Mazingira Bora - TIST

Mazingira Bora - TIST Mazingira Bora - TIST

12.07.2015 Views

Riria arimi beejaga amwe ndene ya ikundibibinini bia amemba batantatu gwita ikumina bairi, nibaritanagwa na kwirwa mantu jegiemantu jaria jathithagua ndene ya TIST, amwe nagutonya thokone ya ruugo, mbele ya gutonya ndeneya TIST bwega. Nyuma ya micemanio ya TISTithingatene, bakiritanagwa na kugaana mantu, riunibagitaga igamba gutonya kana kurega gutonya kiriTIST.Baamua gutonya kiri TIST, nibasainaga kandarasiya GhG na kambuni ya Clean Air ActionCorporation (CAAC), kambuni iria imenyaga mantuja utari mbeca, gukurukithua na kwendia antu aarimi.Amemba ba TIST nibaambiragia kuanda mitiithiurukite nja, miunda, nduuji, cukuru, njira na kanisa.Miti iji niejanaga kirundi, ikanyia ukamati mithetu,ikoongera gukaranira kwa nyomoo na imera naigekira inya gukura kwa ithaka na nyaki. Kwongera,miti niejanaga, tunda iria cirijagwa, ndawa ciagintwire, irio bia ndithia, nkuu na into bia gwaka.O uria miti igukura, irio kenda bithithua ruugo rwakaboni nirujukagua ruugone na rugekwa mutine,mirine na muthetune. Miti yetu ikathimwa,gutegerwa na gukurukithua bwega nituthithagiriambeca na ikaa kiumo kia mbeca cia o igita kirimiunda yetu.Kambuni ya Clean Air Action niguraga kujukuakwa kaboni iji ni mantu jaria tuthithagia, ikajukiamatagaria jaria jakwendeka kumigarura ikaa krediticia kaboni iria ciendagua ndene ya thoko ya nthiguruyonthe. Thaa iji, niuntu bwa baita cia ntuura, na baitacia gukaranira kwa nyomoo na imera bibingi, kreditiiji nicionagwa ciri iria njega buru ndene ya nthiguruyonthe. Arimi ba TIST nibariagwa ruugo o mwakana bakoona gicunci kia mugwanja kiri ikumi kiri baitairia ikaumania na kwendia kwa ruugo.Narua, turina gikeno kuuga ati o kiri miti milioniithanthatu, ngiri mirongo mugwanja na maganajanana ja mirongo ithatu na imwe iria yaandi ni arimiba TIST na iria irioo ndene ya Kenya iria itari, mitimilioni ithano ngiri mirongo iiri na ithatu na maganajairi ja mirongo mugwanja na jumwe ya ijinikurukithitue na urito nibwikiri kirore. Miti ijiniritite kaboni iri na urito bwa tani ngiri maganajathatu ja mirongo itantatu na magana kenda namirongo mugwanja na inana mwankira au. O mwakatani inyingi ikaritwa igekwa ni miti iji. Tani ngiri iganarimwe ria magana janana na inyanya na magana jairija mirongo inna na kenda cia kaboni niciendetue natani iria igutigara ngiri igana rimwe ria mirongomugwanja na ijiri na magana mugwanja naa mirongoiiri na kenda nigucuirwa thoko.Mbeca iria ciaumaniria na tani iria cienderuencietire kiri kuria irandu riria CAAC yajukitie mbeleya kwendia nikenda iona mbeca cia kwambiria TIStKIMERU VERSIONMantu jameru jamega kiri arimi ba TIST:Nitutegeri ngugi na twakurukithua kairi!na kuejana mbeca cia mbele kiri arimi. Nitukwendakwira arimi bonthe ati CAAc niciritirite