Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması üzrə müəllimlər üçün metodik ...

fəlakətlərlə yeni mübarizə üsullarına baxmayaraq zərər artır. İnsan yeni maddi dəyərliləritəhlükəyə məruz qoyur və həmçinin bəzi təbiət hadisələrinin təhlükəliliyini artırır. Fəlakət başverdikdə mürəkkəb yardım üsulları həmin fəlakətin qarşısının alınması üsullarından daha yaxşıişlənib hazırlanmışdır”.Dünyada daima dağ süxurlarının iri kütlələrinin daşınması, ərazilərin susuzlaşması və yaəksinə su basması ilə xarakterizə olunan təbii fəlakətlər baş verir. Onlar insan, heyvan tələfatı,əkinlərin və meşələrin məhv olması ilə müşayiət olunurlar. Bu cür hadisələrə təbii fəlakətlərdeyilir. Onlar öz dağıdıcı qüvvələri, miqyasları və əlbəttə ki, tamamilə öncədən görülməyənnəticələri ilə insanları heyrətləndirirlər.Təbii fəlakət geofi ziki vəziyyətin ekstremal şəkildə özünü büruzə verməsi, cazibə qanununun,atmosfer proseslərinin və Yerin daxili qüvvələrinin təsiri ilə şərtlənən təbii prosesdir. Fəlakətlərmaddələrin sürətli yerdəyişməsi – zəlzələlər, uçqunlar, töküntü, yer sürüşməsi, nəticəsində;enerji ayrılması zamanı – zəlzələlər və vulkanik püskürmələr; çayların, göl və dənizlərin suyununsəviyyəsinin artması nəticəsində - daşqınlar, sunamilər; böyük temperatur fərqləri ilə bağlıyaranan küləyin təsiri - tayfun, tornado, tropik siklonlar nəticəsində baş verir.Təbii fəlakətlər geoloji keçmişdə də baş vermişdir, lakin geoloji kəsiklərdə hər yerdə onlarınizləri qalmamışdır. Bir çox halda qədim fırtınaların, daşqınların, zəlzələlərin, quraqlıqların izlərieroziya tərəfi ndən məhv edilmişdir.Təbii fəlakətlər günümüzdə də baş verir. Sadəcə iqlimlə şərtlənən təbii fəlakətlərin üzərindədaha çox dayanaq.Müxtəlif mənşəli təbii fəlakətlərin müqayisə edilməsi üçün onlar üçün ümumi müqayisəliməlumatlar seçilməlidir. Bu gün bu cür ölçü vurulmuş zərərin həcmi və tələfatın sayıdır. Lakinbu məlumatları məsələn, orta əsrlərdə baş vermiş fəlakətlərlə müqayisə etmək mümkündeyil, çünki bu halda biz sərt elmi kateqoriyalardan deyil, şahidlərin subyektiv təsvirlərindənistifadə edirik. Tələfatın sayını müqayisə etmək də çətindir, çünki qədim dövrdə bir çox ərazininəhalisi müasir dövrdəkindən qat-qat az idi. Bunun üçün hər dəfə təshihedici əmsallar daxiledilməlidir, çünki təbii fəlakət zamanı tələfat sayı əhalinin ümumi sayına mütənasibdir. Soyuqrəqəmlərin arxasında necə faciələr dayanır! Lakin hal-hazırda təbii fəlakətlərin miqyasınınqiymətləndirilməsi üçün başqa meyarlar mövcud deyil və biz bu cür qiymətləndirmə ilərazılaşmaq məcburiyyətindəyik.1-ci Modul Təbii fəlakətlər61