Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”STRATEGIA ROZWOJU MIASTA RADOM NA LATA 2008-2020„Radom biegunem wzrostu południowego Mazowsza”Dokument opracowany przez zespół autorskiWYG International Sp. z o.o.W składzie:Renata MordakMagdalena TetlakJakub RawskiPiotr DzikWarszawa, luty 20082

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Spis treści1. Wstęp ............................................................................................................ 52. Diagnoza w sferze społecznej............................................................................ 63. Diagnoza w sferze gospodarczej .......................................................................244. Diagnoza w sferze przestrzenno-ekologicznej.....................................................295. Analizy benchmarkingowe ...............................................................................475.1. Podstawowe dane statystyczne określające potencjał społeczno-gospodarczy .535.2. Chłonność rynku .....................................................................................555.3. Dostępność transportowa .........................................................................575.4. Zasoby pracy..........................................................................................585.5. Charakterystykę infrastruktury społecznej i gospodarczej.............................605.6. Poziom przedsiębiorczości ........................................................................615.7. Stan środowiska przyrodniczego ...............................................................625.8. Potencjał naukowy ..................................................................................635.9. Inwestycje zagraniczne............................................................................646. Wnioski z diagnozy .........................................................................................657. Analiza SWOT ................................................................................................697.1. Sfera społeczna ......................................................................................697.2. Sfera gospodarcza...................................................................................717.3. Sfera przestrzenno-ekologiczna.................................................................728. Scenariusze rozwoju .......................................................................................748.1. Scenariusz optymistyczny ........................................................................748.2. Scenariusz pesymistyczny ........................................................................788.3. Scenariusz umiarkowany..........................................................................819. Wizja i misja rozwoju miasta............................................................................8310. Cele rozwoju miasta....................................................................................8510.1. Sfera społeczna ......................................................................................8710.2. Sfera gospodarcza...................................................................................9110.3. Sfera przestrzenno-ekologiczna.................................................................9311. WdraŜanie i zarządzanie ..............................................................................9611.1. System wdraŜania ...................................................................................9611.2. Monitorowanie i ocena .............................................................................9711.3. Ewaluacja i aktualizacja ...........................................................................98Załączniki:...........................................................................................................99Załącznik 1 Koncepcja rozwoju transportu miasta Radomia..................................100Zasięg terytorialny planu...............................................................................100Transport w Radomiu – diagnoza stanu obecnego.............................................101Analiza SWOT w zakresie transportu ...............................................................105Cele rozwoju transportu ................................................................................106Planowane inwestycje ...................................................................................107Ewaluacja projektu .......................................................................................110Załącznik 2 Koncepcja rozwoju sfery kultury miasta Radomia ..............................112Diagnoza stanu obecnego w zakresie kultury miasta Radomia............................1123

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”1. WSTĘPEwolucja systemu osadniczego od wieków zmierzała do budowania coraz towiększych jednostek osadniczych. Początkowo wynikało to ze względów bezpieczeństwa –łatwiej jest się bronić w mieście, które dodatkowo jest otoczone murami. W późniejszychokresach zaczęto dostrzegać takŜe inne wartości dodane miast, wartości występującew sferach: gospodarczej (np.: duŜy rynek zbytu skoncentrowany na niewielkiejpowierzchni) oraz społecznej (w obrębie miasta łatwiejszy jest dostęp do róŜnego rodzajuusług np. opieki zdrowotnej, czy edukacji. W mieście łatwiej takŜe znaleźć pracę itp.).W rezultacie powstawały coraz to większe miasta o stale i systematycznie rosnącej liczbieludności.Na początku XXI wieku moŜna śmiało zaryzykować stwierdzenie, Ŝe rozwójgospodarczy Świata koncentruje się w miastach. Szacuje się, Ŝe do roku 2030 około 60%ludności będzie Ŝyło w duŜych miastach. Stały się one lokomotywami rozwoju cywilizacji.Skupiają w swoich granicach nowoczesne gałęzie przemysłu, usługi, większość instytucjiedukacyjnych (zwłaszcza jeśli chodzi o szkolnictwo wyŜsze) oraz większość jednosteknaukowo-badawczych. Są to czynniki fundamentalne dla rozwoju gospodarki opartej nawiedzy i społeczeństwa informacyjnego. Miasta tworzą takŜe najlepsze warunki dlarozwoju i transferu innowacji praktycznie we wszystkich dziedzinach Ŝycia. Na obszarachmiejskich panują najlepsze warunki dla wymiany doświadczeń i kreowania nowych idei.Są to ośrodki gdzie kumulują się takŜe waŜne funkcje administracyjne i kulturowe.Podkreśla się takŜe szczególną rolę obszarów metropolitalnych w procesie rozwojugospodarczego. Ich rozwój jest jednym z priorytetów Strategii Rozwoju Kraju na lata2007-2015.5

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”2. DIAGNOZA W SFERZE SPOŁECZNEJLudnośćLiczba ludności Radomia nieznacznie, ale systematycznie maleje. W roku 2000Radom zamieszkiwało 2% ludności więcej niŜ obecnie 1 . Spadek liczby ludnościspowodowany jest w duŜej mierze wysokim ujemnym saldem migracji. W roku 2006saldo migracji w ruchu wewnętrznym wyniosło -1 205 osób, tj. aŜ o 172% więcej niŜw roku 2000. Ze statystyk wynika takŜe, iŜ kobiety migrują liczniej niŜ męŜczyźni, co jestodwróceniem ogólnopolskiej tendencji migracji w ruchu wewnętrznym. Tendencja tawykazuje, iŜ kobiety są bardziej mobilne jeŜeli chodzi o migracje ze wsi do miast,jednakŜe w przypadku Radomia statystyka wskazuje na większą mobilność kobietw kierunku z miasta do wsi. Prawdopodobnie jest to spowodowane faktem osiedlania sięna obszarach poza miastem.Wykres 1 Liczba ludności Radomia w latach 2000-2006232 000231 000230 000231 370231 024230 307229 581229 000228 000227 000228 710228 002226 895226 000225 000224 0002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006LudnośćŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSOdnotowywany jest przy tym dodatni przyrost naturalny ludności. Mimo, iŜ z rokuna rok ten wskaźnik maleje. Dla przykładu w roku 2000 wyniósł 335 osób, zaś w roku2006 tylko 118 osób. PoniŜej zaprezentowano trend w przyroście naturalnym dla miastaRadomia w latach 2000-2006 (Wykres 2).1 Stan na 31.12.2006 roku; www.stat.gov.pl.6

