raport z badania turystów pod kÄ tem ich oczekiwań względem usług

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychSpis wykresówWykres 1. Wzrost ilości miejsc hotelowych w latach 1995-2004 (zarówno w krajach EU-25, EU-15, jak i w krajach kandydujących) ........................................................ 8Wykres 2. Wzrost ilości zatrudnionych w branŜy turystycznej (w krajach EU25 i EU15) . 9Wykres 3. Liczba przyjazdów turystów (w mln) i wpływy z turystyki na świecie (w mldUSD) w latach 1950-2005 ................................................................................ 9Wykres 4. Cele krajowych wyjazdów w 2006 roku ................................................... 20Wykres 5. Rodzaje zakwaterowania w trakcie krajowych podróŜy w 2006 roku............ 21Wykres 6. Kierunki krajowych wyjazdów ................................................................ 22Wykres 7. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdy długookresowe - mlnwizyt).......................................................................................................... 25Wykres 8. Fluktuacja długookresowych przyjazdów turystycznych w woj. podkarpackim25Wykres 9. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdy krótkookresowe -mln wizyt).................................................................................................... 27Wykres 10. Fluktuacja krótkookresowych przyjazdów turystycznych w woj. podkarpackim.................................................................................................................. 28Wykres 11. Porównanie wyjazdów krótkookresowych z długookresowymi (województwopodkarpackie) .............................................................................................. 28Wykres 12. Zmiany ilości osób bezrobotnych w województwie podkarpackim w latach2001-2006................................................................................................... 39Wykres 13. Osoby zatrudnione w gospodarce europejskiej (ogólnie, bez podziału nasekcje). Podział z uwzględnieniem płci (EU 27, 2006 rok) .................................. 40Wykres 14. Osoby zatrudnione w hotelach i restauracjach. Podział z uwzględnieniem płci(EU 27, 2006 rok) ......................................................................................... 41Wykres 15. Osoby zatrudnione w sektorze usług turystycznych. Podziałz uwzględnieniem płci (EU 27, 2006 rok) ......................................................... 41Wykres 16. Płeć respondentów (N=1250) ............................................................... 43Wykres 17. Wiek respondentów (N=1250).............................................................. 43Wykres 18. Stan cywilny respondentów (N=1250)................................................... 44Wykres 19. Wykształcenie respondentów (N=1250)................................................. 45Wykres 20. Aktualne zajęcie respondentów (N=1250).............................................. 45Wykres 21. Miejsce zamieszkania respondentów (pochodzących spoza województwapodkarpackiego)(N=650)............................................................................... 46Wykres 22. Miejsce zamieszkania respondentów w podziale na odwiedzającychPodkarpacie zimą i latem (N=1250) ................................................................ 47Wykres 23. Miejscowość zamieszkania respondentów (N=1250)................................ 48Wykres 24. Główne źródła uzyskiwania dochodów (N=1250)..................................... 49Wykres 25. Główne cele przyjazdu respondentów-turystów do województwapodkarpackiego (N=1250)*............................................................................ 50Wykres 26. Wydatki poniesione w trakcie aktualnej podróŜy w zaleŜności od wiekurespondentów (N=1250)................................................................................ 51Wykres 27. Fluktuacje występujące w deklaracjach respondentów dotyczących środkówfinansowych przeznaczanych na wyjazd (grupa osób zamierzających przeznaczyćmniej niŜ 500 zł)........................................................................................... 52Wykres 28. Fluktuacje występujące w deklaracjach respondentów dotyczących środkówfinansowych przeznaczanych na wyjazd (grupa osób zamierzających przeznaczyćwięcej niŜ 1000 zł) ........................................................................................ 52Wykres 29. Wydatki związane z długością pobytu w województwie podkarpackim(N=1250) .................................................................................................... 53Wykres 30. Struktura wydatków w zaleŜności od długości pobytu – pora zimowa (N=625).................................................................................................................. 54Wykres 31. Struktura wydatków w zaleŜności od długości pobytu – pora letnia (N=625).................................................................................................................. 54Wykres 32. Analiza porównawcza wydatków ponoszonych przez turystów z województwapodkarpackiego z wydatkami turystów spoza województwa podkarpackiego ......... 564

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 33. Średnie oceny infrastruktury województwa w podziale na turystów z i spozawojewództwa podkarpackiego (N=1250).......................................................... 57Wykres 34. Cechy negatywne infrastruktury turystycznej województwa podkarpackiego(N=1250) .................................................................................................... 58Wykres 35. Cechy pozytywne infrastruktury turystycznej województwa podkarpackiego(N=1250) .................................................................................................... 59Wykres 36. Deklaracje ponownych odwiedzin województwa podkarpackiego przezodwiedzających spoza regionu (N=625).......................................................... 61Wykres 37. Źródła informacji, z których korzystali turyści szukając informacjio województwie podkarpackim ze względu na województwa (N=384)* ................ 62Wykres 38. Oceny poszczególnych źródeł informacji (N=384) ................................... 63Wykres 39. Najczęściej poszukiwane informacje przed podróŜą wg badanych w zimiei w lecie (N=384)* ........................................................................................ 64Wykres 40. Organizacja pobytu w województwie podkarpackim w miesiącach zimowych(N=1250) .................................................................................................... 68Wykres 41. Organizacja pobytu w województwie podkarpackim w miesiącach letnich(N=1250) .................................................................................................... 68Wykres 42. Wykorzystywane środki transportu w trakcie pobytu w województwiepodkarpackim (N=1250)* .............................................................................. 69Wykres 43. Deklarowana długość podróŜy w okresie zimowym z uwzględnieniem podziałuna turystów z/ i spoza województwa (N=1250)................................................. 70Wykres 44. Deklarowana długość podróŜy w okresie letnim z uwzględnieniem podziału naturystów z/ i spoza województwa (N=1250) ..................................................... 71Wykres 45. Deklarowane cele podróŜy turystycznej w województwie podkarpackimw miesiącach zimowych (N=1250)* ................................................................ 72Wykres 46. Deklarowane cele podróŜy turystycznej w województwie podkarpackimw miesiącach letnich (N=1250)*..................................................................... 73Wykres 47. Sposoby spędzania wolnego czasu według wypoczywających w lecie i zimie(N=1250)*................................................................................................... 75Wykres 48. Wykorzystywane usługi turystyczne w lecie (N=331)*............................. 76Wykres 49. Średnie oceny wykorzystanych usług – lato (N=331) .............................. 77Wykres 50. Wykorzystywane usługi turystyczne w zimie (N=393)*............................ 77Wykres 51. Średnie oceny wykorzystanych usług – zima (N=393) ............................. 78Wykres 52. Najlepsze źródła informacji turystycznej dostępne na odwiedzanym obszarze(N=1250)*................................................................................................... 82Wykres 53. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów przez turystówwypoczywających w lecie (N=445)* ................................................................ 84Wykres 54. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów przez turystówwypoczywających w zimie (N=387)* ............................................................... 85Wykres 55. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów (N=832)* ........................ 85Wykres 56. Oceny parametrów – kwatery prywatne (N=135).................................... 86Wykres 57. Oceny parametrów – gospodarstwa agroturystyczne (N=107) .................. 87Wykres 58. Oceny parametrów - hotele (N=89) ...................................................... 87Wykres 59. Oceny parametrów - pensjonaty (N=30)................................................ 88Wykres 60. Oceny parametrów - motele (N=25) ..................................................... 88Wykres 61. Oceny parametrów – domki letniskowe (N=25) ...................................... 89Wykres 62. Oceny parametrów – ośrodki wypoczynkowo-wczasowe (N=21) ............... 89Wykres 63. Oceny parametrów – ośrodki uzdrowiskowe, sanatoria (N=16)................. 90Wykres 64. Oceny parametrów – schroniska młodzieŜowe (N=11)* ........................... 90Wykres 65. Oceny parametrów – schroniska górskie (N=7)*..................................... 91Wykres 66. Oceny parametrów – pola namiotowe i kampingowe (N=42)* .................. 92Wykres 67. Najczęściej wykorzystywane punkty gastronomiczne (N=927).................. 93Wykres 68. Najczęściej wykorzystywane punkty gastronomiczne z uwzględnieniempodziału na województwa (N=962) ................................................................. 94Wykres 69. Oceny parametrów – karczmy, gospody (N=207) ................................... 95Wykres 70. Oceny parametrów – bary (N=352) ...................................................... 95Wykres 71. Oceny parametrów – puby (N=183)...................................................... 965

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 72. Oceny parametrów – pizzerie (N=288) .................................................. 96Wykres 73. Oceny parametrów – kawiarnie (N=123) ............................................... 97Wykres 74. Oceny parametrów – budki z jedzeniem (N=70) ..................................... 97Wykres 75. Analiza porównawcza poszczególnych obiektów gastronomicznych pod kątemoceny ich określonych parametrów.................................................................. 98Spis Tabel i MapTabela 1. Liczba podróŜy według rodzajów wyjazdów (w mln) ................................... 20Tabela 2. Sposób spędzania czasu podczas krajowych wyjazdów turystycznych w 2006roku ............................................................................................................ 22Mapa 1. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdy długookresowe –w mln wizyt) ................................................................................................ 24Mapa 2. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdy krótkookresowe –w mln wizyt) ................................................................................................ 26Tabela 3. Wydatki przeznaczone na wypoczynek w województwie podkarpackim(z uwzględnieniem podziału na mieszkańców województwa i przyjezdnych).......... 55Tabela 4. Najczęściej poszukiwane informacje ze względu na cel przyjazdu................. 65Tabela 5. Najczęściej wymieniane usługi w zaleŜności od celu przyjazdu..................... 79Tabela 6. Usługi niedostępne – zima (w liczbie wskazań; N=625) .............................. 79Tabela 7. Usługi niedostępne – lato (w liczbie wskazań; N=625) ............................... 80Tabela 8. Pozytywne cechy działania punktów informacji turystycznej (N=83)............. 81Tabela 9. Negatywne cechy działania punktów informacji turystycznej (N=83) ............ 826

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWprowadzenieProjekt „Turystyka szansą na dynamiczny rozwój podkarpackiego rynku pracy” ma nacelu szczegółową analizę sektora turystycznego w województwie podkarpackim.Uzyskane dane pozwolą zdiagnozować moŜliwości rozwoju podkarpackiego rynku pracyw oparciu o sektor usług związanych z turystyką. Projekt współfinansowany jest ześrodków Europejskiego Funduszu Społecznego Unii Europejskiej w ramachZintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budŜetupaństwa.W świetle badań prowadzonych przez roŜne instytucje krajowe i międzynarodowe wynika,Ŝe turystyka stanowi waŜny i szybko rozwijający się sektor gospodarki XXI wieku. Jest togałąź przynosząca duŜe dochody, często stanowi główny czynnik warunkujący rozwójregionu.Badania prowadzone przez Światową Organizację Turystyki wskazują, Ŝe liczba podróŜyturystycznych wzrasta z roku na rok o około 4%. Przy rocznej ilości podróŜy wynoszącej808 mld oznacza to wzrost o około 442 mln rocznie.Według Instytutu Turystyki ruch turystyczny Polaków w kraju wyniósł 35,9 mln podróŜyw 2005 roku, przy średnim koszcie podróŜy wynoszącym 395 PLN. Na województwopodkarpackie przypadało 2,5 mln przyjazdów. Zwiększenie liczby odwiedzających jestzatem szansą na znaczący rozwój rynku usług, co powinno się przełoŜyć na wzrost miejscpracy.O dobrej koniunkturze na rynku turystycznym świadczą dane prezentowane przezEurostat w publikacji Panorama on Tourism. Wskaźnikiem świadczącym o rozwojuturystyki jest liczba miejsc w hotelach. Wzrasta ona systematycznie od połowy lat90-tych. Ilustruje to wykres 1.7

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 1. Wzrost ilości miejsc hotelowych w latach 1995-2004 (zarównow krajach EU-25, EU-15, jak i w krajach kandydujących * )11000105001000095009000850080007500700065006000550050004500400035003000250020001500100050001995 2000 2001 2002 2003 2004EU25 EU15 CC-4Źródło: dane dostępne na stronie Eurostatu – www.ec.europa.eu/eurostatJak widać na wykresie w przypadku państw unijnych występuje znaczny wzrost liczbymiejsc hotelowych w porównaniu do połowy lat 90-tych. Maksymalny poziom zostałosiągnięty w roku 2002. MoŜna jednak załoŜyć, Ŝe od roku 2000 w omawianym obszarzeistnieje pewna stabilizacja.O rozwoju branŜy turystycznej świadczą teŜ dane dotyczące zatrudnienia. Liczbapracowników pracujących w tym sektorze systematycznie wzrasta. Jest to informacjaszczególnie waŜna z punktu widzenia rynku pracy. Dane na ten temat ilustruje wykresnr 2.Rozwoju turystyki nie moŜna jednak ograniczyć do Europy. Wzrastający udział sektorausług przy wytwarzaniu Produktu Krajowego Brutto powoduje, Ŝe róŜne branŜe w nimfunkcjonujące zyskują na znaczeniu. Jak moŜemy przeczytać w Strategii RozwojuTurystyki na lata 2007-2013: Turystyka stanowi jedną z najszybciej rozwijających sięgałęzi gospodarki na świecie, co potwierdzają dane statystyczne Światowej OrganizacjiTurystyki (UNWTO) i Światowej Rady PodróŜy i Turystyki (WTTC), notujące po II wojnieświatowej stały, nieprzerwany wzrost zarówno w zakresie liczby turystów jak i wpływówz turystyki 1 . Tendencję tę pokazuje wykres nr 3.* Analiza wydana została w roku 2006, jeszcze przed wstąpieniem Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej, stądza kraje kandydujące uznano: Bułgarię, /Chorwację, Rumunię i Turcję.1 Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013, s. 78.8

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 2. Wzrost ilości zatrudnionych w branŜy turystycznej (w krajach EU25i EU15)1900001850001800001750001700001650001600001550001500001450001400001995 2000 2001 2002 2003 2004EU25EU15Na podstawie danych zawartych na stronie Eurostatu – www.ec.europa.eu/eurostatWykres 3. Liczba przyjazdów turystów (w mln) i wpływy z turystyki na świecie(w mld USD) w latach 1950-2005Źródło: Strategia Rozwoju Turystyki Na lata 2007-2013, s.4 (za:) Światową Organizacją Turystyki.Jak wskazują autorzy Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013: Dla wieluspołeczeństw turystyka stała się źródłem dobrobytu oraz instrumentem walkiz bezrobociem i wspierania przedsiębiorczości. Rozwój usług dla turystów poprawia9

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychwyniki bilansu płatniczego kraju, a turystyka lokalna pozwala na redystrybucję dochodówz regionów bogatszych do biedniejszych. Jednocześnie turystyka wykorzystywana jestw edukacji młodego pokolenia, w przekazywaniu dziedzictwa narodowego 2 . Rozwójturystyki musi jednak pozostawać w zgodzie z obowiązującymi normami prawnymi, takby nie doszło do zbyt duŜej eksploatacji środowiska naturalnego. Dnia 16 czerwca 2006r.na Szczycie Unii Europejskiej przyjęto zaktualizowaną strategię rozwoju zrównowaŜonegoUE. Sformułowano w niej siedem głównych wyzwań, dotyczących: 1) zmianklimatycznych; 2) zrównowaŜonego transportu, który zaspokoi potrzeby społecznie,a zarazem nie będzie ingerował w znacznym stopniu w społeczeństwo i środowisko;3) zrównowaŜonej produkcji i konsumpcji; 4) ochrony i zarządzania zasobaminaturalnymi; 5) zdrowia publicznego; 6) społecznej integracji, demografii i migracji. Stądistotnym zagadnieniem staje się ochrona przyrody. Zdaniem autorów Zaktualizowanejprognozy wpływu na środowisko Strategii rozwoju turystyki na lata 2007-2013 wartozastanowić się w związku z tym nad promowanymi kierunkami rozwoju turystyki nanajbliŜsze lata. Jak piszą: Z jednej (…) strony wyraźnie popierane są formy turystyki,które przyczynią się do zmniejszenia presji na środowisko statystycznego turysty,a z drugiej strony – planowana skala zmian jak i przewidywany wzrost znaczenianiektórych form turystyki niewątpliwie – przy braku odpowiednich zabezpieczeń – będziestwarzał wzrost zagroŜenia dla świata przyrody 3 . Kwestia ta jest o tyle istotna, Ŝew Strategii Rozwoju Turystyki w Województwie Podkarpackim na lata 2007-2013w aspekcie przestrzeni turystycznej podkreśla się m.in. taką mocną stronę regionu jakdobrze funkcjonujący system ochrony przyrody (największe w kraju zagęszczenieobszarów prawnie chronionych, które zajmują aŜ 48% powierzchni województwa) 4 .Rozwiązaniem moŜe tu być postawienie na turystykę zdrowotną, rodzinną. Przyczyni sięto do wzmocnienia lokalnych gospodarek i lokalnego rynku pracy, to zaś zdeterminujezintegrowany i zrównowaŜony rozwój gospodarstw rolnych (np. powstawanie ekogospodarstwagroturystycznych). Zdaniem autorów Zaktualizowanej prognozy wpływu naśrodowisko Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013 oznacza to konieczność:1) wypracowania i wprowadzenia regionalnie zróŜnicowanych standardów ekologicznychdla róŜnego rodzaju ofert i atrakcji turystycznych, np. w formie dobrowolnych zobowiązańbranŜy turystycznej albo w formie prawnego obowiązku; 2) integracji czyli włączenia najak najwcześniejszym etapie słuŜb ochrony środowiska w proces tworzenia i wdraŜaniaproduktów turystycznych; 3) monitorowania (na bieŜąco) skutków ekologicznych2 Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013, s. 4.3 Zaktualizowana prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013, s. 18.4 Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Podkarpackim na lata 2007-2013, s. 325.10

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychi społecznych rozwoju branŜy turystycznej, tak by jak najszybciej przeciwdziałaćnegatywnym jej oddziaływaniom, a wzmacniać pozytywne elementy 5 .Przed regionalną społecznością stoi zatem trudne pytanie: w jakim zakresie pozwolić narozwój turystyki, tak by jego konsekwencje nie były zbyt bardzo odczuwalnew środowisku naturalnym? Pytanie to jest o tyle trudne, gdyŜ z jednej strony pojawią sięracje turystów i osób zarabiających z ich przyjazdów, z drugiej – ekologów, lokalnychmieszkańców przeciwstawiających się rosnącej ilości gości.Celem poniŜszego opracowania jest przedstawienie oczekiwań turystów wypoczywającychw województwie podkarpackim, ich ocen, co do jakości usług, celów przyjazdu w tenrejon Polski.5 Zaktualizowana prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013, s. 19.11

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych1. Nota metodologiczna1.1 Cel badaniaCelem badania jest poznanie preferencji turystów względem usług oferowanych naobszarze województwa podkarpackiego. Ponadto uzyskanie informacji na temat cechdemograficznych i społeczno – ekonomicznych pozwoli określić jakie grupy turystówkorzystają z poszczególnych usług. MoŜliwe stanie się takŜe sprecyzowanie, których usługbrakuje w województwie a których jest nadmiar i nie ma na nie popytu. Określeniesposobu spędzania czasu, celu i długości przyjazdu pozwoli przeprowadzić segmentacjęturystów i określić z jakiego rodzaju usług korzystają a takŜe czym się kierują wybierającdaną usługę. Uzyskane dane pozwolą takŜe określić stopień satysfakcji respondentówz poszczególnych usług, a w konsekwencji zdiagnozować jakość dostępnychw województwie usług.Badanie terenowe zostało podzielone na dwa etapy – zimowy od 1 do 28 lutego, orazletni trwający od 25 czerwca do 25 lipca. W kaŜdym etapie przeprowadzono 625wywiadów z turystami przebywającymi w województwie podkarpackim.Badanie turystów ma dostarczyć informacji na temat stopnia satysfakcji z oferowanychusług turystycznych. Ma równieŜ wskazać jakie są oczekiwania odwiedzających co dopoziomu i zakresu świadczonych usług. PoniewaŜ turysta styka się z wieloma rodzajamiusług w trakcie podróŜy, ocenie podlegają nie tylko usługi stricte turystyczne (np.hotelowe czy gastronomiczne), ale takŜe infrastruktura komunikacyjnai telekomunikacyjna oraz inne elementy mogące wpłynąć na opinię o regionie.1.2 Hipotezy BadawczePrzeprowadzone badanie pozwoli zrewidować następujące hipotezy badawcze:Odwiedzający nie są grupą jednorodną pod względem cech socjoekonomicznych,demograficznych i psychologicznych, wymagają zatem dywersyfikacjiadresowanych do nich usług.Województwo podkarpackie dysponuje warunkami do rozwoju turystyki aktywnej,specjalnej lub kwalifikowanej.Promocja turystyczna i dystrybucja informacji o atrakcjach województwa jestniewystarczająca i nieskuteczna.Odwiedzający oczekują głównie poprawy infrastruktury drogowej, komunikacyjnejna Podkarpaciu, gdyŜ jest ona główną przeszkodą w korzystaniu z wielu atrakcjiturystycznych.12

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychGłównymi czynnikami wpływającymi na atrakcyjność Podkarpacia są:bezpieczeństwo, czyste środowisko naturalne oraz unikalność warunkówkrajobrazowo-przyrodniczych.1.3 Aparat pojęciowyPod pojęciem turystyki (według „Metodologii Unii Europejskiej w dziedzinie statystykiturystyki” wydanej przez GUS w 1998) rozumiemy ogół czynności osób podróŜującychi przebywających w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem przez okresnie przekraczający 12 miesięcy w celach wypoczynkowych, słuŜbowych lub innych,z wyłączeniem podróŜy, których głównym celem jest podjęcie pracy zarobkowej. MoŜnawyróŜnić trzy rodzaje turystyki ze względu na region:Turystyka regionalna – jest to ogół czynności rezydentów (mieszkańców) danegoobszaru podróŜujących do miejsc połoŜonych w obrębie danego województwa, alenie naleŜących do ich zwykłego otoczenia;Regionalna turystyka przyjazdowa – jest to ogół czynności nie-rezydentówpodróŜujących w obrębie danego województwa, które nie jest ich zwykłymotoczeniem;Regionalna turystyka wyjazdowa – jest to zespół czynności rezydentów(mieszkańców) danego obszaru podróŜujących do i przebywającychw miejscu poza obrębem województwa będącego ich zwykłym otoczeniem;Uczestnikami turystyki są odwiedzający. Określenie to dotyczy kaŜdej osobypodróŜującej do miejsca znajdującego się poza jej zwykłym otoczeniem, na czas niedłuŜszy niŜ 12 kolejnych miesięcy, jeŜeli podstawowym celem podróŜy nie jest podjęciedziałalności zarobkowej wynagradzanej ze środków pochodzących z tego miejsca.Kategoria odwiedzający (krajowi i międzynarodowi) dotyczy zarówno turystów, czyliodwiedzających, którzy przynajmniej przez jedną noc korzystali z miejsc zbiorowego lubindywidualnego zakwaterowania w odwiedzanym miejscu, jak i odwiedzającychjednodniowych, czyli osób, które nie korzystały z noclegu.Zdefiniować naleŜy takŜe terminy:walory turystyczne rozumiane jako „elementy środowiska przyrodniczego lubkulturowego, które stanowią lub mogą stanowić cel przyjazdu turysty. Jest to zarównogłówny cel, w sposób zasadniczy przyczyniający się do ukierunkowania przyjazdu, jaki cel poboczny, uwzględniany z okazji przyjazdu bądź pobytu w danym regionie czymiejscowości 6 .atrakcja turystyczna, w kontekście badania rozumiana jako „występowanie pewnejcechy charakterystycznej przyciągającej turystów, rozumiana jako walor turystyczny6 „Turystyka” Bar Roman, Doliński Andrzej. Warszawa 1978. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.13

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychbędący dostępny dla turystów dzięki odpowiednim usługom lub sama usługa oferowanaw danym regionie 7 .Dyrektywa Rady Europy 95/57/EC dzieli wszystkie obiekty zbiorowego zakwaterowaniana dwie grupy: obiekty hotelowe i hotelopodobne oraz pozostałe obiekty zbiorowegozakwaterowania.Do obiektów hotelowych (hotelopodobnych) zalicza się: hotele, motele, pensjonaty i inneobiekty hotelowe.Hotel – jest to obiekt hotelarski zlokalizowany głównie w zabudowie miejskiejdysponujący co najmniej 10 pokojami, w tym większość w pokojach jednoi dwuosobowych, świadczący szeroki zakres usług związanych z pobytem gości.KaŜdy hotel musi świadczyć usługi gastronomiczne. WyróŜnia się pięć kategoriihoteli w zaleŜności od wyposaŜenia i świadczonych usług.Motel – obiekt hotelarski zlokalizowany przy trasach komunikacji drogowej, którypoza usługami hotelarskimi przystosowany jest do świadczenia usługmotoryzacyjnych i dysponuje parkingiem. Musi posiadać co najmniej 10 pokoi,w tym większość miejsc w pokojach jedno i dwuosobowych. KaŜdy motel musiświadczyć usługi gastronomiczne.Pensjonat - obiekt hotelarski świadczący usługi hotelarskie z codziennymwyŜywieniem i dysponuje przynajmniej 7 pokojami. Musi świadczyć usługigastronomiczne.Pozostałe obiekty zbiorowego zakwaterowania obejmują między innymi:Schroniska – obiekt połoŜony poza obszarem zabudowanym, przy szlakachturystycznych, świadczący minimalny zakres usług związanych z pobytemklientów. Posiada przynajmniej jedną placówkę gastronomiczną.Ośrodek szkoleniowo – wypoczynkowy – obiekt, lub zespół obiektówprzystosowany i przeznaczony do prowadzenia kursów, konferencji, szkoleń,zjazdów itp. MoŜe być takŜe wykorzystywany jako ośrodek wczasowy.Zespól ogólnodostępnych domków turystycznych – domek turystyczny jestto budynek niepodpiwniczony, posiadający nie więcej niŜ cztery pokoje,dostosowany do świadczenia usług typu hotelarskiego. Domki mogą tworzyćzespoły ogólnodostępnych domków turystycznych, a takŜe wchodzić w składinnych obiektów noclegowych.Zakład uzdrowiskowy – zakład opieki zdrowotnej połoŜony na terenieuzdrowiska i wykorzystujący przy udzielaniu świadczeń naturalne zasoby leczniczeuzdrowiska.7 TamŜe14

