Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması üzrə müəllimlər üçün metodik ...

Zəlzələ zamanı:• Çaxnaşmaya qapılmamalı, sakitliyi qorumalı;• əsas divarların və ya kolonların yanında, möhkəm stolların altında gizlənməli;• radio ilə verilən məlumatı daima dinləməli;• balkonlara çıxmamalı və liftdən istifadə etməməli;• bəndlər, çay vadiləri, dəniz çimərlikləri və göl sahillərində gizlənməməli – sualtı təkanlarnəticəsində dalğa vura bilər;• yerli hakimiyyət orqanlarının təlimatlarına riayət etməli;• ictimai yerlərdə ən böyük təhlükə çaxnaşmaya qapılaraq yola baxmadan qaçan izdihamdır– bu halda izdihamdan yayınaraq təhlükəsiz çıxış tapmağa çalışmalı.Zəlzələ halında yeraltı stansiyalar təhlükəsiz yer hesab edilir: metal konstruksiyalar onlarıntəkanlara davamlılığını artırırEvə qayıtdıqdan sonra:• binanın ciddi şəkildə zədələnib zədələnmədiyinə baxmalı;• kibritlərdən, elektrik alışqandan istifadə etməməli, çünki qaz sızması təhlükəsi vardır.İndiki dövrdə zəlzələlərin və onların nəticələrinin proqnozlaşdırılmasının kifayət qədər etibarlımetodları mövcud deyil. Lakin yerin səciyyəvi xüsusiyyətlərinin dəyişilməsi ilə və həmçininzəlzələ öncəsi canlı orqanizmlərin qeyri-adi davranışı ilə (onları xəbərçi adlandırırlar) alimlər teztezproqnoz tərtib edə bilirlər. Zəlzələ xəbərçiləri zəif təkanların (forşoklar) tezliyinin sürətlə artması;kosmosdan peyklər vasitəsilə aparılan müşahidə və ya lazer işıq mənbələri vasitəsilə yersəthindəki çəkilişlərlə müəyyən edilən yer qabığının deformasiyası; zəlzələ öncəsi uzununa vəeninə yayılan dalğaların sürət nisbətlərinin dəyişməsi; dağ süxurlarının elektrik müqavimətinin,quyulardakı qrunt sularının səviyyəsinin dəyişməsi; suda radonun olması və s.-dir.Hələ qədim dövrdə insanlar müşahidə etmişlər ki, zəlzələ öncəsi heyvanlar və quşlarbaş verəcək təbii fəlakət zonasını tərk edirlər, ev heyvanları isə özlərini narahat aparırlar.Zəlzələ öncəsi heyvanların qeyri-adi davranışı onunla ifadə olunur ki, məsələn: pişikləryaşayış məntəqələrini tərk edirlər və balalarını çəmənliyə aparırlar, qəfəslərdəki quşlar isəzəlzələdən 10-15 dəqiqə əvvəl uçmağa başlayırlar; təkandan əvvəl quşların qeyri-adi səslərieşidilir; pəyələrdəki heyvanlar çaxnaşmaya qapılırlar və s. Heyvanların bu cür davranışının ənağlabatan səbəbi zəlzələ öncəsi elektromaqnit sahə anomaliyaları hesab edilir.70 Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması problemi üzrə müəllimlər üçün vəsait