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Wykres 2 Przyrost naturalny ludności w latach 2000-20062 4001,602 3001,402 2002 1002 2732 2822 1512 2202 2262 2612 1431,201,002 0001 9952 0122 0941 9942 0122 0190,800,601 9001 9380,401 8000,201 7002000 2001 2002 2003 2004 2005 20060,00urodzenia zgony przyrost naturalny na 1000 ludnościŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSW strukturze ludności według płci zdecydowanie przewaŜają kobiety. Jest tozgodne z ogólnopolską tendencją. Liczba kobiet przypadających na jednego męŜczyznęna terenie miasta Radomia jest zbliŜona do wielkości tego wskaźnika dla Polski. Wskaźnikfeminizacji w Radomiu, niezmiennie od 4 lat wynosi 109 kobiet na 100 męŜczyzn.W Polsce natomiast na 100 męŜczyzn przypada 107 kobiet. Dla porównania wskaźnikfeminizacji dla m.st. Warszawy wynosi 117 kobiet na 100 męŜczyzn. W nadchodzącychlatach liczba ludności nie powinna ulegać gwałtownym zmianom, poniewaŜ spadkowidzietności towarzyszył będzie wzrost liczby osób starszych. Na spadek dzietności kobietszczególny wpływ mają takie czynniki jak:- niŜsza skłonność do zakładania rodzin;- wzrost liczby związków nieformalnych;- decydowanie się z przyczyn finansowych na mniejszą liczbę dzieci.JeŜeli wskaźnik dzietności kobiet spadnie poniŜej 1,35 dziecka na kobietę zagraŜato równowaŜeniu urodzeń i zgonów i rzutuje na pojawienie się i pogłębianie ujemnegoprzyrostu naturalnego w nadchodzących kilkudziesięciu latach. Prosta zastępowalnośćpokoleń następuje przy współczynniku dzietności powyŜej 2,1 dziecka na kobietę.Obecnie 2 współczynnik dzietności kobiet na terenie miasta Radomia wynosi 1,26, więcjest on poniŜej wartości zapewniającej prostą zastępowalność pokoleń.2 Stan na 31.12.2006, www.stat.gov.pl7

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Wykres 3Liczba ludności w latach 2000-2006 według płci122 000120 000118 000116 000114 000112 000110 000108 000106 000104 000102 000110 857120 513110 542120 482110 248120 059109 939119 642109 418119 292109 027118 975108 410118 4852000 2001 2002 2003 2004 2005 2006męŜczyźnikobietyŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSWskaźnik obciąŜenia demograficznego, mierzony stosunkiem liczby ludnościw wieku przedprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym, dlaRadomia wynosi 53,5%. Dla Polski wskaźnik ten wynosi 55,7%, zaś dla Warszawy52,8%. Im wskaźnik ten jest wyŜszy, tym lepiej dla rozwoju społeczno-gospodarczegodanego obszaru.Na skutek zmian społecznych spadła liczba dzieci w wieku 0-14 lat, wzrosła zaśliczba osób w wieku emerytalnym, tj. 55-65 lat. Wskazuje to na występujący w całejEuropie proces „starzenia się społeczeństwa”.Wykres 4 Struktura wiekowa ludności w latach 2000-2006100%90%80%70%60%50%40%30%20%10%24% 62% 14%23% 63% 14%22% 63% 14%21% 64% 15%21% 65% 15%20% 65% 15%19% 65% 15%0%2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnymŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS8

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Rynek pracyRadom jest typowym miastem poprzemysłowym, jednak przemysł jest nadalistotnym sektorem gospodarki, co widać chociaŜby w strukturze zatrudnienia. Sektorprzemysłowy jest drugim pod tym względem. Liczba pracujących w tym sektorze stanowi30% zatrudnionych. Nieznacznie więcej osób zatrudnionych jest natomiast w sektorzeusług rynkowych (34% ogółu). Zatrudnienie w przemyśle, w porównaniu z rokiem 2000,spadło o ponad 20%. Największy wzrost w liczbie pracujących (o 796%) nastąpiłw sektorze rolnictwa, mimo iŜ udział tego sektora jest nieistotny. Nieznaczny wzrost(4%) odnotowano takŜe w sektorze usług nierynkowych.Wykres 5Struktura pracujących według sektorów ekonomicznych40,0%35,0%30,0%25,0%35%33%33%33%32%33%31%34%30%34%20,0%15,0%10,0%5,0%0,0%2%0,2%1%0,5%0,2%2000 2001 2002 2003 2005sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usług rynkowychŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSW Radomiu, w przeciwieństwie do ogólnopolskiej tendencji, w strukturzezatrudnienia według płci przewaŜają kobiety (stosunek 52%:48% ogółu zatrudnionych).Kobiety są coraz bardziej aktywne na rynku pracy, a poniewaŜ stanowią liczebnie większągrupę niŜ męŜczyźni zaczynają tym samym dominować na rynku pracy pod względemprzedsiębiorczości. Przewaga kobiet na rynku pracy wynika ze specyfiki miasta, którew wyniku restrukturyzacji straciło kilka waŜnych zakładów przemysłowychzatrudniających głównie męŜczyzn. Ta sytuacja wymusiła na kobietach koniecznośćszukania alternatywnych źródeł utrzymania rodziny. Wśród 5 miast na prawach powiatuw województwie mazowieckim, większa liczebność pracujących kobiet niŜ męŜczyznwystępuje jedynie w Warszawie.Zmianom na przełomie ostatnich kilku lat uległa struktura pracujących wedługsektorów własności. W roku 2000 przewaŜał sektor publiczny, natomiast począwszy odroku 2001 więcej osób zatrudnia sektor prywatny (trend widoczny na wykresie 6).9

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Wykres 6Zatrudnienie według sektorów własności54,0%52,0%50,0%48,0%46,0%46,3%53,7%50,7%49,3%50,2%49,8%50,5%49,5%52,0%48,0%44,0%42,0%2000 2001 2002 2003 2005prywatnypublicznyŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSStopa bezrobocia w Radomiu naleŜy do jednej z wyŜszych w województwie.Na koniec 2007 roku liczba bezrobotnych wyniosła 25 769 osób (województwo 219 900;m.st. Warszawa 31 934 – stan na koniec 2007r.), zaś stopa bezrobocia rejestrowanegow 2007 roku wyniosła 22,1% (województwo 9,2%; m. st. Warszawa 3,0%).Wśród bezrobotnych według wieku dominowały osoby pomiędzy 25 a 34 rokiemŜycia, stanowiąc tym samym 28,3% oraz osoby pomiędzy 45 a 54 rokiem Ŝycia (26,7%ogółu bezrobotnych). Dla porównania analogiczne wskaźniki dla województwamazowieckiego wyniosły 27,6% oraz 25,06%.Według poziomu wykształcenia najliczniej reprezentującą grupę bezrobotnychstanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym – 31,4% oraz osobyz wykształceniem gimnazjalnym i niŜszym – 30,5%. Osoby z wykształceniem wyŜszymstanowiły 8,1% ogółu bezrobotnych (województwo 6,2%, m.st. Warszawa 12,5%, Polska– 6,9%).Według czasu pozostawania bez pracy największą grupę stanowiły osobybezrobotne od ponad 24 miesięcy (39,5%).10