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychi atrakcje turystyczne zostały dobrane na podstawie danych dostępnych na stronachinternetowych: http:www.podkarpackie-turystyka.pl oraz http:www.epodkarpacie.com.Strona www.podkarpackie-turystyka.pl jest oficjalną stroną Podkarpackiej RegionalnejOrganizacji Turystycznej. Natomiast nad stroną www.epodkarpacie.com obejmujepatronat Podkarpacka Regionalna Organizacja Turystyczna. Wykorzystano takŜe dane zestrony http:www.wrota.podkarpackie.pl, czyli oficjalnej strony Urzędu Marszałkowskiegow Rzeszowie.1.5 Metody i techniki badawczeBadanie zostało przeprowadzone za pomocą wywiadów bezpośrednich (face-to-face), zestandaryzowanym kwestionariuszem wywiadu (patrz: Aneks 1). Kwestionariusz składasię z 41 pytań podzielonych na moduły.Moduł I składa się z pytań mających określić jakie wyjazdy realizowali respondenciw 2006 roku.Pytania zawarte w module II mają scharakteryzować działania jakie podjęli badani przedwyjazdem w woj. podkarpackie. Szczególnie istotne jest aby poznać jakie informacjegłównie interesują badanych, a takŜe z jakich źródeł je czerpią.Moduł III koncentruje się na opisie pobytu respondentów w trakcie realizacji badania.Pytania w tym module odnoszą się do celu przyjazdu, długości trwania pobytu i sposobuspędzania czasu w jego trakcie. Dodatkowo respondenci mają takŜe dokonać oceny usługz jakich korzystają i określić usługi z jakich chcieliby skorzystać.W module IV zawarto pytania, w których respondenci dokonują oceny infrastrukturywojewództwa z jakiej korzystali w trakcie pobytu. Mają oni takŜe wskazać pozytywnei negatywne czynniki wpływające na jakość wypoczynku w województwie.Moduł V zawiera pytania metryczkowe pozwalające scharakteryzować odwiedzającychpod kątem cech demograficzno–ekonomicznych.16

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychW projekcie „Strategii rozwoju turystyki na lata 2007-2013” zawarto takŜe załoŜeniadotyczące przyjazdów turystów zagranicznych do Polski, jak i informacje o światowychtrendach w sektorze usług turystycznych.Tendencje rozwojowe turystyki europejskiej wskazują na następujące zjawiska istotnedla rozwoju turystyki w Polsce:niewielki, szacowany na ok. 4% wzrost międzynarodowego ruchuturystycznego w Europie i wzrost konkurencji głównych ośrodkówrecepcyjnych,wzrost znaczenia dostępności komunikacyjnej przy wyborze kierunkówwyjazdów (wzrost znaczenia bezpośrednich połączeń lotniczych orazgeneralnego skrócenia czasu dojazdu),wzrost liczby osób w najwyŜszych grupach wiekowych o coraz wyŜszychdochodach,wzrost zainteresowania ofertą turystyki prozdrowotnej oraz turystyką dowielkich miast,wzrost podaŜy usług przeznaczonych dla coraz lepiej sytuowanego młodegopokolenia zainteresowanego kontaktami z rówieśnikami w miejscachodwiedzanych (coraz wyŜszy udział wydatków na zakupy i rozrywkę w czasiewyjazdów), ofertą centrów handlowych, uczestnictwem w imprezachkulturalnych,wzrost zainteresowania wysokiej jakości ofertą turystyki aktywneji specjalistycznej przeznaczonej dla wszystkich grup wiekowych,wzrost zainteresowania jakością usług, a w szczególności jakością usługspecjalistycznych przy zdecydowanej poprawie i ujednoliceniu jakości usługstandardowych.Jak przewiduje uprzednio wymieniana Strategia w 2015 roku Polskę powinno odwiedzić21,8 mln turystów zagranicznych, a wzrost w latach 2007-2013 powinien wynieść4,6 mln turystów (o 28,6%, średnioroczne tempo wzrostu wynoszące 4,1%). Wzrostliczby przyjazdów turystów zagranicznych powinien być kontynuowany w latach 2015-2020 w średniorocznym tempie około 3,0%.W strukturze wydatków w czasie pobytu w Polsce, spadać powinien udział wydatków nabazę noclegową i transport (przy jednoczesnym wzroście wartości bezwzględnych),a zdecydowanie rosnąć udział usług kulturalno-rekreacyjnych, zakupów na potrzebywłasne oraz innych usług (udział ten powinien wzrosnąć z 26,8% w 2005 roku doprzynajmniej 33,3% w 2013 roku).18

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychNaleŜy przyjąć, Ŝe o planowanym wzroście liczby przyjazdów turystów zagranicznych doPolski zadecyduje konkurencyjność polskich produktów turystycznych na rynkumiędzynarodowym i jakość kadr turystycznych 11 .Turystyka w polskiej gospodarce zaczyna być dostrzegana jako znaczący i dynamicznierozwijający się sektor. Według szacunków Instytutu Turystyki udział gospodarkiturystycznej w PKB w 2005 r. wyniósł 5,6%. W 2005 r. według szacunków InstytutTurystyki wydatki cudzoziemców w Polsce wyniosły 20,3 mld PLN, natomiast wydatkimieszkańców Polski na podróŜe krajowe 15,7 mld PLN, wydatki krajowe mieszkańcówPolski na podróŜe zagraniczne 4,8 mld PLN, wydatki na podróŜe słuŜbowe wyniosły10,7 mld PLN, natomiast wydatki państwa na turystykę 2,7 mld PLN. W sumie wpływyz gospodarki turystycznej wyniosły 54,2 mld PLN, co stanowiło 5,6% PKB.Wzrost PKB i zatrudnienia w turystyce jest obecnie bardzo dynamiczny i prognozuje siębardzo szybkie tempo rozwoju tego sektora na świecie. Rola turystyki jest bardzo duŜa –wystarczy wskazać, Ŝe 4% światowego PKB wytwarzane jest przez sektor turystyczny,który generuje zarazem 3% światowego zatrudnienia.Na podstawie obserwacji sytuacji w rozwiniętych krajach europejskich (w tym równieŜkrajach naszej strefy klimatycznej) oraz prognoz ekspertów ekonomicznychw nadchodzących latach sektor usług będzie rozwijał się w tempie szybszym niŜ całagospodarka, a turystyka będzie jednym z najszybciej rozwijających się segmentów tegosektora. PoniewaŜ udział sektora usług w gospodarce polskiej jest niŜszy niŜw rozwiniętych krajach naleŜy przyjąć, Ŝe będzie się on rozwijał znacznie szybciej niŜprzemysł, czy rolnictwo. Oznacza to, Ŝe w nadchodzących latach gospodarka turystycznaw Polsce ma szansę rozwijać się w tempie większym niŜ tempo rozwoju całej polskiejgospodarki (mierzonej tempem wzrostu PKB).Jednocześnie interdyscyplinarny charakter turystyki powoduje, Ŝe tempo jej rozwojuuzaleŜnione jest zarówno od rozwoju infrastruktury turystycznej jak i od tempa rozwojuinnych sektorów gospodarki zaangaŜowanych w obsługę turystów.2.2 PodróŜe PolakówWedług szacunków Instytutu Turystyki, w 2006 roku Polacy w wieku 15 i więcej lat wzięliudział w 38,5 mln krajowych podróŜy turystycznych, z których 44% stanowiłydługookresowe, a niecałe 56% – krótkookresowe. Liczba krajowych podróŜy ogółemwzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim o 7,2% 12 . Zaobserwowano niewielki wzrostliczby podróŜy krótkookresowych, czyli trwających od 2 do 4 dni, w stosunku do roku2005.11 Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013. Projekt. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, luty 200712 http://www.intur.com.pl/ruch.htm19

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychW roku 2006 zaobserwowano zahamowanie, trwającej od 2002 roku, tendencjispadkowej w zakresie uczestnictwa mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej latw wyjazdach (podróŜach) turystycznych. Dzieci (w wieku do 14 lat) wzięły udziałw 6,1 mln krajowych podróŜy turystycznych (spadek o 9% w stosunku do roku 2005) 13 .W 2006 roku Polacy uczestniczyli w 7,3 mln podróŜy za granicę z co najmniej z jednymnoclegiem poza granicami kraju (o blisko 18% więcej niŜ w 2005 r.), z czego na dzieciw wieku do 14 lat przypada około 0,4 mln podróŜy 14 . W 2006 roku zaobserwowanowzrost liczby podróŜy zagranicznych w porównaniu do roku 2005 jak i 2004. JednakŜepodróŜe zagraniczne stanowią około 16% realizowanych przez polaków wyjazdów.Tabela 1. Liczba podróŜy według rodzajów wyjazdów (w mln)2004 2005 2006Krajowe długookresowe 14,6 14,7 16,9Krajowe krótkookresowe 25,0 21,2 21,6Zagraniczne* 6,3 6,2 7,3Źródło: Badania własne IT; *) uwaga: liczba wyjazdów zagranicznych po doszacowaniu towarzyszących dzieciWedług danych Instytutu Turystyki, najczęstszym celem krótkookresowych, czylitrwających od 2 do 4 dni, podróŜy są odwiedziny u znajomych lub rodziny. Natomiastprzypadku wyjazdów długookresowych, trwających 5 dni lub dłuŜej, głównym celem jestwypoczynek i turystyka.Wykres 4. Cele krajowych wyjazdów w 2006 roku60%47%54%40%27%31%20%14%12%8%7%0%Turystyczno -wypoczynkowyOdwiedziny uznajomych lubrodzinySłuŜboweInneWyjazdy długookresowe - minimum 5 dniWyjzady krótkookresowe - 2 do 4 dniŹródło: badania Instytutu Turystyki13 TamŜe14 TamŜe20

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 6. Kierunki krajowych wyjazdów40%32%35%30%27%27%20%17%17%19%20%10%9%12%0%Nad morze W góry Nad jeziora Do miast Na inne ternyWyjazdy długookresowe - minimum 5 dniWyjzady krótkookresowe - 2 do 4 dniŹródło: badania Instytutu Turystyki; Uwaga: odsetki przekraczają 100 - moŜliwość więcej niŜ jednegowskazania.Informacje udostępniane przez Instytut Turystyki zawierają takŜe dane na tematspędzania czasu przez Polaków w trakcie wyjazdów turystycznych.Tabela 2. Sposób spędzania czasu podczas krajowych wyjazdów turystycznychw 2006 rokuDługookresowe KrótkookresoweChodzenie do kawiarni, restauracji 15% 8%Czytanie 6% 3%Inne zajęcia 18% 23%Narciarstwo 3% 1%Słuchanie radia, oglądanie telewizji 13% 11%Specjalistyczne zabiegi rehabilitacyjne związane zinwalidztwem, zabiegi lecznicze, sanatoryjne, kuracjaklimatyczna9% 1%Spokojny wypoczynek, krótkie spacery 67% 52%Turystyka kwalifikowana (np. Ŝeglarstwo, kajakarstwo,wspinaczki górskie, jazda konna)Udział w przedstawieniach teatralnych, koncertach,seansach filmowychUlubione zajęcia hobbystyczne (wędkowanie,fotografowanie, zbieranie grzybów)9% 4%2% 2%9% 8%Zwiedzanie muzeów, skansenów, zabytków 15% 9%śycie towarzyskie i rozrywki 40% 43%Źródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizyt wposzczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.22

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 7. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdydługookresowe - mln wizyt)zachodniopomorskiewielkopolskiewarmińsko-maurskieświętokrzyskieśląskiepomorskiepodlaskiepodkarpackieopolskiemazowieckiemałopolskiełódzkielubuskielubelskiekujawsko-pomorskiedolnośląskie1,701,401,300,80 1,100,801,200,801,000,300,400,401,201,001,501,900,401,800,300,401,101,200,301,300,100,201,901,601,701,600,701,700,500,400,300,400,500,600,800,601,201,001,101,201,201,102,202,502006200520040 0,5 1 1,5 2 2,5 3Źródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.Największy wzrost przyjazdów zanotowano w takich województwach jak: mazowieckie,pomorskie, zachodniopomorskie. JeŜeli chodzi o województwo podkarpackie, to mamy tudo czynienia z fluktuacją długookresowych przyjazdów turystycznych. Pokazuje to wykres8.Wykres 8. Fluktuacja długookresowych przyjazdów turystycznych w woj.podkarpackim21,81,61,41,210,80,60,40,202001 2002 2003 2004 2005 2006województwo podkarpackie25

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychŹródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.Na powyŜszym wykresie widać, Ŝe dość trudno jest pokazać tendencję w stosunku doprzyjazdów turystycznych w województwie podkarpackim. Wahania pomiędzyokreślonymi latami nie są duŜe, a spadek przyjazdów moŜe mieć charakter okresowy.W przypadku krótkookresowego ruchu turystycznego najczęściej odwiedzane w 2006roku województwa to: mazowieckie (3,0 mln), małopolskie (2,1 mln), wielkopolskie(2,1 mln). DuŜą popularnością cieszyły się takie regiony jak: Dolny Śląsk (1,8 mln),Ziemia Kujawsko-Pomorska (1,5 mln), Lubelszczyzna (1,5 mln), Górny Śląsk (1,9 mln).Turyści w przeciętnym stopniu zainteresowani byli takimi województwami jak:podkarpackie (1 mln przyjazdów), podlaskie (1 mln przyjazdów), pomorskie (1 mlnprzyjazdów), zachodniopomorskie (1,3 mln przyjazdów). Krótkookresowe wyjazdy rzadkodotyczyły takich rejonów kraju jak: Ziemia Lubuska (0,8 mln przyjazdów), Ziemia Łódzka(0,9 mln), Ziemia Świętokrzyska (0,6 mln) oraz Warmia i Mazury (0,9 mln). Najrzadziejturyści przyjeŜdŜali na Opolszczyznę (0,4 mln). Dane ilustruje Mapa 2.Mapa 2. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdykrótkookresowe – w mln wizyt)Źródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.26

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychW 2006 roku najczęściej, w trakcie podróŜy krótkookresowych, turyści odwiedzaliwojewództwa mazowieckie, wielkopolski i małopolskie. JednakŜe największy wzrostpodróŜy krótkookresowych zanotowano w województwie lubelskim, gdzie liczba taw porównaniu do roku 2005 prawie podwoiła się.Wykres 9. Rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego (wyjazdykrótkookresowe - mln wizyt)zachodniopomorskiewielkopolskiewarmińsko-maurskieświętokrzyskieśląskiepomorskiepodlaskiepodkarpackieopolskiemazowieckiemałopolskiełódzkielubuskielubelskiekujawsko-pomorskiedolnośląskie1,000,900,800,60 0,900,600,901,000,701,000,601,000,400,300,600,900,801,000,800,500,801,301,302,102,201,901,802,101,301,701,301,702,102,202,101,401,501,401,501,601,701,801,702,002,603,003,503,902006200520040 1 2 3 4Źródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.JeŜeli chodzi o województwo podkarpackie, to w przypadku przyjazdów krótkookresowychwystępowały fluktuacje znacznie większe aniŜeli w przypadku pobytów długookresowych.Ilustruje to wykres 10.Z punktu widzenia analizy rynku turystycznego w województwie podkarpackimnaleŜałoby przyjrzeć się wzajemnym zaleŜnościom między przyjazdamikrótkookresowymi a długookresowymi. JeŜeli chodzi o te pierwsze, to porównując rok2006 z 2001 nie mamy do czynienia ze wzrostem ruchu turystycznego. W przypadkuprzyjazdów długookresowych mamy natomiast do czynienia w tym samym okresie zewzrostem ponad 50%. NaleŜy jednak uwzględnić fluktuacje, jakie wystąpiły w obuprzypadkach. Wydaje się, Ŝe ilość przyjazdów długookresowych jest nieco bardziejstabilna. Największa róŜnica w omawianym okresie wynosi 600 tys. turystów, podczasgdy w przypadku wizyt krótkookresowych 800 tys. Im bardziej wzrastała liczbaprzyjazdów krótkookresowych, tym bardziej wzrastała takŜe ilość turystów27

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychprzyjeŜdŜających do województwa podkarpackiego na dłuŜszy okres. WskazywanezaleŜności ilustruje wykres 11.Wykres 10. Fluktuacja krótkookresowych przyjazdów turystycznych w woj.podkarpackim21,81,61,41,210,80,60,40,202001 2002 2003 2004 2005 2006województwo podkarpackieŹródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.Wykres 11. Porównanie wyjazdów krótkookresowych z długookresowymi(województwo podkarpackie)21,81,61,41,210,80,60,40,202001 2002 2003 2004 2005 2006przyjazdy krótkookresoweprzyjazdy długookresoweŹródło: badania Instytutu Turystyki; oszacowanie liczby odwiedzin w zaokrągleniu. Liczba wizytw poszczególnych województwach przekracza ogólną liczbę wyjazdów.28

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWojewództwo podkarpackie na tle kraju, biorąc pod uwagę przyrodnicze i kulturowecechy tego regionu, wypada słabo. Mamy tu raczej do czynienia z niepełnymwykorzystaniem zasobów zastanych.2.4 Rozwój turystyki w województwie podkarpackimW Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013zwrócono uwagę na walory przyrodnicze i kulturowe omawianego regionu. Na podstawietego dokumentu moŜna stwierdzić, Ŝe mamy do czynienia z województwem niezwyklezróŜnicowanym pod względem geograficznym, kulturowym. Znajdują się tu rejony,w których dominuje górzyste ukształtowanie terenu (jak np. Bieszczady), są takŜe terenynizinne. Biorąc pod uwagę aspekt kulturowy, znajdują się tu rejony zamieszkałe przezmniejszości etniczne (np. Ukraińców, Słowaków, czy Łemków), tereny niezwykle waŜnez punktu widzenia polskiej historii (np. Łańcut, Przemyśl), czy historii innych narodów,czy grup religijnych (np. LeŜajsk dla ortodoksyjnych śydów). Jak moŜemy przeczytaćw Strategii: Podkarpacka geografia łączy w sobie wyjątkowość krain wyznaczonych przeztrzy odmienne formy ukształtowania powierzchni, ale jednocześnie obfituje wielościąprzejawów wiąŜących się z istnieniem w ramach jednej jednostki administracyjnej takniejednolitego krajobrazu. KaŜda z krain fizjograficznych ma inną nie tylko rzeźbę terenu,ale i szatę roślinną czy zwierzęcą, inne cechy klimatyczne, inne zasoby wodne, inne takŜebogactwa naturalne. A wszystko to jest wzmocnione połoŜeniem geopolitycznym, któreod dawien dawna wyznaczało nadzwyczajne miejsce tych ziem w dziejach Polski. Zapriorytety Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Podkarpackiego na lata2007-2013 uznano: 1) produkt turystyczny, 2) atrakcje turystyczne, 3) rozwójinfrastruktury turystycznej, 4) marketing turystyczny, 5) kadry turystyczne,6) partnerstwo, współpracę i współdziałanie z innymi podmiotami na rzecz rozwojuturystyki w regionie.JeŜeli chodzi o cele strategiczne właściwe dla pierwszego priorytetu, to podkreśla siętutaj:podnoszenie konkurencyjności istniejących produktów poprzez ochronęi ekspozycję dziedzictwa kulturowego, rozwój infrastruktury i usług, poprawędostępności, poprawę wizerunku województwa, doskonalenie konkurencyjnościcenowej;rozwój nowych produktów poprzez kreowanie produktów opartych na zasobachi atrakcjach turystycznych regionu.Efekty wdraŜania tego priorytetu to przede wszystkim:podniesienie atrakcyjności obiektów zabytkowych i zespołów architektonicznych;chodzi tu głównie o: kościoły w Bliznem i Haczowie, starówki w Krośnie,Jarosławiu, Przemyślu i LeŜajsku;29

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychwzbogacenie zbiorów i poprawa warunków ekspozycji muzealnych; chodzi głównieo skanseny w Sanoku i Kolbuszowej oraz muzea w Sanoku, Krośnie i StalowejWoli;wspieranie organizacji i podnoszenie rangi imprez kulturalno-turystycznych,w tym: Światowego Festiwalu Zespołów Polonijnych, festiwali muzyki kameralneji organowej, Karpackiego Jarmarku Turystycznego, imprez kultywujących tradycjeregionalne;rewaloryzacja obiektów związanych z historią regionu, w tym: grodziskaw Trzcinicy, fortów przemyskich, bunkra w Stępinie, cmentarzy wojennych z I i IIwojny światowej;ochrona i rewaloryzacja miejsc związanych z wybitnymi postaciami Podkarpacia;chodzi tu przede wszystkim o takie osoby jak: św. Jan z Dukli, IgnacyŁukaszewicz, Aleksander Fredro, Maria Konopnicka, Krzysztof Penderecki, cadykElimelech;rozwój uzdrowisk podkarpackich;rozwój regionalnej agroturystyki.Priorytet II – Atrakcje turystyczne. Cele strategiczne dotyczą tu:rozwoju istniejących atrakcji turystycznych;rozwoju nowych atrakcji turystycznych słuŜących rozwojowi produktówturystycznych.Przykłady wdraŜania priorytetu to głównie:budowa zbiorników wodnych w Krempnej i Machowie;budowa i rozbudowa stacji narciarskich, w tym w: Puławach, Przemyślu,Ustrzykach Dolnych, StrzyŜowie;wytyczenie i oznakowanie nowych szlaków tematycznych, w tym: SzlakuArchitektury Drewnianej, Szlaku Dobrego Wojaka Szwejka, Szlaku GniazdRodowych Lubomirskich, Szlaku Garncarskich, Zielonego Roweru, Szlaku Ikon,Szlaku bunkrów nadsańskich, szlaków rowerowych, szlaków typu greenway.Priorytet III – Rozwój infrastruktury turystycznej. Cele strategiczne dotyczą tu:podniesienia infrastruktury technicznej i społecznej;zwiększenia ilości infrastruktury turystycznej.Przykłady wdraŜania tego priorytetu to przede wszystkim:następująca poprawa stanu technicznego dróg kołowych w regionie (główniedzięki środkom z unijnych funduszy strukturalnych);budowa licznych ścieŜek rowerowych;poprawa stanu oznakowania dróg kołowych (kierunkowskazy, tablice informacyjneE-22a, E-22b, E-22c);30

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychbudowa nowych obiektów hotelowych i gastronomicznych, budowa parkingów przyatrakcjach i obiektach turystycznych;wytyczanie i oznakowanie nowych szlaków turystycznych, ścieŜek przyrodniczodydaktycznych;budowa obiektów rekreacyjnych: „Arena” w Sanoku, hala sportowa w Rzeszowie,pływalnie.Priorytet IV – Marketing turystyczny. Cele strategiczne to:rozwój marketingu turystycznego regionu poprzez podnoszenie konkurencyjności;rozwój rynkowego zarządzania atrakcjami poprzez kreowanie produktów.Przykłady wdraŜania Priorytetu IV:utworzenie Regionalnej Organizacji Turystycznej, Lokalnych OrganizacjiTurystycznych, innych stowarzyszeń i organizacji turystycznych;prace nad powołaniem Podkarpackiej Izby Turystyki;powstanie nowych biur turystycznych oferujących lokalne produkty (główniew Bieszczadach);reklama zewnętrzna i wewnętrzna w mediach;stworzenie strony turystycznej na portalu www.wrota.podkarpackie.pl;akcje promocyjne w kraju i za granicą;opracowanie strategii rozwoju turystyki i programu promocji regionu.Priorytet V – kadry turystyczne. Cele strategiczne to:podnoszenie poziomu i profilowanie kształcenia kadr turystycznych;szkolenie kadr obsługi ruchu turystycznego;rozwijanie wiedzy turystycznej wśród samorządowców i mieszkańców regionu.Przykłady wdraŜania Priorytetu V:organizacja konferencji tematycznych dla nauczycieli;organizacja konkursów i olimpiad dla uczniów i studentów;organizacja szkoleń i warsztatów dla usługodawców turystycznych z regionui krajów sąsiadujących;organizacja szkoleń i egzaminów dla przewodników turystycznych i pilotówwycieczek;organizacja objazdów studyjnych dla dziennikarzy krajowych i zagranicznych;organizacja szkoleń dla przedstawicieli samorządów lokalnych.Priorytet VI – partnerstwo, współpraca i współdziałanie z innymi podmiotami działającymina rzecz turystyki w regionie. Cele strategiczne dotyczą tu:samoorganizacji podmiotów gospodarki turystycznej i stowarzyszeń;współpracy instytucji z róŜnych dziedzin Ŝycia społecznego i gospodarczegoregionu na rzecz rozwoju turystyki;31

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychwspółpracy i współdziałania z administracją rządową, podmiotami krajowymi orazpodmiotami i organizacjami zagranicznymi.Efekty wdraŜania Priorytetu VI to przede wszystkim:współpraca z policją, GOPR, WOPR;współpraca ze słuŜbą ochrony zabytków;współpraca z instytucjami kultury w realizacji imprez promujących dziedzictwokulturowe regionu;współpraca ze stowarzyszeniami agroturystycznymi;współpraca z parkami narodowymi, krajobrazowymi;współpraca z organizacjami sportowymi;współpraca z PTTK i PTSM;współpraca z Ministerstwem Gospodarki, Rozwoju Regionalnego w realizacji zadańz zakresu infrastruktury turystycznej;współpraca z organizacjami turystycznymi ze Słowacji i Ukrainy.W ramach Strategii Rozwoju Turystyki Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013stworzono koncepcję produktów turystycznych obejmującą:1. Trakty Prehistorii na szlakach pierwszych osadników – jak moŜemyprzeczytać w uzasadnieniu do tego programu: Udokumentowane ślady osadnictwaw regionie sięgają wielu tysiącleci przed naszą erą. Podkarpackie jest wielkąarcheologiczną skarbnicą kulturowych śladów narodów, zamieszkujących przez stulecia teziemie oraz narodów przez nie wędrujących, z południa na północ, ze wschodu na zachódEuropy i Azji. W mitologii i obyczajowości ludowej przetrwały obyczaje (np. Noc Kupały),rozliczne ślady archeologiczne są eksponowane w muzeach, a w krajobrazie kulturowymsą zachowane kopce, kurhany i grodziska 16 . W ramach tego traktu przewiduje się takieprodukty turystyczne jak: 1) Ognie Atyll – chodzi tu przede wszystkim o rozpalanieognisk w miejscach, które odgrywały istotną rolę w czasach prehistorycznych, np. przykurhanach, kopcach, czy grodziskach; wokół tych ognisk moŜna organizować zabawy,tańce; 2) Festiwal Atylli – proponuje się zorganizowanie festiwalu, który by gromadziłróŜnych artystów, zarówno tych z kręgu europejskiego, jak i azjatyckiego; 3) Targi SztukiEtnicznej – wystawy sztuki artystów ludowych z okolic Kaukazu (AzerbejdŜan, Armenia,Gruzja), z basenu Morza Śródziemnomorskiego; takim wystawom powinny towarzyszyćkonferencje naukowe, festiwale kuchni narodów azjatyckich, czy degustacje win (np.wina gruzińskiego); 3) Bursztynowe Miasta – nawiązanie do staroŜytnego szlakubursztynowego, który biegł przez tereny województwa podkarpackiego; w ramachproduktu moŜna by organizować jarmark, na którym eksponowano by towary z Węgier,Słowacji, Czech. JeŜeli chodzi o aktywną turystykę, to proponuje się: Triatlon Atylli, czy16 Koncepcja Produktów Turystycznych w Województwie Podkarpackim, w ramach Strategii Rozwoju Turystykidla Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, s. 6.32