gucua thokoiria njega buru niuntu bwa kuona mbeca iria njegaburu cia kwendia kaboni. Mbeca cia utumiri ndeneya muradi ciarikia gukinyirwa ta uria GhG ikuuga,CAAC ikambiria kugaana baita iria ikwoneka naarimi (arimi bakionaga gicunci kia mirongomugwanja kiri o igana).Turikaneni, mbeca iu cilingi na cumuni (nandi1.7) cia o muti juria juandi na jwekwa niciriagwaigita riria miti iri iminini na kwou igikaga kaboniinkai. Nitwiji ati gukaranira kwa imera na nyomoocia mithemba imingi, nkuu, irio bia antu na nyomoona baita ingi ni inene kinyacio. Kethira nitwibangeniena turina motisha, no tuthuranie mbeca ing’anindene ya igita ria miaka na gwitonyithia kiri miradiingi iria iretaga mbeca.Ni riria aki miti yakura, yumbaga gwika kaboniinyingi na nirio tukoona gicunci kia mirongomugwanja kiri o igana kia baita. Rikana kinya atiri,miti muundene ni ya murimi. Ikundi bibinini bia TISTbiria biandaga ndene ya ntuura iria cirigiritwe nithirikari, ta miitu, bakagaana baita iu cia kaboni naKFS na CFA iu. Miti ndene ya miitu ni ya KFS kananthiguru iu.Arimi ba TIST no bamenye kwegie miti yao nauria ing’ana kuumania na nthumba cia cluster ciaTIST (Atarimiti) micemanione yao ya cluster. Onthumba ya TIST niei thimu ya TIST iria irina websiteithithitue ya TIST iria itethagiria kumenya kwegiemantu ja o gikundi gikinini na uuthu na ndene yamicemanio ya cluster.Amwe na kwendia kaboni, TIST niambagia nakugaana umenyo kwegie urimi bubwega nkuruki,gwika mithemba imingi ya nyomoo na imera amwe,miitu, thiria (amwe na Mukingo) na mantu ja witi nambele bwa rionthe na TIST niibangite gukinyiriaumenyo bubu burina bata kiri ikundi bibinini. Turinagazeti, micemanio ya o mweri ya cluster na seminanaria tugaanaga mitire iria miega ya kuthithia mantuiria twambitie.Baita ingi cia TIST ni amwe na;• Mbeca iria turiagwa kuumania na miti iriairimwoyo.• Iketha ririega nkuruki kuumania na urimibubwega• Gukaranira kwa mithemba ya nyomoo naimera gukwega nkuruki ndene ya miunda namiitu yetu• Gwakana ndene ya utumiri mantu ja kinandi,uritani na kubangania• Umenyo bwegie kurimaniria miti na imera• Acore baberu• Kumenya Utongeria na umenyeeri• Twanya twa kuritira bangi ngugi• Gwitikaniria kugaana baita2

Ikundi bibinini biria bingi bia TIST nibigwiragiruana kuthingatira jaria TIST ikirite. Kuumbana gwaTIST ni kuringanaga na uumma na ngugi ya oKIMERU VERSIONJaria TISt ikirite: Musingi na inya ya TIST.Ni Joseph Gitumamumemba. Jaria tuthithagia nijathingatanaga na oumwe wetu kuthingatira jaria TIST ikirite.Ndene ya mantu jamaingi jaria tuthithagia,kuuma kiri uandi miti, urimi bubwega, kuthongomiagukaranira kwa imera na nyomoo, gwaka kanakugura mariko ja nkuu inkai, kuritana na kuthingatiramantu ja thiria, kumenyeera miunda yetu kuumaniana gukamatwa kwa muthetu na jaria jangijajuthukagia, kurua na kugaruka kwa rera na