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Rysunek 1Radom na mapie bezrobocia województwa mazowieckiegoŹródło: Rynek pracy w województwie mazowieckim w 2005 roku, GUS, Warszawa 200611

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”EdukacjaMieszkańcy Radomia naleŜą do grupy najlepiej wykształconych w województwie,obok mieszkańców pozostałych miast powiatowych. Radom naleŜy takŜe do grupy miastposiadających największą liczbę studentów przypadającą na 10 000 mieszkańców (poSiedlcach, Pułtusku, i Warszawie). W Radomiu kształci się takŜe największa liczba (poSiedlcach) uczniów szkół zasadniczych zawodowych.Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalneNa terenie miasta Radomia znajduje się 30 publicznych szkół podstawowych,z których dwie podporządkowane są organizacjom społecznym i stowarzyszeniom, zaśpozostałe samorządowi gminnemu. Obecnie 3 znajduje się tu równieŜ 18 publicznychgimnazjów, 2 szkoły plastyczne, 1 szkoła muzyczna I i II stopnia.Wykres 7 Zmiany w liczbie uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w latach 2000-200620 00018 00016 00014 00012 00010 0008 0006 0004 00019 2897 41318 34410 97517 60610 60216 74110 36515 8129 89615 1209 59114 2339 1802 00002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006szkoły podstawowegimnazjaŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSLiczba uczniów szkół podstawowych i gimnazjów spada, co jest skutkiemomawianych wcześniej zmian demograficznych, tj. spadku liczby ludności. Jest towidoczne chociaŜby w strukturze uczniów obowiązkowych stopni edukacji , tj. szkółpodstawowych i gimnazjalnych.Współczynnik skolaryzacji brutto dla szkół podstawowych zlokalizowanych naterenie miasta Radomia, stanowiący relację liczby osób uczących się do liczby ludnościw wieku 7-12 lat, wynosi 104,43% i jest on wyŜszy od wartości tego współczynnika dlawojewództwa mazowieckiego (99,76%). Wartość tego współczynnika dla Radomia na3 Stan na koniec 2006 roku, www.stat.gov.pl12

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”przełomie ostatnich kilku lat ulegała nieznacznym wahaniom. NajwyŜszą wartośćwspółczynnik skolaryzacji osiągnął w roku 2004 (105%).Współczynnik skolaryzacji brutto dla radomskich gimnazjów wynosi obecnie108,64% i jest on wyŜszy od wartości tego wskaźnika dla województwa (101,31%) orazdla Polski 101,25%.Przeciętnie na jedną szkołę podstawową w mieście przypada 474 uczniów, to jesto blisko 26% mniej niŜ w roku 2000. JednakŜe liczba uczniów przypadających na jednąszkołę znacznie przewyŜsza wartość tego wskaźnika zarówno dla województwa, jak i dlapolskich miast (odpowiednio 184 i 367 uczniów/1 szkołę). Na jedno pomieszczeniew radomskich szkołach przypada około 24 uczniów. Nie jest to sytuacja korzystna.Mniejsze zagęszczenie klas pozwala bowiem na lepszy nadzór i monitorowanie postępówposzczególnych uczniów.Szkolnictwo wyŜszeMiasto Radom nie naleŜy do prestiŜowych ośrodków akademickich mimo, iŜ liczbaszkół wyŜszych jest tu naprawdę duŜa. Jedną z najpręŜniej działających uczelni na tymobszarze jest Politechnika Radomska z blisko 30-letnią tradycją. Obecnie uczelniakształci 12 620 studentów 4 , w tym ponad połowę na studiach stacjonarnych.W 2001 roku utworzono w Radomiu Kolegium Licencjackie Uniwersytetu MariiCurie Skłodowskiej w Lublinie, w którym kształcą się studenci kierunkówhumanistycznych, w tym: socjologii, filozofii, psychologii oraz pedagogiki.Ponadto na terenie miasta znajdują się:- Filia radomska Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie;- Instytut Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Zamiejscowyw Radomiu);- Kolegium Nauczycielskie działające pod patronatem UMCS w Lublinie;- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych pod patronatem UniwersytetuWarszawskiego;- Niepubliczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Towarzystwa WiedzyPowszechnej;- Niepubliczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych;- Zaoczne Studia Zawodowe w Radomiu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiegow Warszawie;- WyŜsze Seminarium Duchowne;- Instytut Teologiczny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Radomiu.A takŜe uczelnie prywatne:- WyŜsza Szkoła Biznesu im. Biskupa Jana Chrapka;- WyŜsza Szkoła Finansów i Bankowości;- WyŜsza Szkoła Handlowa;4Stan na 30.11.2006r . , Sprawozdanie Rektora z działalności Politechniki Radomskiej im. Kazimierza Pułaskiegow roku akademickim 2005/2006 i roku kalendarzowym 200613

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- Prywatna WyŜsza Szkoła Ochrony Środowiska;- WyŜsza Szkoła Dziennikarska im. Melchiora Wańkowicza (Wydział Zamiejscowyw Radomiu);- WyŜsza Szkoła Nauk Społecznych i Technicznych;- Radomska Szkoła Zarządzania;- WyŜsza InŜynierska Szkoła Bezpieczeństwa i Organizacji Pracy.Ochrona zdrowia i pomoc społecznaW Radomiu funkcjonują 3 duŜe ośrodki lecznictwa specjalistycznego:- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny;- Radomski Szpital Specjalistyczny;- Samodzielny Publiczny Wojewódzki Zespół Zakładów Psychiatrycznej OpiekiZdrowotnej, obejmujący swym zasięgiem region radomski i niektóre gminyregionów przyległych.W zakresie lecznictwa ambulatoryjnego funkcjonuje 38 przychodni (w tym trzyprzychodnie medycyny pracy) oraz 50 aptek. Na terenie miasta działa 5 stacjonarnychzakładów pomocy społecznej i 1 Ŝłobek.Zadania gminne i powiatowe z zakresu pomocy społecznej realizuje w RadomiuMiejski Ośrodek Pomocy Społecznej, obejmujący opieką ponad 13 tysięcy osób i rodzin.W ramach pomocy społecznej na terenie Radomia działają 2 placówki opiekuńczowychowawcze,2 domy dla bezdomnych (oraz noclegownia w okresie zimowym)i Środowiskowy Dom Samopomocy. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje 10 placówekrodzinnych oraz pogotowia rodzinne w liczbie 8. Osoby starsze mogą zaś realizowaćswoje pasje oraz organizować spotkania towarzyskie w Klubie Seniora.14