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychprogram – Na szlaku łowców meteorytów. W ramach traktu przewiduje się takŜewybudowanie skansenu archeologicznego. WaŜną rolę w podejmowanych działaniachodgrywa, powtarzająca się co jakiś czas w nazwach programów, projektów, osoba Atylli.Pomysłodawcy zauwaŜają, Ŝe jest to postać łącząca kulturę Azji i Europy, nośna podwzględem marketingowym, pozwalająca na odpowiednie wyeksponowanie walorówregionu (np. Przemyśla, w którym znajduje się kopiec tatarski).2. Trakty Narodów – ludzie tej ziemi – jak napisano w uzasadnieniu: SzczególnymwyróŜnikiem regionu Podkarpacia jest wielonarodowe dziedzictwo kulturowe: polskie,ruskie, węgierskie, Ŝydowskie, niemieckie, austriackie, romskie oraz dziedzictwowieloreligijne: począwszy od religii ludów prehistorycznych, po religie nowoŜytne:rzymskokatolicką, greckokatolicką, prawosławną, protestancką (Luteranie, Kalwini,Arianie) i Ŝydowską 17 . Wielokulturowa tradycja regionu to nie tylko genius loci, leczprzede wszystkim kręgosłup toŜsamości i wyjątkowości województwa. Zakłada się tunastępujące programy:Wioska Jednego Boga i wszystkich ludzi – proponuje się budowę ekumenicznejwioski inspirowanej nauczaniem Jana Pawła II, która stwarzałaby moŜliwość dialogudla róŜnych kultur i wyznań.Ślady - propozycja zwiedzania miejsc związanych z funkcjonowaniem w przeszłościna Podkarpaciu róŜnych kultur. Proponuje się odbudowę w najdrobniejszychszczegółach wioski ruskiej oraz osady niemieckich kolonistów.Szlak Wszystkich Świętych – turystyka sakralna ze szczególnym uwzględnieniemSzlaku Architektury Drewnianej.Festiwal Kultury Rosyjskiej – na który powinny się składać spektakle teatralne,koncerty piosenki rosyjskiej (np. rosyjskich bardów), festiwal rosyjskiej literatury,itd.Festiwal Kultury Ukraińskiej.Mury Kultury Klasztornej – propozycja organizowania cyklu imprez prezentującychkulturę monastyczną Europy i Azji.Festiwal Filmów Etnicznych.3. Trakty Staropolskie – w krainie drewnianych kamieni, magnat – szlachcic –chłop – jak moŜemy przeczytać w uzasadnieniu do tego projektu: Dziedzictwo kulturystaropolskiej zachowane na Podkarpaciu tworzy jeden z najatrakcyjniejszych i najlepiejzachowanych w Polsce obszarów, parków kulturowych o skali regionalnej (…). Szczególnączęścią tej kultury jest dziedzictwo kultury chłopskiej polskiej, ruskiej i niemieckiej;architektura drewniana, obyczaje, rzemiosło, sztuka ludowa 18 . Wyodrębniono tutajnastępujące programy, produkty: 1) Szlak Rodów Staropolskich – w ramach którego17 Ibidem s. 12.18 Ibidem s. 18.33

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychproponuje się: zwiedzanie miejsc związanych ze znanymi rodzinami magnackimi,organizowanie festiwali (np. Festiwal Orzechowskich) oraz spotkań familijnych; 2) SzlakZabawy – wypełniony róŜnymi widowiskami, akcjami ulicznymi, prezentującymi obyczajedawnych mieszkańców Podkarpacia; 3) Kraina z Drewna – szlak świeckiej architekturydrewnianej (np. zwiedzanie dworków), organizacja: Festiwalu Drewna (pleneryrzeźbiarskie, kiermasze, itd.), Dni Mistrzostw Rzemiosła, Mistrzostwa Polski UpartychStolarzy im. Wojciecha Ochały.4. Trakty Kultury Miasta – w uzasadnieniu do tego programu zwrócono uwagę, Ŝeeksponowana ma tu być kultura mieszczańska miast i miasteczek regionu Podkarpacia,w większości lokowanych przez króla Kazimierza Wielkiego (…) w XIV wieku, którezachowały historyczne układy staromiejskie 19 . Chodzi tu przede wszystkim o takie miastajak: Dukla, Jarosław (mający staroruskie korzenie), Jaśliska, Krosno, Pruchnik, Przemyśl,Sanok. Jak moŜemy przeczytać w dokumencie ekspozycja ma tu dotyczyć: rzemiosłaartystycznego, zasobów muzealnych, układów przestrzennych, zabytków architektury.Zamierza się takŜe uwzględnić dziedzictwo kulturowe regionu związane z waŜnymiwydarzeniami, czy historycznymi postaciami. W ramach programu zakłada sięfunkcjonowanie następujących produktów:Zjazd Sokolnictwa Polskiego – organizowanie zjazdów, ogólnopolskich spotkańTowarzystwa Gimnastycznego „Sokół” nawiązujących do podobnych imprez z okresumiędzywojennego.Młoda Europa - festiwal współczesnej muzyki kameralnej – prezentacja muzykiwspółczesnej kompozytorów i wykonawców z róŜnych państw europejskich.Rynek Kultury Mieszczańskiej – na produkt składają się takie elementy jak: karnawałmiejski (zestaw imprez ludowych), imprezy kulinarne, festiwal satyryków, kabaretówi teatrów rozrywkowych (Festiwal Wesołków), imprezy sportowe i rekreacyjne(Zabawy miejskie i … plebejskie).Jarmark Sztuki Zegarowej – propozycja corocznych tragów antykwarycznychpoświęconych tylko zegarom, zarówno tym starym jak i współczesnym.Targi Zabawek Naturalnych – targi zabawek naturalnych, współczesnychi artystycznych, wytwarzanych z materiałów naturalnych.Karpackie Miasta Kupieckie – imprezy o charakterze kupieckim, festynowymw róŜnych miastach regionu, zwiedzanie miejsc związanych z istnieniem dawnychszlaków kupieckich.Zamierza się takŜe wybudować Muzeum Wampirów i Czarownic im. Juliana Tuwima. Jegoprogram obejmować będzie: dzieje wampirów na ziemiach polskich, materiały i zbiorydotyczące ludowej demonologii, itd. Muzeum ma mieć multimedialny charakter. Napatrona wybrano Juliana Tuwima bynajmniej nie z powodu jego demonicznego19 Ibidem s. 24.34

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychcharakteru, co raczej z zainteresowań poety. To właśnie jemu udało się uzbieraćznaczącą ilość materiałów dotyczących tego zagadnienia, niestety wszystkie spłonęłypodczas powstania warszawskiego. Jak moŜemy przeczytać w uzasadnieniu do propozycjizbudowania takiego ośrodka: Brak takiego muzeum jest istotną luką w polskiej kulturze,zwaŜywszy skalę zjawiska, znaczenie kulturowe (…), potrzeby badawcze, wątkiczartowskie i wampiryczne obecne w kulturze współczesnej, a wreszcie atrakcyjnośćturystyczną. W Europie takie muzea cieszą się duŜym zainteresowaniem, znajdują sięw kilku miastach m.in. w Wiedniu (Austria), w Frenkreich oraz Laubach – słynne MuzeumDrakuli i Wampirów (Niemcy) 20 .5. Trakty Techniki i Nauki – jak moŜemy przeczytać w uzasadnieniu do programu:Znakami firmowymi kultury przemysłowej regionu są karpackie zagłębie naftowe,z istniejącym Szlakiem Naftowym im. Łukaszewicza i Muzeum Kopalni Nafty w Bóbrceoraz COP – Centralny Okręg Przemysłowy z ośrodkami w Dębicy, Tarnobrzegu, StalowejWoli i Mielcu 21 . Włączono tu takŜe zabytki inŜynierii wojskowej, w tym: fortyfikacje XIXwiecznejtwierdzy Przemyśl oraz obiekty obronne z okresu II wojny światowej, składającesię na tzw. linię obronną Mołotowa. Dodatkowo istotną rolę pod względem turystycznymodgrywają w regionie zabytkowe linie kolejowe, zarówno te wąskotorowe, jaki normalnotorowe, które wraz z całą infrastrukturą, czyli tunelami, dworcami kolejowymistanowić mogą waŜny element w rozwoju podkarpackiej turystyki. W ramach programuwyróŜniono następujące produkty, projekty:Światło Ziemi – 31 lipca – proponuje się róŜnego rodzaju widowiska świetlne,multimedialne, wykorzystanie technik laserowych i cyfrowych, koncerty muzyki.Akademia Geniuszy – pałac Ostaszewskich we Wzdowie – zaproponowano tuorganizację miejsca spotkań naukowców z całego świata, budowę Muzeum Geniuszyprezentującego dorobek Łukaszewicza, Ostaszewskiego i Szczepanika, WzdowskąWieŜę Babel – międzynarodowe spotkania poliglotów, którzy opanowali co najmniej9 języków obcych, kursy językowe (w tym języków Biblii).Twierdza Narodów (twierdza Przemyśl)– międzynarodowe festiwale sztuki skupiającetwórców z dawnego Cesarstwa Austriackiego oraz Imperium Rosyjskiego, inscenizacjehistoryczne.W ramach programu proponuje się takŜe aktywne spędzanie czasu:Poligon Twierdzy Przemyśl – planuje się tu organizowanie szkoleń opartych o zasadypanujące w armii cesarsko-królewskiej, włączając przy tym pewne elementysurvivalu, sportów ekstremalnych, kursów dla komandosów, itd.Poczta Lotnicza Twierdzy – uruchomienie stałych połączeń lotniczych międzyKrakowem i Przemyślem; wykorzystanie przy tym współczesnych, małych samolotów20 Ibidem s. 28.21 Ibidem s. 29.35

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychwzorowanych na tych z okresu funkcjonowania Twierdzy; organizacja Muzeum PocztyLotniczej i corocznego festiwalu samolotów z pionierskich czasów lotnictwa.Festiwal Dwupłatowców.Ponadto w Strategii wskazano na takie inicjatywy jak:Modlitwy Dukielskie – festiwal muzyczny, w ramach którego prezentowano bymodlitwy róŜnych grup religijnych, etnicznych, zwłaszcza tych związanychz Podkarpaciem. We wspólnej imprezie wystąpiliby: Ŝydowski kantor, schola maryjna,chór prawosławny, pastor ewangelicki, itd.Karpacka Sól – w tym projekcie przewiduje się: przewoŜenie soli tradycyjnymsposobem – na wozach w beczkach, spławianie soli Sanem, prezentowanie dawnychzawodów związanych z solą.Zakłada się takŜe wykorzystanie starych kolejek. Przewiduje się tutaj takie programy jak:Cukrówka – trasa Przeworsk – Dynów: w ramach przejazdu proponuje się takieatrakcje, jak degustacja słodyczy regionalnych (związane jest to z funkcjonowaniemcukrowni w regionie) oraz napad Beskinidów.Zagórza Karpackich Kolejarzy – zakłada się tu ekspozycję kultury kolejarskiejZagórza, Sanoka i innych ośrodków. Propozycja obejmuje pokaz dawnych pociągów,festiwal kolejarskich orkiestr dętych, adaptacja wnętrz kolejowych dla galerii sztuki,miejsc spotkań, kameralnych koncertów.W ramach omawianego programu myśli się takŜe o budowie Centrum OdlotowychPojazdów (COP) na terenie Centralnego Ośrodka Przemysłowego (COP). Chodzi tutajo budowę odpowiedniego parku dla sportów motorowych.6. Trakt Błękitnego Sanu – model szlaku według koncepcji Greenways. W ramachtego programu proponuje się realizację następujących projektów:Kupiecki San – interdyscyplinarny program rekonstrukcji dawnego traktu handlowegołączącego Podkarpacie z Toruniem i Gdańskiem. Współczesna podróŜ mogłaby sięodbywać w zaleŜności od indywidualnych preferencji turysty: pieszo, kajakiem lubpontonem, konno, na rowerze.Festiwal Rzecznych Miast – propozycja zorganizowania festiwalu prezentującegokulturę miast połoŜonych nad górskimi rzekami na obszarze Polski i Europy.Imprezy sportowe i rekreacyjne:Berdy dla twardzieli – berdy w języku ludności karpackiej twory fliszowe, ostre ławiceskalne sterczące ponad lustrem wody. Propozycja organizowania zawodów, np. odźródła rzeki do jej ujścia.Święto Sanu – cykl imprezach sportowych i rekreacyjnych.Górski Maraton Sanocki.Triatlon Zimowy Beskinidów.36

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychMaratony wodne.Królewski Maraton Sobieski.Mistrzostwa Polski Prezydentów i Burmistrzów Górskich Miast Nadrzecznych.Karpatiada zimowa lub karpatiada letnia.Festiwal sportów regionalnych.7. Trakt Kultury Współczesnej – będący zestawem uniwersalnych projektówkulturalnych, uzupełniających wcześniej wymienione produkty turystyczne. Jak moŜemyprzeczytać w uzasadnieniu do tego programu: Jest (ten trakt – przyp. autor) zbudowanyna zasobach kultury współczesnej regionu i adresowany do róŜnych segmentów rynku 22 .W ramach programu zaprezentowano m.in. takie projekty jak:Foto ArtFest Beksiński hommage – impreza, zdaniem autorów, powinna byćzlokalizowana w okolicach Sanoka i mieć formułę międzynarodowego festiwalufotograficznego i konkursu fotografii reportaŜowej, dokumentalnej.jak milczą skrzypki – festiwal dedykowany pamięci podkarpackich śydów –skrzypków Ŝydowskich i muzyki wiolinistycznej Europy Środkowo-Wschodniej. Jaknapisano w uzasadnieniu do tego projektu: Skrzypek Ŝydowski był szczególnąpostacią w krajobrazie kulturowym Galicji i kresów wschodnich, był swoistym znakiemkulturowym. Obecnie jest na świecie i w Polsce wielu znakomitych skrzypkówŜydowskiego pochodzenia, którzy grają muzykę powaŜną i folklor Ŝydowski. Spotkaniatych mistrzów z róŜnych krajów świata mogą stanowić wyjątkową atrakcję regionui znaczące wzbogacenie oferty turystycznej 23 .Akademia Humanistyczna – na ten projekt mają składać się warsztaty, sympozjanaukowe, warsztaty praktyczne, jak np.: warsztat pisania ikon, studia terenowe naSzlaku Ikon Karpackich.Off-sceny okolice piosenki (Tarnobrzeg) – festiwal piosenek inscenizowanych(artystycznych) pod patronatem Piwnicy pod Baranami.Lot-nisko muzyki disco (Mielec) – propozycja międzynarodowego festiwalu muzykiklubowej.2.5 Rozwój turystyki a rynek pracyPodkarpacki rynek pracy jest charakterystyczny ze względu na: 1) niski wskaźnikzurbanizowania ludności – tylko 40,5% mieszkańców województwa mieszka w miastach;2) wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego – w 2002 roku wynosił on 1,6 w regionie,podczas gdy w Polsce – 0,1). Poziom bezrobocia nie jest wysoki w porównaniu do resztykraju. NaleŜy tu jednak wziąć pod uwagę aspekt tzw. „ukrytego bezrobocia”. Mamybowiem do czynienia z województwem rolniczym, w którym część osób mimo nie22 Ibidem s. 48.23 Ibidem s. 50.37

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychposiadania statusu bezrobotnego moŜe nie wykonywać Ŝadnej pracy. Wykres nr 12ilustruje zmiany w ilości osób bezrobotnych w województwie podkarpackim w latach2001-2006.Mniej korzystny jest poziom rozwoju gospodarczego omawianego regionu.W Regionalnym Planie Działań na Rzecz Zatrudnienia na rok 2007 moŜemy przeczytać:W województwie podkarpackim w 2004 roku mieszkało około 5,5% ludności Polski,a produkt krajowy brutto wytworzony na tym obszarze stanowił jedynie 3,8% całegoproduktu wytworzonego w tym okresie w Polsce (11 miejsce w kraju). RównieŜw przeliczeniu na jednego mieszkańca, produkt krajowy brutto w województwiepodkarpackim był znacznie niŜszy niŜ w innych regionach (15 miejsce w Polsce – tuŜprzed lubelskim). W 2004 roku stanowił on 69,8% produktu przypadającego nastatystycznego Polaka 24 .Województwo podkarpackie zostało dobrze ocenione w raporcie Instytutu Badań nadGospodarką Rynkową pt. Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polskiw roku 2005 w takich obszarach jak:Zasoby i koszty pracy – omawiany region znalazł się w klasie B * .Poziom bezpieczeństwa powszechnego – klasa A – oznacza to, Ŝe województwopodkarpackie charakteryzuje się niskim poziomem przestępczości, w tymkryminalnej, a wysoki odsetek stwierdzonych przestępstw jest wykrywany 25 .Negatywne oceny otrzymało w takich dziedzinach jak:Dostępność transportowa – klasa E (autorzy raportu zwrócili uwagę na słabądostępność do Warszawy).Chłonność rynku zbytu – klasa D – w przypadku województwa podkarpackiegoodnotowano przeciętną chłonność w sektorze instytucjonalnym oraz bardzo niskąw sektorze indywidualnym.Poziom infrastruktury społecznej – klasa D – stanowi to konsekwencję niskiejintensywności działalności kulturalnej oraz niskiego poziomu rozwojuinfrastruktury turystycznej 26 .W podsumowaniu raportu zwraca się uwagę na stosunkowo niską atrakcyjnośćinwestycyjną województwa podkarpackiego.24 Regionalny Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia na 2007 rok, Rzeszów 2007, s. 4.* Do oceny zastosowano skalę od A do E, w której A oznacza województwa najbardziej atrakcyjne pod jakimśkonkretnym względem, a E – najmniej atrakcyjne.25 (red) Kalinowski T., 2005, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski w roku 2005, InstytutBadań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk, s. 19-33.26 Ibidem s. 19-33.38

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 12. Zmiany ilości osób bezrobotnych w województwie podkarpackimw latach 2001-20062000001800001951731875191824971703731639561600001452461400001200001000008000060000400002000002001 2002 2003 2004 2005 2006liczba osób bezrobotnychZ drugiej strony województwo podkarpackie znajduje się na drugim miejscu w kraju,jeŜeli chodzi o:dynamikę rozwoju gospodarczego;dynamikę rozwoju infrastruktury;sukces rozwojowy województw w latach 1999-2004.Tak wynika z badań przeprowadzonych przez Instytut Badań nad gospodarką rynkową,których rezultaty znajdują się w raporcie pt. Sukces rozwojowy polskich województw.Województwo podkarpackie określane jest tu jako region słaby, lecz zarazemdynamiczny 27 .Istotnym elementem wpływającym na poprawę sytuacji na rynku pracy oraz wzrostatrakcyjności regionu moŜe stać się turystyka. Ta dziedzina gospodarki:generuje wzrost gospodarczy, przywraca równowagę makroekonomiczną i pozytywniewpływa na bilans płatniczy kraju;angaŜuje ze względu na swój wieloaspektowy charakter wiele sektorów gospodarki;aktywizuje róŜne środowiska społeczne, przez co sprzyja przedsiębiorczościi budowaniu społeczeństwa obywatelskiego;tworzy nowe miejsca pracy, wzbogaca strukturę gospodarczą, stanowiącą pomostpomiędzy działalnością społeczną a działalnością komercyjną, przez co pozwala naekonomiczne wykorzystanie pasji i zainteresowań;27 Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Sukces rozwojowy polskich województw, Gdańsk 2006.39

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychpozytywnie oddziałuje zarówno na ośrodki metropolitarne, jak i mniejsze,o charakterze lokalnym, które przez długi okres wydawały się miejscamio wyczerpanym potencjale rozwoju;sprzyja powstawaniu silnych powiązań pomiędzy wsią i miastem, powoduje wzrostaktywności ludności na terenach rolniczych, daje nowe moŜliwości rozwojoweterenom podmiejskim;buduje toŜsamość społeczności lokalnych i regionalnych, przez co podnosi jakośćkapitału społecznego, zwiększa dumę ze swojego pochodzenia, przyczynia się dowiększej odpowiedzialności obywateli za swój region;ma silne oddziaływanie kulturotwórcze;stwarza wartościowe sposoby zagospodarowania czasu wolnego;stanowi istotny element rozwoju zrównowaŜonego, gdyŜ wpływa na ochronędziedzictwa przyrodniczego, kulturowego i pielęgnowanie tradycji lokalnychi regionalnych;wpływa na kształtowanie wizerunku regionu, czy kraju;wspiera zrównowaŜony rozwój poprzez wdraŜanie nowych technik i technologii.Sektor usług turystycznych jest dobrym miejscem pracy przede wszystkim dla osóbmłodych oraz dla kobiet. Jak pokazuje badanie przeprowadzone przez Eurostatp.t.: Employment of women in the tourist accommodation sector kobiety dominują jakopracownicy w sektorze turystycznym 28 . Ilustrują to poniŜsze wykresy 13, 14 i 15.Wykres 13. Osoby zatrudnione w gospodarce europejskiej (ogólnie, bezpodziału na sekcje). Podział z uwzględnieniem płci (EU 27, 2006 rok)44%56%MęŜczyźniKobiety28 Demunter Ch., Dimitrakopoulou Ch., 2007, Employment of women in the tourist accommodation sector,Eurostat: Data in Focus.40

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 14. Osoby zatrudnione w hotelach i restauracjach. Podziałz uwzględnieniem płci (EU 27, 2006 rok)56%44%MęŜczyźniKobietyWykres 15. Osoby zatrudnione w sektorze usług turystycznych. Podziałz uwzględnieniem płci (EU 27, 2006 rok)38%62%MęŜczyźniKobietyJeŜeli chodzi o Polskę, to ogólnie w całej gospodarce kobiety stanowią 44,7% wszystkichzatrudnionych, podczas gdy w takich sektorach jak: 1) hotele i restauracje – 67,9%,2) usługi turystyczne – 68,9% 29 .29 Ibidem, Eurostat: Data in Focus.41

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychRozwój turystyki powinien być zatem istotny z punktu widzenia województwapodkarpackiego, gdyŜ:obniŜa poziom bezrobocia, zwłaszcza wśród kobiet i młodych osób;przyczynia się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu;buduje społeczeństwo obywatelskie.42

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych3. Charakterystyka badanychW ramach badania „Potrzeb i oczekiwań turystów odwiedzających województwopodkarpackie” zrealizowano wywiady z 1250 respondentami. Spoglądając na danespołeczno – demograficzne, moŜna dokładniej przyjrzeć się osobom, biorącym udziałw badaniu. W badanej grupie respondentów 48% stanowili męŜczyźni.Wykres 16. Płeć respondentów (N=1250)48,0%52,0%KobietyMęŜczyźniNa podstawie zebranych wyników jesteśmy w stanie opisać strukturę badanych podkątem wieku. Ilustruje to poniŜszy wykres.Wykres 17. Wiek respondentów (N=1250)40%30%32,3%20%22,8%20,4%16,3%10%8,2%0%do 25 26 - 35 36 - 45 46 - 55 56 - i więcej43

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychCo trzecia osoba biorąca udział w badaniu nie przekroczyła 26 roku Ŝycia. Najmniej licznągrupę respondentów, mniej niŜ 10%, stanowiły osoby posiadające 56 lub więcej lat.Badanych zapytano takŜe o ich stan cywilny. Jak wynika z ich odpowiedzi dokładnie tylesamo ankietowanych było stanu wolnego jak i w związku.Wykres 18. Stan cywilny respondentów (N=1250)49,8%0,4%49,8%Stan wolny śonaty / męŜatka lub związek partnerski Brak odpowiedziŚredni poziom wykształcenia respondentów był wysoki. Połowa legitymowała sięwykształceniem średnim, a co trzeci badany turysta ukończył studia wyŜsze. Osobyz wykształceniem zawodowym lub podstawowym stanowiły łącznie niespełna 14%respondentów 30 . Wydaje się, Ŝe skłonność do korzystania z usług turystycznychpowiązana jest z wysokością zarobków, te zaś – w znacznym stopniu uzaleŜnione są odposiadanego wykształcenia. Nadreprezentacja w próbie osób z wyŜszym i średnimwykształceniem nie jest zatem niczym niezwykłym. To właśnie osoby o takim statusie sączęściej skłonne do korzystania z usług sektora turystycznego, częściej takŜe stać je napodejmowanie wyjazdów. Wykres 19 ilustruje podział respondentów uwzględniającypoziom wykształcenia.30 NaleŜy dodać, Ŝe w badaniu mogły uczestniczyć jedynie osoby pełnoletnie.44

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 19. Wykształcenie respondentów (N=1250)60%53,6%40%32,6%20%10,9%2,8%0%Podstawowe Zasadnicze zawodowe Średnie i policealne WyŜszeWiększość turystów - blisko 60% - to grupa aktywnych zawodowo. Co piąty ankietowanyreprezentował studentów. Warto zwrócić uwagę na te zróŜnicowanie, gdyŜ oczekiwaniatych dwóch grup - osób posiadających stałe dochody z pracy zawodowej i studentów -dotyczące spędzania czasu wolnego i wypoczynku z załoŜenia powinny się róŜnić. Podziałrespondentów ze względu na obecną sytuację zawodową ilustruje wykres 20.Wykres 20. Aktualne zajęcie respondentów (N=1250)60%56,5%40%20%18,6%17,1%0%Pracuje Studiuje śadne zpowyŜszych3,8%Uczy się2,0%Studiuje ipracuje1,8%Brakodpowiedzi0,2%Uczy się ipracujeIstotne dla poznania oczekiwań badanych turystów moŜe okazać się województwoz jakiego przyjechali. Połowa ankietowanych (625 osób) zadeklarowała, Ŝe pochodziz województwa podkarpackiego. Na wykresie 21 pokazano, skąd pochodzili respondencibędący spoza omawianego regionu.45

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 21. Miejsce zamieszkania respondentów (pochodzących spozawojewództwa podkarpackiego)(N=650)2,6%3,5%1,3%1,3%1,8%14,1%2,1%2,7%6,6%11,7%9%15,5%1,3%4,3%22,1Województwa14,1 do 22,1 (3)6,6 do 14,1 (3)2,7 do 6,6 (3)1,8 do 2,7 (3)1,3 do 1,8 (3)W grupie respondentów spoza Podkarpacia, najliczniejsi byli badani z województwamałopolskiego (22,1%). Istotne znaczenie odegrali takŜe respondenci z regionów, któreznajdują się w stosunkowo bliskiej odległości od omawianego województwa. Chodzi tuprzede wszystkim o: śląskie (15,5% badanych), mazowieckie (14,1%), lubelskie(11,7%), łódzkie (6,6%). Mniejszą rolę w badaniu odegrali respondenci z województw:warmińsko-mazurskiego (1,3%), podlaskiego (1,3%), opolskiego (1,3%), kujawskopomorskiego(1,8%), lubuskiego (2,1%) i zachodniopomorskiego (2,6%).Udział badanych z róŜnych województw odwiedzających Podkarpacie róŜni sięw zaleŜności od pory roku [wykres 22].46