kugitamiti, kumenyeera miuro yetu nikenda tuona ruujirurutheru na rurwingi na mantu jangi jamaingi jariajaretaga mbeca, jaria TIST ikirite nijendekaga mono.Ndene ya TIST Turi. Turi ba mma; Turi ba jariajario jongwa; Turi ba weru; Turi nthumba gati gatigetu; Turi ba Kumenyanira; Turi ba gutegwa; Turiaciritiri.3Miti mithemba ya gintwire irina baita inyingi mono.Muti jwa gintwire ni juriku?An indigenous, or native tree is one that is welladapted to an area because it has grown andreproduced naturally tMuti jwa gintwire ni juriajumenyaniritie na ntuura nna niuntu nijukuritenajwaciarana juriju ndene ya igita riraja. Ti mithembayonthe iria twije iri ya gintwire. Imingi niretetwe niantu kuuma ntuura ciri kuraja mono. Kurinamithemba ya miti nkuruki ya magana janana iria iriya gintire ndene ya Kenya.Niki miti ya gintwire irina bata?Niuntu miti ya gintwire nikurite na kugaruka amwena naria kumithiurukite, nyomoo, imera na tungituria tumithiurukite ning’anagira ntuurene iu bwega.Jaria maingi ititagia kumenyerwa umwe na mithembaingi iria ireti. Niingiagia biria biri miundene yetu nakwou kuumira kwa tunyomoo ni kunyiaga. Niejanagabaita cia gukaranira ta mung’uanano ikaro bianyomoo cia kithaka na baita inyingi ta matunda,mpao, mathangu na ndawa cia gintwire. Miti ya kwijairi baita inyingi indi imwe niejaga kiria na ikeengamiti na imera bingi.Riria twaanda miti ya gintwire ndene ya miundayetu, nitugutethia gwika mithemba iri ithiritwe iriya gutumirika kiri bababa na bamami betu, juju betuna kiri antu na nyomoo cia kithaka ndene ya Kenyaigitene riraja. No tukuthoma kwegie baita ciamithemba imingi iria ituthiurukite. Nitumenyete atimiti imwe iria ijite nikurangaga na mpui. Ririatwaanda miti ya gintwire tugatethia kumenyeera atimiti na baita ciayo cikethirua cirio kiri aanna betu.Ndene ya TIST, turina motisha cia kwongeragukaranira kwa mithemba iningi ya imera nanyomoo kiri baria bakuanda miti ya gintwire. Ikundiakui na nduuji biria bithingatagira mitire imiega yaTIST kiri ntuura iria iri nterene cia nduuji, nobiewempongeri gukurukira mubango jwa TIST jwaRiparian Corridor initiative. Gurukira kuanda mitimwanya ya gintwire nterene cia nduuji inini na inene,tunyomoo tungi, nyoni na nyomoo ikomba gwitaita na kuthongoma.Ikundi bia TISt akui na miitu ya thirikari, bariabaandaga miti ya gintwire, boomba gutonya kiriikundi bia CFA akui nabo, kuanda mithemba yagintwire na kwona mbeca kuumania na kabonindene ya miitu ijiAja ni miti imwe ya gintwire iria iri kenya;1. Muringa (Cordia Africana)2. Meru oak-muhuru (vitex keniensis)3. Mugumo, murumba (ficus thonningii)4. Podo, muthengera (podocarpus falcatus)5. Mwiria (prunus africana)6. Mutoo, Mukeu,(Dombeya rotundifolia).7. Muuti (erythrina abyssinica)8. Muuuku, (terminalia brownii)Geria kuanda muti jumwe jwa gintwire muundenejwaku mbura iji!