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”KulturaZabytkiRadom jest miastem o dwunastowiecznej tradycji. Zabytki zgromadzone na tymterenie mają zarówno charakter sakralny, jak i świecki. Zabytkowy jest juŜ sam układprzestrzenny miasta. Najstarszym obiektem trwałym w Radomiu jest grodzisko„Piotrówka”, pozostałość grodu obronnego połoŜonego w dolinie rzeki Mlecznej. Gródotoczony fosą powstał w drugiej połowie X w. Najstarszy zabytek murowany to kościółp.w. św. Wacława na Placu Stare Miasto. Wybudowany w XIII w. w stylu gotyckim,pierwotnie drewniany. Z okresu początków miasta pochodzi gotycki kościół p.w. św. JanaChrzciciela (farny) fundacji Kazimierza Wielkiego.W rynku na szczególną uwagę zasługują: mieszczańskie kamienice, dawneKolegium Pijarów oraz ratusz zbudowany w latach 1847-1848 po rozebraniu ratuszapierwotnego. Na fundamentach baszty miejskiej stoi kościół ewangelicki, gruntownieprzebudowany pod koniec XIX w.Najcenniejszym zabytkiem Radomia jest natomiast wybudowany na dawnymPrzedmieściu Lubelskim kościół i klasztor oo. Bernardynów. Późnogotycki zespółbudynków ceglanych powstał w drugiej połowie XV w., rozbudowany w XVI w.W mieście odnaleźć moŜna inne pamiątki przeszłości: mauzoleum DionizegoCzachowskiego przy ul. Wernera, tablice pamiątkowe Józefa Brandta, JackaMalczewskiego, Walerego Przyborowskiego, pomnik Czynu Legionów, pomnik poświęconypamięci śydów Radomia, ofiarom zbrodni hitlerowskich, pomnik „Trzy Kamienie”upamiętniający protest robotniczy z czerwca 1976 r., pomnik Jacka Malczewskiego przedResursą, gdzie takŜe znajduje się „Dąb Wolności”, pomnikowe drzewo i pamiątkowykamień przypominające odzyskanie niepodległości w 1918 r.Instytucje kulturyKulturalne bogactwo miasta to teatr, 3 placówki muzealne, 6 miejskich i kilkaosiedlowych domów kultury, 1 kino, Miejska Biblioteka Publiczna oraz szkoły artystyczne.W Teatrze Powszechnym im. J. Kochanowskiego wydarzeniem artystycznym na skalęmiędzynarodową jest organizowany od 1993 roku (co dwa lata) FestiwalGombrowiczowski, w którym biorą udział najbardziej renomowane teatry polskie izagraniczne. Ogólnopolski rozgłos przynosi miastu działalność Muzeum im. JackaMalczewskiego, mieszczącego się w odremontowanym gmachu dawnego KolegiumPijarów. Filią Muzeum J. Malczewskiego jest Muzeum Sztuki Współczesnej mieszczące sięw zabytkowych kamienicach Gąski i Esterki. Ta niewielka placówka organizuje wieleciekawych wystaw indywidualnych i zbiorowych artystów krajowych i zagranicznych orazgromadzi dzieła wybitnych współczesnych artystów, malarzy, rzeźbiarzy i grafików.15

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Wielkim zainteresowaniem odwiedzających cieszy się takŜe Muzeum WsiRadomskiej. Niezwykle malowniczo połoŜone, zgromadziło na swym terenie 60 obiektówzabytkowej architektury ludowej z XVIII i XIX wieku, cenną kolekcję wiejskich powozów,sani i bryczek oraz skansen bartniczo-pszczelarski. W Orońsku nieopodal Radomia mieścisię Centrum Rzeźby Polskiej zlokalizowane w XIX wiecznym zespole dworskim, gdziew latach 1887-1915 Józef Brandt prowadził tzw. Wolną Akademię. Centrum prezentujestałą galerię rzeźby współczesnej, salony wystawowe, działają w nim wyspecjalizowanepracownie róŜnorodnych technik rzeźbiarskich. Promuje współczesną rzeźbę, międzyinnymi przez organizowanie międzynarodowych plenerów rzeźbiarskich.OŜywioną działalność kulturalną prowadzą domy kultury. WaŜne miejsce wśródnich zajmuje Ośrodek Kultury i Sztuki „Resursa Obywatelska” - najstarsza, powstaław 1852 r. w Radomiu instytucja kultury, która do dzisiaj jest kolebką amatorskiego ruchuartystycznego i miejscem prezentacji osiągnięć twórczych zarówno amatorów, jaki profesjonalnych artystów. Do najciekawszych imprez organizowanych przez miejskieośrodki kultury naleŜy organizowany w Klubie Środowisk Twórczych "Łaźnia"Ogólnopolski Turniej Śpiewających Poezję.W Miejskim Ośrodku Kultury „Amfiteatr” działa ciesząca się uznaniemi popularnością Kapela Podwórkowa „Halniacy", tu ćwiczą i koncertują radomskie zespołymuzyczne, z których wywodzi się rockowy zespół „IRA” oraz Szymon Wydra. W MiejskimCentrum Kultury i Informacji Międzynarodowej odbywają się spotkania popularyzującekulturę róŜnych krajów Europy. Na uwagę zasługuje takŜe działalność MłodzieŜowegoDomu Kultury, Domu Kultury „Borki”, Domu Kultury „Idalin” i Centrum Kultury „Południe”oraz Katolickiego Centrum MłodzieŜy „Arka”. śycie muzyczne miasta wzbogacadziałalność Szkoły Muzycznej, przy której utworzono MłodzieŜową Orkiestrę Smyczkową„Divertimento”. Uczniowie szkoły grają takŜe w MłodzieŜowej Orkiestrze Dętej„Grandioso”, reprezentując Polskę i Radom na międzynarodowych festiwalachmuzycznych róŜnego typu są ambasadorami miasta i regionu. Na muzycznej sceniemiasta istotną rolę odgrywają Chór Akademicki Politechniki Radomskiej oraz Chór SanctiCasimiri Radomienses.Bardzo waŜne miejsce wśród instytucji kulturalnych zajmuje takŜe MazowieckieCentrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, którego pomysłodawcą jest wybitny reŜyserAndrzej Wajda, honorowy obywatel miasta Radomia. Mazowieckie Centrum SztukiWspółczesnej w Radomiu na mocy uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego zostałopowołane 19 grudnia 2005 roku. Zadaniem Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej„Elektrownia” w Radomiu jest promocja wydarzeń z zakresu sztuki współczesnej, szerokopojmowana edukacja twórcza (warsztaty, konferencje). DąŜeniem Centrum jestutworzenie z niego regionalnego centrum sztuki, integrującego wszystkich ludzizainteresowanych sztuką, w tym głównie ludzi młodych.16