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 22. Miejsce zamieszkania respondentów w podziale na odwiedzającychPodkarpacie zimą i latem (N=1250)0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%PodkarpackieMałopolskieŚląskie9,9%12,2%6,4%9,1%41,1%58,9%MazowieckieLubelskie5,1% 9,0%6,1%5,6%DolnośląskieŁódzkieŚwiętokrzyskiePomorskieWielkopolskieZachodniopomorskieLubuskieKujawsko - PomorskiePodlaskieOpolskieWarmińsko - Mazurskie3,4%5,6%2,1%4,5%2,1%2,2%1,8%1,8%0,3%2,4%1,4%1,1%0,8%1,3%0,2%1,6%0,5%0,8%0,5%0,8%0,2%1,1%Zima (N=625)Lato (N=625)W zimowej części badania znacznie więcej respondentów pochodziło z województwapodkarpackiego, niŜ w badaniu realizowanym latem. W badaniu „letnim” większy udziałstanowili respondenci pochodzący spoza województwa podkarpackiego. Na przykładliczba respondentów z województwa łódzkiego podwoiła się latem w stosunku do liczbybiorących udział w badaniu zimowym. Wyjątkiem są respondenci z województwalubelskiego, których liczba w „letniej” fazie badania była mniejsza niŜ w „zimowej”.47

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychDla precyzyjnego określenia potrzeb i oczekiwań badanych turystów waŜna jest takŜeinformacja o wielkości miejsca zamieszkania. Inne są bowiem wymagania i oczekiwaniamieszkańców duŜych miast, inne zaś turystów z mniejszych miejscowości. Miejscezamieszkania nie jest juŜ jednak tak precyzyjnym czynnikiem pozwalającym ustalićpotencjalne róŜnice w sposobie i oczekiwaniach związanych z wypoczynkiem. Wynika toz obserwowanego od pewnego czasu trendu osiedlania się osób pracujących w duŜychośrodkach miejskich na przedmieściach, terenach wiejskich przylegających do miast.Wykres 23. Miejscowość zamieszkania respondentów (N=1250)100%8,2%80%14,4%42,4%60%40%25,3%10,3%11,7%12,1%17,1%20%0%30,2%turyści z województwapodkarpackiego8,6%6,6%13,2%turyści spoza województwapodkarpackiegowieś miasto do 10 tys. miasto od 10 do 20 tys.miasto od 20 do 50 tys. miasto od 50 do 100 tys. miasto pow. 100 tys.W przypadku turystów mieszkających w województwie podkarpackim dominującą grupęstanowili mieszkańcy miejscowości do 50 tys. mieszkańców. Główną rolę odgrywali turespondenci pochodzący ze wsi (30,2% ogółu badanych z woj. podkarpackiego) orazz miast mających od 20 do 50 tys. mieszkańców. W przypadku badanych pochodzącychspoza województwa podkarpackiego dominująca rola przypadła respondentom z duŜychośrodków, liczących ponad 100 tys. mieszkańców (42,2%). Informacja ta jest o tyleistotna, Ŝe pozwala skonkretyzować ofertę usług turystycznych pod określonychodbiorców. Jak zostanie pokazane dalej – pobyt osób z województwa podkarpackiegomiał przede wszystkim charakter krótkookresowy, zaś respondentów z innych rejonówPolski – długookresowy. Stąd wniosek, Ŝe podmioty turystyczne nastawione na klientówzamierzających pozostać w regionie dłuŜej niŜ 7 dni powinny skoncentrować się naoczekiwaniach osób z ośrodków wielkomiejskich.48

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychRespondentów poproszono takŜe o określenie głównych źródeł uzyskiwania dochodów.W badaniu dominowały osoby wykonujące pracę najemną. Stanowili oni prawie połowęrespondentów (48,3%). Co piąty badany stwierdził, Ŝe pozostaje na czyimś utrzymaniu(22,5%). Prawdopodobnie byli to studenci i uczniowie. Prawie co piąty turysta jakogłówne źródło utrzymanie wskazał pracę na własny rachunek (17,2%). Co dziesiątybadany stwierdził, Ŝe utrzymuje się głównie z emerytury bądź renty (9,4%).Wykres 24. Główne źródła uzyskiwania dochodów (N=1250)60%50%48,3%40%30%20%22,5%17,2%10%0%PracanajemnaPozostawaniena utrzymaniuPraca naw łasnyrachunek9,4%Renta/emerytura1,3%Inne1,4%Brakodpow iedziCzynnikiem istotnym dla precyzyjnego określenia potrzeb i oczekiwań odwiedzających lubpodróŜujących po województwie podkarpackim jest poznanie celu w jakim tę podróŜodbywają.49

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 25. Główne cele przyjazdu respondentów-turystów do województwapodkarpackiego (N=1250)*80%68,6%60%42,4%40%33,5%28,3%20%0%9,6% 8,1%5,3%WypoczynekOdwiedziny urodziny,znajomychTurystykawyczynowa,kwalifikowanaTranzyt,przejazd*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedna odpowiedź.Większość badanych wskazała, Ŝe głównym celem odbywanej podróŜy jest wypoczynek.Większość badanych wskazała, Ŝe głównym celem odbywanej podróŜy jest wypoczynek.Odpowiedzi takiej udzieliło blisko 70% badanych. Znaczna część respondentówprzyjechała do województwa podkarpackiego w celach poznawczych – zwiedzaniamuzeów i zabytków. Co trzeci badany wskazał, Ŝe podróŜuje aby odwiedzić rodzinę lubznajomych. NaleŜy przy tym wspomnieć, Ŝe kaŜda osoba mogła wskazać więcej niŜ jedencel odbywanej podróŜy. Większość respondentów łączyła kilka moŜliwości spędzaniaczasu.Odpowiedzi te wydają się istotne z punktu widzenia róŜnych strategii województwapodkarpackiego, zwłaszcza tych, które odnoszą się do rozwoju usług turystycznych. Jakwidać znaczna część badanych wskazała na wypoczynek i odwiedzanie muzeów,zabytków. Wydaje się zatem, Ŝe propozycje produktów turystycznych pozostająadekwatne w stosunku do oczekiwań turystów. Plany wybudowania nowych ośrodkówmuzealnych, tworzenia interesujących szlaków, uwzględniających lokalne zabytki,kładące silny nacisk na walory przyrodnicze regionu wychodzą naprzeciw osobomchcącym poznać ten zakątek Polski.50

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychW celu określenia potrzeb odwiedzających naleŜy równieŜ wysondować jak wielepieniędzy są oni skłonni wydać w trakcie wyjazdu 31 . Uzyskanie takiej informacji pozwoliokreślić średnią moc nabywczą odwiedzających, a w konsekwencji dobrać optymalneceny do oferowanych usług. NaleŜy tu równieŜ uwzględnić czas trwania wyjazdu. Jakwynika z odpowiedzi respondentów najczęściej są oni w stanie przeznaczyć na wyjazdsumę od 100 do 300 zł. Odpowiedź taką wskazał co piąty respondent. Nieco ponad 16%,odpowiedziało, Ŝe na wyjazd, w trakcie którego realizowano z nimi wywiad, przeznaczylikwotę nie przekraczającą 100 zł. Odnosi się to zatem w przewaŜającej mierze do wyjazdówkrótkookresowych, najczęściej jednodniowych.Wykres 26. Wydatki poniesione w trakcie aktualnej podróŜy w zaleŜności odwieku respondentów (N=1250)61 i więcej54,2%4,4%19,5%21,7%56-60 lat41,0%10,8%25,0%23,2%51-55 lat41,8%13,2%16,5%28,6%46-50 lat42,6%16,0%11,5%30,1%41-45 lat38,7%14,4%16,1%30,6%36-40 lat45,1%16,8%22,9%15,3%31-35 lat44,3%15,0%20,0%20,8%26-30 lat51,0%15,0%9,7%23,0%1,2%21-25 latdo 20 lat66,2%70,3%12,9% 3,2% 17,4% 0,3%2,1%5,4% 20,2% 1,1%0% 20% 40% 60% 80% 100%do 500 pln 501-1000 pln 1000 i więcej odmowa brak odpowiedziWyniki wskazują, iŜ najmniej pieniędzy na pobyt turystyczny w interesującym nasregionie byli w stanie przeznaczyć respondenci poniŜej 25 roku Ŝycia. W przypadku osóbmających mniej niŜ 20 lat, aŜ 70% stwierdziło, Ŝe na wypoczynek przeznaczy mniej niŜ500 zł. Tę samą kategorię – w grupie respondentów w wieku 21-25 lat – wskazało 66%.Najwięcej środków finansowych na wyjazd (ponad 1000 zł) zamierzały przeznaczyć osobyw wieku średnim (41-50 lat). Widoczne są jednak pewne fluktuacje, jeŜeli chodzio deklarowaną sumę wydatków na pobyt w województwie podkarpackim, zwłaszcza jeŜelichodzi o grupę osób zamierzających przeznaczyć niewiele środków na wyjazd (do 500 zł),jak teŜ tych chcących wydać znaczne sumy (powyŜej 1000 zł). Ilustrują to wykresy 27i 28.31Pytanie postawione w badaniu brzmiało: Proszę w przybliŜeniu oszacować ile wyda/lub zamierza Pan/Paniłącznie wydać na podróŜ w województwie podkarpackim? Pytano o wszystkie wydatki łącznie z noclegiem,wyŜywieniem, rozrywkami, wypoŜyczeniem sprzętu sportowego itd.]51

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 27. Fluktuacje występujące w deklaracjach respondentów dotyczącychśrodków finansowych przeznaczanych na wyjazd (grupa osób zamierzającychprzeznaczyć mniej niŜ 500 zł)80,00%70,00%60,00%50,00%40,00%30,00%20,00%10,00%0,00%do 20 lat21-25 lat26-30 lat31-35 lat36-40 lat41-45 lat46-50 lat51-55 lat56-60 lat61 lat i więcejWykres 28. Fluktuacje występujące w deklaracjach respondentów dotyczącychśrodków finansowych przeznaczanych na wyjazd (grupa osób zamierzającychprzeznaczyć więcej niŜ 1000 zł)30,00%25,00%20,00%15,00%10,00%5,00%0,00%do 20 lat21-25 lat26-30 lat31-35 lat36-40 lat41-45 lat46-50 lat51-55 lat56-60lat61 lat i więcejJak widać na powyŜszych wykresach, najmniej na wyjazd zamierzają przeznaczyć grupynajmniej zamoŜne, które bądź nie posiadają własnych dochodów i są na utrzymaniu osóbtrzecich, jak osoby do 25 roku Ŝycia (studenci, uczniowie), bądź ci respondenci, którzymają stosunkowo niskie uposaŜenie finansowe, jak osoby powyŜej 60 roku Ŝycia52

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych(emeryci). Największe środki chcą natomiast wydać na pobyt w województwiepodkarpackim respondenci z dwóch grup: 1) w wieku od 30 do 45 lat oraz 2) w wiekupowyŜej 55 lat. Występuje tutaj interesująca sytuacja, jeŜeli chodzi o starsze osoby.Z jednej strony znajdują się tu respondenci będący w stanie wydać na wyjazd znacznesumy, z drugiej – są tu takŜe badani mające skromne moŜliwości finansowe. Jest togrupa najbardziej zróŜnicowana pod względem deklarowanych wydatków na pobytw województwie podkarpackim.Wydaje się takŜe, Ŝe naleŜy porównać sumy przeznaczane na wyjazd z jego długością.Wyniki wskazują, Ŝe im dłuŜszy wyjazd, tym wydatki z nim związane były większe. Jestto oczywiście pewnego rodzaju truizm. Wyniki pokazują jednak, Ŝe moŜna wyróŜnić dwiegrupy wyjazdów – 1) do jednego tygodnia oraz 2) powyŜej 7 dni. Na te pierwszeprzeznaczano zazwyczaj nie więcej niŜ 1000 zł – w przeciwieństwie do dłuŜszychpobytów. Wyniki ilustruje wykres nr 29.Wykres 29. Wydatki związane z długością pobytu w województwiepodkarpackim (N=1250)11 dni i więcej7-10 dni4-6 dni2-3 dni1 dzień (bez noclegu)0% 20% 40% 60% 80% 100%do 500 pln 501-1000 pln 1000 i więcej odmowa brak odpowiedziZaobserwowano takŜe róŜnice w strukturze wydatków wśród odwiedzających regionlatem i zimą. W trakcie letniej fazy badania terenowego 20% badanych zadeklarowało, Ŝena podróŜ w województwie podkarpackim przeznaczyło ponad 900 zł, natomiast w trakciezimowej realizacji badania odpowiedź taką wskazało niewiele ponad 11% badanych.Osoby, które zamierzały w trakcie podróŜy w Podkarpackim wydać do 100 zł częściejspotykano w trakcie zimowej fazy badania (19,7% badanych zimą), niŜ w letniej (13,6%badanych latem). Oznacza to, Ŝe turyści są w stanie wydać więcej w trakcie letnichpobytów w województwie.53

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWarto przyjrzeć się strukturze wydatków w zaleŜności od pory roku oraz porównać toz długością wyjazdu. Ilustrują to wykresy 30 i 31.Wykres 30. Struktura wydatków w zaleŜności od długości pobytu – pora zimowa(N=625)11 dni i więcej7-10 dni4-6 dni2-3 dni1 dzień (bez noclegu)0% 20% 40% 60% 80% 100%do 500 pln 501-1000 pln 1000 i więcej odmowa brak odpowiedziWykres 31. Struktura wydatków w zaleŜności od długości pobytu – pora letnia(N=625)11 dni i więcej7-10 dni4-6 dni2-3 dni1 dzień (bez noclegu)0% 20% 40% 60% 80% 100%do 500 pln 501-1000 pln 1000 i więcej odmowa brak odpowiedziJak widać, istnieje pewna, choć niewielka zaleŜność, między okresem wypoczynku, jegodługością, a przeznaczanymi na to środkami. Wydaje się, Ŝe turyści są bardziej skłonni54

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 32. Analiza porównawcza wydatków ponoszonych przez turystówz województwa podkarpackiego z wydatkami turystów spoza województwapodkarpackiego30,00%25,00%20,00%15,00%10,00%5,00%0,00%do 100 pln101-200 pln201-300 pln301-400 pln401-500 pln501-600 pln601-700 pln701-800 pln801-900 pln901-1000 pln1001-1100 pln1100 i więcejturyści z podkarpackiegoturyśći spoza podkarpackiegoZ powyŜszych danych płyną następujące wnioski. Po pierwsze, turyści z województwapodkarpackiego częściej wydają niewielkie kwoty. Wynika to w głównej mierze z faktu,iŜ: 1) często mamy do czynienia z jednodniowymi wyjazdami lub wyjazdami z noclegiemu rodziny lub znajomych; 2) wydatki na przejazd są zdecydowanie niŜsze niŜw przypadku turystów spoza województwa podkarpackiego. Kwota ta zamyka sięu większości respondentów w przedziale od 100 do 500 zł. Po drugie, turyści spozaregionu podkarpackiego, skłonni są wydawać większe sumy – 1001 zł i więcej. Ma toswoje uzasadnienie: 1) w długości pobytu – zazwyczaj kilkudniowej 2) kosztach podróŜy;3) wydatkach związane z noclegami – najczęściej korzystają z bazy noclegowej;4) kosztach wyŜywienia oraz 5) wydatkami na usługi okołoturystyczne. Takie wyjazdyczęsto mają charakter rodzinny, stąd dochodzą wydatki związane z dodatkowymiosobami uczestniczącymi w wypoczynku.Jak pokazują dane Instytutu Turystyki charakteryzujące ruch turystyczny w Polsce,przeciętny turysta wydał w 2006 r. na wyjazdy krótkookresowe (2-4 dni) – 236 zł, a nadługookresowe (5 dni i więcej) – 655 zł. JeŜeli chodzi o województwo podkarpackie, tosytuacja jest dość skomplikowana. Wydaje się, Ŝe mamy tu do czynienia z dwoma typamiwyjazdów: 1) krótkookresowymi – specyficznymi przede wszystkim dla młodych osób (do25 roku Ŝycia), w trakcie których wydawane sumy nie przekraczają 500 zł, oraz 2)długookresowymi – właściwymi dla osób pochodzących spoza Podkarpacia, wydającymipodczas pobytu w tym regionie więcej niŜ 1000 zł.56

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych4. Województwo podkarpackie w opinii odwiedzających4.1 Ocena infrastruktury województwaRespondentów poproszono o ocenę poszczególnych elementów infrastrukturyw województwie podkarpackim w oparciu o pięciostopniową skalę, gdzie 5 oznaczało, iŜrespondent jest bardzo zadowolony a 1, Ŝe bardzo niezadowolony. Uzyskane odpowiedzianalizowano stosując podział na turystów z województwa podkarpackiego i pozostałychwojewództw.Wykres 33. Średnie oceny infrastruktury województwa w podziale na turystówz i spoza województwa podkarpackiego (N=1250)4,54,03,53,02,54,1Zasięg telefonów kom.4,24,0Ilość aptek4,03,83,6Ilość stacji paliw3,63,73,63,63,6 3,63,5 3,4Komunikacja autobusowaDostępność punktów pocztowychDostępność przychodniTuryści z podkarpaciaDostępność bankomatów3,63,4Informacyjne tablice drogowe3,63,3Działanie PKP3,33,3Ilość parkingów3,33,2Długość ścieŜek rowerowychTuryści spoza podkarpacia2,8Jakość dróg3,12,62,9Dostępność Internetu2,7Dostępność toalet publicznych2,7Badani z obu populacji przyznali bardzo podobne oceny. Respondenci są stosunkowomało zadowoleni z dostępnej infrastruktury. Większość ocen plasuje się w przedzialemiędzy wartościami 4 a 3, czyli pomiędzy odpowiedziami ani zadowolony aniniezadowolony (3), a zadowolony (4). W przypadku trzech cech: jakości dróg,dostępności Internetu i toalet publicznych niezadowolenie jest bardziej widoczne, gdyŜprzyznane oceny plasują się pomiędzy odpowiedziami: niezadowolony (2), anizadowolony, ani niezadowolony (3). Respondenci dobrze natomiast ocenili dostępnośćaptek i zasięg telefoniczny.Wiele wskazuje na to, Ŝe główną barierą w rozwoju turystyki w województwiepodkarpackim jest brak odpowiednio przygotowanej infrastruktury. Badani ocenili niskoprzede wszystkim te kategorie, które wiąŜą się z komunikacją. Wskazywano na brakodpowiedniej ilości parkingów, informacji drogowych, złą jakość dróg, czy słabo57

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychrozwiniętą komunikację autobusową i kolejową. Z ocen wystawionych przezrespondentów wręcz jednoznacznie wynika wniosek, Ŝe dalszy rozwój sektora usługturystycznych uzaleŜniony jest od poprawy infrastruktury, zwłaszcza tej komunikacyjnej,drogowej.Badanych poproszono takŜe o wyróŜnienie głównych cech pozytywnych i negatywnychinfrastruktury w województwie podkarpackim.Wykres 34. Cechy negatywne infrastruktury turystycznej województwapodkarpackiego (N=1250)0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%Zły stan drógBrak toalet publicznychBrak parkingówBrak oferty spędzania czasuZa mało imprez kulturalnych i rozrywkowychBrak obiektów sportowychŚmieci, nieczystości na ulicachBrak lokali rozrywkowychZbyt mało kin, teatrów, sal koncertowychZbyt mało sklepów/ punktów usługowychZła komunikacja, transportBrak informacji turystycznej (np. oznakowań, punków informacWysokie ceny usług turystycznychZaniedbane budynki, parki, skweryŹle przygotowane szlaki turystycznePozostałeNiewiele interesujących zabytków33,4%31,2%26,6%27,7%27,5%24,3%17,3%13,9%11,5%16,2%15,2%10,7%12,6%7,8%10,4%8,8%9,1%9,8%6,7%8,6%7,5%7,4%6,1%5,1%Woj. Podkarpackie7,2%3,8%Pozostałe województwa6,2%3,2%3,7%5,1%4,10%5,60%3,5%4,0%*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.Odpowiedzi opisujące negatywne strony spędzania czasu w województwie podkarpackimkorespondują z tym, co zaprezentowano wcześniej. Jak widać na wykresie respondenciskarŜyli się przede wszystkim na zły stan dróg, brak parkingów, brak toalet publicznych.Problemem jest równieŜ uboga oferta spędzania wolnego czasu. UwaŜał tak co piątybadany z Podkarpacia i co 7 turysta spoza województwa. Być moŜe problem leŜy nie tylew braku takiej ofert, ale w niedostatecznym jest rozpowszechnieniu.Respondenci zwrócili równieŜ uwagę na fakt, Ŝe w regionie podkarpackim jest zbyt małoimprez rozrywkowych i kulturalnych. Badani czuli teŜ niedostatek jeśli chodzi o liczbęobiektów sportowych. Prowadzi to do wniosku, Ŝe nawet jeŜeli juŜ respondentom uda siędotrzeć do ciekawych rejonów województwa podkarpackiego, to mają oni problemz odpowiednim i satysfakcjonującym zagospodarowaniem wolnego czasu. Ich58

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychoczekiwania są większe niŜ dostępna oferta. Warto tu się odwołać do wspomnianychw rozdziale II programów projektowanych dla branŜy turystycznej w regionie. Szczególnynacisk połoŜono tam na róŜnego rodzaju imprezy kulturalne, rozrywkowe i sportowe.Wydaje się zatem, Ŝe odpowiednie rozwiązanie tego problemu istnieje w przygotowanychjuŜ dokumentach. Teraz zaś powinien znaleźć się odpowiedni pomost pomiędzy róŜnymistrategiami i koncepcjami rozwoju a rzeczywistością.Dla równowagi turystów poproszono równieŜ o wskazanie pozytywnych cechinfrastruktury w województwie podkarpackim.Wykres 35. Cechy pozytywne infrastruktury turystycznej województwapodkarpackiego (N=1250)0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%Walory krajobrazoweMili, Ŝyczliwi mieszkańcyNiezniszczona przyrodaInteresujące zabytkiDobrze przygotowane szlaki turystyczneCzyste uliceNarciarskie trasy zjazdoweZadbane, schludne budynki, skwery, parkiRegionalna kuchniaLokale rozrywkoweFolklorImprezy kulturalne i rozrywkoweNiskie ceny usług turystycznychObiekty sportoweWarunki do uprawiania turystyki kwalifikowanejKompetentni pracownicy sektora usług turystycznychPozostałe11,2% 14,1%11%13,6%13%11,5%9,8%13,6%10,1%10,4%12%6,1%8,8%5,9%8,8%5,6%7,7%6,4%7,4%4,6%5,4%4,3%2,9%3,2%4,3% 7,2%50,4%56,6%38,2%43,5%33,1%41,8%29,8%33,6%Woj. PodkarpackiePozostałe województwa*Dane nie sumują się do 100% poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.Ciekawym wynikiem analizy odpowiedzi badanych był fakt, Ŝe mieszkańcy województwapodkarpackiego są znacznie bardziej krytyczni w osądach swojego województwa, niŜosoby przyjezdne z innych województw.Rezultaty badania wskazują równieŜ, iŜ głównymi atutami województwa w oczachrespondentów są walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz Ŝyczliwie nastawienimieszkańcy. Zwrócono takŜe uwagę na zasoby architektoniczne oraz obiekty zabytkowe.Jednocześnie analiza odpowiedzi na to pytanie daje moŜliwość zaobserwowania cechnajrzadziej wymienianych przez turystów. Respondenci rzadko lub bardzo rzadko za59

ISTAT COMUNE PROVINCIA REGIONE AREA DI PRELIEVO39011 FUSIGNANO RA EMILIA ROMAGNA I39012 LUGO RA EMILIA ROMAGNA I39013 MASSA LOMBARDA RA EMILIA ROMAGNA I39014 RAVENNA RA EMILIA ROMAGNA I39015 RIOLO TERME RA EMILIA ROMAGNA I39016 RUSSI RA EMILIA ROMAGNA I39017 SANT'AGATA SUL SANTERNO RA EMILIA ROMAGNA I39018 SOLAROLO RA EMILIA ROMAGNA I40001 BAGNO DI ROMAGNA FO EMILIA ROMAGNA I40003 BERTINORO FO EMILIA ROMAGNA I40004 BORGHI FO EMILIA ROMAGNA I40005 CASTROCARO TERME E TERRA DEL SOLE FO EMILIA ROMAGNA I40007 CESENA FO EMILIA ROMAGNA I40008 CESENATICO FO EMILIA ROMAGNA I40009 CIVITELLA DI ROMAGNA FO EMILIA ROMAGNA I40011 DOVADOLA FO EMILIA ROMAGNA I40012 FORLI' FO EMILIA ROMAGNA I40013 FORLIMPOPOLI FO EMILIA ROMAGNA I40014 GALEATA FO EMILIA ROMAGNA I40015 GAMBETTOLA FO EMILIA ROMAGNA I40016 GATTEO FO EMILIA ROMAGNA I40018 LONGIANO FO EMILIA ROMAGNA I40019 MELDOLA FO EMILIA ROMAGNA I40020 MERCATO SARACENO FO EMILIA ROMAGNA I40022 MODIGLIANA FO EMILIA ROMAGNA I40028 MONTIANO FO EMILIA ROMAGNA I40031 PORTICO E SAN BENEDETTO FO EMILIA ROMAGNA I40032 PREDAPPIO FO EMILIA ROMAGNA I40033 PREMILCUORE FO EMILIA ROMAGNA I40036 ROCCA SAN CASCIANO FO EMILIA ROMAGNA I40037 RONCOFREDDO FO EMILIA ROMAGNA I40041 SAN MAURO PASCOLI FO EMILIA ROMAGNA I40043 SANTA SOFIA FO EMILIA ROMAGNA I40044 SARSINA FO EMILIA ROMAGNA I40045 SAVIGNANO SUL RUBICONE FO EMILIA ROMAGNA I40046 SOGLIANO AL RUBICONE FO EMILIA ROMAGNA I40049 TREDOZIO FO EMILIA ROMAGNA I40050 VERGHERETO FO EMILIA ROMAGNA I41001 ACQUALAGNA PS MARCHE L41002 APECCHIO PS MARCHE L41003 AUDITORE PS MARCHE L41004 BARCHI PS MARCHE L41005 BELFORTE ALL'ISAURO PS MARCHE L41006 BORGO PACE PS MARCHE L41007 CAGLI PS MARCHE L41008 CANTIANO PS MARCHE L41009 CARPEGNA PS MARCHE I41010 CARTOCETO PS MARCHE L41011 CASTELDELCI PS MARCHE I41012 COLBORDOLO PS MARCHE L41013 FANO PS MARCHE L41014 FERMIGNANO PS MARCHE L41015 FOSSOMBRONE PS MARCHE L41016 FRATTE ROSA PS MARCHE L41017 FRONTINO PS MARCHE L41018 FRONTONE PS MARCHE L41019 GABICCE MARE PS MARCHE I41020 GRADARA PS MARCHE I41021 ISOLA DEL PIANO PS MARCHE L41022 LUNANO PS MARCHE L41023 MACERATA FELTRIA PS MARCHE I41024 MAIOLO PS MARCHE I41025 MERCATELLO SUL METAURO PS MARCHE L41026 MERCATINO CONCA PS MARCHE I41027 MOMBAROCCIO PS MARCHE L41028 MONDAVIO PS MARCHE L41029 MONDOLFO PS MARCHE L41030 MONTECALVO IN FOGLIA PS MARCHE L41031 MONTE CERIGNONE PS MARCHE IPagina 60

