologiczną będzie w długim okresie czasuzdecydowanie dodatni.4.1.2 Oddziaływanie na ludzi.Oddziaływanie zapisów projektu planu urządzenia lasu na ludzi należy rozpatrywać wdwóch wymiarach. Pierwszym są korzyści ekonomiczne związane z funkcją produkcyjnąlasu, realizowaną przede wszystkim poprzez pozyskanie drewna. Drugim wymiarem sąszeroko rozumiane korzyści o charakterze społecznym. Możliwość realizowania funkcjiekonomicznej lasu wiąże się ściśle z wymogami planu, ponieważ prowadzenie gospodarkileśnej odbywa się wyłącznie w oparciu o zapisy tego dokumentu. Korzystny wpływpostanowień planu na ludzi uwidacznia się poprzez zapewnienie, pracy i dochodów zarównospołecznościom lokalnym, zamieszkującym teren Nadleśnictwa, jak też w szerszym ujęciu,grupom zawodowym związanym z leśnictwem i branżą drzewną. Trudnym do zmierzeniaaspektem ekonomicznym, który wiąże się z zasadą zachowania trwałości lasów, oraz ichpowszechnej dostępności, są korzyści (dochody) związane z możliwością pozyskania runaleśnego. Pośredni wpływ na ludzi uwidacznia się poprzez wpływ lasu na klimat lokalny(mikroklimat), stabilizację składu atmosfery, ochronę powietrza, wzbogacenie krajobrazu,regulację stosunków wodnych, akumulację zasobów wodnych. Duże zdolności retencyjnelasu (zdolność zatrzymywania wód opadowych) powodują, że spływ wód opadowych dootwartych cieków ulega regulacji, co w dużej mierze przyczynia się m.in. do osłabienianiebezpieczeństwa wystąpienia powodzi. Dodatni wpływ zapisów planu w wymiarzespołecznym jest związany, przede wszystkim z szerokim udostępnianiem lasów jako miejscarekreacji, wypoczynku oraz prowadzenia różnorodnych działań z zakresu promocji i edukacjiekologicznej min. prowadzenie zajęć z młodzieżą, organizowane cyklicznych akcjiplenerowych, oraz zajęć terenowych w oparciu o wytyczone i oznakowane ścieżkidydaktyczno-edukacyjne i obiekty edukacji leśnej.Zadania związane z tymi zagadnieniami są opisane w części składowej projektu planuurządzenia lasu, jaką jest program ochrony przyrody w nadleśnictwie z zaleceniemkontynuowania. Zapisy planu, a w szczególności programu ochrony przyrody, mogą byćpomocne dla Nadleśnictwa przy projektowaniu miejsc turystyczno – rekreacyjnych, szlakówturystycznych, ścieżek edukacyjnych, oraz edukacji przyrodniczo-leśnej. Wpływ zapisówprojektu planu urządzenia lasu na ludzi, zarówno w krótkim, jak też w długim okresie czasunależy uznać za dodatni.88

4.1.3 Oddziaływanie na chronione i rzadkie gatunki roślin i zwierząt.Ocenę oddziaływania zapisów projektu planu urządzenia lasu na chronione i rzadkiegatunki roślin i zwierząt przeprowadzono z zastosowaniem analizy dostępnych danych owystępowaniu gatunków, zebranych podczas prac terenowych, w oparciu o ankiety zebraneod pracowników Nadleśnictwa Kędzierzyn przez wykonawców planu i na podstawiedostępnej literatury, aktualnej wiedzy o biologii i ekologii gatunków chronionych.Uwzględniono także wyniki inwentaryzacji przyrodniczej siedlisk i gatunków ważnych dlaWspólnoty (w tym priorytetowych) przeprowadzonej przez Nadleśnictwo Kędzierzyn wlatach 2006-2009, oraz „Raport o ochronie przyrody w nadleśnictwie Kędzierzyn w oparciu oinwentaryzację Natura 2000" zestawiony wg stanu na 31.12.2009 roku przez ArkadiuszaMańczyka, na podstawie przeprowadzonych na zlecenie Nadleśnictwa dokładnych badańnaukowych.W projekcie planu urządzenia lasu i programie ochrony przyrody kompleksowozostały zestawione wszystkie wykonywane dotychczas inwentaryzacje gatunków chronionychi rzadkich. Informacje te zostały umieszczone w odpowiednich elementach planu iuwzględnione przy planowaniu zabiegów gospodarczych. Zaprojektowane w projekcie planuwskazania gospodarcze dają możliwość należytej ochrony dla poszczególnych gatunków.W Nadleśnictwie Kędzierzyn spośród roślin chronionych wybrano gatunki specjalnejtroski, do których zaliczono zlokalizowane na gruntach Nadleśnictwa gatunki naturowe(Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisknaturalnych oraz dzikiej fauny i flory) oraz wymienione w „Czerwonej księdze roślinwojewództwa opolskiego”. Spośród nich na terenie Nadleśnictwa zainwentaryzowano jedynierosiczkę okrągłolistną (Drosera rotundifolia L.). Należy w jej przypadku zwrócić szczególnąuwagę na zachowanie obecnych stosunków wodnych, gdyż głównie one decydują o istnieniusiedlisk bagiennych i roślinności z nimi związanej. Występowanie rosiczki dotyczy jedynie 3wydzieleń (leśnictwo Kotlarnia - 260a, 239d, 240d). Dla wydzielenia 260a (stanowiącegogrunt leśny – SUKCESJA) nie przewiduje się wykonywania jakichkolwiek zabiegówgospodarczych. W wydzieleniach 239d i 240d, w projekcie Planu przewidziano zabiegipielęgnacyjne w postaci czyszczeń późnych z masą. W przypadku tych wydzieleń nie należyprzeprowadzać jakiejkolwiek regulacji stosunków wodnych, bo może to spowodować zmianyw dynamice populacji rosiczki okrągłolistnej. Ponadto w celu zachowania istniejącychstanowisk zaleca się również ochronę czynną obejmują kontrolę efektów wykonanychzabiegów pielęgnacyjnych, poprzez coroczny monitoring (kontrolę liczby i rozmieszczeniastanowisk rosiczki okrągłolistnej (Drosera rotundifolia L.).W przypadku stwierdzenia występowania innych gatunków specjalnej troski, miejscaich występowania należy objąć szczególną ochroną i prowadzić coroczny monitoring ich89

stanu (np. potwierdzenie występowania, data, liczba osobników). Ewentualne zabiegigospodarcze należy realizować w sposób zapewniający zachowanie ich stanu. Należy równieżewentualne wyniki monitoringu zamieszczać w tabelach zawartych w wyciągach z ProgramuOchrony Przyrody przekazanych do poszczególnych leśnictw.Brak jest obecnie szczegółowej inwentaryzacji występowania gatunkównaczyniowych rzadkich tj. takich, których siedliska występują w Nadleśnictwie wrozproszeniu, na niewielkich powierzchniach lub na skraju zasięgu. Zestawienie pełnej listyroślin na tak dużym obszarze, jak omawiane Nadleśnictwo jest bardzo trudne i wymagawieloletnich prac florystycznych.W przypadku gatunków rzadkich występujących na terenie Nadleśnictwa przywykonywaniu prac leśnych należy zwrócić uwagę na ochronę ich stanowisk. Zaleca się, abyw miejscach występowania gatunków chronionych lub rzadkich, prace związane zpozyskaniem drewna i jego zrywką, przeprowadzaniem cięć pielęgnacyjnych realizować wsposób pozwalający uniknąć dużych zniszczeń runa, ściółki i gleby. Przykładem może być np.planowanie pozyskania zimą, przy pokrywie śnieżnej, wyznaczanie szlaków zrywkowych zominięciem stanowisk roślin chronionych, pozostawianie (przy cięciach rębnych) biogrup ikęp z wszystkimi warstwami lasu. Wykonanie przytoczonych zabiegów wymaga również,aby przy wyznaczaniu szlaków zrywkowych oraz podczas wykonywania cięć omijaćstanowiska roślin chronionych oraz przy użytkowaniu rębnym rębnią częściową pozostawiaćbiogrupy i kępy z wszystkimi warstwami lasu. Są to bardzo istotne zalecenia szczególnie wodniesieniu do wykonywania cięć uprzątających w ramach rębni częściowejwielkopowierzchniowej. Zastosowanie tych cięć podyktowane jest koniecznością odsłanianiapodrostów i nalotów i projektowane w drzewostanach w fazie zaawansowanej klasyodnowienia. Pozostawienie biogrup starodrzewu pozwoli uniknąć negatywnegooddziaływania zabiegów na stanowiska roślin chronionych.W ramach aktualizacji Programu Ochrony Przyrody należy również na bieżącoinwentaryzować nowe i weryfikować zasięg istniejących stanowisk roślin chronionych. Wprzypadku gatunków występujących powszechnie (np. Kruszyna pospolita) z uwagi na ichliczebność racjonalnie prowadzona gospodarka leśna nie wpłynie na stan ich populacji. Niezachodzi więc potrzeba specjalnego ich traktowania.Program ochrony przyrody zawiera wytyczne w zakresie ochrony i tworzeniawarunków bytowania ptaków, płazów i gadów, zwierząt związanych z martwym irozkładającym się drewnem.W odniesieniu do ptaków przewiduje się pozostawianie przestojów i drzewdziuplastych, oraz sukcesywne inwentaryzowanie drzew z gniazdami ptaków drapieżnych i90

gatunków strefowych. W przypadku stwierdzenia gniazd gatunków strefowych składane będąwnioski o wyznaczenie stref ochronnych.Projekt planu U.L. zaleca kontynuować rozwieszanie skrzynek lęgowych, oraz nawiększych otwartych przestrzeniach instalować czatownie (tyczki z poprzeczką).W miejscach obserwacji rzadkich i cennych gatunków gadów - zaleca się pozostawiaćuformowane w stosy gałęzie, a w odniesieniu do płazów należy chronić miejsca ich rozrodu.Ważnym problemem jest ochrona zagrożonych gatunków związanych ześrodowiskiem rozkładającego się drewna. Ksylobionty są grupą organizmów, na które należyzwrócić szczególną uwagę. W celu ich ochrony należy systematycznie pozostawiać w lesiecoraz więcej martwego, rozkładającego się drewna, które jest środowiskiem życia tychorganizmów. Większa ilość martwego drewna w lesie to wzrost ilości i liczebności gatunkówroślin i zwierząt z nim związanych. Współczesna ochrona lasu nie neguje pozostawiania wlesie części drewna do naturalnego rozkładu.Dla ochrony mrowisk zastosowano grodzenie drewnianymi żerdziami. Mrowiskachronione są przede wszystkim tam, gdzie są narażone na mechaniczne uszkodzenia, np. przydrogach oraz szlakach turystycznych.Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn potencjalnie może wystąpić również konfliktpomiędzy koniecznością ochrony lęgów niektórych gatunków ptaków a zasadą powszechnejdostępności lasów. Zasada powszechnej dostępności lasów (nasilona penetracja lasu) możeprzyczyniać się do wystąpienia strat w lęgach chronionych gatunków ptaków. W związku ztym plan urządzenia lasu zaleca, aby penetrację i ruch turystyczny ograniczyć dowyznaczonych szlaków turystycznych i miejsc specjalnie do tego przeznaczonych. Mimozamieszczenia w planie głównie ogólnych zaleceń odnośnie ochrony zwierząt przewidywanywpływ planu należy ocenić jako pozytywny. Nie przewiduje się negatywnego oddziaływaniaplanu na chronione gatunki zwierząt.Podstawą ochrony gatunkowej roślin jest znajomość miejsc ich występowania.Informacje te znalazły się w planie urządzenia lasu i planie ochrony przyrody przekazanymdo dyspozycji pracowników LP. Pozwoli to na obserwację stanu populacji gatunkówchronionych, jak i na stosowanie w miarę potrzeb odpowiednich form ochrony. W zasięguomawianego obszaru nie stwierdzono występowania roślin z Załącznika II Dyrektywy Rady92/43/EWG. Jednak odnotowane zostały inne gatunki roślin objęte ochroną ścisłą iczęściową. Działaniem wpływającym pozytywnie na poszczególne gatunki jest równieżwyłączenie fragmentów powierzchni z gospodarowania poprzez zapisy o ich ochronie.Bardzo istotny z punktu widzenia ochrony roślin jest zapis, aby na bieżąco inwentaryzowaćnowe i aktualizować zasięg istniejących stanowisk roślin chronionych.91