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”TurystykaRadom nie jest miastem turystycznym. Turystyka nie odgrywa tu istotnej roli.Wynika to zapewne z faktu, Ŝe Radom przez długie lata był przede wszystkim miastemprzemysłowym, co nie sprzyjało rozwojowi turystyki. Nie moŜna oczywiście powiedzieć,Ŝe Radom całkowicie pozbawiony jest potencjału turystycznego. JednakŜe wydaje się, Ŝew celu zwiększenia roli turystyki w strukturze gospodarki miasta, potencjał ten powinienbyć odpowiednio zarządzany i promowany. Władze lokalne powinny sobie jednaknajpierw odpowiedzieć na pytanie, czy jest to gałąź gospodarki, którą w obecnej sytuacjimiasta warto rozwijać i dotować w pierwszej kolejności, pamiętając, Ŝe tradycjiturystycznych nie da się zbudować w ciągu kilku sezonów, a potrzeba na to raczej wielulat, albo znaczących środków na kampanie reklamowe.Podstawą bazy turystycznej, są obiekty noclegowe. W Radomiu, według danychGUS za rok 2006 funkcjonowało 8 całorocznych obiektów zbiorowego zakwaterowania.Oferowały one 697 miejsc noclegowych. W ciągu omawianego roku korzystało z nich30 062 osób, w tym 4 776 turystów zagranicznych. Obiekty te udzieliły łącznie69 883 noclegi, w tym 11 495 noclegów turystom zagranicznym. Daje to statystycznie2,32 noclegu na osobę korzystającą z bazy. Dla porównania, taki sam wskaźnik obliczonydla całej Polski wynosi 2,93 noclegu na osobę odwiedzającą. Jak więc widać turyściprzyjeŜdŜają do Radomia raczej na krótko, prawdopodobnie są to w większości wizytybiznesowe.Jeśli chodzi o bardziej szczegółowe klasyfikacje, to w Radomiu działają 4 hotele(w ramach 8 obiektów zbiorowego zakwaterowania). Trzy z nich zaliczone są do kategoriiobiektów trzygwiazdkowych, natomiast jeden hotel do kategorii dwugwiazdkowych. Brakjest obiektów o wyŜszym standardzie, co moŜe być przeszkodą dla rozwijania kontaktówbiznesowych z duŜymi koncernami zagranicznymi, czy nawet duŜymi polskimi firmami.Jak na miasto liczące ponad 225 tys. mieszkańców są to wskaźniki niskie. Dlazobrazowania problemu warto wspomnieć, Ŝe w przeliczeniu na 1000 mieszkańcówobiekty zbiorowego zakwaterowania w Radomiu (wg danych GUS za rok 2005) oferowałyogółem 3,14 miejsc noclegowych, w tym 1,03 miejsc w hotelach. Natomiast średnia dlakraju wynosiła wówczas odpowiednio 14,94 miejsc w obiektach zbiorowegozakwaterowania ogółem i 3,74 miejsc w hotelach. RóŜnica jest na tyle istotna, Ŝe kwestianie wymaga komentarza. TakŜe liczba osób korzystających z noclegów w tych obiektachw przeliczeniu na 1000 mieszkańców w porównaniu ze średnią dla kraju jest bardzo niska– odpowiednio 147,47 i 434,97.Jeśli chodzi o szeroko pojęte atrakcje turystyczne, czyli obiekty potencjalniemogące przyciągać do miasta turystów, to są nimi przede wszystkim wymienionew poprzednim podrozdziale zabytki i instytucje kultury.17

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Istotnym elementem oferty turystycznej Radomia są róŜne imprezy masowe(często odbywające się cyklicznie), z radomskim Air Show na czele. Poza tymwydarzeniem naleŜy wspomnieć o takich atrakcjach jak m.in.:- Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski - spektakle teatralne, happeningi;- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej „Radom – Orońsko”;- Międzynarodowy Festiwal Kwartetów Smyczkowych;- Międzynarodowy Salon Barwnych Przeźroczy „Diapol” - konkurs, wystawapokonkursowa;- Festiwal Muzyki Inspirowanej Folklorem w Muzeum Wsi Radomskiej;- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej im. Mikołaja z Radomia;- Ogólnopolski Turniej Śpiewających Poezję;- Ogólnopolski Przegląd Piosenki śeglarskiej „RAFA”;- Ogólnopolski Konkurs Modeli Kartonowych i Plastikowych;- Ogólnopolski Konkurs „Poznajemy ojcowiznę”;- Radomskie Spotkania Młodych Kameralistów;- Dni Radomia - festyny, pokazy, koncerty, wystawy;- Imprezy weekendowe z cyklu „Spotkajmy się na śeromskiego”, Festyn „Jabłkai Papryki” 5Warto w tym miejscu wspomnieć takŜe o tym, Ŝe Radom charakteryzuje sięwysokim odsetkiem terenów zielonych. Jest tu zlokalizowanych 13 parków spacerowowypoczynkowychz czego 3 wpisane są do rejestru zabytków – Stary Ogród, Leśniczówkai Park im. Tadeusza Kościuszki. W rejestrze zabytków Radomia figurują jeszcze czterykompleksy zieleni oraz pomniki przyrody – kilkusetletnie dęby i modrzewie, które takŜestanowić mogą atrakcje turystyczną.Ze względu na swoją bogata historię miasto Radom posiada liczne zasobyhistoryczne oraz kulturowe. O świetności i potędze miasta mogą świadczyć liczne zabytkizlokalizowane w róŜnych jego częściach. Są one o róŜnej skali, niektóre o znaczeniuponadregionalnym, inne bardzo cenne dla toŜsamości miasta.Ochrona zabytków połoŜonych na terenie Radomia naleŜy do obowiązkówsamorządu lokalnego. W tym celu został opracowany Gminny Program Opieki nadZabytkami dla Gminy Miasta Radomia na lata 2007-2010. W ramach tego programuorgany administracji publicznej podejmują działania mające na celu zapewnieniewarunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umoŜliwiających trwałe zachowaniezabytków oraz ich zagospodarowanie. Główne cele programu to:- określenie zasad ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków połoŜonychna terenie Gminy Miasta Radomia,- włączenie problematyki ochrony zabytków do bieŜących zadań Gminy,- eksponowanie zabytków oraz ich walorów,- podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzebspołecznych, turystycznych i edukacyjnych,- ochrona prawna historycznego centrum miasta,5 Dane zamieszczone na oficjalnej stronie internetowej Miasta Radom.18