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych4.2 Zadowolenie z pobytuDobrym probierzem zadowolenia z podróŜy turystycznej w województwie podkarpackimjest chęć ponownego przyjazdu do tego regionu w celach turystycznych. Turystom spozaPodkarpacia zadano pytanie, czy zmierzają ponownie odwiedzić województwopodkarpackie w celach turystycznych.Wykres 36. Deklaracje ponownych odwiedzin województwa podkarpackiegoprzez odwiedzających spoza regionu (N=625)1,0%15,4%TakNie83,7%TrudnopowiedziećPrawie 85% badanych zadeklarowało, Ŝe przyjedzie ponownie do województwapodkarpackiego w celach turystycznych. Świadczy to o tym, Ŝe mimo pewnychniedostatków turyści są zadowoleni z pobytu w tym regionie. Tylko co setna osoba niezamierza tu powrócić. Z punktu widzenia marketingowego nie ma lepszej reklamy odzadowolonego klienta. Aby efekt był jeszcze lepszy i bardziej trwały, naleŜy zadbać o teelementy regionalnej infrastruktury i oferty turystycznej, co do których pojawiło sięnajwięcej zastrzeŜeń.61

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych5. Sposoby zbierania informacji o województwiepodkarpackim5.1 Aktywność poznawczaCelem realizowanego badania było określenie oczekiwań turystów podróŜującychw województwie podkarpackim względem sektora usług. WaŜnym elementem staje się tuoferta reklamowa dotycząca regionu, zasoby informacyjne, które mają charakterogólnodostępny. Z punktu widzenia tych rozwaŜań istotne staje się pytanie o źródławiedzy o województwie podkarpackim.Spośród badanych blisko 31% zadeklarowało, iŜ poszukiwało przed rozpoczęciem podróŜyinformacji na temat województwa podkarpackiego, a takŜe dostępnych w nim usług.Istotne jest, Ŝe większość z nich stanowiły osoby, które przyjechały do podkarpackiegoz innych województw (251 respondentów).Respondentów poproszono, aby wskazali z jakich źródeł czerpali głównie informacje natemat omawianego regionu. Odpowiedzi były róŜne w zaleŜności od tego, skąd pochodziłrespondent. Ilustruje to wykres 37.Wykres 37. Źródła informacji, z których korzystali turyści szukając informacjio województwie podkarpackim ze względu na województwa (N=384)*0% 20% 40% 60% 80% 100%Strony internetowe / forainternetowe88,0%86,5%Znajomi / rodzina28,7%44,4%Przewodniki turystyczneUlotki, broszurypromujšce region12,0%11,6%18,0%29,9%Informacje w mediach(prasa, TV, radio)Reklamy na billbordach,afiszachOrganizator wyjazdu (np.biuro podróŜy)Targi turystyczne9,8%6,8%4,5%2,8%2,3%2,8%2,3%2,0%Woj. PodkarpackiePozostałe województwa*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź.Badani z obu populacji podobnie często korzystają ze stron internetowych i forów.Jednocześnie są to główne, a więc najczęściej wykorzystywane źródła informacji. Dlabadanych z województwa podkarpackiego waŜnym źródłem są takŜe znajomi i rodzina.62

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychTuryści z innych województw przedkładają informacje uzyskane z przewodnikówturystycznych. Z podobną częstość obie grupy badanych korzystały z ulotek i innychdrukowanych materiałów promujących region.Na wybór i korzystanie z konkretnych źródeł informacji znaczny wpływ mógł mieć takŜecel odbywanej podróŜy. JednakŜe analiza odpowiedzi badanych w tym kontekście nieujawniła znaczących róŜnic. Główne źródła informacji z jakich korzystają turyściodwiedzający podkarpackie lub podróŜujący po województwie, to:Strony i fora internetowePrzewodniki turystyczneUlotki i broszury promujące regionInformacje dostępne w mediach (prasa, TV, radio)Oznacza to, Ŝe zamieszczając informacje na temat województwa podkarpackiego naleŜypamiętać, aby znalazły się one przede wszystkim w wyŜej wymienionych źródłach. NienaleŜy przy tym zarzucać korzystania z innych nośników lub mediów. WaŜne jest takŜeaby w źródłach głównych, najczęściej wykorzystywanych zamieszczać informacje jaknajbardziej precyzyjne i wyczerpujące.Respondentów poproszono równieŜ o ocenę źródeł informacji z jakich korzystali planującprzyjazd na Podkarpacie w oparciu o pięciostopniową skalę, gdzie 5 oznaczało, iŜrespondent jest bardzo zadowolony a 1, Ŝe bardzo niezadowolony z danego źródła.Wyniki ilustruje poniŜszy wykres.Wykres 38. Oceny poszczególnych źródeł informacji (N=384)4,54,14,03,83,43,3 3,34,554321Reklamy nabillboardach,afiszachInformacje wmediachTargiturystyczneUlotki, broszurypromująceregionOrganizatorwyjazduPrzewodnikiturystyczneZnajomi/rodzinaStrony /forainternetoweBadani są najbardziej zadowoleni z uŜyteczności informacji dostępnych na stronachi forach internetowych. NaleŜy przy tym pamiętać, Ŝe specyfika uzyskiwanych danych jest63

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychróŜna. Na stronach internetowych najczęściej moŜna natknąć się na ogłoszenia, artykuły,często z dołączonymi zdjęciami i dodatkowymi materiałami graficznymi. Są to zatemdane dość obszerne, dokładnie opisujące poszukiwaną usługę, przedmiot, itp. Natomiastinformacje na forach internetowych zawarte są w wypowiedziach uŜytkowników forum.Są to osoby, które wcześniej odwiedziły dane miejsce lub korzystały z pewnej usługi i naforum opisują swoje doświadczenia. Wiedza uzyskana na forum bardzo często jestwykorzystywana do zweryfikowania ogólnodostępnych danych. W podobny sposóbtraktowane są informacje zdobywane od rodziny lub znajomych. Najczęściej słuŜą oneweryfikacji juŜ posiadanej wiedzy lub pozwalają uzyskać informację sprawdzoną przezinnych.Nie powinny dziwić takŜe niskie oceny przyznane reklamie zewnętrznej i tej zawartejw mediach (prasa, TV czy radio). Specyfiką takich przekazów jest ich skrótowość. Mająone zwrócić uwagę odbiorcy, zachęcić do dalszego poszukiwania danych na określonytemat, a nie przekazać maksimum informacji. Przekaz taki musi być atrakcyjny dlaodbiorcy, co wymusza stosowanie form graficznych (lub w przypadku radia i telewizjitakŜe dźwiękowych), kosztem zawartości informacyjnej.5.2 Rodzaj poszukiwanych informacjiAby precyzyjnie określić co powinny zawierać źródła informacji naleŜy określić jakichdanych badani poszukiwali najczęściej. Częstość wskazywania kategorii poszukiwanychinformacji jest inna w zaleŜności od pory roku.Wykres 39. Najczęściej poszukiwane informacje przed podróŜą wg badanychw zimie i w lecie (N=384)*0% 20% 40% 60%CenyWolne miejsca noclegoweWalory krajobrazoweMoŜliwości aktywnego wypoczynku20,7%54,3%46,5%52,2%50,5%43,5%37,4%41,4%Rodzaje obiektów noclegowych26,9%24,2%Zabytki, muzea26,9%36,4%Imprezy kulturalno-rozrywkowe10,8%16,7%Szlaki turystyczne10,2%8,1%Zima (N=186)Lato (N=198)Inne3,7%13,6%*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź.64

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychTuryści badani zimą poszukiwali głównie danych na temat cen usług dostępnychw województwie. Często szukali równieŜ wolnych miejsc noclegowych. Zainteresowanibyli równieŜ informacjami na temat walorów krajobrazowych i moŜliwości aktywnegowypoczynku.Dla odwiedzających województwo latem, najwaŜniejsze natomiast były informacjedotyczące wolnych miejsc noclegowych. W dalszej kolejności poszukiwali informacji natemat cen i walorów krajobrazowych. Często szukali równieŜ informacji o zabytkachi muzeach.Na rodzaj poszukiwanych informacji wpłynąć mógł takŜe cel przyjazdu. Jak jednakwynika z odpowiedzi badanych, struktura wskazań pozostaje taka sama w większościprzypadków. W przypadku osób, które zamierzały wypocząć a takŜe uprawiającychturystykę aktywną i uprawiających turystykę kwalifikowaną rodzaje poszukiwanychinformacji nie róŜnią się.Tabela 4. Najczęściej poszukiwane informacje ze względu na cel przyjazduNajczęściej wskazywanycel przyjazduWypoczynekZwiedzanie muzeów,zabytkówTurystyka aktywnarowerowa, narty, torsaneczkowyOdwiedziny u rodziny,znajomychTurystyka wyczynowa,kwalifikowanaNajczęściej poszukiwane informacjedotyczyły:• Wolny miejsc noclegowych• Cen usług turystycznych• Walorów krajobrazowych• MoŜliwości aktywnego wypoczynku• Rodzajów obiektów noclegowych• Wolnych miejsc noclegowych• Zabytków, muzeów• Walorów krajobrazowych• Cen usług turystycznych• MoŜliwości aktywnego wypoczynku• Cen usług turystycznych• Wolnych miejsc noclegowych• MoŜliwości aktywnego wypoczynku• Walorów krajobrazowych• Rodzajów obiektów noclegowych• Zabytków, muzeów• Cen usług turystycznych• Walorów krajobrazowych• Wolnych miejsc noclegowych• MoŜliwości aktywnego wypoczynku• Imprez kulturalnych, rozrywkowych• Wolnych miejsc noclegowych• Cen usług turystycznych• MoŜliwości aktywnego wypoczynku• Walorów krajobrazowych• Rodzajów obiektów noclegowychUzyskane dane mogą być pomocne przy tworzeniu lub aktualizowaniu informacjio województwie podkarpackim. Pokazują one jakie informacje powinny być zawartew materiałach promocyjnych, aby usatysfakcjonować odbiorców. Materiały te mogą65

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychzawierać przekaz jednolity dla wszystkich grup turystów odwiedzających Podkarpackie.Jak wynika z odpowiedzi wszystkie grupy badanych, zarówno tych pochodzącychz Podkarpacia jak i tych spoza województwa, oczekują takich samych informacji.66

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych6. PodróŜ6.1 Organizacja podróŜyInteresującym zagadnieniem jest organizacja pobytu w województwie podkarpackim.Interpretacja wyników dotyczących tego obszaru pozwoliłaby nam określić, w jakimstopniu mamy do czynienia z wyjazdami indywidualnymi, a w jakim ze zorganizowanymi.Tego rodzaju informacje pozostają waŜne z punktu widzenia analizy rynku turystycznego.W miesiącach zimowych turyści spoza województwa podkarpackiego korzystaliw zdecydowanej większości (92,6%) z indywidualnych wyjazdów. Podobny rezultatotrzymano analizując charakter pobytu respondentów mieszkających na Podkarpaciu.TakŜe i tutaj zdecydowana większość badanych samodzielnie organizowała wyjazd(93,2%). Wyniki ilustruje wykres nr 40.NaleŜałoby się zastanowić, czy organizacja pobytu w miesiącach letnich jest podobna dookresu zimowego. W tym przypadku widać pewne róŜnice. JeŜeli chodzi o turystów spozawojewództwa podkarpackiego, nadal dominują wyjazdy indywidualne (87,0%). Istotnejest jednak to, Ŝe zyskuje na znaczeniu pobyt organizowany przez: organizacje,stowarzyszenia (6,3% w stosunku do 3,1% w zimie) oraz biura podróŜy (6,3%w stosunku do 3,1% w zimie). W przypadku turystów z województwa podkarpackiego niewidać większych zmian, jeŜeli chodzi o miesiące letnie i zimowe. Wyniki ilustruje wykresnr 41.Z punktu widzenia rynku usług turystycznych nasuwają się pewne wnioski. Po pierwsze,wydaje się, Ŝe wyjazd w Podkarpacie pozostaje indywidualnym przedsięwzięciem.Oznacza to, Ŝe oferta w biurach turystycznych dotycząca regionu jest niewielka. Wynikaćto moŜe chociaŜby z braku odpowiedniej reklamy wśród firm turystycznych,odpowiednich folderów reklamujących województwo. Po drugie, widać niewielką, choćistotną, róŜnicę w charakterze przyjazdów turystów spoza Podkarpacia w miesiącachletnich i w zimowych. W lecie są oni bardziej skłonni korzystać ze zorganizowanychwycieczek.Z punktu widzenia rozwoju turystyki w regionie naleŜałoby się zastanowić, do kogo mabyć skierowana oferta usług turystycznych. NaleŜy wziąć pod uwagę fakt, Ŝe wyjazdamiindywidualnymi zainteresowane będą przede wszystkim osoby, które posiadająodpowiednią ilość czasu, aby zaplanować cały pobyt. Taką grupą są chociaŜby studenci.Być moŜe warto byłoby reklamować województwo podkarpackie jako region otwartyszczególnie na tę kategorię osób.67

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 40. Organizacja pobytu w województwie podkarpackim w miesiącachzimowych (N=1250)100%0,30% 2,4%3,1%4,1% 4,3%80%60%40%93,2% 92,6%20%0%turyści z województwapodkarpackiegoturyści spoza województwapodkarpackiegoIndywidualnie Zakład pracy Organizacja, stowarzyszenie Biuro podróŜyWykres 41. Organizacja pobytu w województwie podkarpackim w miesiącachletnich (N=1250)100%80%0,8%4,1%2,20% 6,3%4,6%60%40%93,0%87,0%20%0%turyści z województwa podkarpackiegoIndywidualnieOrganizacja, stowarzyszeniebrak danychturyści spoza województwapodkarpackiegoZakład pracyBiuro podróŜy68

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych6.2 Środek transportuTurystów odwiedzających podkarpackie róŜnicuje rodzaj środka transportuwykorzystywanego w trakcie podróŜy. Znaczna większość respondentów wskazała, Ŝekorzystała z samochodu osobowego do podróŜowania po województwie. Dosyć częstoporuszano się takŜe dalekobieŜną komunikacją autobusową.Wykres 42. Wykorzystywane środki transportu w trakcie pobytuw województwie podkarpackim (N=1250)*0% 20% 40% 60% 80%Samochód osobowy71,1%Liniowa komunikacja dalekobieŜna np. PKSPociąg14%12,5%Wynajęty bus, autokarKomunikacja miejska / podmiejskaPrywatni przewoźnicy (tzw. busy)PieszoInneMotocykl5,9%2,3%2,2%1,4%1,2%0,9%*Dane nie sumują się do 100% poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.Samochód pozostaje głównym środkiem transportu dla turystów bez względu na to czyprzyjechali w podkarpackie zimą czy latem. Oznacza to, Ŝe aby zwiększyć ruchturystyczny spełnić naleŜy przede wszystkim oczekiwania turystów korzystającychz samochodów. Dotyczą one głównie infrastruktury drogowej umoŜliwiającej poruszaniesię po regonie. Znaczną rolę odgrywają tutaj takie czynniki, które mogą się wydawaćwręcz trywialne, czy prozaiczne. Chodzi tu o budowę parkingów, instalowanie mapdrogowych, informacji turystycznych. Z drugiej strony naleŜy pamiętać, aby ewentualnarozbudowa infrastruktury drogowej nie wpływała negatywnie na atrakcyjność danejusługi turystycznej. Z powodów estetycznych budowa parkingu, czy motelu przyzabytkowej cerkwi moŜe być czymś mało korzystnym. Warto natomiast zainwestować wewszelkiego rodzaju oznakowania ulic, miejsc zabytkowych, tak by poruszanie się powojewództwie było jak najmniej kłopotliwe. Salomonowym rozwiązaniem moŜe okazać69

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychsię budowa parkingów w pewnej odległości od miejsc atrakcyjnych turystycznie, bądźtworzenie turystycznych szlaków rowerowych.W związku z powyŜszym usługodawcy powinni przygotować się na spełnienie oczekiwańklientów korzystających z samochodów. Posiadanie parkingu czy innych dodatkowychelementów moŜe znacznie wpłynąć na opinię o obiekcie wypoczynkowym. Tego typuatuty powinny być zaznaczane juŜ w komunikacie promocyjnym, aby dodatkowo zachęcićpotencjalnych odwiedzających.6.3 Długość pobytuWaŜnym elementem z punktu widzenia rozwoju turystyki województwa podkarpackiegojest długość pobytu turystów w tym regionie. Pozwala to stwierdzić, czy w większymstopniu mamy do czynienia z ruchem krótkookresowym, czy raczej z długookresowym.Gdyby udało się ponadto uzyskać informacje, jakie grupy osób wybierają określonądługość spędzania czasu, to moŜna by dostosować do nich ofertę turystyczną.JeŜeli chodzi o czas pobytu, to naleŜy tu stwierdzić, Ŝe turyści spoza województwapodkarpackiego są bardziej skłonni do dłuŜszego przebywania w regionie w miesiącachletnich. Prawie połowa z nich zadeklarowała, Ŝe przyjechała na dłuŜej niŜ na tydzień(22,6% wskazało kategorię – „7-10 dni”, a 21,3% - 11 dni i więcej). Świadczy to o tym,Ŝe region podkarpacki jest szczególnie atrakcyjny dla turystów spoza województwalatem. Wtedy tez są skłonni dłuŜej tu przebywać. JeŜeli chodzi o turystów z Podkarpacie,to większość z nich decyduje się na wyjazdy krótkookresowe nie trwające dłuŜej niŜtydzień. Nie odgrywa tu większej roli pora roku.Wykres 43. Deklarowana długość podróŜy w okresie zimowymz uwzględnieniem podziału na turystów z/ i spoza województwa (N=1250)100%90%80%70%60%50%3,3%3,8%12,8%29,3%15,6%36,6%40%30%20%10%0%25,7%50,8%14,4%7,8%turyści z w oj.podkarpackiego turyści spoza woj.podkarpackiego1 dzień bez noclegu 2 - 3 dni 4 - 6 dni 7 - 10 dni 11 dni i więcej70

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 44. Deklarowana długość podróŜy w okresie letnim z uwzględnieniempodziału na turystów z/ i spoza województwa (N=1250)100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%0%2,7%5,4%15,7%27,2%49,0%turyści z w oj.podkarpackiego21,3%22,6%20,9%18,5%15,8%turyści spoza w oj.podkarpackiego1 dzień bez noclegu 2 - 3 dni 4 - 6 dni 7 - 10 dni 11 dni i w ięcej71

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych7. Formy spędzania czasu7.1 Cele przyjazduWaŜny, z punktu widzenia analizy usług turystycznych, jest cel pobytu w województwiepodkarpackim. JeŜeli chodzi o miesiące zimowe, to respondenci wskazywali przedewszystkim na wypoczynek. Taką kategorię wskazało 62,5% badanych z województwapodkarpackiego i 66,1% spoza regionu. W dalszej kolejności respondenci, zarówno cipochodzący z omawianego rejonu Polski, jak i ci mieszkający w innych częściach kraju,wymieniali identyczne cele pobytu, takie jak: turystyka aktywna (36,1% respondentówz województwa i 41,2% spoza), odwiedziny u rodziny i znajomych (39,4% i 33,5%).Znaczne róŜnice pojawiły się, jeŜeli chodzi o zwiedzanie zabytków i muzeów. Ten celpobytu był waŜniejszy dla respondentów pochodzących spoza województwapodkarpackiego. Kategorię tę wskazało 39,3% badanych z tej grupy (oraz 29,9% osóbz Podkarpacia). JeŜeli chodzi o inne cele, to miały one przede wszystkim charakteruzupełniający. Wymieniano: odwiedzanie miejsc kultu religijnego (7,6% i 9,7%),turystykę wyczynową, kwalifikowaną (6,3% i 8,6%), tranzyt, przejazd przezwojewództwo (4,3% i 6,2%), rozrywki (4,6% i 1,2%), szkolenia i konferencje (1,9%i 4,3%). Wyniki ilustruje wykres nr 45.Wykres 45. Deklarowane cele podróŜy turystycznej w województwiepodkarpackim w miesiącach zimowych (N=1250)*0% 20% 40% 60% 80%WypoczynekTurystyka aktywna (rowerowa, narty, torsaneczkowy)36,1%41,2%62,5%66,1%Odwiedziny u rodziny, znajomychZwiedzanie muzeów, zabytkówOdwiedzenie miejsc kultu religijnegoTurystyka wyczynowa, kwalifikowanaTranzyt, przejazdRozrywkiSzkolenia, konferencje, kongresy,konwencjeKuracja lecznicza7,6%9,7%6,3%8,6%4,3%6,2%4,6%1,2%1,9%4,3%1,4%2,7%39,4%33,5%29,9%39,3%turyści z w oj. podkarpackiegoturyści spoza w oj.podkarpackiego*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź.72

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychJeŜeli chodzi o okres letni, to respondenci spoza województwa podkarpackiegowskazywali przede wszystkim na takie cele pobytu jak: wypoczynek (72,6%), zwiedzaniemuzeów i zabytków (57,3%), odwiedziny u rodziny i znajomych (25,0%), turystykaaktywna (20,7%), turystyka wyczynowa (13,0%). Rzadziej badani z tej grupyprzyjeŜdŜali tu, aby odwiedzić miejsca kultu religijnego (6,8%). W przypadkurespondentów z województwa podkarpackiego najczęściej wymieniano: wypoczynek(73,9%), zwiedzanie muzeów i zabytków (42,0%), odwiedziny u rodziny i znajomych(37,4%), turystykę aktywną (15,2%) oraz turystykę wyczynową (10,5%). TakŜe i w tejgrupie rzadziej wskazywano na odwiedzanie miejsc kultu religijnego (8,9%). Wynikiilustruje wykres nr 42.Wykres 46. Deklarowane cele podróŜy turystycznej w województwiepodkarpackim w miesiącach letnich (N=1250)*0% 20% 40% 60% 80%WypoczynekZwiedzanie muzeów, zabytków42,0%57,3%73,9%72,6%Odwiedziny u rodziny, znajomychTurystyka aktywna (rowerowa, narty, torsaneczkowy)Turystyka wyczynowa, kwalifikowanaOdwiedzenie miejsc kultu religijnegoTranzyt, przejazdObowiązki słuŜboweSzkolenia, konferencje, kongresy,konwencjeKuracja lecznicza37,4%25,0%15,2%20,7%10,5%13,0%8,9%6,8%3,9%6,5%6,2%1,4%2,7%2,2%1,2%2,7%turyści z woj. podkarpackiegoturyści spoza woj.podkarpackiego*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź.Rezultaty badań przeprowadzonych w ramach projektu Turystyka szansą na dynamicznyrozwój podkarpackiego rynku pracy są zbieŜne z wynikami uzyskanymi przez PolskiInstytut Turystyki. W tym przypadku respondenci wskazali na następujące cele wyjazduturystycznego (dane z 2006r.) 32 : długookresowego: 1) turystyczno-wypoczynkowe (47,0%), 2) odwiedziny ukrewnych, znajomych (31,0%), 3) słuŜbowe (14,0%), 4) zdrowotne (4,0%), 5)religijne (1,0%), 6) inne (3,0%);32 Dane za stroną Polskiego Instytutu Turystyki – www.intur.com.pl. Wyniki sumują się do 100%. Oznacza to,Ŝe respondent mógł wskazać tylko jedną odpowiedź.73

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych krótkookresowego: 1) odwiedziny u krewnych i znajomych (54,0%), 2)turystyczno-wypoczynkowe (27,0%), 3) słuŜbowe (12,0%), 4) zdrowotne (1,0%),5) religijne (1,0%), 6) inne (5,0%).Rezultaty badań przeprowadzonych w ramach projektu Turystyka szansą na dynamicznyrozwój podkarpackiego rynku pracy wskazują, Ŝe turyści, zwłaszcza ci spozawojewództwa, w największym stopniu zainteresowani są wypoczynkiem orazzwiedzaniem muzeów i zabytków. Z tym wiąŜą się określone rekomendacje. Odpowiedniwypoczynek wiąŜe się z regeneracją sił fizycznych i psychicznych. Tym działaniomsprzyjają warunki przyrodnicze i krajobrazowe regionu. JeŜeli chodzi zaś o zabytki, tonaleŜałoby zadbać o odpowiednią formę ich prezentacji. Turyści są w tym względzie corazbardziej wymagający i poza stałymi ekspozycjami domagają się chociaŜby nowoczesnych,multimedialnych rozwiązań. Być moŜe czymś ciekawym byłoby organizowanie spektaklitematycznych w zabytkowych miejscach (np. walk wzorowanych na wydarzeniachhistorycznych).NaleŜałoby takŜe zwrócić uwagę, Ŝe województwo podkarpackie w okresie zimowymstanowi dla turystów interesujące miejsce dla uprawiania turystyki aktywnej. Chodzi tutajprzede wszystkim o narciarstwo, snowboard, itd. Wydaje się, Ŝe oferta regionu nie jest aŜtak popularna, jak terenów Podhala, czy województwa dolnośląskiego. Podkarpacie moŜetu konkurować chociaŜby ceną usług i propozycją dodatkowych atrakcji.7.2 Formy spędzania czasuCelem badania było zidentyfikowanie usług z jakich korzystają turyści w trakcie pobytuw województwie podkarpackim. NaleŜało ustalić, jak odwiedzający spędzają czas wolny.Miało to pozwolić określić jakiego rodzaju aktywności są najbardziej popularne wśródodwiedzających województwo w celach turystycznych.74

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 47. Sposoby spędzania wolnego czasu według wypoczywającychw lecie i zimie (N=1250)*0% 20% 40% 60% 80%śycie towarzyskie46,1%64%Piesze wycieczki krajoznawczeNarciarstwo38,2%49,9%Zwiedzanie zabytkówChodzenie do kawiarni, pubów24,8%37%33,8%52,2%Ulubione zajęcia hobbystyczneSłuchanie radia, oglądanie tvPrzedstawienia teatralneCzytanieTurystyka kwalifikowanaNie mam wolnego czasu8,5%3,7%7,2%3,7%5,1%4,2%3,2%7,4%2,9%1,1%15,7%Zima (N=625)Lato (N=625)Pozostałe10,7%14,5%*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź.Do kategorii Pozostałe (zima) zaliczono: ulubione zajęcia hobbistyczne, zabiegi lecznicze, jazda na rowerze,odpoczynek z rodziną, Odpoczynek, modlitwa, kursy, wycieczka samochodem, przejazd kolejką wąskotorową,zakupy.Do kategorii Pozostałe (lato) zaliczono: jazda na rowerze, odpoczynek, zabiegi lecznicze, kursy, kąpieliska,modlitwa, kolejka wąskotorowa, turystyka motoryzacyjna.Turyści badani zimą najczęściej zamierzali w trakcie pobytu poświęcić się Ŝyciutowarzyskiemu i rozrywkom. W dalszej kolejności wskazywali na uprawianie sportówzimowych - jazdę na nartach, a takŜe takie aktywności jak: zwiedzanie zabytków,odwiedzanie kawiarni, pubów lub restauracji. Wśród odpowiedzi turystów ankietowanychlatem dominowało zwiedzanie, wycieczki piesze, Ŝycie towarzyskie oraz odwiedzaniekawiarni i pubów.Następnie respondentów poproszono o wskazanie usług z jakich korzystali w trakciepobytu w województwie podkarpackim.75