Podstawą do przeprowadzenia oceny oddziaływania projektu planu na przedmiotyochrony (siedliska przyrodnicze, gatunki roślin, gatunki zwierząt) było zebranie informacji owystępujących na tych obszarach przedmiotach ochrony i analiza oddziaływaniazaprojektowanych zabiegów w miejscach ich występowania.Do przeprowadzenia takiej analizy niezbędne jest dokładne określenie miejscawystępowania poszczególnych siedlisk lub gatunków, a to niestety w wielu przypadkach byłoniemożliwe. Jako dostępne źródła danych wykorzystano przede wszystkim: Program ochronyprzyrody oraz wyniki inwentaryzacji przyrodniczej przeprowadzonej przez Lasy Państwowew latach 2006-2009. W przypadkach, kiedy możliwe było zlokalizowanie poszczególnychsiedlisk lub gatunków zestawiano wszystkie wydzielenia, w których one występowały iprzeanalizowano zaprojektowane w nich zadania gospodarcze pod kątem wymagańekologicznych danego gatunku lub siedliska.Ocena wpływu projektowanych w planie urządzenia lasu zabiegów gospodarczych naposzczególne gatunki roślin i zwierząt oraz siedliska przyrodnicze była w większościpozytywna. W przypadku zbiorowisk, które nie stanowią osobnych pododdziałów realizacjazaplanowanych dla całych pododdziałów zabiegów mogłaby przynieść negatywny skutek. Wcelu wyeliminowania negatywnego oddziaływania zastosowano rozwiązania polegające naszczególnym traktowaniu płatów w/w siedlisk, czyli oznaczeniu na mapach, wyznaczeniuotuliny i wyłączeniu z użytkowania płatów siedlisk wraz z otuliną.W przypadku występowania podlegających ochronie gatunków roślin i zwierząt,których lokalizacje są znane, we wskazaniach ogólnych i szczegółowych sformułowanozasady ich ochrony np. prowadzenie prac w okresie zimowym przy pokrywie śnieżnej,zalecenia dotyczące pozostawiania martwego drewna, zaniechanie usuwania drzewobumierających (szczególnie buka i dębu), wyłączenie niektórych drzewostanów bukowych idębowych z pozyskania.Na podstawie analizy wpływu planowanej gospodarki leśnej określonej PlanemUrządzania Lasu na dynamikę ilościową i przestrzenną populacji gatunków roślin i zwierząt,oraz na stan ochrony siedlisk leśnych, można stwierdzić brak jej negatywnego oddziaływania.W przypadku gatunków, których areał występowania jest bardzo duży (liczne gatunkiptaków) lub gatunków, dla których nie można było określić precyzyjnie miejscwystępowania, przeprowadzona analiza spodziewanych zmian struktury wiekowej igatunkowej drzewostanów pozwala przyjąć, że wskutek realizacji projektu planu urządzenialasu nie zostaną uszczuplone powierzchnie biotopów dla gatunków obecnie występujących naterenie Nadleśnictwa Kędzierzyn.W projekcie planu urządzenia lasu kompleksowo zostały zestawione wszystkiewykonywane dotychczas inwentaryzacje gatunków chronionych i rzadkich. Informacje te92

zostały umieszczone w odpowiednich elementach planu i uwzględnione przy planowaniuzabiegów gospodarczych. Zaprojektowane w planie wskazania gospodarcze dają możliwośćnależytej ochrony dla poszczególnych gatunków.Podsumowując należy stwierdzić, że realizacja ustaleń Planu Urządzania Lasu dlaNadleśnictwa Kędzierzyn nie będzie się wiązała z wystąpieniem oddziaływań skutkującymtrwałym pogorszeniem stanu populacji chronionych gatunków roślin i zwierzątwystępujących na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn. Zidentyfikowane w Prognozieoddziaływania mogą, co prawda, wpływać na fluktuacje liczebności i rozmieszczeniapopulacji gatunków zwierząt i roślin, to jednak na podstawie informacji i analiz zawartych wanalizowanym opracowaniu, można przyjąć, że zmiany te nie mają charakteru trwałego – sąnieodłącznie związane z fazami rozwoju i rozpadu drzewostanów, a więc z procesami, którerównież w warunkach naturalnych, bez ingerencji człowieka, w środowisku przyrodniczymwystępują w sposób spontaniczny. Na podkreślenie zasługują również fakt uwzględnienia wPlanie Urządzania Lasu zastosowania działań minimalizujących możliwość wystąpieniaewentualnych negatywnych oddziaływań wynikających m.in. ze sposobu prowadzenia pracleśnych. W oparciu o wyniki analiz dotyczących rodzaju, rozmieszczenia przestrzennego isposobu wykonania czynności gospodarczych przewidzianych w Planie Urządzania Lasu,można stwierdzić, że mimo okresowych fluktuacji, stanowiska chronionych gatunków roślin izwierząt oraz siedliska przyrodnicze będą utrzymane we właściwym stanie ochrony.Inwentaryzacja chronionych gatunków, zalecenia ochronne, zalecenia pozostawianiamartwego drewna pozwalają twierdzić, iż wpływ planu na chronione i rzadkie gatunki roślin izwierząt jest pozytywny i długoterminowy.4.1.4 Oddziaływanie na wodę.Podstawową funkcją w ramach wodochronności jest retencyjność zapewniającarezerwy wody w okresach jej niedoboru oraz zatrzymująca nadwyżki w okresach jej nadmiarui zagrożenia powodziowego. Woda zatrzymywana jest głównie w glebie, ale duże znaczeniema również zatrzymywanie opadów w koronach drzew, oraz „wyczesywanie” mgły. Wramach poprawienia retencyjności należy zwrócić uwagę na następujące zadania:• Podniesienie retencyjności gleb leśnych poprzez przebudowę drzewostanówzmierzające do dostosowania składu gatunkowego drzewostanów do siedlisk iprzeciwdziałania degradacji gleby.• W możliwie jak najkrótszym czasie odnawianie wylesień spowodowanychoddziaływaniem szkodliwych czynników biotycznych i abiotycznych.93

• Współdziałanie z administracją terenową, by w ramach planów zagospodarowaniaprzestrzennego gmin i miast przywrócić las w wylesionych zlewniach i strefachwododziałowych np. poprzez dostarczanie sadzonek dla odbiorców indywidualnych.• Współdziałanie z zarządcami przedsiębiorstw i kopalniami prowadzącymi eksploatacjękopalin w celu eliminacji lub złagodzenia szkód powstałych w wyniku ich wydobycia.Nieco innym zagadnieniem łączącym się również z podniesieniem retencyjnościterenów leśnych są melioracje wodne związane dotychczas jednostronnie tylko zodwodnieniem gruntów. Celem melioracji winno być polepszenie warunkówwilgotnościowych gleby, przy czym nie należy osuszać bagien, młak i torfowisk. Zabieginależy dostosować ściśle do lokalnych warunków. W miarę możliwości należy stosowaćzabudowę biologiczną (wprowadzać gatunki fitomelioracyjne). Na rowach melioracyjnychpowinien działać sprawny system zastawek.Do zagadnień kształtowania stosunków wodnych można wliczyć również ochronęśródleśnych bagien, mszarów, torfowisk, źródlisk, młak wraz z ich florą i fauną w formieużytków ekologicznych. W Nadleśnictwie jak i w gminach zastosowana została ta formyochrony obszarowej.Inną z form działań miejscowych mających na celu gromadzenie i zatrzymywaniezasobów wodnych jest mała retencja. Zabiegi małej retencji mają służyć przede wszystkimzapobieganiu ujemnym skutkom okresowych anomalii pogodowych, a także zapewniająmiejsce bytowania, rozmnażania i zimowania wielu gatunkom płazów. Stanowią równieżważny element siedliska dla ptaków i ssaków leśnych. Gromadzenie i zatrzymywanie wodymożna uzyskać poprzez stosowanie zabiegów techniczno-budowlanych i gospodarczych. Dladłuższego zatrzymania wody w obniżeniach terenu i zwiększenia jej objętości można pogłębićistniejące oczka wodne. Dogodną lokalizacją dla małych zbiorników retencyjnych są dolinymałych cieków, które po uprzednim wybudowaniu progów i przetamowań w kaskadowymukładzie zabudowy, magazynują zasoby wodne i spowalniają jej przepływ. Dla drzewostanówstworzone są w ten sposób dogodniejsze warunki mikroklimatyczne. Nadleśnictwo bierzeudział w programie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych „Zwiększanie możliwościretencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”.Plan zagospodarowania przestrzennego gmin przy przeznaczaniu terenów podzabudowę powinien przewidywać doprowadzenie tam infrastruktury komunalnej (wodociągi ikanalizacja). Udzielanie ewentualnych zezwoleń powinno być uwarunkowane zobligowaniemwłaściciela do utylizacji ścieków (stosowanie biopreparatów do podczyszczania szamb,wybudowanie przydomowej oczyszczalni ścieków).94

Konieczny jest udział Nadleśnictwa w opiniowaniu planu zagospodarowaniaprzestrzennego gmin a szczególnie tych gmin, na których prowadzona jest eksploatacjakopalin (piasków podsadzkowych – gmina Bierawa – miejscowość Kotlarnia).Zaleca się ograniczenie użytkowania na terenach źródliskowych, oraz stosowaniachemicznych środków ochrony lasu, jak również w trakcie prac leśnych bioolejów. Projektplanu urządzenia lasu zaleca również ochronę śródleśnych źródlisk, młak i torfowisk.Realizacja przez Nadleśnictwo programu małej retencji w powiązaniu z zachowaniemtrwałości lasu wpływa na ograniczenie niekorzystnych wahań poziomu wód gruntowych. WNadleśnictwie Kędzierzyn nie przewiduje się wykonywania zabiegów prowadzących dopogorszenia stosunków wodnych. Wpływ zapisów planu na stosunki wodne należy uznać zadodatni.4.1.5 Oddziaływanie na powietrze.Las działa jako naturalny filtr wody i powietrza oraz jest producentem tlenu,pochłaniając jednocześnie znaczne ilości dwutlenku węgla. Sprzyja temu bogactwo roślin itrwałe utrzymywanie pokrywy roślinnej. Zachowanie zasobów leśnych przyczynia się, więcdo poprawy parametrów powietrza. Wpływ na powietrze atmosferyczne należy uznać zadodatni.4.1.6 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi.Wyznaczenie lasów ochronnych, utrzymanie trwałej roślinności leśnej sprzyjazabezpieczeniu gleby przed erozją i wypłukiwaniem. Na terenach leśnych występująnaturalne podtypy glebowe nie przeobrażone przez działalność człowieka. Wykonywanieniektórych zaplanowanych zabiegów gospodarczych i hodowlanych może się wiązać znieznacznym przeobrażeniem wierzchniej pokrywy glebowej jednakże wpływ planu napowierzchnię ziemi w długim okresie czasu należy uznać za dodatni.4.1.7 Oddziaływanie na krajobraz.Zapisy projektu planu urządzenia lasu wpływają na kształtowanie krajobrazu leśnegopoprzez wyznaczenie zasad funkcjonowania gospodarki leśnej w zakresie odnowień,użytkowania rębnego, zachowania lasów. Określają miejsce, rodzaj oraz rozmiar działańgospodarczych i hodowlanych. Wykonywanie przewidzianych w planie zabiegówgospodarczych (np. cięcia uprzątające w rębni częściowej lub rębnia zupełna) możepowodować krótkoterminowe oddziaływanie ujemne poprzez przeobrażenia krajobrazuleśnego. Rębnie stopniowe i częściowe wykonywane są najczęściej w zróżnicowanychwiekowo drzewostanach z zaawansowanym odnowieniem (klasie odnowienia), co wynika zprzyjęcia długiego okresu odnowienia. Gwarantuje to szybkie uzyskanie zwarcia przez młody95

drzewostan i możliwość ciągłego spełniania zadań ochronnych. Ważnym aspektem wkształtowaniu krajobrazu jest odpowiedni dobór metod zagospodarowania i odnawiania lasu.Najbardziej odpowiednim sposobem zachowania trwałości i niezmienności postaci lasu wkrajobrazie jest przyjęcie rębni stopniowych zwłaszcza stopniowej udoskonalonej (Jaworski2000). Naturalność składu gatunkowego i mnogość faz rozwojowych drzewostanu,kształtowana w wyniku rębni, jest podstawowym czynnikiem różnorodności krajobrazu wskali lokalnej. Wszelkie działania gospodarcze przewidziane w projekcie planu opierają się nazasadach trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, zakładającej zachowanie i pomnażaniezasobów leśnych. Plan ochrony przyrody zawiera dodatkowo zapisy odnośnie prawidłowegokształtowania strefy ekotonowej, czyli strefy przejściowej pomiędzy dwoma różnymiekosystemami np. pomiędzy lasem i łąką, lasem i rolą czy lasem i wodą. Istotny jest równieżzapis dotyczący zachowania różnorodności i bogactwa krajobrazu zalecający pozostawienie wstanie nienaruszonym śródleśnych łąk, bagienek, polan czy różnego rodzaju nieużytkówbędących często ostoją chronionych gatunków roślin i miejscem bytowania zwierzyny.Należy wiec uznać, że w długiej perspektywie czasu, wpływ zapisów planu urządzenia lasuna krajobraz, w różnym czasie może być zróżnicowany, jednak w dłuższym okresie czasu jestdodatni. Mozaikowatość lasów, zróżnicowanie powierzchniowe, gatunkowe i wiekowewzbogacają i urozmaicają krajobraz.4.1.8 Oddziaływanie na klimat.Wpływ krótko- i średnioterminowy uwidacznia się w stabilizacji lokalnegomikroklimatu, złagodzeniu amplitudy wahań temperatury, w zwyżkach wilgotności względnejpowietrza. Pozytywny wpływ długoterminowy jest widoczny, jako łączne oddziaływanielasów całej strefy klimatycznej. Podobnie jak przy wpływie na powietrze las ma dodatniwpływ na warunki klimatyczne.Ze względu na lokalny charakter zaplanowanych prac nie przewiduje się, abyrealizacja ustaleń planu miała znaczący wpływ na klimat. Zmiany mikroklimatu podwpływem realizowanych zadań gospodarczych będą dotyczyły bezpośrednio powierzchniobjętych danym zabiegiem. Skutki tych zmian nie wpłyną jednak istotnie na warunki topo- imezoklimatyczne regionu. W związku z tym w ocenie ogólnej wpływ planu na klimatoceniany jest jako neutralny.4.1.9 Oddziaływanie na zasoby naturalne.Gospodarka leśna prowadzona jest obecnie na zasadach zachowania i powiększaniazasobów drzewnych i trwałości lasu. Głównym celem planowania urządzeniowego jestzapewnienie trwałości i ciągłości użytkowania zasobów przyrodniczych, głównieodnawialnego surowca, jakim jest drewno. PUL jest dokumentem wyznaczającym ramy dla96