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- rewitalizacja historycznego centrum miasta,- ustalenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zadańz zakresu ochrony zabytków uwzględniającej w szczególności ochronę zabytkównieruchomych wpisanych do rejestru zabytków i ich otoczenia, a takŜe innychzabytków nieruchomych znajdujących się w Gminnej Ewidencji Zabytków.Do najciekawszych obiektów zabytkowych Radomia naleŜą:- Zamek Królewski w Radomiu,- Radomski Ratusz,- Kościół p.w. św. Wacława w Radomiu,- Pomnik – Mauzoleum płk Dionizego Czachowskiego,- Kolegium OO. Pijarów – obecnie Muzeum Okręgowe,- Kościół p.w. św. Jana Chrzciciela,- Resursa Obywatelska,- Dom Esterki,- Miasto Kazimierzowskie,- Kościół Ewangelicko-augsburski,- Kościół i Klasztor OO. Bernardynów,- Kościół Garnizonowy,- Radomska Katedra.Oprócz obiektów zabytkowych stanowiących niewątpliwie atrakcję turystycznąRadomia, turyści mogą takŜe skorzystać z walorów przyrodniczych miasta i wybrać się naspacer, jednym z 21 szlaków turystycznych.Szeroka oferta imprez organizowanych w Radomiu jest jednym z czynników, któremogą mieć znaczący wpływ na ruch turystyczny w mieście. PoniŜej zamieszczonokalendarz imprez, które zostały zaplanowane w Radomiu na rok 2007.19

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Tabela 1 Kalendarz imprez organizowanych w Radomiu w roku 2007.DATA NAZWA IMPREZY RODZAJMIEJSCEZAKOŃCZENIA.ORGANIZATOR6 I XL Zimowy Rajd na Raty - I rata piesza Jedlnia Let. KTPiG1 IIKonkurs „Poznajemy Ojcowiznę” -el. regionalnekonkurs Radom RPK3 II XL Zimowy Rajd na Raty - II rata piesza StrzyŜyna KTPiG4 II Impreza Motorowa „Uroki Zimy” motorowa Puszcza Kozienicka KTM „Wicher”3 III XL Zimowy Rajd na Raty - III rata piesza Antoniówka KTPiG16-18 II VII Rajd Walentynkowy piesza Augustów KTP „GRAMP”17 IIIXVII Wiosenny Rajd na Raty - Iratapiesza Ziemia Radomska KTPiG25 III Impreza Motorowa „Uroki Wiosny” motorowa Puszcza Kozienicka KTM „Wicher”30-31 IIIOgólnopolski MłodzieŜowy TurniejTurystyczno-Krajoznawczy - el. konkurs Radom K. ds. MłodzieŜyRegionalne14 IVXVII Wiosenny Rajd na Raty - IIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG20-22 IVXXXI Rajd Szlakami Miejscpiesza, kolarska,Pamięci NarodowejmotorowaZiemia Radomska MKKT 200 „Piechurzy”V XXXVIII Rajd MłodzieŜy piesza Ziemia Radomska K. ds. MłodzieŜy12 VXVII Wiosenny Rajd na Raty - IIIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG13 VXVIII Terenowa TurystycznaImpreza Motorowamotorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”2 VISesja z okazji 50. rocznicypowstania Oddziałowej Komisji okolicznościowa Radom KTPiGTurystyki Pieszej i Górskiej3 VIWycieczka w 100. rocznicępierwszej wycieczki PTKpiesza Ziemia Radomska KTPiG16/17 VILIII Ogólnopolski Nocny Rajd piesza, kolarska,ŚwiętokrzyskimotorowaG. Świętokrzyskie KTPiG23 VII-5 III Impreza Motorowa „PoznajemyVIII Parki Narodowe”motorowa Białowieski PN KTM „Wicher”31 VIII-2 Ogólnopolski Zlot Campingu iIX Caravaningucaravaningowa Augustów CC „Łabędź”2 IXVI Impreza Motorowa „Znani inieznani Ziemi Radomskiej"motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”22/23 IX VI Wędrówki pod Ciemną Gwiazdą piesza Ziemia Radomska MKKT 200 „Piechurzy”23 IXVII Impreza Motorowa „Szlakiemrezerwatów przyrody Ziemi motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”Radomskiej”24-28 IX Tydzień Turystyki MłodzieŜy krajoznawcza Radom RPK27 IX Światowy Dzień Turystyki okolicznościowa Ziemia Radomska Zarząd OddziałuXKonkurs na Najlepsze SKKTw 2007 r.konkurs Radom K. ds. MłodzieŜyXKonkurs Krasomówczy Dziecii MłodzieŜy - el. reg.krajoznawcza Radom RPK5-7 XXXII Zlot SKKT PTTK ZiemiRadomskiejpiesza, kolarska Ziemia Radomska K. ds. MłodzieŜy6-7 XII Jesienny Złaz KrajoznawczyNiesłyszących „Śladem Jana krajoznawcza Ziemia Radomska Koło nr 005 „Bartek”Kochanowskiego”7 XXXIV Impreza Motorowa naOrientacjęmotorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”13 X XVI Jesienny Rajd na Raty - I rata piesza Ziemia Radomska KTPiG21 X 45-lecie KTM „Wicher” motorowa Radom KTM „Wicher”3 XIXVI Jesienny Rajd na Raty - IIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG18 XI Impreza Motorowa „Uroki Jesieni” motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”24 XIXVI Jesienny Rajd na Raty - IIIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG7-9 XII XXVI Nietypowy Rajd Mikołajkowy piesza G. Świętokrzyskie MKKY 200 „Piechurzy”cały rok Wycieczki niedzielne pieszaradomskie iświętokrzyskieKTPiGŹródło: Serwis internetowy Zarządu Oddziału Miejskiego PTTK im. ks. Jana Wiśniewskiego.20