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 48. Wykorzystywane usługi turystyczne w lecie (N=331)*0% 10% 20% 30%Szlaki turystyczne23,7%Skanseny, muzeaKąpieliska, baseny18,4%20,2%Kolejka wąskotorowaWypoŜyczalnia rowerówWypoŜyczalnie łodziStadniny koniParki rozrywkiBoiska sportoweOdnowa biologicznaZabiegi lecznicze6,2%6,1%6,1%5,4%4,0%3,5%2,6%1,8%Pozostałe11,3%*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź. Pominiętowskazanie „z Ŝadnych usług”. Do kategorii Pozostałe zaliczono: łowiska, wyciągi narciarskie, trasy zjazdowe,imprezy kulturalne, wypoŜyczalnie pojazdów, kursy, organizatorzy wycieczek, zabiegi lecznicze.Jak wynika z odpowiedzi badanych odwiedzających Podkarpacie latem, najczęściejkorzystali oni z szlaków turystycznych, a takŜe basenów lub kąpielisk oraz odwiedzaliskanseny i muzea. Mniej popularne okazały się przejaŜdŜki kolejką wąskotorową,wypoŜyczalnie rowerów i łodzi.Sama deklaracja respondentów dotycząca korzystania z danego produktu turystycznegonie świadczy jeszcze o jego jakości. Badanych poproszono zatem o ocenienie usługz jakich korzystali. Przyznane przez respondentów oceny świadczą o tym, Ŝe są onizadowoleni z większości usług z jakich korzystali. Optymizmem napawa fakt przyznaniabardzo wysokiej oceny (4,9) kolejce wąskotorowej. Zasadne jest zatem zwiększeniewykorzystania tej usługi przez turystów. Respondenci są takŜe zadowoleniz moŜliwości korzystania ze stadnin koni (ocena 4,8). Natomiast niŜsze noty uzyskałyusługi, z których odwiedzających korzystali najczęściej, czyli: szlaki turystyczne (4,2),muzea i skanseny (4,5) i kąpieliska lub baseny (4,2). Wydaje się jednak, Ŝe oceny te sąstosunkowo wysokie. Ogólna ocena usług, z których korzystano latem jest zadowalająca.76

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 49. Średnie oceny wykorzystanych usług – lato (N=331)2 3 4 5Kolejka wąskotorowaStadniny koni4,84,9Zabiegi leczniczeKursy sportowo-turystyczne itp.Korty tenisowe, pola golfowePrzewodnicyPłatne zabytki, muzea, skansenyWypoŜyczalnie łodziOdnowa biologicznaWypoŜyczalnie innego sprzętu turystycznegoPunkty napraw sprzętu turystycznegoOrganizatorzy wycieczek, kuligówBoiska sportoweSzlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)Kąpieliska, basenyWypoŜyczalnie rowerów4,64,54,54,54,54,44,44,34,34,34,24,24,24,2Parki rozrywki,4,0WypoŜyczalnie pojazdów terenowych3,7Turystów odwiedzających województwo podkarpackie zimą takŜe poproszonoo wskazanie usług z jakich korzystali.Wykres 50. Wykorzystywane usługi turystyczne w zimie (N=393)*0% 10% 20% 30%Skanseny, muzea29,5%WypoŜyczalnie nart, snow bordówKąpieliska, baseny13,7%15,5%Szlaki turystyczne9,7%Boiska sportow eZabiegi leczniczeStadniny koniParki rozryw kiOdnow a biologiczna3,8%2,8%1,8%1,8%1,0%Pozostałe21,9%*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej jak jedną odpowiedź. Do kategoriiPozostałe zaliczono: Siłownie, WypoŜyczalnie rowerów, Odnowę biologiczną, WypoŜyczalnie pojazdówterenowych, Korty tenisowe, pola golfowe, Kursy wspinaczkowe, Przewodników, WypoŜyczalnie łodzi i innegosprzętu pływającego, Punkty napraw sprzętu turystycznego, Kolejkę wąskotorową, Lodowiska, Koncerty.77

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWedług odpowiedzi badanych najczęściej odwiedzali skanseny i muzea. Dość częstokorzystali z wypoŜyczalni nart i snowboardów.Turystów badanych w zimie takŜe poproszono o ocenienie usług z jakich korzystaliw trakcie pobytu. Ogólnie badani turyści w zimie przyznali niŜsze oceny niŜ turyściw lecie. Najbardziej respondenci byli zadowoleni z kursów sportowo–turystycznych orazz wypoŜyczalni pojazdów terenowych. Najczęściej wskazywane usługi otrzymały takŜedość wysokie oceny (muzea, skanseny – 4,5, wypoŜyczalnie nart - 4,2). Respondenci byliraczej zadowoleni z wyciągów narciarskich (ocena 4,0). Nieco większe uznanie zyskałytrasy zjazdowe (ocena 4,2) i szlaki narciarstwa biegowego (ocena 4,3). Dość wysokozostały ocenione usługi towarzyszące, oferowane turystom uprawiającym sporty zimowejak: nauka jazdy na nartach (ocena 4,6) i wypoŜyczalnie nart (ocena 4,2).Wykres 51. Średnie oceny wykorzystanych usług – zima (N=393)2 3 4 5Kursy sportowo-turystyczne itp.WypoŜyczalnie pojazdów terenowychNauka jazdy na nartach, snowboardzieWypoŜyczalnie innego sprzętu turystycznegoPłatne zabytki, muzea, skansenyStadniny koniOrganizatorzy wycieczek, kuligówSzlaki narciarstwa biegowegoSzlaki turystycznePrzewodnicyOdnowa biologicznaZabiegi leczniczeTrasy zjazdoweWypoŜyczalnie nartWyciągi narciarskieKolejka wąskotorowaKąpieliska, basenyWypoŜyczalnie rowerówBoiska sportoweWypoŜyczalnie łodziPunkty napraw sprzętu turystycznegoKorty tenisowe, pola golfoweParki rozrywki,3,33,33,53,53,63,84,74,74,64,64,54,44,44,34,34,34,34,34,24,24,04,03,9Ciekawym zagadnieniem jest takŜe wpływ celu przyjazdu na wybór usług, z jakichkorzystają respondenci w miejscu pobytu. Jak wynika z odpowiedzi badanych celprzyjazdu nie ma duŜego wpływu na róŜnorodność wybieranych usług. Większośćbadanych korzystała z takich samych usług niezaleŜnie od celu w jakim przyjechała lubpodróŜowała po województwie podkarpackim.78

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychTabela 5. Najczęściej wymieniane usługi w zaleŜności od celu przyjazduNajczęściej wskazywany celprzyjazduWypoczynekZwiedzanie muzeów, zabytkówTurystyka aktywna (rowerowa,narty, tor saneczkowy)Turystyka wyczynowa,kwalifikowanaOdwiedziny u rodziny,znajomychUsługi z których najczęściej korzystano• Płatne zabytki, muzea, skanseny• Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)• Kąpieliska, baseny• Wyciągi narciarskie, kolejka linowa• Trasy zjazdowe• Płatne zabytki, muzea, skanseny• Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)• Kąpieliska, baseny• Wyciągi narciarskie, kolejka linowa• Trasy zjazdowe• Wyciągi narciarskie, kolejka linowa• Trasy zjazdowe• Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)• Kąpieliska, baseny• Boiska piłki noŜnej, siatkowej, ręcznej, bieŜnie• Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)• Kąpieliska, baseny• Płatne zabytki, muzea, skanseny• Wyciągi narciarskie, kolejka linowa• Trasy zjazdowe• Płatne zabytki, muzea, skanseny• Kąpieliska, baseny• Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)• Parki rozrywki, lunaparkiRespondentów poproszono takŜe, aby wskazali usługi z jakich chcieli skorzystać ale nienatrafili na nie lub były one niedostępne. NaleŜy tu jednak wskazać, Ŝe nie mamy doczynienia ze znaczącą grupą badanych. W okresie zimowym tylko 7% respondentówstwierdziło, Ŝe brakuje im określonych usług. W okresie letnim taką odpowiedź wskazało14% badanych. Udzielili oni następujących odpowiedzi:Tabela 6. Usługi niedostępne – zima (w liczbie wskazań; N=625)Brakujące usługiLiczba wskazańNie było takich usług 582Usługi związane z uprawianiem sportów zimowych 19Basen 9Internet 5Kolejka wąskotorowa 5Kino 5Dyskoteka 3Fryzjer 2Kosmetyczka 2Usługi związane z turystyką kwalifikowana 2Brak dobrej komunikacji MPK nocą 1Fitness club 1Kręgielnia 1Lotto 1Sauna 1WypoŜyczalnia rowerów 179

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychTabela 7. Usługi niedostępne – lato (w liczbie wskazań; N=625)Brakujące usługiLiczbawskazańNie było takich usług 543Baseny, kąpieliska, parki wodne 14WypoŜyczalnia sprzętu do turystyki kwalifikowanej 10Muzeum, niedostępne inne zabytki 8Internet 7Impreza plenerowa, kulturalna 6Informacja turystyczna 5Obiekty sportowe 5Skok na bungee 3Bankomaty 3Deszczochrony na szlakach 2Myjnia samochodowa 2Trasa rowerowa 2Brak schronisk turystycznych w górach 1Brakuje hoteli 3-gwiazdkowych, 1Gokarty 1Kolejka wąskotorowa 1Mało gospodarstw agroturystycznych 1Miejsce do suszenia ubrań 1Pola namiotowe w Duszatynie 1Prysznice 1Przelew w sklepie 1Przelot balonem gazowym 1Punkt widokowy na Chryszczate 1Restauracje wegetariańskie 1Sklep wędkarski 1Sklep z ciepłą odzieŜą 1Spływ kajakowy 1Stadnina koni 1Tramwaje 1Większość wskazań turystów dotyczyło usług funkcjonujących w województwie. Niewystępowały one jednak na obszarze pobytu respondentów lub były nieczynne. Są to naprzykład: baseny, kolejka wąskotorowa czy muzea. Dobrym rozwiązaniem w takiejsytuacji byłoby wydłuŜenie czasu pracy tego typu obiektów lub zmiana godzin ichotwarcia. Badani mogli równieŜ wskazać brak takich usług, gdyŜ nie wiedzieli o ichdostępności. NaleŜało by szerzej promować wszelkie atrakcje oferty usługowej.Skutecznym rozwiązaniem powinny być tablice informacyjne zawierające dane na tematnajbliŜszych atrakcji, jak i tych najbardziej interesujących. Dodatkowo naleŜałobyumieścić w okolicach punktów usługowych z jakich korzystają turyści (stacje paliw, stacje80

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychkolejowe, przystanki PKS) mapki ze wskazanymi atrakcjami. Ich opis powinien zawieraćpodstawowe dane, w tym godziny ich otwarcia. Ciekawą sugestią jest umieszczenie naszlakach turystycznych miejsc zadaszonych chroniących przed deszczem, lub moŜliwośćrealizacji przelewów, wypłat w sklepach.7.3 Informacja turystycznaJedynie niespełna 7% z respondentów (83 osoby) skorzystało w trakcie pobytuz Informacji Turystycznej. W ramach tej grupy znacznie częściej znajdowali się turyścispoza województwa podkarpackiego (62 osoby). Poproszeni zostali o ocenienie działaniapunktu. Mieli tego dokonać posługując się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, Ŝerespondent jest bardzo niezadowolony a 5, Ŝe jest bardzo zadowolony. Wśród wskazańbadanych przewaŜały dobre oceny działalności punktu (zadowoleni z działania punktu -39 osób, bardzo zadowoleni - 23 osoby). Następnie poproszono turystów o wskazaniecech, które w największym stopniu miały wpływ na konkretną ocenę. Udzielili oninastępujących odpowiedzi:Tabela 8. Pozytywne cechy działania punktów informacji turystycznej (N=83)CechaLiczbawskazańDobra obsługa 26Rzetelność informacji 23Profesjonalni i uprzejmi 14Nie wiem 8Udostępniano materiały 7Brak odpowiedzi 3Wszystko 1Jest w kaŜdym hotelu, restauracji 1Respondentów poproszono równieŜ aby wymienili z jakich aspektów działania punktówinformacji turystycznej są niezadowoleni.81

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychTabela 9. Negatywne cechy działania punktów informacji turystycznej (N=83)CechaLiczbawskazańBrak zastrzeŜeń 43Sposób obsługi 11Informacja mało wyczerpująca 9Trudno powiedzieć 9Mało materiałów informacyjnych 4Brak odpowiedzi 3Mało punktów 2Złe godziny otwarcia 2Jak wynika z odpowiedzi respondentów mają oni więcej uwag pozytywnych w stosunkudo działania punktów informacji turystycznej niŜ powodów do niezadowolenia. Dziwićzatem moŜe niskie wykorzystanie ich przez odwiedzających Podkarpacie turystów.Najbardziej prawdopodobną przyczyną takiego stanu jest przekonanie odwiedzających,Ŝe punkty informacji turystycznej nie są najlepszym źródłem wiedzy. Aby zweryfikowaćtę hipotezę badanych poproszono o wskazanie najlepszych ich zdaniem źródeł informacjiturystycznej dostępnych na odwiedzanym obszarze.Wykres 52. Najlepsze źródła informacji turystycznej dostępne na odwiedzanymobszarze (N=1250)*0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%MieszkańcyInni turyściTablice informacji turystycznejObsługa noclegów, punktów gastronomicznychPunkty informacji turystycznejAfisze, billboardyFoldery, ulotki w hotelach i punktach usługLokalna prasaPolicjanci lub pracownicy innych słuŜbLokalne radio i TVNie korzystałem/łam z informacji51,0%55,7%29,9%29,3%17,3%15,0%8,8%16,3%10,2%11,5%11,0%8,5%8,2%woj.podkarpackie11,4%7,2%5,3%Pozostałe województwa6,1%2,9%4,3%2,6%31,5%25,1%*Dane nie sumują się do 100% poniewaŜ, respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.Zdaniem respondentów najlepszym źródłem informacji turystycznej są mieszkańcydanego obszaru, tubylcy oraz inni turyści. Niezbędną wiedzę moŜna takŜe uzyskaćw punktach usługowych. Punkty informacji turystycznej znajdują się, według częstościwskazań, na piątym miejscu. Przy tylu róŜnych źródłach, często łatwiejszych do82

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychzlokalizowania, nie naleŜy się dziwić, Ŝe ta forma znajduje się dopiero na tej pozycji.Badani dość często wskazywali tablice informacyjne jako dobre źródło pozyskiwaniainformacji. NaleŜy zatem wykorzystać ten fakt aby umieszczać na nich dodatkowe dane,jak na przykład lokalizację najbliŜszego punktu informacji turystycznej.83

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych8. Baza noclegowa8.1 Wykorzystywana baza noclegowaW badaniu osobną część poświęcono oczekiwaniom respondentów względem usłughotelarskich i dostępnych noclegów. Spośród badanych 66,6% zadeklarowało, Ŝew trakcie wyjazdu korzystało z noclegu. Wśród badanych latem odpowiedzi takiejudzieliło 71% badanych latem, zimą zaś 61,9% ankietowanych.Respondenci deklarujący korzystanie z noclegów w okresie letnim najczęściej nocowaliu rodziny lub znajomych (34,6% badanych latem). Badani rzadziej korzystali z kwaterprywatnych (13,7%) oraz z hotelu (10,0%).Wykres 53. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów przez turystówwypoczywających w lecie (N=445)*0% 10% 20% 30% 40%Rodzina/znajomi34,6%Kwatery prywatneHoteleGospodarstwa agroturystycznePola namiotowe /kampingoweWłasny domek letniskowyOśrodki wypoczynkowo - wczasoweDom wypoczynkowo - wczasowyMotele, zajazdyZakłady uzdrowiskowe, sanatoriaSchroniska młodzieŜowePensjonatySchroniska górskie, turystyczneInne4,3%3,8%3,1%2,7%2,5%2,5%2,2%1,6%0,6%13,7%10,8%10,3%9,4%* Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.W zimowej fazie badania najwięcej respondentów zadeklarowało, Ŝe korzystaz noclegu u rodziny lub znajomych (40,3%). Badani wybierali głównie noclegiw obiektach indywidualnego zakwaterowania - kwaterach prywatnych (19,1%) orazgospodarstwach agroturystycznych (15,8%).84

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 54. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów przez turystówwypoczywających w zimie (N=387)*0% 10% 20% 30% 40% 50%Rodzina / znajomi40,3%Kwatery prywatne19,1%Gospodarstwa agroturystyczneHotele10,6%15,8%PensjonatyMotele, zajazdyOśrodki wypoczynkowo - wczasoweDom wypoczynkowo - wczasowyZakłady uzdrowiskowe, sanatoriaDom rekolekcyjnySchroniska młodzieŜoweSchroniska górskie, turystyczne5,2%3,4%2,1%1,8%1,3%1,3%0,3%0,3%* Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.Spośród badanych pochodzących z województwa podkarpackiego korzystanie z miejscnoclegowych zadeklarowało 308 osób (49,3%), natomiast wśród respondentów z innychwojewództw wyboru takiego dokonało 524 osób (83,8%).Wykres 55. Najczęściej wykorzystywane miejsca noclegów (N=832)*0% 10% 20% 30% 40% 50%Rodzina / znajomi31,7%46,8%Kwatery prywatneGospodarstwa agroturystyczneHotelePola namiotowe /kampingowePensjonatyMotele, zajazdyDom wypoczynkowo - wczasowyWłasny domek letniskowyZakłady uzdrowiskowe, sanatoria14%17,6%7,1%16,2%10,1%11,1%5,2%5%2,3%4,4%1,3%4,0%2,6%4%4,5%1%0,6%1%Woj. PodkarpackieWojewództwa pozostałe*Dane nie sumują się do 100%, poniewaŜ respondenci mogli wskazać więcej niŜ jedną odpowiedź.85

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychPrawie połowa badanych (46,8%) pochodzących z województwa podkarpackiego wybrałanocleg u znajomych lub rodziny. Takiego samego wyboru dokonało 31,7% respondentówz innych województw.Z uzyskanych danych wynika, Ŝe respondenci niezaleŜnie od pory roku czy województwa,w jakim mieszkają najczęściej wybierają obiekty indywidualnego zakwaterowania(kwatery prywatne, gospodarstwa agroturystyczne).8.2 Ocena bazy noclegowejBadanych poroszono o ocenę ich zadowolenia z obiektów bazy noclegowej z jakichkorzystali. Mieli tego dokonać posługując się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza bardzoniezadowolony, a 5 bardzo zadowolony. Ocenie podlegały wyróŜnione aspektyfunkcjonowania obiektu jak jakość obsługi czy standard pokoju. Parametry te zostałyzróŜnicowane ze względu na specyfikę ocenianych obiektów.O ocenę obiektów bazy indywidualnego zakwaterowania, czyli kwater prywatnychi gospodarstw agroturystycznych poproszono 242 badanych.Respondenci, którzy nocowali w kwaterach prywatnych, są z obiektów tych zadowoleni,o czym świadczy ogólna ocena 4,1.Wykres 56. Oceny parametrów – kwatery prywatne (N=135)54,43,84,0 4,0 4,044,2321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandardpokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakośćposiłkówBadani w największym stopniu zadowoleni byli z jakości obsługi, najmniej natomiastz dostępnej infrastruktury rekreacyjnej.86

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychRespondenci korzystający z noclegów w gospodarstwach agroturystycznych są niecobardziej zadowoleni niŜ nocujący w kwaterach. Jak wynika z ich wskazań ogólna ocenagospodarstw to 4,3.Wykres 57. Oceny parametrów – gospodarstwa agroturystyczne (N=107)54,64,44,54,2 4,24,04321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizow anieobiektu, łatw ydostępCena nocleguJakość posiłkówNajwyŜsze oceny przyznali badani jakości obsługi i jakości posiłków. NajniŜej natomiastocenili infrastrukturę rekreacyjną gospodarstw agroturystycznych.JeŜeli chodzi o obiekty indywidualnego zakwaterowania, to, jak wynika z analizyodpowiedzi, badani są zadowoleni z większości oferowanych usług. Niewielkiej poprawywymaga dostępna infrastruktura rekreacyjna. Badani nie ocenili tego obszaru źle.Oceniali jednak infrastrukturę nieco gorzej niŜ inne elementy. Respondenci sąusatysfakcjonowani obsługą w kwaterach i gospodarstwach agroturystycznych. CeniątakŜe posiłki i standard pokojów.Ocenie poddane zostały takŜe obiekty zbiorowego zakwaterowania. Dokonało jej 590badanych którzy zadeklarowali, Ŝe korzystali z takich obiektów.Wykres 58. Oceny parametrów - hotele (N=89)54,24,34,23,94,043,5321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizow anieobiektu, łatw ydostępCena nocleguJakość posiłków87

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychCzynnikiem, z którego respondenci są najbardziej zadowoleni to dobra lokalizacja hotelui łatwy do niego dostęp. NiŜsze oceny uzyskały takie elementy jak: cena noclegu, czyinfrastruktura rekreacyjna.Respondenci którzy korzystali z noclegów w pensjonatach przyznali im ogólną ocenę 4,3,co oznacza, Ŝe są zadowoleni z oferowanych im usług.Wykres 59. Oceny parametrów - pensjonaty (N=30)544,54,04,34,23,94,5321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakość posiłkówJakość obsługi i jakość posiłków są cechami, z których respondenci są najbardziejzadowoleni. ZastrzeŜenia badanych budzi natomiast cena noclegu. Badani przyznali temuelementowi ocenę najniŜszą spośród wszystkich ocenianych parametrów pensjonatów.Satysfakcjonujący poziom usług oferują zdaniem badanych motele (ogólna ocena 4,2).Wykres 60. Oceny parametrów - motele (N=25)54,54,44,24,044,04,3321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakość posiłkówNajwiększe zadowolenie wśród badanych w motelach wywołał poziom obsługi, są oniz niego najbardziej zadowoleni. NajniŜej oceniono infrastrukturę rekreacyjną i ceny88

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychnoclegów. Jednak nie moŜna powiedzieć aby badani byli nimi nie usatysfakcjonowani,gdyŜ przyznano im stosunkowo wysokie noty.O ocenę satysfakcji z noclegów poproszono takŜe respondentów, którzy zatrzymali sięw ośrodkach domków letniskowych.Wykres 61. Oceny parametrów – domki letniskowe (N=25)54,4 4,44,4 4,4 4,44,04321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakość posiłkówPrzyznana tym obiektom ocena (średnia wartość 4,3) wskazuje Ŝe badani są z tej usługizadowoleni. W omawianym przypadku respondenci przyznali identyczne oceny wszystkimelementom. Jedynie w przypadku standardu pokoju otrzymał niŜszą notę.Badanych, którzy zadeklarowali, Ŝe nocowali w domu umiejscowionym na terenie ośrodkawypoczynkowo – wczasowego takŜe poproszono ocenę zadowolenia z poszczególnychparametrów funkcjonowania ośrodka. Jak wynika z odpowiedzi badanych najbardziej sąoni zadowoleni z jakości posiłków. NajniŜej natomiast oceniony został standard pokoju.Wykres 62. Oceny parametrów – ośrodki wypoczynkowo-wczasowe (N=21)54,64,34,24,34,44,14321Jakość obsługi InfrastrukturarekreacyjnaStandard pokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakość posiłków89

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychOcenie przez respondentów zostały takŜe ośrodki uzdrowiskowe, z których korzystalibadani.Wykres 63. Oceny parametrów – ośrodki uzdrowiskowe, sanatoria (N=16)54,4 4,34,43,943,7 3,8321Jakość obsługi InfrastrukturazabiegowaStandardpokojuZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakośćposiłkówBadani najwyŜej ocenili jakość obsługi i łatwy dostęp do obiektu. NajniŜszą notęotrzymała cena noclegu.WyŜej prezentowane wyniki dotyczą obiektów, których oceny były formułowane przezosoby badane w fazie letniej i zimowej. Dla trzech rodzajów obiektów moŜliwe byłookreślenie ocen zebranych wyłącznie w fazie letniej. Główną przyczyną był fakt, Ŝeobiekty te nie były wykorzystywane zimą w ogóle lub przez pojedynczych respondentów.O ocenę zadowolenia z funkcjonowania schronisk młodzieŜowych poproszonorespondentów, którzy zadeklarowali korzystanie z dostępnych w nich miejscnoclegowych.Wykres 64. Oceny parametrów – schroniska młodzieŜowe (N=11)*54,44,14,24,24,04,14321Jakość obsługi Dostęp domediówJakość iczystośćsanitariatówZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakośćposiłków*Oceny uzyskano tylko w letniej fazie badania.Jak wynika z odpowiedzi badanych, oferta schronisk młodzieŜowych odpowiadakorzystającym z nich respondentom. Większość parametrów, z wyjątkiem jakości90

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychi czystości sanitariatów, otrzymała oceny wyŜsze niŜ 4, co na uŜytej skali odpowiadałostwierdzeniu, Ŝe respondent jest zadowolony z ocenianego elementu.Respondenci, którzy nocowali w schroniskach górskich ocenili te obiekty stosunkowonisko. Świadczy o tym średnia ocena 3,6.Wykres 65. Oceny parametrów – schroniska górskie (N=7)*54,3 4,2433,33,13,03,721JakośćobsługiDostęp domediówJakość iczystośćsanitariatówZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakośćposiłków* Oceny uzyskano tylko w letniej fazie badania.Najgorzej badani ocenili jakość i czystość sanitariatów. Niewiele bardziej zadowoleni byliz moŜliwości korzystania z mediów. Przy omawianiu obiektów tego rodzaju nie moŜnajednak zapomnieć o ich umiejscowieniu w trudnych warunkach, co znacznie ograniczaprzebudowę i wprowadzanie usprawnień. Respondenci zadowoleni jednak byli z lokalizacjischronisk górskich. Satysfakcjonowała ich takŜe jakość posiłków.Ocenie poddane zostały takŜe pola namiotowe lub kempingowe z jakich korzystali badani.Według ich opinii najmniej zadowalającym aspektem działania pól jest jakośćoferowanych w nich posiłków. Problemem jest takŜe dostęp do mediów. Zadowalającajest natomiast cena noclegu na polu.91