takiego postępowania gospodarczego, które ma umożliwić trwały wzrost lub co najmniejutrzymanie stanu i wielkości zasobów drzewnych. W tym celu za pomocą algorytmówmatematycznych obliczone zostały tzw. etaty miąższościowe użytkowania, czyli takiewielkości użytkowania, które pozwalają wnioskować, że nie nastąpi zmniejszenie zasobówdrzewnych oraz zostaną zachowane wszelkie możliwe funkcje lasów. Etaty, te pozatwierdzeniu PUL przez Ministra Środowiska, stają się maksymalną wielkością wyrażoną wm 3 , niemożliwą do przekroczenia w trakcie obowiązywania planu urządzenia lasu.Oddziaływanie projektu planu urządzenia lasu na zasoby naturalne sprowadza się dowpływu jego zapisów na stan i wielkość zasobów drewna w lasach nadleśnictwa. Wprzypadku użytkowania rębnego poziom pozyskania został dostosowany do potrzebhodowlanych, stanu zdrowotnego oraz potrzeb przebudowy drzewostanów. Użytkowaniegłówne zaprojektowano na poziomie 28,5 % spodziewanego przyrostu zasobów bruttokierując się w głównej mierze potrzebami hodowlanymi drzewostanów. Zapas drzewnyNadleśnictwa Kędzierzyn na 01.01.2011 wynosi 1 893 402 m 3 a przeciętna miąższośćużytków rębnych na 1 ha drzewostanów wynosić będzie ok. 1,6 m 3 /ha. Prognozuje się, zatemże na 1 ha drzewostanów Nadleśnictwa Kędzierzyn, przy pełnym wykonaniu użytkówgłównych, będzie odkładał się przyrost w wysokości ok. 4,5m 3 rocznie. Tak, więc projektplanu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Kędzierzyn, przyjmuje etat użytkowania głównego(rębnego i przedrębnego) w rozmiarze zapewniającym powiększanie zasobów drzewnychstanowiących odnawialne zasoby naturalne. W długim okresie czasu oddziaływanie na zasobynaturalne będzie pozytywne.4.1.10 Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury materialnej.W trakcie wykonywania projektu planu urządzenia lasu jest sporządzany wykazwalorów kulturowych znajdujących się w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. Wykaz tenzostał zamieszczony w programie ochrony przyrody. Dzięki takim zapisom plan urządzenialasu jest ważnym źródłem informacji o zabytkach i dobrach kultury materialnej danegoterenu. Las bezpośrednio nie wpływa na zabytki i dobra kultury materialnej, tworzy natomiastniepowtarzalne ich tło, wzbogacając wnętrza krajobrazowe.4.1.11 Zestawienie zbiorcze przewidywanego oddziaływania planu na środowisko.Sumaryczne ujęcie przewidywanego oddziaływania projektu planu urządzenia lasu naśrodowisko zostało przedstawione w poniższej tabeli.Tabela XVII. Przewidywane oddziaływanie projektu planu urządzenia lasu na środowisko w granicach zasięgu terytorialnegoNadleśnictwa Kędzierzyn97

Rodzaje planowanych czynności i zadań gospodarczych oraz ich przewidywane znaczące Oddziaływanie łączneElementyoddziaływanie na elementy środowiskaplanowanychLp.środowiskaPielęgnowanie Rębnie Rębnie Rębnie Przebudowa czynności i zadańOdnowieniadrzewostanów zupełne częściowe stopniowe drzewostanów gospodarczych1 2 3 4 5 6 7 8 91.Różnorodnośćbiologiczna+1/+2/+3 +1/+2/+3 01/02/+3 +1/+2/03 +1/+2/03 +1/+2/+3 +1/+2/+32. Ludzie +1/02/+3 +1/+2/+3 01/02/+3 +1/02/+3 +1/02/+3 +1/+2/+3 +1/+2/+33. Zwierzęta -1/02/+3 01/+2/+3 -1/02/+3 -1/02/+3 -1/02/+3 01/+2/+3 -1/02/+34. Rośliny 01/+2/+3 01/02/03 -1/02/03 01/+2/+3 01/02/03 01/+2/+3 01/+2/+35. Woda +1/+2/+3 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/+2/+3 01/+2/+36. Powietrze +1/+2/+3 01/02/+3 01/02/+3 01/+2/+3 01/02/+3 +1/+2/+3 +1/+2/+37. Powierzchnia ziemi -1/02/+3 01/+2/+3 -1/02/+3 -1/02/+3 -1/02/+3 -1/+2/+3 -1/02/+38. Krajobraz +1/+2/+3 +1/+2/03 -1/02/03 -1/02/03 01/02/03 01/+2/+3 +1/+2/+39. Klimat +1/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+310. Zasoby naturalne +1/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 +1/+2/+311. Zabytki 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/0312. Dobra materialne 01/+2/+3 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/02/03 01/+2/+3 01/02/+313. Łączna ocenaoddziaływaniaprojektu planuurządzenia lasu naśrodowisko+1/+2/+3 +1/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 01/+2/+3 +1/+2/+3 +1/+2/+3Symbole przewidywanego znaczącego oddziaływania planowanych czynności gospodarczych na elementy środowiska orazsymbole dotyczące okresu tego oddziaływania:+ (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – brak znaczącego wpływu, - (minus) wpływ ujemny, negatywny,1. oddziaływanie krótkoterminowe (1-5 lat)2. oddziaływanie średnioterminowe (okres obowiazywania planu - 10 lat)3. oddziaływanie długoterminowe (jedno pokolenie drzewostanu – ok. 100 lat)(np. symbol -3. ujemnego oddziaływania długookresowego uznaje się jako równoznaczny z oddziaływaniem znacząconegatywnym).4.2 Wpływ ustaleń planu na zwierzęta i rośliny chronione w zasięgu NadleśnictwaKędzierzyn, oraz na chronione siedliska przyrodnicze.Analiza oddziaływania projektu planu urządzenia lasu obejmuje wpływ zadańgospodarczych na chronione siedliska przyrodnicze na obszarach przyrodniczych ocharakterze naturowym. W poniższych tabelach zostały zestawione informacje dotycząceprzedmiotów ochrony i planowanych na nich zabiegach gospodarczych oraz ustaloneprzyrodnicze typy lasu. W tabeli XX określono dla konkretnego siedliska powierzchnię isymbol znaczenia siedliska oraz rodzaj i powierzchnię zabiegów na nim prowadzonych.Oddziaływanie łączne planowanych zadań dla siedlisk z Dyrektywy Rady 92/43/EWG naobszarach zostało przedstawione w tabeli XXII. Jednym z kryteriów oceny był czasoddziaływania, wyróżniono tutaj oddziaływanie krótko-, średnio- i długoterminowe. Wocenie wzięto też pod uwagę naturalny zasięg siedliska, strukturę drzewostanów i funkcjekonieczne do długotrwałego zachowania siedliska oraz stan ochrony typowych gatunkówsiedliska. W ocenie dokonano także porównania gospodarczych typów drzewostanu iustalonych składów odnowienia z naturalnym składem gatunkowym lasów wgMatuszkiewicza (2007) i metodyki inwentaryzacji leśnych siedlisk przyrodniczych Natura2000 w Lasach Państwowych. Oprócz tego określono przewidywane zmiany strukturywiekowej na siedliskach Natura 2000 na początku i na końcu obowiązywania planuurządzenia lasu. Wyniki tej symulacji dla siedlisk „naturowych” zapisano w formie wykresu.98

Przedmiotem ochrony na obszarze Nadleśnictwa Kędzierzyn są siedliska o charakterzenaturowym, oraz gatunki roślin i zwierząt. Dotyczy to również tych siedlisk przyrodniczych,które potwierdzono podczas inwentaryzacji przyrodniczej Nadleśnictwa w latach 2006-2009.Podczas wykonanej w Lasach Państwowych powszechnej inwentaryzacji zasobówprzyrodniczych, obejmującej siedliska przyrodnicze oraz siedliska dzikiej fauny i flory, nagruntach Nadleśnictwa Kędzierzyn zidentyfikowano 6 leśnych siedlisk przyrodniczych.Sposób zagospodarowania przyjęty dla poszczególnych typów siedlisk przyrodniczychprzedstawiają tabele XIX i XX.Na podstawie inwentaryzacji wykonanych w ramach programu Natura 2000 naobszarze Nadleśnictwa Kędzierzyn stwierdzono występowanie następujących gatunkówzwierząt, opisanych w ramach dyrektyw: ptasiej i siedliskowej.Tabela XVIII. Gatunki ssaków, owadów i ptaków (naturowe) zlokalizowane w Nadleśnictwie Kędzierzyn.Lp. Kod Gatunek Status ochrony w Polsce Orientacyjna lokalizacjaleśnictwo, oddział, pododdział1 2 3 4 5Gatunki specjalnej troski(Gatunki chronione)Ssaki1. 13082. 13373. 13551. A1271. 1060Mopek zachodniBarbastella barbastellus L.Bóbr europejskiCastor fiber L.WydraLutra lutra L.ŻurawGrus grus L.Czerwończyk nieparek(Modraszek nieparek)Lycaena dispar HaworthPtakiOwady99ŚcisłaCzęściowaCzęściowaŚcisłaŚcisłaLeśnictwo Czajka:bunkry (schrony w Sławięcicachprzy obozie pracy z II wojnyświatowej) – inwentaryzacjazimowych schronień w dniu01.03.2007 r. (dr G. Hebda).Nie stwierdzony podczasinwentaryzacjiLeśnictwo Czajka:(w roku 2008 na wysokości oddz.16, oraz 13 (rzeka Kłodnica,ścięte świeże drzewa) w dwóchmiejscach, na Odrze (wlotKłodnicy do Odry – teren gminy).Leśnictwo Niezdrowice(rów Bojszówka, oddz. 311);Leśnictwo Pokrzywnica:(na Dębowej, oddz. 302)Leśnictwo Niezdrowice:(na żerowisku w oddz.: 320j -2,00ha- śródleśne bagno);Leśnictwo Pokrzywnica:(oddz: 303);Leśnictwo Rudziniec:(oddz.: 204 – miejsce żerowania -bagienko);Leśnictwo Blachownia(przy starym kanale);Leśnictwo Kotlarnia(pola Goszyckie – na oziminach 4osobniki), 239d (bagienko);Leśnictwo Brzeźce: (oddz. 57n –w roku 2007 – obser. para)ObserwowanyLeśnictwo Stara Kuźnia:(3 okazy, w tym 2 samce,1 samica) – oddz 213i

Lp. Kod Gatunek Status ochrony w Polsce Orientacyjna lokalizacjaleśnictwo, oddział, pododdział1 2 3 4 52. 10613. 1084*Gatunek priorytetowyModraszek nausitousPhengaris nausithousBergsträsser (Maculineanausithous Bergsträsser)Pachnica dębowa (Pachnicapróchniczka) *Osmoderma eremita ScopoliŚcisłaŚcisłaObserwowanyLeśnictwo Pokrzywnica:(2 okazy) – oddz 291kObserwowanaLeśnictwo Pokrzywnica:(1 stanowisko) – oddz 284fWpływ ustaleń planu na obszary występowania gatunków naturowych.W Nadleśnictwie spośród zwierząt chronionych wybrano gatunki specjalnej troski,do których zaliczono zlokalizowane na gruntach Nadleśnictwa gatunki naturowe (wgDyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikichptaków, oraz Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochronysiedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory) oraz gatunki wymagające objęcia ochronąstrefową.Do gatunków zwierząt stanowiących gatunki specjalnej troski zaliczono: mopkazachodniego (Barbastella barbastellus L.), bobra europejskiego (Castor fiber L.), wydrę(Lutra lutra L.), żurawia (Grus grus L.), czerwończyka nieparka (Lycaena dispar Haworth),modraszka nausitousa (Phengaris nausithous Bergsträsser) i pachnicę dębową (Osmodermaeremita Scopoli).W przypadku mopka zachodniego (Barbastella barbastellus L.), któregowystępowanie stwierdzono w schronach w Sławięcicach przy obozie pracy z II wojnyświatowej (na gruntach obcych) nie przewiduje się bezpośredniego oddziaływaniazaplanowanych zabiegów gospodarczych na jego stanowiska. Należy jednak zwrócić uwagęna wykonywanie zabiegów zaplanowanych w sąsiedztwie jego stanowisk (oddziały: 51 i 52).Dla ochrony mopka zachodniego przy wykonywaniu w tym oddziale cięć zarówno rębnychjak i pielęgnacyjnych należy pozostawiać stare dziuplaste drzewa. Zabiegi te potencjalniestwarzają zagrożenie negatywnego oddziaływania, jednak ich realizacja z zachowaniemwytycznych dotyczących ochrony tego gatunku (głównie w zakresie terminu realizacjizabiegów, poza okresem rozrodczym) nie powinna wpłynąć negatywnie na zachowanie jegobiotopów. Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływanie zapisów projektu Planu nastanowiska mopka zachodniego należy ocenić jako neutralne. Należy tu zaznaczyć, że lasstanowi jedynie bazę pokarmową mopka. Zamieszkuje on z reguły bunkry, jaskinie, schrony,strychy, a więc miejsca położone jedynie w sąsiedztwie lasów.W przypadku bobra europejskiego (Castor fiber L.), którego występowaniestwierdzono na terenie gminnym (wlot Kłodnicy do Odry), w pobliżu oddziału 16 i 13,odpowiednio wykonane w nich planowe zabiegi (głównie pielęgnacyjne), nie wpłyną100

