Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması üzrə müəllimlər üçün metodik ...

Əksinə sənaye öncəsi, xüsusilə yüksək əhali sıxlığına malik olan cəmiyyətlər daha azəhəmiyyətli maddi itki daşıyırlar, lakin qarşısını alma tədbirlərinin həyata keçirilməsi vəinsanların xilas edilməsi üçün zəruri vasitələrə malik deyillər.Əhali arasında tələfat daşqının ən faciəvi və birbaşa nəticəsidir. Kənd rayonlarında torpaqlarıneroziyası və əkinlərin məhvi ilə müşayiət olunan kənd təsərrüfatı heyvanlarının tələfatı, torpaqsahələrinin su basması nəticəsində itkilər xüsusilə böyükdür. Su anbarlarda saxlanılan kəndtəsərrüfatı avadanlığını, toxumları, gübrələri, yemi zədələyir, irriqasiya sistemlərini və digər sutəchizatı mənbələrini sıradan çıxarır, yolları dağıdır. Daşqınlar şəhər əmlakına , o cümlədən bütünnöv tikililərə, mühəndis qurğularına və kommunikasiyalara, nəqliyyata, çay təsərrüfatına zərərvurur. Dolayı zərərlər adətən insan sağlamlığı və ümumi rifah üçün nəticələrlə əlaqələndirilir,lakin landşaftın gözəlliyi, rekreasiya imkanları və toxunulmamış təbiət guşələrinin qorunmasıkimi dəyərlər də nəzərə alınmalıdır. Tibbi-sanitariya xidmətlərinin normal fəaliyyəti nəqliyyatvasitələrinin və mühəndis şəbəkələrinin, xüsusilə su boru xəttinin zədələnməsi nəticəsindəolduqca çətinləşir. Daşqın nəticəsində həmin bölgənin çirklənməsi, epizootiya halları təhlükəsiyaranır, bu da əhalinin xəstələnməsinin artmasına gətirib çıxara bilər.Daşqınların mənfi təsirlərinin yumşaldılmasında proqnozlar böyük rol oynayır. Suyunsəviyyəsinin maksimal qalxmasına və ya məcranın dolub daşmasına dair proqnoz leysanyağıntılar zamanı bir neçə dəqiqə əvvəl, çayların yuxarı axarında kiçik su toplayıcılarında birneçə saat əvvəl və iri çayların aşağı axarlarında bir neçə gün əvvəl verilə bilər.Xəbərdar etmənin öncəliyi və etibarlılığı yuxarıdakı sahələrdə daşqının gedişatı haqqındalazımı məlumatların olması şərti ilə çay boyunca aşağıya doğru getdikcə artır. İnkişaf etməkdəolan ölkələrin əksəriyyəti proqnoz və xəbərdarlıq üçün tələb olunandan xeyli daha kasadməlumatlara əsaslanmalı olurlar. İnsan çaylardakı sellərin səbəb olduğu daşqınlarla fəalmübarizə aparır. Bu məqsədlə damba və bəndlər tikilir, məcralar dərinləşdirilir və düzəldilir, selsularının toplanması üçün su anbarları inşa edilir, çay hövzələrində torpaqların idarə edilməsiilə bağlı tədbirlər görülür.İnkişaf etməkdə olan və bəzən də inkişaf etmiş ölkələrdə potensial olaraq su basan rayonlarınəhalisinin əksəriyyəti üçün itkilərə məruz qalmağa hazır olma daşqınlara uyğunlaşmanınəsas üsulu olaraq qalmaqdadır. Görünür ki, əhalini və hökumət orqanlarını fəaliyyətə sövqetmək, bu təbii fəlakətlərlə bağlı ümumi idarəetmə strategiyasını işləyib hazırlamaq üçünxüsusi tədbirlər tələb olunur.3-cü Modul Daşqın79