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykres 66. Oceny parametrów – pola namiotowe i kampingowe (N=42)*544,03,53,64,24,43,3321Jakość obsługiDostęp domediówJakość iczystośćsanitariatówZlokalizowanieobiektu, łatwydostępCena nocleguJakośćposiłków*Obiekt oceniany jedynie latemJak widać respondenci dobrze oceniali bazę noclegową właściwą dla województwapodkarpackiego. Najczęściej dobre noty uzyskały takie obszary jak: jakość obsługi, czyjakość posiłków. Nieco gorzej oceniana była infrastruktura, czy to rekreacyjna, czyzabiegowa. Wydaje się jednak, Ŝe zarówno decydenci, jak i właściciele podmiotówturystycznych są tego świadomi. W róŜnych dokumentach dotyczących zarówno rozwojugospodarki w województwie podkarpackim w ogóle, czy konkretnie – usługturystycznych, często zwracano uwagę na ten aspekt.92

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych9. Baza gastronomiczna9.1 Najczęściej wykorzystywane lokale gastronomiczneZagadnieniem wymagającym osobnego potraktowania są oczekiwania badanychwzględem usług gastronomicznych dostępnych w regionie. Wypoczywającymw województwie podkarpackim turystom zadano szereg pytań pozwalających ustalićz jakich aspektów funkcjonowania obiektów gastronomicznych są zadowoleni, które ichzdaniem wymagają poprawy. Przedmiotem zainteresowania była takŜe struktura lokali,z których respondenci korzystali.Badanych poproszono o wskazanie, jakie punkty gastronomiczne odwiedzaliw trakcie podróŜy turystycznej w województwie podkarpackim. Jak wynika z udzielonychodpowiedzi najczęściej korzystali oni z barów.Wykres 67. Najczęściej wykorzystywane punkty gastronomiczne (N=927)0% 10% 20% 30% 40% 50%Bary33,3%39,9%Pizzerie24,5%35,3%RestauracjeKarczmy, gospody23,7%21,6%21,4%28,9%Puby16,6%21,4%KawiarnieBudki z jedzeniem13,7%11,9%6,2%8,3%Zima (N=481)Lato (N=481)Inne1,70%W barach częściej stołowali się turyści ankietowani w trakcie fazy letniej niŜ w zimowej.W przypadku pizzerii (drugiego najczęściej wskazywanego punktu gastronomicznego) -częściej jadali w nich turyści badani w zimie. Równie często korzystano z karczm czygospód. Zarówno respondenci letni, jak i zimowi nie darzą zaufaniem budek z jedzeniem,o czym świadczy niska częstość wskazywania tej kategorii.Ciekawym zagadnieniem jest wpływ województwa, z jakiego przyjechał badany naczęstość wybierania punktów gastronomicznych. Otrzymane dane pozwalają na analizę93

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychodpowiedzi badanych w podziale na: pochodzących z województwa podkarpackiegoi turystów z pozostałych województw.Wykres 68. Najczęściej wykorzystywane punkty gastronomicznez uwzględnieniem podziału na województwa (N=962)0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%BaryPizzerieRestauracjeKarczmy, gospodyPubyKawiarnieBudki z jedzeniemInne0,6%1,0%5,7%8,8%8,8%23,9%20,5%16,9%26,5%21,7%16,1%17,2%37,5%35,7%35,5%32,6%Woj. PodkarpackiePozostałe województwaTakŜe i przy uwzględnieniu tego rozkładu najczęściej wybieranym przez respondentówpunktem gastronomicznym są bary. Najrzadziej natomiast badani jedli posiłki pochodzącez budek z jedzeniem.Respondenci którzy przyjechali w podkarpackie z któregoś z innych województw częściejskłaniali się do korzystania z restauracji i karczm niŜ badani turyści z Podkarpacia. MoŜeto oznaczać Ŝe kuchnia regionalna jest dla nich bardziej atrakcyjna niŜ dania dostępnew pizzeriach czy barach. Nie oznacza to jednak, Ŝe nie stołują się takŜe w tych punktach.Ta skłonność turystów do częstego jadania w barach, restauracjach i karczmachpowodować moŜe większe wymagania wobec osób tam pracujących. Obsługa zapewneoprócz obowiązkowych działań, spełnia takŜe rolę informacji turystycznej, udzielającodpowiedzi na pytania turystów. Turyści z województwa podkarpackiego częściejnatomiast wybierali pizzerie, bary i puby.Wydaje się, Ŝe w strukturze usług jest zapotrzebowanie na róŜnego rodzaju punktygastronomiczne. Największą popularnością cieszą się fast foody, które pozwalajązagospodarować więcej czasu na zwiedzanie, czy korzystanie z róŜnych rozrywek. Jestjednak spora grupa osób skłonnych do korzystania z innych podmiotów, chociaŜbyz restauracji, czy karczm.94

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych9.2 Ocena lokali gastronomicznychBadanych poproszono aby ocenili swoje zadowolenie z oferowanych im usług w punktachgastronomicznych. Rozpatrywano tylko te lokale, z których respondenci korzystali.Badani, którzy spoŜywali posiłki w karczmach lub gospodach, najwyŜej ocenili wystrójwnętrza. Z udzielonych przez nich odpowiedzi wynika, Ŝe są oni usatysfakcjonowaniwszystkimi aspektami funkcjonowania karczm za wyjątkiem ceny.Wykres 69. Oceny parametrów – karczmy, gospody (N=207)54,3 4,3 4,3 4,443,9321Jakość obsługiCzystośćobiektuJakość dań inapojówWystrój wnętrza Cena dań inapojówBadani zostali takŜe poproszeni o dokonanie oceny swojego zadowoleniaz funkcjonowania barów z jakich korzystali w województwie podkarpackim.Wykres 70. Oceny parametrów – bary (N=352)544,3 4,4 4,4 4,33,8321Jakość obsługiCzystośćobiektuJakość dań inapojówWystrój wnętrza Cena dań inapojówOdpowiedzi wskazują, Ŝe badani są zadowoleni z funkcjonowania barów. NajwyŜejocenione zostały przez nich takie elementy jak: czystość obiektów i jakość dań i napojów.NajniŜsze noty przyznano cenom obowiązującym w barach. Nie oznacza to jednak, Ŝeturyści są z tego aspektu niezadowoleni. O ile poszczególne kategorie odpowiedzi wiąŜą95

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychsię z satysfakcją i przyjemnością, a więc w pewnym sensie z zyskami, to cena określakoszty jakie jednostka ponosi. Stąd oceny przyznawane tej kategorii często mogą byćniŜsze.O ocenę satysfakcji zapytano takŜe uŜytkowników pubów. Z ich wskazań wynika, Ŝe sązadowoleni z usług oferowanych w tego rodzaju punktach. NajwyŜszą ocenę przyznano,podobnie jak w przypadku karczm, wystrojowi wnętrza. Pozostałe parametryfunkcjonowania pubów zostały ocenione na poziomie „zadowolony” z wyjątkiem kategorii– cena.Wykres 71. Oceny parametrów – puby (N=183)54,2 4,2 4,2 4,343,6321Jakość obsługiCzystośćobiektuJakość dań inapojówWystrój wnętrza Cena dań inapojówKolejnym ocenianym punktem gastronomicznym były pizzerie.Wykres 72. Oceny parametrów – pizzerie (N=288)544,2 4,2 4,34,13,7321Jakość obsługi Czystość obiektu Jakość dań inapojówWystrój wnętrza Cena dań inapojów96

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWszystkie przyznane oceny plasują się powyŜej odpowiedzi „zadowolony”, z wyjątkiemceny, która otrzymała niŜszą notę. Największe zadowoleni respondentów wywołał jakośćdań.W przypadku kawiarni natomiast najbardziej zadowoleni badani byli z czystości obiektu.Wykres 73. Oceny parametrów – kawiarnie (N=123)54,4 4,54,344,23,9321Jakość obsługiCzystośćobiektuJakość dań inapojówWystrój wnętrza Cena dań inapojówTakŜe i w tym przypadku badani są zadowoleni z całości funkcjonowania punktu.Wyjątek, tradycyjnie, stanowi cena, której przyznano ocenę najniŜszą spośród wszystkichparametrów.Ostatnim z ocenianych rodzajów punktów gastronomicznych były budki z jedzeniem.Wykres 74. Oceny parametrów – budki z jedzeniem (N=70)43,63,7 3,83,3321Jakość obsługi Czystość obiektu Jakość dań inapojówCena dań i napojówJak wynika z odpowiedzi badanych są oni najmniej zadowoleni z tego rodzaju punktówgastronomicznych. NajniŜej ocenianym parametrem jest czystość obiektu. Najbardziejzadowoleni są oni natomiast z cen posiłków. Wszystkie przyznane oceny znajdują sięjednak poniŜej poziomu „zadowolony”.97

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWarto dokonać porównania poszczególnych obiektów branych pod uwagę w badaniu.W wyniku takiej analizy moŜna uzyskać odpowiedź, które punkty gastronomiczne lepiejradzą sobie w określonych obszarach, arbitralnie wybranych podczas badania, a któregorzej. Ilustruje to wykres nr 74.Wykres 75. Analiza porównawcza poszczególnych obiektów gastronomicznychpod kątem oceny ich określonych parametrów.4,64,44,243,83,63,43,23wystrój wnętrza jakość obsługi czystośćobiektujakość dań inapojówcena dań inapojówkarczmy, gospody bary pubypizzerie kawiarnie budki z jedzeniemJak widać z wykresu, poziom zadowolenia z poszczególnych obiektów był stosunkowowysoki. Gdyby wykluczyć z tych rozwaŜań parametr cenowy, który zazwyczaj jest źlenotowany przez respondentów, to większość punktów gastronomicznych oscyluje międzyocenami – 4,1 – 4,5 (ocena dobra). Wyjątek stanowią tutaj bary, które odbiegają odreszty obiektów. W ich przypadku respondenci byli stosunkowo niezadowoleniz większości aspektów. WyŜej ocenili jedynie cenę.JeŜeli chodzi o wystrój wnętrze, to w największym stopniu usatysfakcjonowani byli kliencikarczm, gospód. Ich wygląd często nawiązuje do lokalnych tradycji, folkloru.W przypadku jakości obsługi, to największą ilość zadowolonych respondentów stanowiąklienci kawiarni. Są one takŜe najwyŜej oceniane, gdy weźmiemy pod uwagę czystośćdanego obiektu. JeŜeli chodzi natomiast o jakość dań i napojów, to w największymstopniu zadowoleni byli klienci barów. Ceny obowiązujące we wszystkich obiektachocenione zostały stosunkowo źle. W tym przypadku w największym stopniu zadowolonebyły osoby korzystające z kawiarni.98

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWnioskiKanały komunikacjiNajpopularniejszym wśród badanych turystów źródłem informacji jest Internet.Korzystali oni dość często takŜe z danych zawartych w przewodnikach turystycznychi broszurach lub ulotkach promujących region.Przy konstruowaniu przekazu informującego o usługach i atrakcjach turystycznychw województwie podkarpackim naleŜy umieścić na stronie internetowej dane jaknajbardziej wyczerpujące i aktualne. Specyfika tego medium umoŜliwia wzbogacenieinformacji poprzez dodanie zdjęć, map, planów itp.Przekaz skierowany do potencjalnych turystów powinien zawierać przede wszystkim danedotyczące cen usług dostępnych w województwie, wynajmu miejsc w obiektachnoclegowych oraz atrakcyjnych turystycznie terenów. W dalszej kolejności warto, abyznalazły się informacje dotyczące zabytków i muzeów oraz moŜliwości aktywnegowypoczynku.Oczekiwania względem infrastrukturyZ odpowiedzi badanych wynika, Ŝe infrastruktura województwa podkarpackiego dokońca nie spełnia ich oczekiwań. NaleŜy zwrócić uwagę przede wszystkim na kwestiezwiązane z infrastrukturą drogową. Chodzi tu o jakość i ilość dróg, liczbę parkingów,tablic informacyjnych. Respondenci stwierdzili, Ŝe braki te są wyjątkowo dokuczliwe.Zdecydowana większość z nich podróŜowała p województwie podkarpackim samochodem.Wydaje się, Ŝe brak odpowiedniej jakości infrastruktury komunikacyjnej moŜew przyszłości stanowić istotną barierę, uniemoŜliwiającą dalszy rozwój sektoraturystycznego w regionie. Warto takŜe pomyśleć o połączeniu z Warszawą, czy generalniez Centralną Polską. Znaczna część turystów odwiedzających omawiany region pochodziwłaśnie z tamtych rejonów. JeŜeli udałoby się usprawnić komunikację drogowąi kolejową, to liczba turystów powinna wzrosnąć. Badani zwracali takŜe uwagę na braktoalet publicznych. Obecnie Ŝaden region nastawiony na turystów nie moŜe pozwolićsobie na niezapełnienie odpowiedniego zaplecza sanitarnego.Oczekiwania względem usług turystycznychOpierając się na odpowiedziach badanych wnioskować moŜna iŜ turyści oczekująmoŜliwości wypoczynku w trakcie pobytu w województwie. Poszukują oni głównie takichform spędzania czasu, które kojarzone są z aktywnością. Interesują ich szlakiturystyczne, trasy zjazdowe czy kąpieliska i baseny. Oczekują takŜe Ŝe w trakcie wyjazdu99

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychbędą mięli okazję zwiedzić interesujące zabytki. MoŜna zatem wnioskować, Ŝezainteresowaniem turystów cieszyć powinny się produkty turystyczna łączącemoŜliwość zwiedzania z aktywnym spędzaniem czasu. Spośród dostępnychw województwie usług szczególnie dobrze oceniona została kolejka wąskotorowa.Jak wynika z odpowiedzi badanych turyści uzyskują potrzebne im informacje głównie odmieszkańców regionu w jakim przebywają, gdyŜ uwaŜają, Ŝe udzielą im oni najbardziejwartościowej wiedzy. Turyści oczekują takŜe, Ŝe informacjami takimi dysponuje obsługahoteli i punktów gastronomicznych.Oczekiwania względem usług noclegowychZ odpowiedzi badanych wynika, Ŝe turyści odwiedzający Podkarpacie nocują główniew kwaterach prywatnych lub gospodarstwach agroturystycznych. Cenią w nich wysokiejjakości obsługę, posiłki oraz przystępną cenę pobytu. W przypadku obiektów zbiorowegozakwaterowania najczęściej wybierane są hotele, głównie ze względu na korzystnąlokalizację. W opinii badanych koszty pobytu są tutaj dość wysokie.Bez względu na to, gdzie respondenci mieszkali zwracano uwagę na brakiw infrastrukturze rekreacyjnej.Oczekiwania względem punktów gastronomicznychBadani najczęściej korzystali z usług barów. Poziom ich zadowolenia z jakości punktówgastronomicznych był dość wysoki. ZauwaŜono róŜnice w wyborze występującew zaleŜności od miejsca pochodzenia turysty. Osoby z województwa podkarpackiegoczęściej korzystały z lokali typu fast food, natomiast respondenci przyjeŜdŜający z innegowojewództwa stołowali się zazwyczaj w restauracjach oraz karczmach, gospodach.Wydaje się, Ŝe zdecydowały o tym takie czynniki jak: 1) większe zainteresowanie wśródturystów mieszkających poza Podkarpaciem lokalną tradycją, zwyczajami, a tych sąw stanie dostarczyć właśnie tego rodzaju obiekty; 2) respondenci spoza województwapodkarpackiego częściej deklarowali przeznaczanie znacznych wydatków na wyjazd, stądposiadali więcej środków finansowych, aby korzystać z lokali o wyŜszym standardzie.100

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychPodsumowaniePodsumowując, naleŜałoby skumulować wiedzę dotyczącą usług turystycznychw województwie podkarpackim. W ramach projektu przeprowadzono takŜe badania zapomocą techniki grupowego wywiadu zogniskowanego. Są one szczególnie uŜyteczne,gdy naleŜy wprowadzić nowy produkt na rynek, bądź w większym stopniu rozpowszechnićstary. W takim celu tworzy się sytuację laboratoryjną, w której najbardziej istotną rolęodgrywa grupa, zazwyczaj złoŜona z 12-15 osób. Jak pisze E. Babbie grupa taka: zbierasię (…) w sali w celu nawiązania moderowanej dyskusji na jakiś temat (…). W tymprzypadku chodziło o perspektywy rozwoju turystyki w województwie podkarpackim. Jakpisze wymieniony uprzednio autor: jest mało prawdopodobne, by uczestnicy grupfokusowych byli dobierani za pomocą rygorystycznych metod doboru losowego. Oznaczato, Ŝe uczestnicy nie są statystyczną reprezentacją Ŝadnej sensownej populacji. Celembadań jest w większym stopniu eksploracja niŜ opis lub wyjaśnienie w jakimkolwiekwiąŜącym sensie. Najczęściej jednak w danych badaniach zbiera się więcej niŜ jednągrupę, mając na uwadze powaŜne niebezpieczeństwo, Ŝe pojedyncza grupa od 7 do 12osób moŜe być zbyt nietypowa, by na jej podstawie zrozumieć badane zjawisko w sposóbpozwalający na uogólnienia 33 .W ramach projektu przeprowadzono zogniskowane wywiady grupowe z pracodawcamifunkcjonującymi na rynku usług turystycznych w województwie podkarpackim orazz pracownikami zatrudnionymi w tego rodzaju branŜy. Dostarczają one dodatkowychwskazówek dotyczących rozwoju omawianej gałęzi gospodarki, a ponadto mogą słuŜyćjako pewnego rodzaju tło do prezentowanych w powyŜszym raporcie badań o charakterzeilościowym.Pracodawcy zwracali szczególną uwagę na to, Ŝe województwo podkarpackie przyciągaturystów głównie dzięki swoim walorom krajobrazowym i przyrodniczym. Z drugiejjednak strony podkreślali, Ŝe rozwój turystyki w regionie zaleŜy takŜe od inwestycji, m.in.w infrastrukturę komunikacyjną. Tego rodzaju działania zazwyczaj nie pozostają bezwpływu na środowisko naturalne. W opinii badanych pracodawców w tym tkwi jednakszansa na gospodarczy rozwój województwa, jak dotąd raczej zaniedbanegoi biednego w skali kraju. Podkreślali, Ŝe regionu nie naleŜy zamieniać w skansen.Wskazywali zarazem, Ŝe warto byłoby promować województwo podkarpackie jako rejondoskonały do uprawiania turystyki aktywnej. Grupą docelową takiej reklamy miałaby byćwielkomiejska klasa średnia.Opinie te w znacznym stopniu korespondują z wynikami badań prezentowanymiw powyŜszym raporcie. Na podstawie analizy turystów odwiedzających województwo33 Babbie E., 2005, Badania społeczne w praktyce, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 330.101

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychwidać, Ŝe mamy do czynienia przede wszystkim z osobami z wielkich ośrodków, liczącychponad 100 tys. mieszkańców. Osoby takie najczęściej wybierają długi okres pobytu,trwający zazwyczaj ponad jeden tydzień. Grupa ta jest wymagająca. Oprócz oczekiwańzwiązanych z relaksującym wypoczynkiem, respondenci dość często wskazywali naaktywną turystykę.Pracodawcy podkreślali takŜe podczas badań fokusowych, Ŝe atutem województwapodkarpackiego są sami mieszkańcy – mili, uprzejmi i uczciwi, choć często biedni. Tegorodzaju poglądy znalazły odzwierciedlenie w badaniach ilościowych. Respondenci opróczwalorów krajobrazowych i przyrodniczych często usatysfakcjonowani byli właśniespecyficznym podejściem lokalnych mieszkańców.JeŜeli chodzi o pracowników, to dość krytycznie ocenili oni sytuację na podkarpackimrynku usług turystycznych. Zwrócili jednak uwagę, Ŝe od kilku lat widać pewną poprawę.Zmienia się chociaŜby sama jakość usług. Opinie tego rodzaju uzyskały potwierdzeniew badaniach ilościowych, gdzie wysoko oceniono zarówno bazę noclegową, punktygastronomiczne, jak i atrakcje regionu. Większość not plasowała się w przedziale - duŜasatysfakcja (4) - bardzo duŜa satysfakcja (5). MoŜe to świadczyć o tym, Ŝe 1) baza usługturystycznych w województwie podkarpackim jest obecnie na dość wysokim poziomie,bądź o tym, Ŝe 2) wszelkiego rodzaju braki w infrastrukturze turystycznejrekompensowane są przez określone walory regionu.Pracownicy wiele miejsca poświęcili dodatkowym czynnikom, które powinny towarzyszyćzastanej bazie hotelowo-gastronomicznej. Chodzi tu przede wszystkimo oświetlone szlaki narciarskie, dobrze oznakowane trasy rowerowe, czy budowęośrodków SPA i stadnin koni.Rozwój usług turystycznych w województwie podkarpackim zaleŜy w znacznym stopniu,na co szczególnie zwrócili uwagę pracodawcy, od odpowiedniego wykorzystania dorobkuregionu z zachowaniem szacunku dla walorów naturalnych. Na podstawie uzyskanegomateriału za mocne strony Podkarpacia – w opinii badanych turystów – moŜna uznać: 1)warunki krajobrazowo-przyrodnicze sprzyjające zarówno biernemu wypoczynkowi, jaki aktywnej turystyce; 2) duŜa ilość zabytków; 3) specyficzny fenomen kulturowy będącykonsekwencją połoŜenia w rejonie granicznym; 4) miłe i uczynne usposobienie lokalnychmieszkańców. Do słabych stron zaliczono przede wszystkim: 1) niską jakość niektórych –często wręcz podstawowych – obszarów infrastruktury turystycznej (chodzi przedewszystkim o brak toalet publicznych, parkingów, odpowiedniej ilości punktów informacjiturystycznej); 2) niewielką ilość ogólnodostępnych informacji na temat regionu.Warto jednak zauwaŜyć, Ŝe zdecydowana większość respondentów biorących udziałw badaniach ilościowych stwierdziła, Ŝe zamierza powrócić do województwopodkarpackiego. Jest to pewnego rodzaju szansa, która stoi przed róŜnego rodzaju102

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychpodmiotami, zarówno tymi publicznymi, jak i prywatnymi, decydująca o dalszym rozwojuusług turystycznych w regionie.103

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychBibliografiaBabbie E., 2005, Badania społeczne w praktyce, Polskie Wydawnictwo Naukowe,WarszawaBar Roman, Doliński Andrzej. 1978, Turystyka. Warszawa, WydawnictwaSzkolne i Pedagogiczne.Demunter Ch., Dimitrakopoulou Ch., 2007, Employment of women in the touristaccommodation sector, Eurostat: Data in Focus.Eurostat Panorama on TourismInstytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 2006, Sukces rozwojowy polskichwojewództw, Gdańsk.Kalinowski T. (red), 2005, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionówPolski w roku 2005, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.Koncepcja Produktów Turystycznych w Województwie Podkarpackim, w ramachStrategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.Polskiego Instytutu Turystyki – www.intur.com.plRegionalny Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia na 2007 rok, Rzeszów 2007.Strategia Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013. Projekt. MinisterstwoGospodarki, Warszawa, luty 2007Zaktualizowana prognoza oddziaływania na środowisko projektu StrategiiRozwoju Turystyki na lata 2007-2013104

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychANEKS 1. Kwestionariusz badaniaNr koordynatoraNr ankieteraNr ankietyBadanie turystów pod kątem ich potrzeb i oczekiwań względem usług związanych zsektorem turystycznym w województwie podkarpackimDzień dobry!Nazywam się .................. i jestem ankieterem/ankieterką reprezentującym/reprezentującą firmęASM Centrum Badań i Analiz Rynku Obecnie ASM realizuje projekt badawczy na tereniewojewództwa podkarpackiego zatytułowany „Turystyka – szansą na dynamiczny rozwójpodkarpackiego rynku pracy”. Projekt współfinansowany jest z Europejskiego FunduszuSpołecznego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR).Przedsięwzięcie realizowane jest pod nadzorem Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Rzeszowie. Celemtego badania jest zebranie danych oraz opinii turystów na temat usług turystycznych oferowanychna terenie woj. podkarpackiego.Zapewniamy poufność wszystkich odpowiedzi. Z jednej strony zobowiązuje nas do tego ustawa oochronie danych osobowych, a z drugiej strony standardy i zasady etyki ankieterskiej. Wynikibadania prezentowane będą wyłącznie w postaci zbiorczych zestawień i wniosków o charakterzeogólnym. Ankieta ta zajmie około 25 minut.Wszelkie informacje o projekcie, jak równieŜ analiza danych zebranych w ramach tego badaniadostępna będzie na stronie projektu: www.turystykadlapracy.orgZ góry dziękuję za poświęcony czas.KRYTERIA REKRUTACYJNECzy mieszka Pan/i w tym powiecie?R1 Respondent nie powinien mieszkać w powiecie, w którymprzeprowadzany jest wywiadCzy pracuje Pan/i w tym powiecie?R2 Respondent nie powinien pracować w powiecie, w którymprzeprowadzany jest wywiadCzy ma Pan/i ukończone 18 lat?R3Czy przyjechał/a Pan/i do powiatu w celachsłuŜbowych, ale nie zamierza Pan/i nocować w tymR4powiecie?NaleŜy unikać badania przedstawicieli handlowych itp.Czy przyjechał/a Pan/i do powiatu w celachleczniczych, ale nie zamierza Pan/i nocować w tymR5 powiecie?NaleŜy unikać badania osób które przyjechały z wizytą dolekarza, na zabieg w szpitalu itp.GODZINA ROZPOCZĘCIA WYWIADU __/__/ : __/__/1. Tak → zakończyć wywiad!2. Nie1. Tak → zakończyć wywiad!2. Nie1. Tak2. Nie → zakończyć wywiad!1. Tak → zakończyć wywiad!2. Nie1. Tak → zakończyć wywiad!2. NieSkala stosowana w kwestionariuszu:5 - zdecydowanie zadowolony4 - zadowolony3 – ani zadowolony, ani niezadowolony2 - niezadowolony1 - zdecydowanie niezadowolonyKody ogólne stosowane w kwestionariuszu:99 - nie dotyczy77 - trudno powiedzieć/nie wiem0 – brak danych/odmowa odpowiedzi105