negatywnie na zachowanie jego biotopów. Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływaniezapisów projektu Planu na stanowiska bobra europejskiego należy ocenić jako neutralne.W odniesieniu do wydry (Lutra lutra L.), w oddziałach, w których stwierdzono jejwystępowanie (oddz: 302, 311), przewidziano zabiegi pielęgnacyjne w postaci trzebieżypóźnej i czyszczeń późnych. Odpowiednio wykonane w/w planowe zabiegi pielęgnacyjne, niewpłyną negatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stan zachowania jej biotopów.Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływanie zapisów projektu Planu na stanowiskawydry należy ocenić jako neutralne.W przypadku żurawia (Grus grus L.), na części wydzieleń, w których, stwierdzonojego występowanie (śródleśne bagna), nie planuje się żadnych zabiegów gospodarczych. Naterenie Nadleśnictwa Kędzierzyn występowanie żurawi stwierdzono jedynie na żerowiskach(bagnach). Zabiegi zaplanowane w sąsiedztwie istniejących stanowisk żurawia należyrealizować z zachowaniem wytycznych dotyczących ochrony tego gatunku (głównie wzakresie terminu realizacji zabiegów poza okresem rozrodczym). Biorąc powyższe pod uwagęłączne oddziaływanie zapisów projektu Planu na stanowiska żurawia należy ocenić jakoneutralne.W przypadku czerwończyka nieparka (Lycaena dispar Haworth), w wydzieleniu, wktórym stwierdzono jego występowanie nie planuje się zabiegów gospodarczych (oddz. 213i -Ps – powierzchnia nieleśna). Odpowiednio wykonane planowe zabiegi (jedyniepielęgnacyjne), w sąsiedztwie w/w wydzielenia, nie wpłyną negatywnie na zachowanie jegobiotopów. Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływanie zapisów projektu Planu nastanowiska czerwończyka nieparka należy ocenić jako neutralne.W odniesieniu do modraszka nausitousa (Phengaris nausithous Bergsträsser),stwierdzonego w wydzieleniu 291k w projekcie Planu przewidziano jedynie zabiegipielęgnacyjne. Modraszek nausitous (Phengaris nausithous Bergsträsser) jest to gatunekstenotopowy (gatunek wysoce wyspecjalizowany, o wąskiej tolerancji ekologicznej),występujący w ściśle określonym siedlisku, w warunkach wąskiej zmienności czynnikówśrodowiskowych. Modraszek nausitous związany jest z zespołami łąk wilgotnych; jednakżejego występowanie jest ograniczone do łąk, na których występuje jego zasadnicza roślinażywicielska - krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis L.). Krwiściąg lekarski stanowijedyną roślinę pokarmową dla gatunków myrmekofilnych motyli dziennych w tym modraszkanausitousa, których gąsienice początkowo żerują w jego główkach kwiatostanowych,następnie kontynuują rozwój w gniazdach mrówek. Jednakże bezwzględnym warunkiemzasiedlenia przez modraszka nausitousa danego stanowiska jest występowanie roślinypokarmowej oraz odpowiedniego gatunku mrówki gospodarza, a takie warunki stwarzają łąkipołożone z sąsiedztwie wydzielenia 291k. Biologia tego gatunku decyduje więc o tym, iż101

modraszek nausitous pojawiają się w tym wydzieleniu w zasadzie sporadycznie, motyl tenjedynie tu zalatuje. Fakt ten decyduje o tym, iż zaplanowane w tym wydzieleniu zabiegipielęgnacyjne nie będą oddziaływać negatywnie na fluktuacje (wahania populacji) modraszkanausitousa. Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływanie zapisów projektu Planu nastanowiska modraszka nausitousa należy ocenić jako neutralne.W przypadku pachnicy dębowej (Osmoderma eremita Scopoli) w wydzieleniu 284f, wprojekcie Planu przewidziano jedynie zabiegi pielęgnacyjne. Przy ich wykonywaniu należyczęść drewna pozostawić do naturalnego rozkładu celem stworzenia odpowiednich warunkówdla rozwoju populacji pachnicy dębowej. Biorąc powyższe pod uwagę łączne oddziaływaniezapisów projektu Planu na stanowiska pachnicy dębowej należy ocenić jako neutralne.Ponadto w stosunku do wszystkich w/w gatunków specjalnej troski w celu zachowaniaistniejących populacji zaleca się również ochroną czynną obejmują kontrolę efektówwykonanych zabiegów pielęgnacyjnych, poprzez coroczny monitoring.W przypadku stwierdzenia występowania innych gatunków specjalnej troski, miejscaich występowania należy objąć szczególną ochroną i prowadzić coroczny monitoring ichstanu (np. potwierdzenie występowania, data, liczba osobników). Ewentualne zabiegigospodarcze należy realizować w sposób zapewniający zachowanie ich stanu. Należy równieżewentualne wyniki monitoringu zamieszczać w tabelach zawartych w wyciągach z ProgramuOchrony Przyrody przekazanych do poszczególnych leśnictw.Płazy stanowią również bardzo ważną część składową ekosystemów leśnychNadleśnictwa Kędzierzyn. Z powodu swej wyjątkowej wrażliwości na negatywne zmianyzachodzące w środowisku naturalnym, mogą one spełniać rolę bioindykatorów, czyliwskaźników informujących o negatywnych zmianach zachodzących w środowisku.Wymienione w Programie Ochrony Przyrody gatunki płazów są zwierzętamiziemnowodnymi, składającymi jaja w wodzie a zimującymi na lądzie. Dlatego też w celudoskonalenia działań w zakresie ochrony płazów zaleca się więc, zachować w stanienienaruszonym istniejące oczka wodne, bagienka i torfowiska, stanowiące ich naturalneśrodowisko bytowania i rozrodu.Dla większości w/w gatunków zwierząt racjonalnie prowadzona gospodarka leśna niestwarza zagrożenia stabilności ich populacji.W projekcie Planu nie wyznaczono obecnie stref ochrony gatunków „strefowych”. Wprzypadku stwierdzenia gniazd gatunków „strefowych” (np. orlika krzykliwego, bocianaczarnego), należy niezwłocznie złożyć wniosek o utworzenie stref ochronnych. Ewentualnewyznaczenie stref będzie obligować Nadleśnictwo do podjęcia niezwłocznych działańpraktycznych tj. zaniechania wykonywania czynności gospodarczych w strefie ochrony102

całorocznej, a czynności w strefie ochrony okresowej wykonywać w dopuszczonym prawemterminach.103

Tabela XIX. Siedliska przyrodnicze w zasięgu obszaru Nadleśnictwa Kędzierzyn.Planowane zabiegi gospodarcze (powierzchnia w ha)Lp.Nazwa i kod przedmiotu ochronyOrientacyjnapowierzchnia(w ha)Bez zabieguOdnowieniaPielęgnowaniedrzewostanówRodzaj rębniI II III IV V Razem1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12Siedliska leśne1.9110-1 - kwaśna buczyna niżowa(Luzulo luzuloidis-Fagetum)31,93 brak 5,00 36,93 brak brak 6,84 brak brak 6,842. 9130-1 - żyzna buczyna niżowa (Galio odorati-Fagetum) 7,14 7,14 brak brak brak brak brak brak brak brak3.4.5.6.9170 - grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetumbetuli) i subkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetum betuli)9190 – środkowoeuropejski acydofilny las dębowy(Calamagrostio arundinacea-Quercetum petraeae)91E0-3 - łęg jesionowo-olszowy(Fraxino-Alnetum)91F0 – łęg wiązowo-jesionowy(łęgowe lasy dębowo-jesionowo-wiązowe)(Ficario-Ulmetum minoris)655,23 25,20 42,32 633,80 4,49 3,06 22,65 86,71 brak 116,91167,12 brak 3,15 162,07 brak brak 13,93 brak brak 13,93373,56 0,10 15,47 382,55 13,41 brak 3,38 1,76 brak 18,5530,60 0,01 7,06 40,37 brak brak 6,52 brak brak 6,52104

Tabela XX. Wpływ ustaleń projektu planu na siedliska przyrodnicze w zasięgu obszaru Nadleśnictwa Kędzierzyn.L.p.Nazwa siedliskaOkres oddziaływaniana przedmiotochrony 2)Rodzaje planowanych czynności gospodarczych 3) i ich przewidywany wpływ 1) nazachowanie stanu ochrony przedmiotów ochronyPielęgnowanieRębnie RębnieRębnieBezOdnowieniastopniowezabiegudrzewostanówzupełne częściowei przerębowaOddziaływanie łączneplanowanych czynnościi zadań gospodarczychUzasadnienie dooceny oddziaływania1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 111.9110-1 - kwaśna buczynaniżowa(Luzulo luzuloidis-Fagetum)Siedliska leśne12brakbrak-00+brakbrakbrakbrak-0-0Brak negatywnychskutkówoddziaływania planu3 brak + + brak brak + +w okresiedługoterminowym2.3.4.9130-1 - żyzna buczynaniżowa (Galio odorati-Fagetum)9170 - grądśrodkowoeuropejski (Galiosylvatici-Carpinetum betuli) isubkontynentalny (Tiliocordatae-Carpinetumbetuli)cordatae-Carpinetumbetuli)9190 – środkowoeuropejskiacydofilny las dębowy(Calamagrostioarundinacea-Quercetumpetraeae)1 brak brak brak brak brak brak brak2 brak brak brak brak brak brak brak3 brak brak brak brak brak brak brakBrak negatywnychskutkówoddziaływania planu1200-00+-0-0-0-0Brak negatywnychskutkówoddziaływania planu3 0 + + + + + +w okresiedługoterminowym12brakbrak-00+brakbrakbrakbrak-0-0Brak negatywnychskutkówoddziaływania planu3 brak + + brak brak + +w okresiedługoterminowym5.91E0-3 - łęg jesionowoolszowy(Fraxino-Alnetum)1200-00+-0brakbrak-0-0Brak negatywnychskutkówoddziaływania planu3 0 + + + brak + +w okresiedługoterminowym105

L.p.Nazwa siedliskaOkres oddziaływaniana przedmiotochrony 2)Rodzaje planowanych czynności gospodarczych 3) i ich przewidywany wpływ 1) nazachowanie stanu ochrony przedmiotów ochronyPielęgnoRębnieBezwanie Rębnie RębnieOdnowieniastopniowezabiegudrzewostanówzupełne częściowei przerębowaOddziaływanie łączneplanowanych czynnościi zadań gospodarczychUzasadnienie dooceny oddziaływania1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 116.91F0 - łęg wiązowojesionowy(łęgowe lasy dębowojesionowo-wiązowe)(Ficario-Ulmetum minoris)1200-00+brakbrakbrakbrak0+0+Brak negatywnychskutkówoddziaływania planu3 0 + + brak brak + +w okresiedługoterminowym1) Symbole wpływu planowanych czynności gospodarczych na stan ochrony przedmiotów ochrony :+ (plus) – wpływ dodatni, pozytywny; 0 (zero) – wpływ obojętny, - (minus) wpływ ujemny, negatywny, brak – gdy brak danej czynności w planie,2) Symbole dotyczące okresu tego oddziaływania: 1. oddziaływanie krótkoterminowe, 2.oddziaływanie średnioterminowe, 3. oddziaływanie długoterminowe,3)Zadania gospodarcze formułowane na poziomie ogólnym (nie adresowane do wydzieleń drzewostanowych) nie kwalifikują się do ujęcia w formie macierzy, stąd omówienie ich przewidywanego wpływumożliwe tylko w formie tekstowej pod tabelą.106

Z przedstawionych danych wynika, że: Nie planuje się zalesiania gruntów; Na siedlisku leśnym 9130 nie planuje się jakichkolwiek działań gospodarczych; Pielęgnowanie drzewostanów (CW, CP, TW, TP) planowane do wykonania naleśnych siedliskach przyrodniczych (9110-1, 9170, 9190, 91E0-3, 91F0) powinnoprzyczynić się do poprawienia niektórych parametrów siedliska i wyeliminowaniagatunków niepożądanych; W przypadku czyszczeń wczesnych (CW), czyszczeń późnych (CP), trzebieżywczesnych (TW), trzebieży późnych (TP), należy spodziewać się możliwościwystąpienia długoterminowego oddziaływania pozytywnego. Wykonanie tychzabiegów w zakresie dostosowanym do przyrodniczych wymogówposzczególnych siedlisk, spowoduje, że eliminowane będą gatunki niepożądane,obce ekologicznie powodujące zniekształcenie siedlisk. Rozluźnienie zwarciadrzewostanu dodatkowo wpłynie na poprawę warunków świetlnych dlachronionych zbiorowisk leśnych; W przypadku zastosowania rębni II, III i IV stwierdzono brak średniookresowegooddziaływania negatywnego; Grąd środkowoeuropejski – 9170 - (Galio sylvatici-Carpinetum betuli) isubkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetum betuli) jest na terenie NadleśnictwaKędzierzyn dominującym siedliskiem zajmującym około 52 % powierzchniwszystkich siedlisk przyrodniczych zaliczonych do sieci Natura 2000. W projekcieplanu urządzania lasu większość siedlisk grądu środkowoeuropejskiego isubkontynentalnego zagospodarowana jest zabiegiem pielęgnacji drzewostanów(CW, CP, TW, TP). Spośród rębni najczęściej projektowaną rębnią jest rębniastopniowa gniazdowa udoskonalona - IVD (znacznie rzadziej gniazdowaczęściowa (IIIB) i zupełna (IIIA).). Rębnia IVd prowadzi do powstawaniadrzewostanów o dużym zróżnicowaniu gatunkowym, strukturalnym i wiekowym,a długi okres odnowienia sprzyja powstawaniu naturalnego odnowienia o składziegatunkowym zgodnym z gospodarczym typem drzewostanu.Ochrona leśnych siedlisk przyrodniczych odbywa się w dwojaki sposób: poprzezzachowanie i brak ingerencji w zachodzące w nich procesy lub przez odtwarzanie tychzbiorowisk za pomocą odpowiednio dobranych rębni i składów odnowieniowych. Nachronionych siedliskach przyrodniczych zaproponowano w projekcie planu urządzenia lasustosowanie składów gatunkowych upraw i gospodarczych typów drzewostanu zgodnych(oprócz nielicznych wyjątków) z naturalnymi typami lasu (Matuszkiewicz 2007).107

