6 PIOTR LULIŃSKI i inniRyc. 3. Schemat syntezypolimeru ze ślademmolekularnym β-D--fruktozylo-L-walinyFig. 3. Scheme of synthesisof β-D-fructosyl-L--valine imprinted polymerglikolu etylenowego (ryc. 2a), będącego czynnikiemsieciującym w środowisku metanolowo-wodnym,pełniącym rolę porogenu.Otrzymany polimer autorzy poddali obróbcemającej na celu otrzymanie ziaren o określonej wielkościpoprzez roztarcie, przesianie i sedymentację.Następnie z ziaren usunęli wzorzec, uwalniając trójwymiarowewnęki w matrycy polimeru, komplementarnedo wzorca. Syntezę ziaren polimeru kontrolnegoprowadzili w identycznych warunkach, ale bezwzorca czyli β-D-fruktozylo-L-waliny. Do pomiarówanalitycznych przygotowali pastę przez zmieszanieziaren polimeru, grafitu i parafiny, którą następnieumieścili w korpusie elektrody.β-D-Fruktozylo-L-walina została wybrana jakowzorzec, ponieważ stanowi składnik zarówno HbA1c,jak i produktu trawienia HbA1c przez proteazę. W celuokreślenia selektywności polimeru autorzy porównalizdolność adsorpcji różnych fruktozyloamin:β-D-fruktozylo-L-waliny, β-D-fruktozylo-ε-lizyny,β-D-fruktozylo-L-glicyny, β-D-fruktozylo-L-alaninyi β-D-fruktozylo-L-fenyloalaniny. Powinowactwoβ-D-fruktozylo-L-waliny do matrycy polimeru ześladem molekularnym było dwukrotnie większe, niżdo polimeru kontrolnego i wynosiło odpowiednio410 i 210 nmol/mg polimeru. Natomiast adsorpcjaβ-D-fruktozylo-ε-lizyny na polimerze ze śladem molekularnymi polimerze kontrolnym była porównywalna.Brak selektywności adsorpcji wytłumaczylimożliwością powstania nieselektywnych oddziaływań,pomiędzy resztą imidazolową obecną w matrycypolimeru a ugrupowaniem iminowym, którepowstaje po reakcji węglowodanu z aminokwasem.Autorzy zbadali również wpływ innych związkówobecnych we krwi na pomiar adsorpcji fruktozyloamin.Sorbitol oraz inne węglowodany zakłócałyoznaczenie potencjometryczne, w związku z tym konieczneokazało się wstępne przygotowanie próbekdo analiz. Istotnym czynnikiem ograniczającymzastosowanie omawianej metody, jest koszt β-Dfruktozylo-L-walinyużytej jako wzorzec w synteziepolimeru. Sode i wsp. [8] zaproponowali zastosowanieanalogu strukturalnego (N-metylo-L-waliny)podczas syntezy matrycy polimerowej. Użycie analogówstrukturalnych wzorców w procesie tworzeniaśladu molekularnego jest uzasadnione, jeżeli wzorzecjest przyczyną trudności syntetycznych, jest drogi lubotrzymany polimer ma służyć do analizy śladowychilości tej substancji. Unikamy w ten sposób zjawiskaciągłego uwalniania wzorca (analitu) z ziaren polimeru(ang. bleeding) podczas analiz, co mogłoby byćpowodem zawyżania wyników.Polimer ze śladem N-metylo-L-waliny stanowiłskładnik elektrody grafitowej i wykazywał podobną
DIAGNOSTYKA MEDYCZNAselektywność jak opisany przez Yamazaki i wsp [7].Próby uzyskania wyższej selektywności poprzez zastosowaniedwóch monomerów funkcyjnych, 1-winyloimidazolui alliloaminy, nie dały pożądanychefektów. Selektywny polimer ze śladem molekularnymβ-D-fruktozylo-L-waliny otrzymali Rajkumari wsp. [9]. Autorzy zastosowali wyłącznie kowalencyjnąstrategię otrzymania śladu molekularnegoi dodatkowo zbadali wpływ czynnika sieciującegona selektywnośc polimeru. β-D-Fruktozylowalino-O-bis(4-winylofenyloboran) poddali polimeryzacjiz dimetakrylanem glikolu etylenowego, lub z trimetakrylanem2-etylo-2-(hydroksymetylo)propano-1,3-diolu (ryc. 2b) w dwuskładnikowym roztworze toluen-acetonitryl.Polimer usieciowany dimetakrylanem glikoluetylenowego miał większą pojemność adsorpcji,ale charakteryzował się niższą selektywnością,natomiast usieciowany trimetakrylanen 2-etylo-2-(hydroksymetylo)propano-1,3-diolu wykazywałzarówno dużą selektywność, jak i wystarczającą pojemnośćadsorpcji. Autorzy zbadali