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Sport i rekreacjaNa tle województwa mazowieckiego zagadnienia związane ze sportem(infrastruktura, liczba osób uprawiających sport, liczba klubów itp.) są w Radomiurozwinięte na średnim poziomie.Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w roku 2006 w Radomiufunkcjonowały 64 kluby sportowe. W porównaniu z rokiem 2002 w mieście zanotowanow tej dziedzinie wzrost o ponad 146% (wzrost o 38 klubów, z 26 w roku 2002). Był toprzyrost wyŜszy niŜ to miało miejsce w tym samym czasie w województwie mazowieckim(około 135%) oraz w całej Polsce (prawie 48%).W Radomiu w roku 2006 na jeden klub sportowy przypadało 3 545 mieszkańców.Była to wartość wyŜsza niŜ średnie wartości dla województwa mazowieckiego(3 266 osób) i dla kraju (2 936 osób). W przypadku tego wskaźnika jednak, wyŜszawartość, tzn. większa liczba mieszkańców przypadających na jeden klub sportowyoznacza, Ŝe kluby te są w mniejszym stopniu dostępne dla ludności. Na potwierdzenietakiej tezy przytoczyć moŜna wskaźnik mówiący o odsetku ludności miasta, regionui kraju będącej członkami klubów sportowych. W Radomiu w roku 2006 członkami klubówsportowych było 2,36% społeczeństwa, kiedy w województwie mazowieckim wskaźnikten osiągnął wartość 2,52%, a w kraju 2,63%. Nie są to róŜnice bardzo duŜe, alepotwierdzają opisane wcześniej tendencje.Nieznacznie korzystniej Radom wypadł w kategorii osób faktycznie ćwiczącychstanowiących odsetek ogółu mieszkańców miasta (regionu, kraju). Wskaźnik ten osiągnąłw mieście wartość 2,36%, w regionie 2,35%, w kraju 2,38%.Warto jednak zauwaŜyć, Ŝe w Radomiu wartości zaprezentowane powyŜejzmieniają się zdecydowanie bardziej dynamicznie niŜ w regionie i kraju, stądprzypuszczać naleŜy, Ŝe przy zachowaniu obecnego trendu, juŜ w ciągu najbliŜszych latRadom powinien osiągać w tych kategoriach wyniki powyŜej średniej regionalneji krajowej.Ponadprzeciętnie w skali kraju i województwa Radom uplasował się pod względemliczby mieszkańców przypadających na jednego trenera. Wartość wskaźnika dla miastawyniosła 2 224 osoby, dla województwa 3 395 osób, a dla kraju 3 611 osób. Dlauzupełnienia moŜna dodać, Ŝe w Radomiu w 2006 roku pracowało 102 trenerów (w roku2002 w Radomiu pracowało jedynie 38 trenerów).Statystyka publiczna (GUS) podaje jeszcze informacje na temat liczbyinstruktorów sportowych i osób prowadzących zajęcia sportowe. W Radomiu pracowałoodpowiednio 125 i 77 takich osób. Ponownie odnosząc te wartości do liczby mieszkańców,okazuje się, Ŝe miasto plasuje się poniŜej średniej wojewódzkiej i krajowej.Jeśli chodzi o infrastrukturę sportową, to w chwili obecnej nie jest ona nadmiernierozbudowana, ale plany władz lokalnych obejmują szeroko zakrojone działaniaw kierunku jej wzbogacenia. Planuje się, na przykład zbudowanie boiska przy kaŜdejszkole. Ponadto zgłaszane są inicjatywy zbudowania aquaparków.21

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Jak wynika z oficjalnej strony internetowej miasta do infrastruktury sportowejRadomia zaliczyć naleŜy:- „Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji” - hala widowisko-sportowa, korty tenisowe,boisko do piłki noŜnej – ul. Narutowicza;- Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – zalew Borki z moŜliwością plaŜowania,pływania, Ŝeglowania i wędkowania, boisko do piłki plaŜowej, plac zabaw dladzieci, korty tenisowe, boisko do koszykówki, domki campingowe –ul. Krasickiego;- Korty tenisowe – na Osiedlu Michałów (kryte); przy ul. Rapackiego (odkryte);- Baseny: „Czarnych” na Sadkowie, „Orka” przy Zespole Szkół Samochodowych,„Delfin” na Michałowie;- Korty tenisowe – na Osiedlu Michałów (kryte); przy ul. Rapackiego (odkryte);- Automobilklub Radomski – tor kartingowy, miasteczko ruchu drogowego –ul. Warszawska;- Stadiony sportowe.: „Radomiak” – ul. Struga, „MOSiR” – ul. Narutowicza, „Start”– ul. Wernera;- Aeroklub Radomski – sport szybowcowy i spadochroniarstwo – lotnisko naPiastowie k/Radomia;- Ośrodki wodne w okolicy Radomia: zalew – Siczki w Jedlni Letnisko około 12 kmod Radomia, zalew – Domaniów koło Przytyka około 30 km od Radomia(kąpieliska, sporty wodne, wędkarstwo)” 6 .6 Informacje zaczerpnięte z oficjalnego serwisu internetowego Miasta Radomia.22

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Bezpieczeństwo publiczneRadom jeszcze do roku 2005 naleŜał do grupy najbardziej niebezpiecznych miastw regionie. Obecnie jest najniebezpieczniejszym miastem powiatowym województwamazowieckiego. ZagroŜenie przestępczością owszem spadło z poziomu 390,4 przestępstwna 10 000 mieszkańców w 2005 roku do poziomu 352,2 przestępstw na 10 000mieszkańców w roku 2006, ale nadal jest bardzo wysokie w porównaniu z Siedlcami,Ostrołęką i Płockiem. Jak wynika z policyjnych statystyk wykrywalność przestępstww 2006 roku wyniosła jedynie 55,2%, jednakŜe była znacznie wyŜsza niŜ w roku 2001(42,4%).Tabela 2 Liczba stwierdzonych przestępstw na terenie radomia w 2006 rokuKategoriaogółem 9 359zabójstwa 3rozboje 533kradzieŜe samochodów 263Źródło: www.kwp.radom.plLiczba23