Zaprojektowane w ten sposób zabiegi gospodarcze nie będą wywierały w trakcie realizacjinegatywnego wpływu na siedliska, a w większości wypadków wpływ ten będzie pozytywnynp. przebudowa drzewostanów związana z wprowadzaniem gatunków odpowiednich dladanego siedliska.108

Projekt planu szczególną uwagę przywiązuje do siedliska łęgi wierzbowe, topolowe,olszowe i jesionowe formułując wytyczne odnośnie zasad postępowania na tym chronionymsiedlisku: aby nie dopuścić do negatywnego oddziaływania zaplanowanych zabiegów wdrzewostanie otaczającym siedlisko łęgów wierzbowo, topolowo, olszowojesionowych,należy pozostawiać biogrupy starodrzewu przede wszystkim wczęści wydzielenia przylegającej do chronionego siedliska przyrodniczego wformie otuliny o szerokości, co najmniej 50 m. działania hodowlane ukierunkować na utrzymanie spontanicznej różnorodnościgatunków drzew, pozostawienie pojawiających się sporadycznie podrostóworaz podszytów, pozostawienie pojawiających się luk i przerzedzeń naturalnej ispontanicznej sukcesji, na terenach wilgotnych, olsowych i łęgowych dążyć do uzyskania odnowienianaturalnego, gatunków właściwych dla tego siedliska przyrodniczego,ewentualnie poprzez umiarkowaną gospodarkę odroślową, stosować ochronę bierną, zaleca się uczestniczyć przy opracowywaniu dokumentacji związanej z jegoochroną, prowadzić szkolenia z zakresu rozpoznawania siedlisk przyrodniczychszczególnie wyżej wymienionego siedliska priorytetowego (91E0-3).109

Ogólnie na terenach podmokłych, zabagnionych, (lokalizacja ważniejszych podana wopisach taksacyjnych) należy unikać prowadzenia przez te tereny szlaków zrywkowych,dążyć, do zachowania lub ewentualnej poprawy istniejących stosunków wodnych.Na pozostałych chronionych siedliskach prowadzić działania gospodarcze zmierzającedo osiągnięcia optymalnych składów gatunkowych, szczególnie na siedliskach buczyn.Dodatkowo projekt planu urządzenia lasu nakłada na Nadleśnictwo obowiązek pozostawianiakęp starodrzewu, drzew dziuplastych i obumarłych do ich całkowitego rozkładu.Analiza przewidywanego wpływu planowanych zadań na zachowanie stanu ochronywyszczególnionych siedlisk przyrodniczych, z uwzględnieniem kryteriów zasięgu ipowierzchni, struktury drzewostanów, oraz stanu ochrony typowych gatunków siedliska,wskazuje na brak znaczącego oddziaływania zapisów planu na wyróżnione siedliska. Niestwierdza się możliwości wystąpienia oddziaływania negatywnego krótko-, średnio- orazdługoterminowego na siedliskach chronionych.110

Tabela XXI. Przewidywane zmiany struktury wiekowej drzewostanów na siedliskach leśnych o charakterze naturowym napoczątku i na końcu obowiązywania planu urządzenia lasu.LpKod i nazwa siedliska ocharakterze naturowymŁącznaorientacyjnapow. siedliska[ha]Przeciętny wiekdrzewostanów na początkuobowiązywania PULPrzeciętny wiekdrzewostanów na końcuobowiązywania PUL1 2 3 4 51.9110-1 - kwaśna buczyna niżowa(Luzulo pilosae-Fagetum) 31,93 61 712.3.4.5.6.9130-1 - żyzna buczyna niżowa(Galio odorati-Fagetum)9170 - grąd środkowoeuropejski(Galio sylvatici-Carpinetum betuli)i subkontynentalny (Tilio cordatae-Carpinetum betuli)9190 – środkowoeuropejskiacydofilny las dębowy(Calamagrostio arundinacea-Quercetum petraeae)91E0-3 - łęg jesionowo-olszowy(Fraxino-Alnetum)91F0 - łęg wiązowo-jesionowy(łęgowe lasy dębowo-jesionowowiązowe)(Ficario-Ulmetum minoris)7,14 164 174655,23 74 84167,12 58 68373,56 47 5730,60 96 106111

pielęgnacyjne wykonywane głównie na tych obszarach mają niewielki wpływ na średni wiektych siedlisk.Z porównania gospodarczych typów drzewostanów z naturalnym składemgatunkowym poszczególnych leśnych siedlisk przyrodniczych wg Matuszkiewicza wynika, żezastosowanie przyjętych dla poszczególnych siedlisk gospodarczych typów drzewostanu nasiedliskach 9110-1 (Kwaśna buczyna niżowa), oraz 91E0-3 (łęg jesionowo-olszowy), nieprzyczyni się do uproszczenia lub zniekształcenia naturalnego zróżnicowania w ramachsiedlisk przyrodniczych. Analizując siedlisko 9110-1, na którym ujęto w niektórychwariantach brzozę w GTD i w składzie gatunkowym upraw, należy jej udział ograniczać takby w drzewostanie dominował buk.Również na siedlisku 9130 (żyznej buczyny niżowej) w oparciu o przyjęte niektórewarianty GTD, częściowo odpowiadające naturalnemu typowi lasu, należy dążyć dozwiększenia udziału buka na tym siedlisku.Oceniając gospodarcze typy drzewostanów i przyjęte orientacyjne składy gatunkoweupraw można stwierdzić, że zostały uwzględnione wszystkie lasotwórcze gatunki drzewleśnych występujące naturalnie w zasięgu Nadleśnictwa, mimo że nie zawsze wprawidłowych proporcjach.Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych wymagających ochrony, w tym siedliskprzyrodniczych o znaczeniu priorytetowym, występujących w Nadleśnictwie Kędzierzyn byłapierwszym krokiem w kierunku ich rozpoznania. Kolejnym etapem jest wykonanieopracowania fitosocjologicznego obszarów Nadleśnictwa Kędzierzyn. Dzięki znajomości ichstanu i położenia możliwy będzie dobór takich sposobów prowadzenia gospodarki leśnej,które mimo niezależnych negatywnych zjawisk umożliwią utrzymanie tych siedlisk w stanieniezmienionym.Ochrona leśnych siedlisk przyrodniczych odbywa się w dwojaki sposób: poprzezzachowanie i brak ingerencji w zachodzące w nich procesy, lub przez odtwarzanie tychzbiorowisk za pomocą odpowiednio dobranych rębni i składów odnowieniowych. Nachronionych siedliskach przyrodniczych zaproponowano w projekcie planu urządzenia lasustosowanie składów gatunkowych upraw i gospodarczych typów drzewostanu zgodnych(oprócz nielicznych wyjątków) z naturalnymi typami lasu (Matuszkiewicz 2007).Zaprojektowane w ten sposób zabiegi gospodarcze nie będą wywierały w trakcie realizacjinegatywnego wpływu na siedliska, a w większości wypadków wpływ ten będzie pozytywnynp. przebudowa drzewostanów związana z wprowadzaniem gatunków odpowiednich dladanego siedliska.W projekcie planu urządzenia lasu kompleksowo zostały zestawione wszystkiewykonywane dotychczas inwentaryzacje gatunków chronionych i rzadkich. Informacje te112

zostały umieszczone w odpowiednich elementach planu i uwzględnione przy planowaniuzabiegów gospodarczych. Zaprojektowane w planie wskazania gospodarcze dają możliwośćnależytej ochrony dla poszczególnych gatunków.4.3 Analiza wpływu zapisów projektu planu urządzenia lasu na przedmioty ochronypozostałych obiektów i obszarów ochronnych.W programie ochrony przyrody zamieszczono ogólne wytyczne postępowaniaodnośnie pozostałych obiektów i obszarów ochronnych. Parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i zespoły przyrodniczokrajobrazowe.Lasy Nadleśnictwa Kędzierzyn nie znajdują się w granicach parkówkrajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu i zespołów przyrodniczokrajobrazowych. Rezerwaty przyrody.Na gruntach Nadleśnictwa nie ustanowiono rezerwatów przyrody. Pomniki przyrody – w programie ochrony przyrody zamieszczono wykazyistniejących pomników przyrody znajdujących się na gruntach Nadleśnictwa, orazogólne wytyczne w zakresie ich ochrony. Zaleca się, aby nie prowadzić szlakówzrywkowych i nie lokalizować miejsc składowania drewna w pobliżu pomników.Porządkować ich najbliższe otoczenie a ewentualne działania ochronne związanenp. z usuwaniem drzew, odsłanianiem skupisk roślin chronionych, prowadzić wporozumieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska. Na bieżącokonserwować, a w razie potrzeby uzupełniać, tablice informacyjne przy szlakachprowadzących do pomników.W programie ochrony przyrody, zgodnie z rejestrem pomników przyrodyprowadzonym przez RDOŚ w Opolu podano informacje dotyczące stanu pomników przyrody,który można ogólnie uznać jako dobry. Informację o pomnikach zamieszczono w POP,opisach taksacyjnych, oraz na odpowiednich mapach tematycznych. Zabiegi zaplanowane wwydzieleniach, w których występują pomniki przyrody nie wpłyną negatywnie na stan ichzachowania. Wykonując planowe zadania w pobliżu pomników należy zachować szczególnaostrożność, aby uniknąć uszkodzeń. Użytki ekologiczne pełnią istotną funkcję, jako, wyspy i korytarze ekologiczne,umożliwiające wędrówki gatunków i wymianę genów. Skuteczna ochrona bioróżnorodnościwymaga utworzenia sieci tego typu obiektów na terenie każdej gminy. Użytki ekologicznemogą być powoływane przez wojewodę lub rady gmin. Uwzględnia się je w miejscowymplanie zagospodarowania przestrzennego i uwidacznia w ewidencji gruntów. Na terenie113

nadleśnictwa znajduje się sześć użytków ekologicznych, utworzonych w 2003 roku w celuochrony śródleśnych bagien z oczkami wodnymi. Ochrona zachowawcza pozwolizabezpieczyć ich teren przed ewentualnym zniszczeniem, co 5 lat przeprowadzać należykontrolę stanu roślinności, wycinać krzewy w przypadku ich pojawienia się. Nie wymaga onzabiegów ochrony czynnej. Należy jednak zwrócić uwagę na stosunki wodne, gdyż togłównie one decydują o istnieniu tych torfowisk i roślinności z nimi związanych.Na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn znajduje się 6 użytków ekologicznych. Są to:Użytek ekologiczny „Naczysławki” (oddz: 310h, 310i), grunt leśny (objęty szczególnąochroną - SZCZ CHR), oraz grunt nieleśny (użytek ekologiczny na łące - E-Ł), z zaroślamiwierzbowymi. Nie wymaga on zabiegów ochrony czynnej. Należy jednak zwrócić uwagę nastosunki wodne, gdyż głównie one decydują o istnieniu siedlisk podmokłych i bagiennych iroślinności z nimi związanej. Dla użytku w projekcie Planu nie przewidziano żadnych zadańgospodarczych. Odpowiednio wykonane planowe zabiegi w sąsiedztwie użytku (zabiegipielęgnacyjne) nie wpłyną negatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stan zachowaniawalorów przyrodniczych użytku.Użytek ekologiczny „Oczko za składnicą” (oddz: 72Ag), grunt leśny (objętyszczególną ochroną - SZCZ CHR) na siedlisku LMb, stanowiący oczko wodne z roślinnościąwodną i szuwarową. Nie wymaga on zabiegów ochrony czynnej. Należy jednak zwrócićuwagę na stosunki wodne, gdyż głównie one decydują o istnieniu siedlisk podmokłych ibagiennych i roślinności z nimi związanej. Dla użytku w projekcie Planu nie przewidzianożadnych zadań gospodarczych. Odpowiednio wykonane planowe zabiegi w sąsiedztwieużytku (trzebież późna) nie wpłyną negatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stanzachowania walorów przyrodniczych użytku.Użytek ekologiczny „Ostojnik” (oddz: 40f), grunt nieleśny (użytek ekologiczny nanieużytku - E-N), chroniący bagno wraz z otaczającą go roślinnością szuwarową, miejscerozrodu płazów. Nie wymaga on zabiegów ochrony czynnej. Należy jednak zwrócić uwagę nastosunki wodne, gdyż głównie one decydują o istnieniu siedlisk podmokłych i bagiennych iroślinności z nimi związanej. Dla użytku w projekcie Planu nie przewidziano żadnych zadańgospodarczych. Odpowiednio wykonane planowe zabiegi w sąsiedztwie użytku (zabiegipielęgnacyjne, z wyj. oddz. 40a – rębnia IIIA) nie wpłyną negatywnie na stosunki wodne, atym samym na stan zachowania walorów przyrodniczych użytku.Użytek ekologiczny „Kaczy dół” (oddz: 55d), grunt nieleśny (użytek ekologiczny nanieużytku - E-N), stanowiący śródleśne bagno z oczkami wodnymi, torfowcami i roślinnościąszuwarową, oraz miejsce gniazdowania ptaków wodno-błotnych i rozrodu płazów. Niewymaga on zabiegów ochrony czynnej. Należy jednak zwrócić uwagę na stosunki wodne,gdyż głównie one decydują o istnieniu siedlisk podmokłych i bagiennych i roślinności z nimi114