wpływ niektórychparametrów procedury oznaczania analitu naotrzymywane wyniki, uzyskując optymalne wartościadsorpcji β-D-fruktozylo-L-waliny dla roztworówo pH = 11,4 i stężeniu 0,2 mmol/L. Obliczony współczynnikpowinowactwa do wzorca (ang. imprintingfactor), czyli stosunek ilości zaadsorbowanej na polimerzeze śladem molekularnym do ilości zaadsorbowanejna polimerze kontrolnym był wysoki i wynosił4,5. Ponadto autorzy przeprowadzili podstawoweanalizy stabilności termicznej otrzymanego polimerui jego morfologii, wykorzystując termograwimetrięi skaningową mikroskopię elektronową.Badania termograwimetryczne stwierdziły brakubytku masy matrycy polimerowej usieciowanej trimetakrylanem2-etylo-2-(hydroksymetylo)propano-1,3-diolu do temp. 250 o C. Mikrografy pokazały obrazziaren o nieregularnym kształcie i średnicy do 20μm. Omówione badania mogą wkrótce doprowadzićdo zastosowania polimeru ze śladem molekularnymβ-D-fruktozylo-L-waliny w diagnostyce medycznej.MATERIAŁY POLIMEROWEW ANALIZIE PRZEBIEGUCHORÓB NOWOTWOROWYCHJedną z najczęstszych przyczyn zgonów w ostatnichdziesięcioleciach są choroby nowotworowe.W chorobach nowotworowych komórki organizmudzielą się w sposób niekontrolowany. Ich wczesnerozpoznanie jest niezwykle istotne, gdyż daje możliwośćzastosowania właściwej i skutecznej terapii.Normalne i zmodyfikowane nukleozydy reprezentujągrupę potencjalnych biomarkerów w diagnostycenowotworów. Kwas rybonukleinowy, oprócz adenozyny,guanozyny, urydyny i cytydyny, zawiera okołosto modyfikowanych nukleozydów powstałychw wyniku procesów potranskrypcyjnych (ryc. 4), takichjak metylacja, hydroksylacja, redukcja, izomeryzacja,wprowadzenie grupy tiolowej [10]. Są to m. in.3-metylocytydyna (ryc. 4a), 5-metylocytydyna (ryc.4b), N 4 - acetylcytydyna (ryc. 4c) oraz pseudourydyna(ryc. 4d). Celem tych modyfikacji jest zwiększenieaktywności biologicznej kwasu rybonukleinowegow wielu procesach biochemicznych.Najintensywniejszej modyfikacji ulega transportującykwas rybonukleinowy (tRNA). Po zakończeniutranslacji kwas rybonukleinowy jest metabolizowanyi uwalnia nukleozydy. Modyfikowane nukleozydy niemogą być wykorzystane w syntezie de novo kwasu rybonukleinowego.Są usuwane z komórek jako produktykońcowe metabolizmu i z krwią trafiają do moczu.Wzrost wydalania modyfikowanych nukleozydówobserwuje się u pacjentów chorych na zespół nabytegoniedoboru odporności i niektóre nowotwory płuc,przełyku, piersi, jajnika oraz białaczkę i chłoniaki.Zwiększona zawartość modyfikowanych nukleozydóww moczu, sugeruje wzmożoną szybkośćprzemian metabolicznych tRNA w tkankach guza.Natomiast w niektórych nowotworach po zastosowaniuchemioterapii obserwowano szybki spadekpoziomu ekskrecji modyfikowanych nukleozydówi poziom ten był stały przez cały okres remisji choroby[11]. Określenie stężenia modyfikowanych nukleozydóww moczu może być zatem zarówno dobrąmetodą diagnostyczną jak i narzędziem ułatwiającymmonitorowanie terapii.Jégourel i wsp. [12] zsyntezowali polimer ze ślademmolekularnym 5-metylourydyny (ryc. 4e), jakomateriał umożliwiający selektywną adsorpcję nukleozydówpirymidynowych z moczu metodą SPE.W celu uzyskania polimeru o wysokiej selektywnościadsorpcji, autorzy zastosowali strategię semi-kowalencyjnątworzenia śladu molekularnego i wybrali najlepszypolimer spośród wielu otrzymanych z różnychmonomerów funkcyjnych i czynników sieciujących,np. z estru winylofenyloboranowego 5-metylourydynyi akrylamidu (ryc. 2c), 2,6-bis(akrylamido)pirydyny(ryc. 2d) lub 2,6-diamino-9-(3/4-winylobenzylo)puryny (ryc. 2e) i diwinylobenzenu (ryc. 2f), dimetakrylanuglikolu etylenowego, trimetakrylanu 2-etylo-2-(hydroksymetylo)propano-1,3-diolu lub triakrylanupentaerytrytolu (ryc. 2g).7