Ikundi bibinini biria bingi bia <strong>TIST</strong> nibigwiragiruana kuthingatira jaria <strong>TIST</strong> ikirite. Kuumbana gwa<strong>TIST</strong> ni kuringanaga na uumma na ngugi ya oKIMERU VERSIONJaria TISt ikirite: Musingi na inya ya <strong>TIST</strong>.Ni Joseph Gitumamumemba. Jaria tuthithagia nijathingatanaga na oumwe wetu kuthingatira jaria <strong>TIST</strong> ikirite.Ndene ya mantu jamaingi jaria tuthithagia,kuuma kiri uandi miti, urimi bubwega, kuthongomiagukaranira kwa imera na nyomoo, gwaka kanakugura mariko ja nkuu inkai, kuritana na kuthingatiramantu ja thiria, kumenyeera miunda yetu kuumaniana gukamatwa kwa muthetu na jaria jangijajuthukagia, kurua na kugaruka kwa rera na kugitamiti, kumenyeera miuro yetu nikenda tuona ruujirurutheru na rurwingi na mantu jangi jamaingi jariajaretaga mbeca, jaria <strong>TIST</strong> ikirite nijendekaga mono.Ndene ya <strong>TIST</strong> Turi. Turi ba mma; Turi ba jariajario jongwa; Turi ba weru; Turi nthumba gati gatigetu; Turi ba Kumenyanira; Turi ba gutegwa; Turiaciritiri.3Miti mithemba ya gintwire irina baita inyingi mono.Muti jwa gintwire ni juriku?An indigenous, or native tree is one that is welladapted to an area because it has grown andreproduced naturally tMuti jwa gintwire ni juriajumenyaniritie na ntuura nna niuntu nijukuritenajwaciarana juriju ndene ya igita riraja. Ti mithembayonthe iria twije iri ya gintwire. Imingi niretetwe niantu kuuma ntuura ciri kuraja mono. Kurinamithemba ya miti nkuruki ya magana janana iria iriya gintire ndene ya Kenya.Niki miti ya gintwire irina bata?Niuntu miti ya gintwire nikurite na kugaruka amwena naria kumithiurukite, nyomoo, imera na tungituria tumithiurukite ning’anagira ntuurene iu bwega.Jaria maingi ititagia kumenyerwa umwe na mithembaingi iria ireti. Niingiagia biria biri miundene yetu nakwou kuumira kwa tunyomoo ni kunyiaga. Niejanagabaita cia gukaranira ta mung’uanano ikaro bianyomoo cia kithaka na baita inyingi ta matunda,mpao, mathangu na ndawa cia gintwire. Miti ya kwijairi baita inyingi indi imwe niejaga kiria na ikeengamiti na imera bingi.Riria twaanda miti ya gintwire ndene ya miundayetu, nitugutethia gwika mithemba iri ithiritwe iriya gutumirika kiri bababa na bamami betu, juju betuna kiri antu na nyomoo cia kithaka ndene ya Kenyaigitene riraja. No tukuthoma kwegie baita ciamithemba imingi iria ituthiurukite. Nitumenyete atimiti imwe iria ijite nikurangaga na mpui. Ririatwaanda miti ya gintwire tugatethia kumenyeera atimiti na baita ciayo cikethirua cirio kiri aanna betu.Ndene ya <strong>TIST</strong>, turina motisha cia kwongeragukaranira kwa mithemba iningi ya imera nanyomoo kiri baria bakuanda miti ya gintwire. Ikundiakui na nduuji biria bithingatagira mitire imiega ya<strong>TIST</strong> kiri ntuura iria iri nterene cia nduuji, nobiewempongeri gukurukira mubango jwa <strong>TIST</strong> jwaRiparian Corridor initiative. Gurukira kuanda mitimwanya ya gintwire nterene cia nduuji inini na inene,tunyomoo tungi, nyoni na nyomoo ikomba gwitaita na kuthongoma.Ikundi bia TISt akui na miitu ya thirikari, bariabaandaga miti ya gintwire, boomba gutonya kiriikundi bia CFA akui nabo, kuanda mithemba yagintwire na kwona mbeca kuumania na kabonindene ya miitu ijiAja ni miti imwe ya gintwire iria iri kenya;1. Muringa (Cordia Africana)2. Meru oak-muhuru (vitex keniensis)3. Mugumo, murumba (ficus thonningii)4. Podo, muthengera (podocarpus falcatus)5. Mwiria (prunus africana)6. Mutoo, Mukeu,(Dombeya rotundifolia).7. Muuti (erythrina abyssinica)8. Muuuku, (terminalia brownii)Geria kuanda muti jumwe jwa gintwire muundenejwaku mbura iji!

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!