związanej. Dla użytku w projekcie Planu nie przewidziano żadnych zadań gospodarczych.Odpowiednio wykonane planowe zabiegi w sąsiedztwie użytku (zabiegi pielęgnacyjne, z wyj.oddz. 55c – rębnia Ib), nie wpłyną negatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stanzachowania walorów przyrodniczych użytku.Użytek ekologiczny „Żabi dół” (oddz: 78n), grunt nieleśny (użytek ekologiczny nanieużytku - E-N), stanowiący bagno wraz z wierzbą łozą. Nie wymaga on zabiegów ochronyczynnej. Należy jednak zwrócić uwagę na stosunki wodne, gdyż głównie one decydują oistnieniu siedlisk podmokłych i bagiennych i roślinności z nimi związanej. Dla użytku wprojekcie Planu nie przewidziano żadnych zadań gospodarczych. Odpowiednio wykonaneplanowe zabiegi w sąsiedztwie użytku (zabiegi pielęgnacyjne - CW i TP) nie wpłynąnegatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stan zachowania walorów przyrodniczychużytku.Użytek ekologiczny „Gacek” (oddz: 107j, 107l, 107m, 108b), (użytek ekologiczny nanieużytku - E-N), chroniący krajobraz w polderze zalewowym Odry, miejsce gniazdowaniaptaków i rozrodu płazów, z roślinnością szuwarowo-bagienną. Nie wymaga on zabiegówochrony czynnej. Należy jednak zwrócić uwagę na stosunki wodne, gdyż głównie onedecydują o istnieniu siedlisk podmokłych i bagiennych i roślinności z nimi związanej. Dlaużytku w projekcie Planu nie przewidziano żadnych zadań gospodarczych. Odpowiedniowykonane planowe zabiegi w sąsiedztwie użytku (zabiegi pielęgnacyjne – CW, TW, TP) niewpłyną negatywnie na stosunki wodne, a tym samym na stan zachowania walorówprzyrodniczych użytku. Ostoja - w projekcie planu urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Kędzierzyn niewyznaczono strefy ochrony całorocznej i okresowej zwierząt i roślin chronionych.Na podstawie przedstawionej wcześniej syntetycznej charakterystykizinwentaryzowanych w Nadleśnictwie Kędzierzyn form ochrony przyrody, po uwzględnieniuich rzeczywistego stanu terenowego i warunków funkcjonowania, uwzględniając zachowanieróżnorodności biologicznej i walorów krajobrazowych, należy podkreślić wpływ pozytywnyPlanu Urządzania Lasu na istniejące formy ochrony przyrody.Z przytoczonych zapisów projektu planu urządzenia lasu wynika również, że ma onpozytywny wpływ (bezpośredni lub pośredni) na pozostałe formy ochrony przyrody.4.4 Ocena wpływu zaplanowanych zabiegów na integralność obszarów siedliskprzyrodniczych o charakterze naturowym.Przez integralność obszaru siedlisk przyrodniczych o charakterze naturowym rozumiesię spójność czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważonetrwanie populacji gatunków i siedlisk o charakterze naturowym. W projekcie planu115

urządzenia lasu nie ma zaplanowanych zabiegów mogących naruszyć integralność obszarówsiedlisk przyrodniczych o charakterze naturowym.Należy zaznaczyć, iż działania gospodarcze prowadzone na w/w przedmiotowychsiedliskach przyrodniczych winny być realizowane z uwzględnieniem właściwychuwarunkowań siedliskowych. W tym miejscu podkreślić trzeba, że ustalone na KZPGospodarcze Typy Drzewostanu (GTD), mogą być modyfikowane w konkretnymdrzewostanie, z uwzględnieniem lokalnych mikrosiedlisk, stopnia uwilgotnienia oraz stanusiedliska. Postępowanie to stanie się również odpowiednim działaniem na wzmocnienieodporności biologicznej drzewostanów.Podsumowując należy stwierdzić, że analizowany Program Ochrony Przyrodyprzygotowano, mając na względzie zapis art. 52a Ustawy o Ochronie Przyrody. Zgodnie ztym przepisem, gospodarka leśna, prowadzona na podstawie dokumentu poddanegostrategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, obejmującego oddziaływanie na dzikowystępujące populacje gatunków będących przedmiotem zainteresowania WspólnotyEuropejskiej i chronionych gatunków zwierząt oraz ich siedlisk, której ustalenia zapewniają,że czynności wykonywane zgodnie z tym dokumentem nie są szkodliwe dla zachowaniagatunku we właściwym stanie ochrony, nie naruszą zakazów, o których mowa w art. 52 ust. 1pkt 1, 3-5 i 11 Ustawy o Ochronie Przyrody.Mając na względzie skutki dotychczas realizowanej gospodarki leśnej wNadleśnictwie, można jednak przyjąć, ze przy wdrożeniu zaleceń podanych w Prognozie iPOP-ie, realizacja ustaleń Planu nie spowoduje pogorszenia stanu zachowania chronionychgatunków roślin i zwierząt, oraz naturowych siedlisk przyrodniczych.Dokument ten wypełnia, zatem kryterium określone w art. 52a Ustawy o OchroniePrzyrody.Realizacja zaprojektowanych czynności gospodarczych nie wpłynie negatywnie nasiedliska, rośliny i zwierzęta występujące na potencjalnych obszarach siedlisk o charakterzenaturowym, ani też na ekosystem jako całość, nie zaburza również spójności czynnikówstrukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji gatunków isiedlisk przyrodniczych.116

4.5 Ocena wpływu zaplanowanych zabiegów na rośliny i zwierzęta na podstawieanalizy przewidywanych zmian struktury wiekowej i gatunkowej drzewostanów.W przypadku gatunków zwierząt, których areał występowania jest bardzo duży (licznegatunki ptaków) lub gatunków roślin i zwierząt, dla których nie można było określićprecyzyjnie miejsc występowania, o wpływie zaplanowanych zabiegów można wnioskowaćna podstawie spodziewanych zmian powierzchni siedlisk ich bytowania.Ryc. Spodziewane zmiany udziału powierzchniowego w poszczególnych klasach wieku nakoniec okresu gospodarczegoZ analizy danych wynika, że w wyniku realizacji Planu U.L. największe zmianynastąpią pomiędzy Ib (11-20 l.) i IIa (21-30 l.) klasą wieku, jednak zmiany te wynikają znaturalnego procesu dojrzewania drzewostanów. Należy zwrócić uwagę na znaczącyspodziewany przyrost powierzchni KO (klas odnowienia) o około 267,74 ha, co spowoduje,że ich udział wzrośnie z 1,40% do 3,86%.Podobne zmiany zaistnieją również w strukturze miąższościowej drzewostanów.Miąższość drzewostanów w KO wzrośnie o 268 tys. m 3 , co spowoduje, że ich udziałzwiększy się z 1,66% do 7,03%. Spodziewane zmiany udziału miąższościowego wposzczególnych klasach wieku przedstawia wykres.117

Ryc. Spodziewane zmiany udziału miąższościowego w poszczególnych klasach wieku nakoniec okresu gospodarczegoPowyższe analizy wskazują, że zaprojektowane w planie urządzenia lasu dlaNadleśnictwa Kędzierzyn zabiegi gospodarcze pozytywnie wpłyną na kształtowanie strukturywiekowej drzewostanów poprzez zwiększenie powierzchniowego i miąższościowego udziałudrzewostanów starszych klas wieku.Analiza spodziewanych zmian w strukturze gatunkowej drzewostanów wykazała, żeskład gatunkowy drzewostanów Nadleśnictwa Kędzierzyn nie ulegnie istotnym zmianom.Zmniejszy się udział powierzchniowy drzewostanów brzozowych i świerkowych, na korzyśćdrzewostanów bukowych i dębowych, co jest związane z ich stopniową przebudową.Zasobność drzewostanów wzrośnie proporcjonalnie dla każdego gatunku, co jest związane zespodziewanym ogólnym wzrostem zasobów drzewnych Nadleśnictwa. Spodziewane zmianyudziału powierzchniowego i miąższościowego dla poszczególnych gatunków przedstawionona wykresach.118

Ryc. Spodziewane zmiany udziału powierzchniowego dla poszczególnych gatunków nakoniec okresu gospodarczegoRyc. Spodziewane zmiany udziału miąższościowego dla poszczególnych gatunków nakoniec okresu gospodarczego119

Przeprowadzona analiza spodziewanych zmian struktury wiekowej i gatunkowejdrzewostanów pozwala przyjąć, że wskutek realizacji projektu planu urządzenia lasu niezostaną uszczuplone powierzchnie biotopów dla gatunków roślin i zwierząt, obecniewystępujących na terenie Nadleśnictwa Kędzierzyn.120

5 ROZWIĄZANIA I WNIOSKI DO PLANU.5.1 Ogólne wytyczne i zalecenia prowadzenia racjonalnej gospodarki leśnej.Zadania w projekcie planu urządzenia lasu zostały sformułowane w taki sposób, abyprowadzona w oparciu o nie wielofunkcyjna, trwale zrównoważona gospodarka leśnaprzynosiła pozytywne efekty w wielu dziedzinach. Oznacza to działalność zmierzającą dokształtowania i wykorzystywania lasów w taki sposób i w takim tempie, aby zapewnićzachowanie ich bogactwa i różnorodności biologicznej, żywotności, potencjałuregeneracyjnego oraz wysokiej produkcyjności, przy zachowaniu zdolności do wypełnianiawszystkich ważnych funkcji ochronnych, gospodarczych i społecznych na poziomielokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów. Zgodnie z ustawą olasach podstawą prowadzenia trwale zrównoważonej gospodarki leśnej jest plan urządzenialasu.Zgodnie z zapisami projektu planu urządzenia lasu oraz programu ochrony przyrody wcelu poprawy stanu środowiska przyrodniczego gospodarka leśna powinna być prowadzonawedług Zasad Hodowli Lasu (Warszawa 2003), które określają w tym względzie następującewytyczne:a) zachowanie ekosystemów leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego;b) restytucja zdegradowanych i zniekształconych zbiorowisk metodami hodowli i ochronylasu poprzez: wykorzystanie w miarę możliwości sukcesji naturalnej, stosowanie rębni złożonych przy przebudowie i użytkowaniu starszychdrzewostanów, używanie do przebudowy i odnowień najwartościowszych miejscowychekotypów drzew z przestrzeganiem zasad regionalizacji, protegowanieodnowienia naturalnego;c) utrzymanie i wzmożenie ochronnych oraz produkcyjnych funkcji lasu poprzez corazracjonalniejsze użytkowanie główne i uboczne;d) ochronę i zachowanie różnorodności biologicznej oraz bogactwa genetycznego dzikożyjących roślin i zwierząt poprzez: zachowanie w stanie nienaruszonym śródleśnychnieużytków takich jak: bagienka, moczary, torfowiska oraz śródleśnych łąk, polan, zachowanie w dolinach rzek lasów łęgowych, olsów i innych naturalnychformacji przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunków roślin i zwierząt;e) utrzymanie i wzmożenie funkcji ochronnych lasów a w szczególności corazistotniejszych funkcji wodochronnych,121

f) utrzymanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych poprzez: zróżnicowane traktowanie drzewostanów pod względem wymogów higienylasu (tam gdzie nie stanowi to zagrożenia w lesie należy pozostawiać gałęzie iposusz jałowy, aby powstrzymać proces degradacji gleby i przyspieszyć obiegmaterii), możliwie wczesne stosowanie zabiegów pielęgnacyjnych, stosowanie chemicznej ochrony lasu tylko w razie konieczności, stosowanie w określonych warunkach zabiegów popierających ptaki ipożyteczne owady, dostosowywanie składu gatunkowego do warunków mikrosiedliskowych wpododdziałach, zróżnicowanie wiekowe i gatunkowe (pozostawianie kęp starodrzewia pocięciach uprzątających, stosowanie domieszek biocenotycznych iprodukcyjnych).Dodatkowo działania Nadleśnictwa Kędzierzyn będą zmierzać do poprawy stanuśrodowiska przyrodniczego poprzez stosowanie przyjaznych dla środowiska technologii imetod użytkowania lasu, takich jak:a) sortymentowa metoda pozyskania drewna ze zrywką ciągnikami nasiębiernymi poodpowiednio zaplanowanych i wykonanych szlakach zrywkowych,b) ustalanie terminów pozyskania i zrywki w taki sposób, aby pozwalały uniknąć dużychzniszczeń runa, ściółki i gleby i jednocześnie były dostosowane do okresównajmniejszego zagrożenia ze strony czynników biotycznych i abiotycznych,c) stosowanie technicznych środków zabezpieczania drzew pozostających na zrębie,wokół niego i wzdłuż szlaków zrywkowych, przed uszkodzeniami powstającymi wczasie transportu,d) stosowanie bioolejów w środkach technicznych.5.2 Przewidywane rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenienegatywnych oddziaływań planu na środowisko.Zapisy analizowanego w niniejszym opracowaniu projektu planu urządzenia lasu dlaNadleśnictwa Kędzierzyn nie zawierają zaleceń, których realizacja może znacząconegatywnie oddziaływać na środowisko lub siedliska i zbiorowiska przyrodnicze (naturowe),w tym w szczególności na cele ochrony tego obszaru. Procedura opracowywania planuurządzenia lasu jest procesem, podczas którego z wielu możliwych wariantów wybierane sąrozwiązania optymalne, łączące w sobie zaspokajanie potrzeb społeczno - gospodarczych iochronę przyrody. Czynności gospodarcze zawarte w planie uwzględniają zapis ustawy o122

