Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması üzrə müəllimlər üçün metodik ...

Cədvəli doldurunN Yaranma səbəbi İlkin göstəriciləri Sürüşmə nəticələri1.2.3.4.“Sürüşmələr”Alınan biliklərin yoxlanılması üçün suallar.1. Sel və sürüşmə anlayışlarının tərifi ni verin. Onların arasında hansı əlaqə mövcuddur?2. Sel və sürüşmələr insan həyatına təsir etmə baxımından necə təsnifl ənir?3. Sel və sürüşmələrin baş verməsinin əsas fəsadlarını sadalayın?4. İnsanların sel və sürüşmələrdən müdafi əsi necə təşkil olunur?5. İnsanların müdafi əsi üçün vaxtından əvvəl hansı işlər görülür?6. Təbii fəlakətlər zamanı əhalinin məlumatlandırılması sistemi barəsində danışın?7. Fəlakət zamanı lazım olan hərəkətlər ardıcıllığını sadalayın?ƏSAS ANLAYIŞLAR.Sel – dağ çaylarının yatağında intensiv yağışın, buz və mövsüm qar ərimələri nəticəsindəgözlənilmədən yaranan palçıqlı və daş palçıqlı axındır.Sürüşmə – ağırlıq qüvvəsinin, xüsusilə də yumşaq materialların su ilə dolması təsiri altındayumşaq dağ süxurunun eniş üzrə düşməsidir. Təbii fəlakətlərin bir növüdür.Material mənbəyi«Sel» sözü ərəb dilindən tərcümədə «intensiv axın» deməkdir. Təbii fəlakətin bütünmiqyasını nəzərə almadığı üçün bu təsviri natamam hesab etmək olar. Kənardan baxdıqdasel dağ dərəsi ilə yuvarlanan beş mərtəbəli ev hündürlüyündə dalğanı xatırladır və bu dalğaqatar sürəti ilə hərəkət edərək yolunda duran uzun əsirli ağacları və tikintiləri məhv edərəkfəlakət törədir. Daha şiddətli sellər buzların intensiv əridiyi iyun ayında əmələ gəlir. Bu zamanəriyən buzların suyu dağ süxurunun qırıntılarında toplanır və selin yaranmasına səbəb olur.Dəniz səviyyəsindən 3000-3500 metr hündürlükdə olan moren gölü öz çərçivəsindən çıxandazəncirvari reaksiya baş verir və bunun nəticəsində getdikcə öz həcmini və sürətini artıran daşpalçıqlı axın əmələ gəlir. Böyük həcmi və sürəti olan sel öz yolunda duran bütün binaları, yollarıvə tikintiləri məhv edir. Sel axınları tutduqları miqyasa əsasən yerli, ümumi xarakterli və strukturluola bilərlər. Yerli və ümumi xarakterli sellər əsasən çayın qolunda, strukturlu sellər isəçayın əsas yatağında əmələ gəlirlər. Dərhal əmələ gəldiyi və daha böyük sürətə malik olduğu100 Təbii fəlakətlər riskinin azaldılması problemi üzrə müəllimlər üçün vəsait