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychFormuła aranŜacyjna: Na początek chciałbym/chciałabym porozmawiać o Pana/i podróŜach turystycznych w 2006 roku.MODUŁ I - Zwyczaje wyjazdoweLP Pytanie Odpowiedź123456Czy w 2006 roku wyjeŜdŜał/a Pan/i w celachturystycznych? JeŜeli tak proszę powiedzieć ilerazy.[Wyjazd, w trakcie którego ankietowany korzystałz przynajmniej 1 noclegu poza miejscem zamieszkania]Ile z podróŜy odbytych w 2006 roku trwało 5 dni idłuŜej?Czy któryś z tych wyjazdów był wyjazdem zagranicę Polski?Proszę powiedzieć ile Pan/i odbył/a wyjazdów zagranicę Polski w 2006 roku?Proszę powiedzieć, w którym miesiącu/ miesiącachodbył się Pana/i najdłuŜszy wyjazd turystycznyw 2006 roku?[Zaznaczyć miesiąc w tabelce. JeŜeli wyjazd miałmiejsce na przełomie miesięcy zaznaczyć właściwemiesiące. JeŜeli trwał kilka miesięcy zaznaczyć wszystkieodpowiednie miesiące].Czy organizując wyjazdy w Polsce w 2006 rokukorzystał/a Pan/i choć raz z usług biur podróŜy lubpośredników turystycznych?1) TakWpisać liczbę wyjazdów …………….2) Nie [Przejść do pytania 7]1) Wpisać liczbę podróŜy……………….2) śadna z podróŜy1) Tak2) Nie [Przejść do pytania 5]Wpisać liczbę podróŜy ………1. Styczeń 5. Maj 9. Wrzesień6. Czerwie 10. Październi2. Lutyck3. Marzec 7. Lipiec 11. Listopad4. Kwiecie8. Sierpień 12. Grudzieńń1) Tak, organizowali cały wyjazd2) Tak, organizowali część wyjazdu3) NieFormuła aranŜacyjna: A teraz chciałbym/ chciałabym porozmawiać jakie działania podjął/podjęła Pan/i przed aktualnymwyjazdem.Moduł II - Działania podjęte przed aktualnym pobytem wypoczynkowym w województwie podkarpackimLP Pytanie Odpowiedź7Czy przed aktualnym wyjazdem poszukiwał/aPan/i informacji związanych ze spędzaniemczasu w województwie podkarpackim?1) Tak2) Nie [Przejść do pytania 10]89Proszę wskazać z jakich źródeł Pan/ikorzystał/a poszukując informacji odocelowym miejscu wyjazdu.[Zaznaczyć wszystkie odpowiedzi respondenta]1) Strony internetowe / fora internetowe2) Ulotki, broszury promujące region3) Przewodniki turystyczne4) Targi turystyczne5) Informacje w mediach (prasa, TV, radio)a. Proszę ocenić w skali 1-5 Pan/i zadowoleniez przydatności informacji z danego źródła[Wręczyć kartę wspomagającą nr 1]6) Reklamy na billboardach , afiszach7) Organizator wyjazdu (np. biuro podróŜy)8) Znajomi / rodzina9) Inne, wpisać jakie?…………………………..Czego dotyczyły poszukiwane przez Pana/ią informacje?[Zaznaczyć pierwsze 3 odpowiedzi podane przez respondenta. Nie czytać odpowiedzi.]1) Wolnych miejsc noclegowych2) Rodzajów obiektów noclegowych3) Cen usług turystycznych4) Zabytków, muzeów5) Walorów krajobrazowych6) MoŜliwości aktywnego wypoczynku7) Transportu lokalnego8) Imprez kulturalnych, rozrywkowych9) Rodzajów lokali gastronomicznych10) Szlaków turystycznych11) Inne, wpisać jakie?…………………………………………………12) Inne, wpisać jakie?…………………………………………………13) Inne, wpisać jakie?…………………………………………………10Proszę powiedzieć przez kogo zostałzorganizowany Pana/i obecny pobyt?[Zaznaczyć jedną odpowiedź][Dotyczy takŜe jednodniowych pobytów beznoclegu]1) Przez biuro podróŜy2) Przez zakład pracy, nauki (np. szkołę, uczelnię)3) Indywidualnie – takŜe wyjazdy do lub ze znajomymi/rodziną4) Zorganizowany przez inne organizacje (np.stowarzyszenia, towarzystwa, kluby)5) Inne, wpisaćjakie?.................................................106

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychFormuła aranŜacyjna: Teraz przejdźmy do szczegółów Pana/i aktualnego pobytu w województwie podkarpackim.MODUŁ III - Aktualny pobytLP Pytanie Odpowiedź11Proszę powiedzieć jakie są cele Pana/i aktualnegoprzyjazdu?[Zaznaczyć 3 pierwsze odpowiedzi podane przezrespondenta][Nie czytać odpowiedzi]1) Zwiedzanie muzeów, zabytków2) Turystyka wyczynowa, kwalifikowana3) Turystyka aktywna (rowerowa, narty)4) Kuracja lecznicza5) Tranzyt, przejazd6) Szkolenia, konferencje, kongresy, konwencje7) Wypoczynek8) Odwiedziny u rodziny, znajomych9) Obowiązki słuŜbowe (szkolenie, konferencja, kongres,spotkanie biznesowe)10) Odwiedzenie miejsc kultu religijnego11) Inny cel, wpisać jaki? ……………………............................12) Inny cel, wpisać jaki? ……………………............................13) Inny cel, wpisać jaki? ……………………............................12 Na jak długo Pan/i przyjechał/a?13Z jakiego środka transportu korzysta Pan/i wtrakcie aktualnej podróŜy w województwiepodkarpackim?[Zaznaczyć wszystkie odpowiedzi respondenta][Nie czytać odpowiedzi]1) 1 dzień bez noclegu2) 2 - 3 dni3) 4 - 6 dni4) 7 – 10 dni5) 11 dni i więcej1) Samochód osobowy2) Motocykl3) Samochód kampingowy / z przyczepą kampingową4) Wynajęty bus, autokar5) Prywatni przewoźnicy (tzw. busy, marszrutki)6) Liniowa komunikacja dalekobieŜna np. PKS, prywatniprzewoźnicy7) Komunikacja miejska / podmiejska8) Pociąg9) Samolot10) Pieszo11) Inny środek transportu, wpisać jaki?……………………………….1415Proszę powiedzieć czy aktualnie podróŜuje Pan/i[Zaznaczyć wszystkie odpowiedzi respondenta]Jak Pan/i spędza / zamierza spędzać czasw trakcie aktualnego pobytu w województwiepodkarpackim?[JeŜeli ankietowany przyjechał w celach słuŜbowych, nakonferencję, kursy, tranzytem pytamy tylko o czaswolny][Zaznaczyć 3 pierwsze odpowiedzi wskazane przezrespondenta][Nie czytać odpowiedzi]1) Sam/a?2) Z rodziną? wpisać ile osób…………w tym dzieci………. Dotyczydzieci3) Ze znajomymi? wpisać ile osób…………w tym dzieci………niepełno4) Ze współpracownikami? wpisać ile osób…………. nich1) śycie towarzyskie i rozrywki2) Zwiedzanie muzeów, skansenów, zabytków3) Chodzenie do kawiarni, pubów4) Słuchanie radia, oglądanie telewizji,5) Czytanie prasy / literatury6) Piesze wycieczki krajoznawcze7) Turystyka kwalifikowana (np. wspinaczka górska, jazdakonna)8) Ulubione zajęcia hobbystyczne (wędkowanie,fotografowanie, zbieranie grzybów)9) Zabiegi lecznicze, sanatoryjne, kuracja klimatyczna10) Kursy (np. wspinaczki, jazdy konnej)11) Narciarstwo, snowboard12) Jazda na rowerze13) Udział w przedstawieniach teatralnych, koncertach,seansach filmowych14) Inne, wpisać jakie?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………15) Nie mam czasu wolnego [Przejść do pytania 17]107

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych16I. Proszę wskazać z jakich usług turystycznych skorzystał/a Pan/i w trakcie aktualnego pobytu wwojewództwie podkarpackim:[Wręczyć karty wspomagające nr 1 i 2. Odpowiedzi zaznaczyć kolumnie nr I.]II. A teraz proszę ocenić w skali od 1 do 5 zadowolenie z usług, z których Pan/i skorzystał/a.[Respondent ocenia jedynie te usługi, które zaznaczone są „X” w kolumnie I. Ocenę wpisać w kolumnie nr II]III. Proszę wskazać, z których usług zamierza Pan/i jeszcze skorzystać w trakcie aktualnego pobytu?[Odpowiedź zaznaczyć „X” w kolumnie III. Odpowiedzi zaznaczone w kolumnie I mogą być zaznaczone w ponownie wkolumnie III, jeŜeli respondent zamierza korzystać jeszcze raz z danej usługi]1) WypoŜyczalnie rowerówRodzaj usługi2) WypoŜyczalnie nart, snowboardów3) WypoŜyczalnie łodzi i innego sprzętu pływającego4) WypoŜyczalnie pojazdów terenowych, sprzętu latającego5) WypoŜyczalnie innego sprzętu turystycznego6) Punkty napraw/serwis sprzętu turystycznego isportowego7) Kąpieliska, baseny8) Korty tenisowe, pola golfowe9) Boiska piłki noŜnej, siatkowej, ręcznej, bieŜnie10) Trasy zjazdowe11) Wyciągi narciarskie, kolejka linowa12) Szlaki narciarstwa biegowego13) Szlaki turystyczne (rowerowe, piesze, konne)14) Kursy wspinaczkowe, przetrwania, sportowe,szybowcowe, paralotniarstwa itp.15) Nauka jazdy na nartach, snowboardzie16) Odnowa biologiczna17) Zabiegi lecznicze18) Stadniny koni i nauka jazdy konnej19) Parki rozrywki, lunaparki20) Płatne zabytki, muzea, skanseny21) Kolejka wąskotorowa22) Przewodnicy23) Organizatorzy wycieczek, kuligów24) Inne, wpisać jakie? …………………………………………………..25) Inne, wpisać jakie? …………………………………………………..26) Inne, wpisać jakie? …………………………………………………..27) Inne, wpisać jakie? …………………………………………………..I.Czy korzystał?„X” = korzystał/aII.OcenaSkala 1-528) Z Ŝadnych NIII.Zamiarkorzystania„X” = zamierzaskorzystać17Czy w trakcie aktualnego wyjazdu korzysta Pan/i z bazynoclegowej?1) Tak2) Nie [Przejść do pytania 19]108

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych18Rodzaj bazynoclegowej1) HoteleI. Proszę wymienić wszystkie rodzaje bazy noclegowej z jakiej Pan/i korzysta / korzystał/a wtrakcie aktualnego wyjazdu w woj. podkarpackim. [Zaznaczyć z jakich korzystał zakreślając kółkiemcyfrę przy odpowiedniej opcji]II. Proszę określić w skali 1-5 stopień zadowolenia z poszczególnych elementów bazynoclegowej, z której Pan/i korzysta / korzystał/a (A, B, C, D, E, F) [Wręczyć kartę wspomagającanr 1. Respondent ocenia tylko te lokale, z których korzystał. Czytać czynniki oznaczone od A do F]III. Proszę wymienić dodatkowe usługi jakie powinien Pana/i zdaniem zapewniać obiekt o tymstandardzie (G). [W kolumnie G wpisać kody z tabelki kodów do pytania. Nie czytać odpowiedzi z tabelikodów do punktu GMoŜliwe max 3 odpowiedzi. W przypadku kodu 13 wpisywać odpowiedzi słownie w kolumnie G]A.JakośćobsługiB.InfrastrukturarekreacyjnaC.StandardpokojuD.Zlokalizowanieobiektu, łatwydostępE.CenanocleguF.JakośćposiłkówG.W przypadku kodu 13wpisywać odpowiedźsłownie2) Motele, zajazdy3) Pensjonaty4) Kwateryprywatne5) Gospodarstwaagroturystyczne6) Domwypoczynkowo –wczasowy7) Ośrodkiwypoczynkowo –wczasowe –Domkiletniskowe8) Zakładyuzdrowiskowe,sanatoria,9) Ośrodkikonferencyjno –szkoleniowe10) SchroniskamłodzieŜowe(bursy,internaty)11) Schroniskagórskie,turystyczne12) Polanamiotowe/kampingowe13) Inne, jakie?…………………..14) Rodzina /znajomi[ Przejść do pyt.19]15) Własny domekletniskowy[ Przejść do pyt.19]A.JakośćobsługiA.JakośćobsługiA.JakośćobsługiA.JakośćobsługiB.InfrastrukturarekreacyjnaB.InfrastrukturazabiegowaB.InfrastrukturakonferencyjnaB.Dostęp domediów(prądu, wody)C.StandardpokojuC.StandardpokojuC.StandardpokojuC.Jakość iczystośćsanitariatówD.Zlokalizowanieobiektu, łatwydostępD.Zlokalizowanieobiektu, łatwydostępD.Zlokalizowanieobiektu, łatwydostępD.Zlokalizowanieobiektu, łatwydostępE.CenanocleguE.CenanocleguE.CenanocleguE.CenanocleguF.JakośćposiłkówF.JakośćposiłkówF.JakośćposiłkówF.DostępnośćposiłkówN N N N N N NN N N N N N NG.G.G.G.109

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznych19Tabela kodów do punktu „G” w pytaniu 18 [Nie czytać odpowiedzi]1) MoŜliwość rezerwacji on-line8) Sklep z pamiątkami2) MoŜliwość rezerwacji telefonicznej9) Materiały informacyjne o regionie3) WypoŜyczalnia sprzętu turystycznego10) Długo otwarty bar4) Budka telefoniczna11) Dostęp do Internetu5) Parking zamykany lub strzeŜony12) śadne6) Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych13) Inne, jakie? …………………………………………7) Udogodnienia dla rodzin z dziećmi……………………………………………………………..……………………………………………………………..Czy korzystał/a Pan/i z placówekgastronomicznychw miejscu innym niŜnocleg? [Dotyczy takŜe osób, które nie korzystają znoclegów. W takim przypadku nie czytać „w miejscuinnym niŜ nocleg”]I. Z jakich lokali gastronomicznych Pan/ikorzystał/a?[Zaznaczyć wszystkie właściwe]II. Proszę ocenić w skali 1-5 stopień Pana/izadowoleniaz następującychczynników[Wręczyć kartę wspomagającą nr 1. Respondent oceniatylko te lokale, z których korzystał. Czytać czynnikiwymienione od A do E]1) Karczmy, gospody1) Tak2) Nie, wpisać dlaczego?…………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………..a następnie Przejść do pytania 21A.Jakość obsługiB.CzystośćobiektuC.Jakośćdań inapojówD.WystrójwnętrzaE.Cenadań inapojów202) Bary3) Restauracje4) Puby5) Pizzerie6) Kawiarnie7) Budki z jedzeniem N21222324259) Inne, wpisać jakie?…………………Proszę powiedzieć, z jakich usług chciał/a Pan/iskorzystać, ale nie natknął się Pan/i na nie lubbyły niedostępne?[Ale nie z powodu sezonowej działalności np. kąpieliskozimą]Czy korzystał/a Pan/i z punktu informacjiturystycznej w trakcie aktualnej podróŜy?Proszę określić w skali 1-5 stopień zadowolenia zdziałania punktów informacji turystycznej w woj.podkarpackimProszę wskazaća. Co się Panu/i podoba w działaniu punktuinformacji turystycznej?b. Do czego ma Pan/i zastrzeŜenia w działaniupunktu informacji turystycznej?Proszę określić jakie są najlepsze źródła informacjiturystycznej dostępne na miejscu w trakcieaktualnego Pana/i pobytu?[Zaznaczyć pierwsze 3 odpowiedzi wskazane przezrespondenta][Nie czytać odpowiedzi]1) ………………………………………………………2) ………………………………………………………3) ………………………………………………………4) Nie było takich usług1) Tak2) Nie [Przejść do pytania 25]…………………a………………………………………………b ……………………………………………1) Obsługa noclegów, punktów gastronomicznych2) Punkty informacji turystycznej3) Policjanci lub pracownicy innych słuŜb4) Lokalna prasa5) Mieszkańcy6) Inni turyści7) Lokalne radio i TV8) Foldery, ulotki w hotelach i punktach usług9) Afisze, billboardy10) Tablice informacji turystycznej11) Bezpłatny informator w hotelach i punktach usług12) Inne, wpisać jakie?……………………………………13) Nie korzystałem / korzystałam z informacji110

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychFormuła aranŜacyjna: Teraz poproszę Pana/nią o odpowiedzi na kilka pytań dotyczących województwa podkarpackiego.MODUŁ IV - Ogólna ocena woj. podkarpackiegoLP Pytanie OdpowiedźOcenaSkala 1-51) Dostępność do bankomatów lub punktówwypłat26272829Jak Pan/i ocenia infrastrukturę województwapodkarpackiego? UŜywając skali 1-5 proszę ocenićposzczególne elementy.[Wręczyć kartę wspomagająca nr 1][W przypadku, gdy respondent nie korzystał z danegoelementu infrastruktury wstawić kod 99 – nie dotyczy]2) Ilość parkingów3) Jakość dróg4) Rozmieszczenie informacyjnych tablicdrogowych5) Dostępność toalet publicznych6) Ilość stacji paliw7) Dostępność miejsc, w których moŜnaskorzystać z Internetu8) Działanie komunikacji autobusowej (np.PKS)9) Działanie PKP10) Zasięg telefonów komórkowych11) Dostępność punktów usług pocztowych12) Długość ścieŜek rowerowych13) Dostępność przychodni lekarskich14) Ilość aptekProszę wymienić trzy „plusy” - cechy pozytywne, atuty i trzy „minusy” - negatywne strony związanez wypoczynkiem w województwie podkarpackim.[W kaŜdej kolumnie zaznaczyć 3 pierwsze odpowiedzi wskazane przez respondenta] [Nie czytać odpowiedzi]Plusy1) Dobrze przygotowane szlaki turystyczne2) Zadbane, schludne budynki, skwery, parki3) Czyste ulice4) DuŜo parkingów5) Kompetentni pracownicy sektora usługturystycznych6) Obiekty sportowe7) Interesujące zabytki8) Kina, teatry, sale koncertowe9) Niezniszczona przyroda10) Mili, Ŝyczliwi mieszkańcy11) Lokale rozrywkowe12) Folklor13) Imprezy kulturalne i rozrywkowe14) Narciarskie trasy zjazdowe15) Niskie ceny usług turystycznych16) Walory krajobrazowe17) Warunki do uprawiania turystyki kwalifikowanej18) Regionalna kuchnia19) Stan dróg20) Inne, wpisać jakie?………………………………………….21) Inne, wpisać jakie?………………………………………….22) Inne, wpisać jakie?………………………………………….21) Województwo podkarpackie nie ma atutówProszę powiedzieć czy czuje się Pan/i bezpieczniebędąc w odwiedzanym miejscu?Czy zamierza Pan/i odwiedzić ponowniewojewództwo podkarpackie w celachturystycznych?Minusy1) Źle przygotowane szlaki turystyczne2) Zaniedbane budynki, parki, skwery3) Śmieci, nieczystości na ulicach4) Brak parkingów5) Niekompetentni pracownicy sektora usług turystycznych6) Brak obiektów sportowych7) Niewiele interesujących zabytków8) Zbyt mało kin, teatrów, sal koncertowych9) Brak toalet publicznych10) Niemili / nieŜyczliwi mieszkańcy11) Brak lokali rozrywkowych12) Brak oferty spędzania czasu13) Za mało imprez kulturalnych i rozrywkowych14) Zły stan dróg15) Wysokie ceny usług turystycznych16) Zła komunikacja, transport17) Zbyt mało sklepów/ punktów usługowych18) Brak informacji turystycznej (np. oznakowań, punkówinformacji)19) Inne, wpisać jakie?………………………….......................20) Inne, wpisać jakie?………………………….......................21) Inne, wpisać jakie?………………………….......................20) Nie zauwaŜyłem/zauwaŜyłam Ŝadnych minusów1) Tak2) Nie, wpisaćDlaczego?...................................................................................………………………………………………………………….3) Trudno powiedzieć/nie wiem [nie czytać tej opcji]1) Tak2) Nie3) Trudno powiedzieć/nie wiem [nie czytać tej opcji]111

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychMETRYCZKALP Pytanie Odpowiedź1) do 202) 21 – 253) 26 – 304) 31 – 35M1Proszę powiedzieć jaki jest Pana/i wiek?5) 36 – 406) 41 – 457) 46 – 508) 51 – 559) 56 – 6010) 61 – i więcej1) Niepełne podstawowe2) podstawoweM2 Proszę powiedzieć jakie ma Pan/i wykształcenie?3) zasadnicze zawodowe4) średnie5) policealne/pomaturalne6) wyŜszeM3M4M5M6M7M8M9Proszę powiedzieć czy obecnie Pan/i:[MoŜliwość wskazania więcej niŜ jednej odpowiedzi]Proszę wskazać jakie jest Pana/i główne źródłouzyskiwania dochodów?Proszę powiedzieć jaki jest Pana/i stan cywilny?Proszę powiedzieć czy ma Pan/i dzieci?Proszę powiedzieć w jakim województwie Pan/imieszka?[Pytać o miejsce zamieszkania, a nie zameldowania.Miejsce zamieszkania i zameldowania moŜe siępokrywać]Proszę określić wielkość miejscowości, w którejPan/i mieszka.Proszę określić przedział w jakim mieści sięmiesięczny dochód Pana/i gospodarstwadomowego netto [na rękę]?[Gospodarstwo domowe - jedna lub kilka osób, razemzamieszkujących i wspólnie się utrzymujących]1) Uczy się? [tzn. uczęszcza do szkoły średniej lubpolicealnej]2) Studiuje?3) Pracuje?4) Ŝadne z powyŜszych1) Pozostawanie na utrzymaniu2) Zasiłek dla bezrobotnych3) Renta/ emerytura4) Praca dorywcza na własny rachunek5) Praca stała na własny rachunek6) UŜytkowanie gospodarstwa rolniczego7) Praca najemna dorywcza8) Praca najemna stała1) Stan wolny2) śonaty / męŜatka lub związek partnerski1) Tak2) Nie1) Podkarpackie2) Dolnośląskie3) Kujawsko – Pomorskie4) Lubelskie5) Lubuskie6) Łódzkie7) Małopolskie8) Mazowieckie9) Opolskie10) Podlaskie11) Pomorskie12) Śląskie13) Świętokrzyskie14) Warmińsko – Mazurskie15) Wielkopolskie16) Zachodniopomorskie1) Wieś2) Miasto do 10 tys3) Miasto powyŜej 10 tys do 20 tys4) Miasto powyŜej 20 tys do 50 tys5) Miasto powyŜej 50 tys do 100 tys6) Miasto powyŜej 100 tys mieszkańców1) Do 500 zł2) 501 – 1000 zł3) 1001- 1500 zł4) 1501- 2000 zł5) 2001- 2500 zł6) 2501- 3000 zł7) 3001- 3500 zł8) 3501- 4000 zł9) 4001 i więcej10) Odmowa odpowiedzi112

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychM10M11M12Ile osób liczy Pana/i gospodarstwo domowe?[Gospodarstwo domowe - jedna osoba lub kilka osóbzamieszkujących razem i wspólnie się utrzymujących]Proszę w przybliŜeniu oszacować ile wydał/a lubzamierza Pan/i wydać łącznie na podróŜw województwie podkarpackim?[Pytamy o wszystkie wydatki łącznie znoclegiem, wyŜywieniem, rozrywkami,wypoŜyczeniem sprzętu sportowego itd.]Płeć respondenta1) tworzę jednoosobowe gospodarstwo domowe2) moje gospodarstwo domowe składa się z |__|__| osób1) Do 100 zł2) 101 zł - 200 zł3) 201 zł – 300 zł4) 301 zł – 400 zł5) 401 zł – 500 zł6) 501 zł – 600 zł7) 601 zł – 700 zł8) 701 zł – 800 zł9) 801 zł – 900 zł10) 901 zł – 1000 zł11) 1001 zł –1100 zł12) 1001 zł i więcej13) odmowa odpowiedzi1) Kobieta2) MęŜczyznaDziękuję za poświęcony czas.113

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychANEKS 2. Wykaz miejscowości, w których realizowanobadaniaWykaz miejscowości, w których realizowano zimowy etap badania turystów.PowiatyMiejscowośćwyznaczone do badaniaMinimalna ilośćankiet dozrealizowaniaOgólna liczba dozrealizowania wdanym powiecieBieszczadzkiLutowiska 5Arłamów 5Zatwarnica 5Czarna 5Dwerniczek 5Ustrzyki Dolne 1136Brzozowski Brzozów 6 6Pilzno 4DębickiDębica 719Stobierna 8JarosławskiRadymno 515Jarosław 10Nowy śmigród 7JasielskiKrempna 520Jasło 8Kolbuszowski Kolbuszowa 4 4Krosno - grodzki Krosno 7 7Iwonicz-Zdrój 5KrośnieńskiRymanów 5Czarnorzeki 521Dukla 6Kalnica 10Bukowiec 10Weremień 15Bystre 15LeskiWetlina 16158Cisna 19Solina Jawor 21Polańczyk 22Lesko 30LeŜajski LeŜajsk 10 10LubaczowskiLubaczów 6Horyniec - Zdrój 612Łańcucki Łańcut 18 18MieleckiTuszów Narodowy 616Mielec 10NiŜański Rudnik 8 8PrzemyskiBolestraszyce 4Krasiczyn 812Przemyśl Przemyśl 37 37Przeworski Przeworsk 3 3RzeszowskiDynów 6Głogów Młp 6Matysówka 10Niechobrz 1032Rzeszów Rzeszów 94 94114

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychKarlików 6SanockiKomańcza 6Zagórz 1042Sanok 20Stalowo Wolski Stalowa Wola 16 16StrzyŜowskiStrzyŜów 3Babica 47Tarnobrzeski Baranów Sandomierski 9 9Tarnobrzeg Tarnobrzeg 12 12Ropczycko - SędziszowskiRopczyce 5Sędziszów Małopolski 611115

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychWykaz miejscowości, w których realizowano letni etap badania turystów.PowiatyMiejscowośćwyznaczone do badaniaMinimalna ilośćankiet dozrealizowaniaOgólna liczba dozrealizowania wdanym powiecieBieszczadzkiBrzozowskiDębickiJarosławskiJasielskiBrzegi Górne 3Ustrzyki Dolne 9Arłamów 4Ustrzyki Górne 4Lutowiska 4Stara Wieś 2Brzozów 2Pilzno 3Straszęcin 3Dębica 4Radymno 3Jarosław 3Jasło 4Krempna 4Nowy śmigród 4Stary śmigród 3Dębowiec 3Kolbuszowski Kolbuszowa 4 4Krosno - grodzki Krosno 7 7KrośnieńskiLeskiBóbrka 3Dukla 3Iwonicz Zdrój 3Rymanów Zdrój 3Odrzykoń 3Polańczyk 9Bezmiechowa 6Wołkowyja 6Bóbrka 5Weremień 6Myczkowce 9Solina 9Lesko 9Cisna 9LeŜajski LeŜajsk 10 10Narol 3LubaczowskiŁańcuckiMieleckiNiŜańskiLubaczów 3Horyniec Zdrój 3Łańcut 6Markowa 3Medynia Głogowska 3Tuszów Narodowy 3Mielec 3Rudnik 2Ulanów 2Bolestraszyce 2PrzemyskiKrasiczyn 212Kalwaria Pacławska 2Łętownia 2Przemyśl Przemyśl 37 37366191520211581218168116

Raport z badania oczekiwań turystów względem podkarpackiego rynku usług turystycznychPrzeworski Przeworsk 3 3Dynów 3Borek Stary 3RzeszowskiZabajka 332Świlcza 3BłaŜowa 3Rzeszów Rzeszów 94 94Duszatyn 5SanockiZagórz 6Komańcza 542Sanok 8Stalowo Wolski Stalowa Wola 16StrzyŜowskiStępina 2StrzyŜów 27Tarnobrzeski Baranów Sandomierski 9 9Tarnobrzeg Tarnobrzeg 12 12Ropczycko - SędziszowskiSędziszów Małopolski 2Ropczyce 211117