ochronie przyrody, zabraniającej prowadzenia działań, które mogą pogorszyć stan siedliskprzyrodniczych, oraz wpłynąć negatywnie na gatunki roślin i zwierząt chronionych lubprzewidzianych do ochrony siedlisk przyrodniczych.W projekcie planu założono cele długookresowe (perspektywiczne) i krótkookresowe(doraźne) oraz przyjęto dla nich odpowiednie sposoby postępowania gospodarczego.Cele długookresowe wskazują m.in. na:a) zachowanie trwałości lasu i ciągłości jego użytkowania poprzez: optymalizowanie technicznego celu gospodarki leśnej, wyrażonego w formieprzyjętych wieków rębności; dobór właściwych sposobów zagospodarowania lasu, najkorzystniejszych dorealizacji przyjętych celów gospodarki leśnej (hodowlanych i technicznych);b) zgodność składów gatunkowych drzewostanów z możliwościami produkcyjnymisiedlisk, wyrażonymi w formie przyjętych GTD;c) planowanie gospodarki leśnej zgodnie z przepisami prawa.Wytyczenie celów krótkookresowych polegało na:a) określeniu wskazań i wytycznych postępowania gospodarczego dla poszczególnychgospodarstw;b) określeniu wskazań i wytycznych postępowania gospodarczego dla poszczególnychdrzewostanów z uwzględnieniem zróżnicowanych warunków mikrosiedliskowych orazzróżnicowanego stanu drzewostanu;c) zapewnieniu pożądanego ładu czasowego i przestrzennego w użytkowaniu lasu (podziałna ostępy, jednostki kontrolne);d) wskazaniu drzewostanów do przebudowy, których stan nie zapewniał osiągania celówgospodarki leśnej;e) określeniu wskazań i wytycznych zmierzających do zachowania równowagiekologicznej w ekosystemach leśnych, m.in. poprzez: - określenie zadań z zakresuodnowienia, pielęgnowania i ochrony lasu; określenie zadań wynikających z programu ochrony przyrody; określenie kierunku regeneracji siedlisk zniekształconych;f) planowaniu zadań.Przy określaniu lokalizacji planowanych cięć rębnych przestrzegano: wymogów ładu czasowego i przestrzennego; ograniczeń i nakazów prawnych wynikających z funkcji pełnionych przezposzczególne drzewostany; zasad i wytycznych zawartych w aktach normalizacji wewnętrznej w LasachPaństwowych (np. odnośnie długości okresów odnowienia, itp.),123

wytycznych KZP.W Nadleśnictwie Kędzierzyn zaprojektowano siedem rodzajów rębni: rębnię zupełną (wielkopowierzchniową - IA) i rębnię zupełną (pasową - IB),stosowaną w przypadku odnawiania gatunkami światłożądnymi (np. sosną,brzozą i czasami modrzewiem), dla których ta forma rębni jestodpowiednikiem występujących w naturze pożarów czy wiatrowałów.Najczęściej stosuje się na takich powierzchniach sadzenie wyhodowanych wszkółkach leśnych sadzonek. W rejonach o odpowiednich cechach klimatupozostawia się część starych drzew w celu uzyskania odnowieniasamosiewnego. Często obie metody stosuje się równolegle, zwłaszcza, kiedyna jednej powierzchni zaprojektowano udział kilku gatunków, rębnię częściową (wielkopowierzchniową - IIA i częściową pasową - IIB) –rębnia częściowa odznacza się regularnie rozłożonym użytkowaniemdrzewostanu na określonej powierzchni i prowadzonym z zastosowaniem cięćczęściowych, w średnim lub długim okresie odnowienia. Odnowienie naturalneprzeważnie gatunków ciężkonasiennych, dokonuje się obsiewem górnym podosłoną drzewostanu macierzystego, rębnię gniazdową (zupełną - IIIA i częściową - IIIB). Gniazdowe formy rębnisą odmianą wszystkich wyżej wymienionych form. Stosuje się je wtedy, gdyistnieje konieczność uzyskania zmieszania dwu gatunków – czasem o różnejdługowieczności i różnych wymaganiach świetlnych. Często są używane doprzebudowy istniejących monokultur. Na wyciętych małych(kilkudziesięcioarowych) powierzchniach doprowadza się sztucznie lub zsamosiewu do odnowienia jednego gatunku (np. dębu), a po pewnym czasie(zwanym okresem odnowienia) na pozostałej części jednym lub kilkomacięciami usuwa się stary drzewostan, odsłaniając powstałe w międzyczasienaloty innego gatunku, lub wprowadza się go sadzeniem. Jest to formadziałania naśladująca występujące w naturze zjawisko powstawania w starymlesie najpierw luk i przerzedzeń, zajmowanych przez gatunki ciężkonasienne, az biegiem czasu wypadnięcia reszty starych drzew i wejścia na ich miejscenowego pokolenia, rębnię stopniową gniazdową udoskonaloną (IVD) – rębnia stopniowa polegana stosowaniu w drzewostanie na tej samej powierzchni manipulacyjnejróżnego rodzaju cięć odnowieniowych i tworzeniu ośrodków odnowienia,poszerzanych następnie cięciami brzegowymi w ciągu zazwyczaj długiegookresu odnowienia, które prowadzą do nierównomiernego, rozłożonego w124

czasie przerzedzenia drzewostanu. W rębni tej wykorzystuje się kilka latnasiennych. Efektem tych rębni są drzewostany mieszane, różnowiekowe ozłożonej budowie przestrzennej. Należy zauważyć, że użytkowanie zasobówdrzewnych, regulowane etatem pozyskania, zaplanowano w sposób optymalnyi jest ono pochodną potrzeb wynikających z celów hodowlanych i ochronnychi ma zapewnić ciągłość produkcji. Określona w planie urządzenia lasu sumaużytków rębnych i przedrębnych w rozmiarze miąższościowym rozumiana jesti określana przez Ministra Środowiska jako rozmiar maksymalny, którego wokresie obowiązywania planu nie można przekroczyć.W związku z analizami zawartymi w prognozie należy uznać, że realizacja ustaleńPlanu Urządzania Lasu dla Nadleśnictwa Kędzierzyn na okres gospodarczy od 1 stycznia2011r. do 31 grudnia 2020r., nie naruszy zasad wynikających z ustawy o ochronie ochronyprzyrody, w tym zwłaszcza określonych w art. 33 ust.1.Plan nie zawiera projektów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać naśrodowisko, bowiem zamierzenia w nim zawarte nie są zamierzeniami inwestycyjnymi, aniteż ingerencjami polegającymi na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu.Zawarte w projekcie planu ustalenia dotyczące potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej,w tym infrastruktury turystycznej i edukacyjnej mają jedynie charakter kierunkowychwytycznych, zwykle bez konkretnej lokalizacji. W Planie nie określa się równieższczegółowych terminów i technik wykonywania działań gospodarczych. Podmiot realizującyzapisy projektu planu jest zobowiązany do przestrzegania przepisów ogólnopolskich iresortowych oraz wytycznych wydanych przez Generalną i Regionalną Dyrekcję LasówPaństwowych. Wszelkie projektowane działania gospodarcze były rozpatrywane w wieluaspektach. Zamieszczona poniżej tabela XXII przedstawia obszary gdzie istnieje ryzykonegatywnego wpływu wraz z propozycjami ewentualnych rozwiązań alternatywnych.Tabela XXII. Przewidywane obszary prawdopodobnego negatywnego wpływu zapisów planu oraz proponowane rozwiązaniaalternatywneObszar negatywnego wpływu1. Częściowa zgodność GTD zprzyrodniczym typem lasu wodniesieniu do siedliskprzyrodniczych2. Projektowanie cięć rębnych wobrębie siedlisk gatunkówchronionych3. Projektowanie cięć rębnych wpobliżu siedliska przyrodniczego91E0-3 - łęg jesionowo-olszowy(Fraxino-Alnetum)Możliwe negatywneoddziaływanieDługoterminoweŚrednioterminoweŚrednioterminowePropozycje zmian i rozwiązań alternatywnychRozmieszczenie i zasięg siedlisk przyrodniczychwymaga weryfikacji po wykonaniu opracowaniafitosocjologicznego obszarów NadleśnictwaKędzierzyn. W przypadku potwierdzeniarozbieżności w ramach uprawnieńNadleśniczego należy zmodyfikować składodnowień doprowadzając do zgodności znaturalnym składem gatunkowym siedliskStosować zasadę wyznaczania biogrup (otulin oszerokości co najmniej 50m) starodrzewu wmiejscach występowania gatunków chronionych.Pozostawianie biogrup starodrzewu (otulin oszerokości co najmniej 50m) w częściwydzielenia przylegającej do siedliskaprzyrodniczego125

5.3 Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zastosowanych w planie wraz zuzasadnieniem wyboru wariantu optymalnego.W trakcie powstawania projektu planu urządzenia lasu rozważano wnikliwie wieleróżnych wariantów. Brak realizacji planu urządzenia lasu może spowodować następująceskutki: utrudnienie realizacji zasad wielofunkcyjnej, trwale zrównoważonej, opartej napodstawach ekologicznych, gospodarki leśnej, pogorszenie stanu zdrowotnego drzewostanów poprzez zmniejszenie odpornościna zagrożenia biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne (np. w wynikuprzegęszczenia), zakłócenie ładu czasowego i przestrzennego w drzewostanach, pogorszenie warunków dla rozwoju młodego pokolenia drzew, występujących wpostaci nalotów, podrostów, II piętra, wydłużenie okresu przebudowy drzewostanów niezgodnych z siedliskowymtypem lasu, nadmierne starzenie się i rozpad drzewostanów, utrata walorów turystycznouzdrowiskowych, zwiększenie zagrożenia pożarowego, szczególnie w drzewostanach rosnących natroficznie ubogich siedliskach.W trakcie realizacji założeń planu należy zwrócić uwagę na rozłożenie wykonywaniazabiegów w takich porach roku, aby zminimalizować jakiekolwiek negatywne oddziaływaniena siedliska, oraz chronione gatunki roślin i zwierząt. Należy również dążyć do zgodnościGTD, z naturalnym składem siedlisk celem zapewnienia właściwego stanu i ochrony siedlisk.Plan urządzenia lasu (PUL) jest dokumentem, określającym zadania z zakresugospodarki leśnej na dużym poziomie szczegółowości (wskazania gospodarcze dlakonkretnych wydzieleń). Podstawą tworzenia planu są między innymi zasady trwalezrównoważonej gospodarki leśnej uwzględniające potrzeby ochrony lasów, zwłaszczaekosystemów leśnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasówszczególnie cennych. Tego typu gospodarkę prowadzi się poprzez: stopniowe dostosowywanie składów gatunkowych biocenoz leśnych do warunkówbiotopu w trakcie naturalnych bądź kierowanych procesów przebudowy, w oparciuo gospodarcze typy drzewostanów, określone na podstawie rozpoznaniasiedliskowego, skuteczną ochronę cennych elementów flory i fauny, w szczególności opisanych wprogramie ochrony przyrody obszarów i obiektów prawnie chronionych oraz126

obiektów nie objętych ochroną prawną, a cennych i ważnych dla zachowaniaróżnorodności biologicznej, zabezpieczenie takiej ilości zasobów leśnych, która zapewnia prawidłową relacjęmiędzy zapotrzebowaniem rynku na ekologiczny surowiec – drewno, azapewnieniem trwałego przyrostu zasobów leśnych, preferowanie naturalnego procesu odnawiania lasu oraz zalesiania gruntównieleśnych, a także jak najpełniejszego wykorzystywania procesów zachodzącychw ekosystemach, w lasach ochronnych wykonywanie zabiegów w sposób zapewniający zachowaniedominującej ochronnej funkcji lasu, oraz uwzględnianie na każdym etapieprowadzenia prac trwale zrównoważonej gospodarki a ponadto zapotrzebowańspołecznych.Oczywistą alternatywą dla przyjętego planu urządzenia lasu, podlegającego ocenie wtrakcie przeprowadzania procedury oceny jego oddziaływania na środowisko, jest brak PUL.Taki wariant należałoby nazwać zerowym, choć wariant ten z punktu widzeniaobowiązującego prawa jest niemożliwy. W związku z powyższym w rzeczywistości nie marealnych możliwości stworzenia wariantu zerowego PUL, a próba stworzenia wariantualternatywnego wiązałaby się ze stworzeniem drugiego planu o błędnych założeniach -niezgodnych z innymi przepisami prawa, w tym w szczególności z ustawą o lasach. Dlategodo oceny w Prognozie przedstawiony został tylko jeden wybrany optymalny wariant,najkorzystniejszy z punktu widzenia ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunkóworaz użytkowania gospodarczego lasów.Proces tworzenia ostatecznego wariantu planu jest złożony i długotrwały. Rozwiązaniaalternatywne konkretnych wskazań są analizowane w trakcie konstruowania całego PUL, aostateczny wybór dokonywany jest na etapie uzgadniania wskazań gospodarczych i planucięć. Oznacza to rozważanie na etapie tworzenia planu wielu wariantów alternatywnychzapewniających realizację przyjętych celów zgodnie z aktualnymi przepisami prawa,obowiązującymi instrukcjami i zasadą przezorności. Rozwiązania niewłaściwe, szkodliwe dlaśrodowiska lub niezgodne z przyjętymi zasadami zagospodarowania lasu są odrzucane już naetapie tworzenia PUL, a przyjęte rozwiązania podlegają ostatecznie dodatkowej analizie iocenie w trakcie tworzenia prognozy oddziaływania na środowisko dla PUL.Pierwszym etapem opracowywania wariantów alternatywnych (wariantowania) PULbyły decyzje Komisji Założeń Planu, zwołanej w celu ustalenia wytycznych i ogólnych zasadprowadzenia terenowych prac urządzeniowych. Najważniejszymi ustaleniami były: podział na gospodarstwa, czyli jednostki regulacyjne, utworzone na podstawiedominujących funkcji pełnionych przez lasy (z uwzględnieniem wszystkich127

funkcji pozostałych), a także przyjętych celów gospodarowania (z uwzględnieniemmożliwości produkcyjnych siedlisk leśnych); przyjęcie przeciętnych wieków rębności dla głównych gatunków drzew,wyznaczających przeciętny wiek osiągania celu gospodarowania; przyjęcie sposobów zagospodarowania (określonych rodzajów rębni),gospodarczych typów drzewostanów (GTD) oraz orientacyjnych składówgatunkowych upraw dla poszczególnych typów siedliskowych lasu; określenie kolejności kwalifikowania drzewostanów do przebudowy; przyjęcie średnich okresów odnowienia dla poszczególnych gospodarstw, któryoznacza przewidywany okres od zainicjowania odnowienia drzewostanuużytkowanego rębnią złożoną do cięcia uprzątającego.Ustalenia zapadły w procesie dyskusji oraz zostały zapisane w formie protokołu zposiedzenia Komisji Założeń Planu (dołączony do Elaboratu).Kolejnym etapem, na którym rozważano różne warianty, było sporządzenie wykazuprojektowanych cięć rębnych wraz z mapą przeglądową cięć. Optymalne rozplanowanie cięćużytkowania zasobów drzewnych, regulowane etatem pozyskania, jest pochodną potrzebwynikających z celów hodowlanych i ochronnych i ma zapewnić ciągłość produkcji.Pierwotny zakres cięć w planie jest następnie weryfikowany poprzez uzgodnieniezaplanowanych wstępnie zabiegów z wymogami ochrony przyrody, społecznymi, a takżezasadami planowania. Ostateczna wersja wykazu projektowanych cięć rębnych powstała wwyniku wielokrotnego korygowania sposobów realizacji użytkowania rębnego wposzczególnych gospodarstwach, a wraz z tym w poszczególnych drzewostanach. Przyokreślaniu lokalizacji planowanych cięć rębnych przestrzegane są następujące zasady: wymogu ładu czasowego i przestrzennego; ograniczeń i nakazów prawnych wynikających z funkcji pełnionych przezposzczególne drzewostany; wytycznych zawartych w aktach normalizacji wewnętrznej w LasachPaństwowych (np. odnośnie szerokości zrębów, nawrotów cięć, długości okresówodnowienia, itp.); wytycznych Komisji Założeń Planu.Wariantowanie pod kątem wymagań ochrony środowiska przeprowadzone równieżzostało na etapie tworzenia Programu Ochrony Przyrody dla nadleśnictwa (POP). WProgramie wskazano na miejsca i problemy, które wymagają szczególnego podejścia wgospodarowaniu w lasach i odpowiednio modyfikujące prowadzenie gospodarki leśnej. WPOP obok szczegółowej charakterystyki obiektów cennych przyrodniczo i kulturowoznajdujących się na terenie nadleśnictwa zamieszczono propozycje dotyczące modyfikacji128

zabiegów gospodarczych, które mogą wpłynąć negatywnie na te obiekty. Modyfikacje izalecenia te zostały opisane w sposób tekstowy przy omawianiu poszczególnych typówobiektów. Najczęstszym zaleceniem w zakresie właściwej ochrony chronionych gatunkówroślin i zwierząt oraz siedlisk przyrodniczych było odpowiednie dostosowanie terminówprzeprowadzania prac leśnych. Planowanie urządzeniowe w swoich zasadach nie uwzględniapotrzeby planowania terminów wykonania poszczególnych zabiegów, zarówno w ramachroku jak i w ramach 10-lecia, dlatego wariantowanie czasowe jest znacznie ograniczone wtrakcie tworzenia planu. W związku z tym zalecenia o konieczności wyboru odpowiednichterminów prac zamieszczono już bezpośrednio w poszczególnych częściach Prognozy.Analizowane warianty dotyczące intensywności projektowanego użytkowaniaprzedrębnego i rębnegoOstatnim etapem analizy wariantowej stało się posiedzenie Narady Techniczno–Gospodarczej, w trakcie której rozpatrywano warianty intensywności zaprojektowanegoużytkowania przedrębnego i rębnego. W trakcie NTG analizowano propozycje planu gospodarkileśnej na następny okres gospodarczy, oraz analizowano następujące warianty intensywnościprojektowanego użytkowania przedrębnego i rębnego:Wariant maksymalny - łączny etat użytkowania głównego na poziomie 625 669 m 3 ,Wariant optymalny - łączny etat użytkowania głównego na poziomie 462 649 m 3 ,Wariant z potrzeb hodowlanych - łączny etat użytkowania głównego na poziomie 431 591 m 3 .Komisja zaakceptowała zaproponowany do przyjęcia przez wykonawcę prac wariantprojektu planu „z potrzeb hodowlanych” jako najwłaściwszy z przedstawionych wariantów.W trakcie dyskusji uzgodniono, że wariant ten należy zmodyfikować, poprzez przyjęcie etatuużytkowania przedrębnego na poziomie 65% spodziewanego przyrostu w drzewostanach nieprojektowanych do użytkowania rębnego. Przyjęcie tego wariantu wynika z następującychprzesłanek: Intensywność cięć przedrębnych (wraz z przygodnymi) zrealizowana w ciąguostatnich 10 lat stanowiła 69 % spodziewanego przyrostu, a w ostatnich 5 latachbyła wyższa i stanowiła 84 % spodziewanego przyrostu. Użytkowanie przedrębnewykonane z taka intensywnością pozwoliło na właściwe wypielęgnowaniedrzewostanów co potwierdziła pełna kontrola GRI oraz wyniki inwentaryzacjiurządzeniowej. Duży udział użytków przygodnych w cięciach przedrębnych (55%) wynikający zzanieczyszczeń przemysłowych oraz powtarzających się zjawisk klęskowych(huragany, podtopienia, okiść). Potrzeba intensywnego pielęgnowania młodników na terenie byłego pożarzyskaoraz konieczność zakładania szlaków zrywkowych.129

Przeprowadzona w Prognozie analiza wariantu najkorzystniejszego (optymalnego) zpunktu widzenia ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków wskazuje na sposóboddziaływania PUL na środowisko oraz miejsca konfliktu pomiędzy gospodarką leśną iśrodowiskiem przyrodniczym. Każdej ocenie negatywnej towarzyszą wskazaniaminimalizacji oddziaływania negatywnego bądź wskazania do rezygnacji z takiego zabiegugospodarczego (o ile jest to tylko możliwe). Prognoza zawiera również zalecaniamodyfikujące prowadzenie gospodarki leśnej w stosunku do obiektów objętych ochroną,metody ochrony rzadkich i chronionych gatunków, jak również zalecenia mające na celuochronę siedlisk przyrodniczych.Analizę rozwiązań alternatywnych i wybór najkorzystniejszego wariantuprzeprowadzono podczas całego procesu planistycznego. Wariantowanie terminowe itechnologiczne było rozpatrywane głównie na etapie tworzenia zapisów w programie ochronyprzyrody, natomiast wariantowanie lokalizacyjne – na etapie tworzenia planów cięć rębnych iprzedrębnych. Ostateczną formą wariantowania Planu była Narada Techniczno-Gospodarcza,która oceniła projekt Planu oraz dokonała wyboru optymalnych zaprojektowanych zasadgospodarowania, oraz zatwierdziła odpowiedni do stanu drzewostanów rozmiar użytkowaniarębnego i przedrębnego.Podsumowując należy stwierdzić, że przedstawiona wersja planu urządzenia lasu wrazz prognozą oddziaływania na środowisko zawierają optymalne, możliwe do zastosowaniarozwiązania minimalizujące negatywny wpływ planowanych zabiegów gospodarczych naśrodowisko naturalne wypracowane podczas konstruowania planu urządzenia lasu, konsultacjispołecznych oraz tworzenia prognozy oddziaływania na środowisko. Zawiera ona równieżuwagi Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska zarówno, co do treści danychprezentowanych w PUL i POS, jak i formy ich publikacji.5.4 Ocena ogólnaPrzyjęta i zastosowana w prognozie metodyka, oparta na przypisaniu wskazańgospodarczych uwzględnionych w planie urządzenia lasu do określonych przedmiotówochrony, pozwoliła na ocenę wpływu tych wskazań na komponenty środowiskaprzyrodniczego w nadleśnictwie. W ten sposób w trakcie analiz wyróżniono sytuacje, wktórych dane wskazanie mogło mieć wpływ pozytywny, negatywny bądź neutralny orazoddziaływać krótkoterminowo, średnioterminowo lub długoterminowo.W czasie realizacji poszczególnych zapisów planu wykazano możliwość wystąpieniakrótkotrwałych negatywnych zmian, które jednak w większości przypadków ustąpią wdłuższej perspektywie czasu. Potencjalne zmiany nie spowodują utraty wartościprzyrodniczych na obszarze omawianego nadleśnictwa.130

Oceniając ogólnie zapisy planu stwierdza się, że pod warunkiem zastosowania się dozaleceń i uwag zawartych w prognozie, plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Kędzierzyn nieprzewiduje działań mogących w znaczący sposób przyczynić się do pogorszenia stanuśrodowiska oraz chronionych w nim siedlisk, gatunków roślin i zwierząt oraz pozostałychelementów środowiskowych. Zaproponowane w prognozie wskazówki ochronne dorozwiązań zawartych w PUL pozwolą na zminimalizowanie potencjalnie negatywnychskutków realizowanych zadań i zabezpieczenie interesu przyrodniczego.131

132

6 MAPY SPORZĄDZONE NA POTRZEBY ANALIZYDo sporządzenia opracowania wykorzystano warstwy map numerycznych dlaobszarów Nadleśnictwa Kędzierzyn oraz warstwy map numerycznych, będących wynikieminwentaryzacji przyrodniczej Natura 2000 przeprowadzonej w Lasach Państwowych w 2006-2009r. udostępnione przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Katowicach.6.1 Mapa siedlisk przyrodniczych i gatunków „naturowych” na tle planowanegoużytkowania rębnego.6.2 Mapa form ochrony na tle planowanego użytkowania rębnego.133

134

7 LITERATURA Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., (red.), 2009, Monitoring ptaków lęgowych. Poradnikmetodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ. Warszawa, DGLP Zarządzenie 11A DGLP z dnia 11 maja 1999r. w sprawie doskonalenia gospodarkileśnej na podstawach ekologicznych, Głowaciński Z. 2002. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce, PAN -Instytut Ochrony Przyrody, Kraków. Głowaciński Z. 2004. Polska Czerwona Księga Zwierząt. Bezkręgowce - PaństwoweWydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa. Gwiazdowicz M. Kancelaria sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz. Strategiczne Ocenyoddziaływania na Środowisko w Polsce oraz Unii Europejskiej, Herbich J. i inni, 2004, „Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – poradnikmetodyczny”, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, Instrukcja ochrony lasu, 2004 PGL LP, Instrukcja Urządzenia Lasu, 2003, DGLP, Jaworski A. „Zasady hodowli lasów górskich na podstawach ekologicznych”, 2000, Kapuściński R. Ochrona przyrody w lasach. PWRiL, Kolk A. Starzyk J. Atlas owadów uszkadzających drzewa leśne t.1, 2 MULTICO, Kujawa-Pawlaczyk J., Pawlaczyk P., 2003 r. „Ochrona rzadkich i zagrożonych roślin wlasach”. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin, Kondracki J. 2000 r. „ Geografia regionalna Polski” PWN Warszawa, Metodyka inwentaryzacji leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w LasachPaństwowych, 2007, Mirek Z., Piękoś-Mirek H., Zając A., Zając M., 1995 – Vascular plants of Poland achecklist. Polish botanical studies No. 15, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków, Matuszkiewicz J.M., 2001, Zespoły leśne Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa, Matuszkiewicz J.M. (red.), 2007, Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowychzbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski. PAN. Warszawa, Nowak A., Spałek K. (red.) 2002. Czerwona Księga Roślin Województwa Opolskiego, Pancer-Kotejowa R., Ćwikowa A., Różański W., Szwagrzyk J., 1996 – Rośliny naczynioweruna leśnego, skrypt Akademii Rolniczej im. H. Kołłątaja, Kraków, Pawlaczyk P., 2008, Natura 2000. Niezbędnik leśnika. Wydawnictwo Klubu Przyrodników.Świebodzin, Praca zbiorowa, 1990 – Siedliskowe podstawy hodowli lasu, PWRiL Warszawa, Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Kędzierzyn na lata 2001 - 2010, Drużyna UrządzeniowaRDLP w Katowicach, Katowice 2001,135

Rykowski K. (red.) 1997, Ochrona leśnej różnorodności ekologicznej. IBL Warszawa, Strony internetowe: Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Ministerstwa Środowiska,Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, miasta Kędzierzyn Koźle, Gmin Kędzierzyn-Koźle, Pawłowiczki, Leśnica, Bierawa, Cisek, Reńska Wieś, Głogówek, Ujazd, Rudziniec,oraz powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego i gliwickiego, Szujecki A. „Ekologia owadów leśnych”, PWN, Warszawa, 1980, Szujecki A. „Entomologia leśna” SGGW, Warszawa 1998, Trampler T., Kliczkowska A., Dmyterko E., Sierpińska A., 1990 - Regionalizacjaprzyrodniczo-leśna na podstawach ekologiczno-fizjograficznych, PWRiL Warszawa, Woś A., Klimat Polski, PWN, 1999. Zasady Hodowli Lasu, 2002, DGLP.136