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”3. DIAGNOZA W SFERZE GOSPODARCZEJSfera gospodarczaW celu zrozumienia obecnej sytuacji gospodarczej Radomia naleŜy sięgnąć dohistorii tego miasta. Radom po okresie I Wojny Światowej znalazł się w obszarzeCentralnego Okręgu Przemysłowego, co znacząco wpłynęło na jego rozwój gospodarczy.Swoją fabrykę otworzył tu między innymi znany na całym świecie szwedzki producenttelefonów Ericsson. W Radomiu mieściła się takŜe wówczas najnowocześniejsza w PolscePaństwowa Wytwórnia Broni oraz fabryki drzewne i papierosowe Polskiego MonopoluTytoniowego. W latach 30-tych XX wieku powstawały kolejne fabryki i zakładyprzemysłowe, m.in.: Fabryka Masek Przeciwgazowych, Fabryka Obuwia BATA, FabrykaWyrobów Emaliowanych. W Radomiu mimo zniszczeń wojennych spowodowanychII Wojną Światową nadal rozwijał się przemysł, aŜ do momentu transformacji w latach90-tych, kiedy to wiele zakładów państwowych, nie potrafiąc sprostać wymogom wolnegorynku zostało zlikwidowanych, a w ich miejsce zaczęły pojawiać się nowe, zatrudniająceznacznie mniej pracowników.Tarnobrzeska Specjalna Strefa Ekonomiczna Podstrefa RadomNa terenie miasta znajduje się 39,1 ha obszar Podstrefy Radomskiej naleŜącej doTarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park Wisłosan. Cała PodstrefaRadom zajmuje powierzchnię ponad 110 ha i jest zlokalizowana po części na tereniezakładów Łucznik S.A. w Radomiu, na Gołębiowie i na Wólce Klwateckej oraz w Pionkach,Poniatowej, OŜarowie Mazowieckim i Wyszkowie. Podstrefa Radom znajduje się w pobliŜuarterii komunikacyjnych prowadzących w kierunkach centralnym i wschodnim(Warszawa, Lublin), co jest jej istotnym atutem.Z uwagi na dotychczasowe tradycje regionu i dostępność wykwalifikowanej kadryw sektorach obróbki metali, telekomunikacji, przemysłu obuwniczego, zbrojeniowegoi podwykonawstwa przemysłowego preferowane branŜe w pozyskiwaniu nowychinwestycji, to:- przemysł elektroniczny, telekomunikacyjny i informatyczny;- produkcja wykorzystująca nowoczesne technologie;- przemysł elektromaszynowy;- przemysł chemiczny i kosmetyczny.Przedsiębiorcy lokalizujący swoje inwestycje na terenie Podstrefy otrzymująpomoc regionalną w wysokości 50% nakładów inwestycyjnych poniesionych w związkuz realizacją projektu lub 50% dwuletnich kosztów pracy nowozatrudnionychpracowników. Preferencyjne warunki oferowane są małym i średnim przedsiębiorcom,którzy otrzymują wskaźnik pomocy o 15% wyŜszy niŜ wskazany powyŜej.24

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Obecnie w Podstrefie Radom – rejon Gołębiów i Wólka Klwatecka działalnośćprowadzą następujące przedsiębiorstwa:1. POLDEC Sp. z o.o. – obróbka metali, wyroby metalowe;2. „TAPPARELLA” Małgorzata Karpińska – producent Ŝaluzji;3. RADIR Przedsiębiorstwo WielobranŜowe – wyroby włókiennicze;4. ALMECH s.c. – produkcja spręŜyn;5. TOHO POLAND Sp. z o.o. – wyroby metalowe, elementy łoŜysk;6. Hart Met Sp. z o.o. – producent wyrobów metalowych, obróbka metali;7. ALTHA POWDER METALLURGY Sp. z o.o. – obróbka metali, wyroby metalowe;8. TREND GLASS Sp. z o.o. – producent szkła gospodarczego;9. ZBYSZKO COMPANY Sp. z o.o. – produkcja napojów, soków owocowychi warzywnych;10. MEDICOFARMA Sp. z o.o. – producent leków i preparatów farmaceutycznych;11. Jadar – Techmatik S.A.– producent kostki brukowej oraz galanterii betonowej dlabudownictwa, producent maszyn do w/w produkcji;12. ROHRBOGEN Sp. z o.o. – produkcja kolanek z rur stalowych.Według stanu na 30 czerwca 2007 roku w całej Podstrefie Radom zatrudnionychjest 2 914 osób. Nakłady inwestycyjne poniesione w Podstrefie do dnia 30 czerwca 2007roku wynoszą 523,7 mln PLN.Rysunek 2Podstrefa Radom Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro-Park WisłosanŹródło: www.tsse.pl25

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Podmioty gospodarcze/PrzedsiębiorczośćRozwój gospodarczy danego obszaru moŜe być mierzony wieloma wskaźnikami,na przykład wielkością PKB, rozmiarem inwestycji, ale takŜe przedsiębiorczością.Podmioty gospodarcze zlokalizowane na terenie miasta Radom stanowią jedynie 4%wszystkich podmiotów gospodarczych w województwie mazowieckim. Zdecydowanąwiększość stanowią podmioty prywatne, tj. 98%, w tym aŜ 82% to osoby fizyczneprowadzące działalność gospodarczą.Najwięcej podmiotów gospodarczych skupionych jest w sekcji handlu i napraw, aŜ41% ogółu podmiotów gospodarczych. Licznie reprezentowana jest takŜe sekcja obsługinieruchomości, wynajmu i usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej(blisko 13%), oraz sekcja przetwórstwa przemysłowego (12%).Wykres 8 Podmioty gospodarcze w Radomiu według wybranych sekcji w latach 2000-2006100%90%80%70%5,28%4,02%10,52%4,51%6,95%1,30%1,97%5,14%4,07%1,35%11,59%4,45%6,95%2,05%5,00%4,11%1,39%12,03%4,41%6,97%2,11%5,12%4,04%12,28%4,34%6,89%1,65%2,14%5,25%4,18%1,80%12,40%4,28%6,71%2,15%5,33%4,23%1,88%12,61%4,16%6,82% 2,13%5,54%4,23%1,91%12,80%4,22%6,80% 2,10%60%50%40%43,45%41,99%41,87%41,67%41,48%41,49%41,02%30%20%8,43%8,30%8,26%8,15%7,97%7,81%7,99%10%12,76%13,24%12,97%12,69%12,67%12,33%12,04%0%2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualnaOchrona zdrowia i pom oc społecznaedukacjaObsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczejPośrednictwo finansoweTransport, gospodarka magazynowa i łacznośćHotele i restauracjeHandel i naprawyBudownictwoPrzetwórstwo przem ysłoweŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUSJak widać na wykresie 8 struktura podmiotów gospodarczych według sekcjiw ciągu ostatnich sześciu lat nie uległa znacznym zmianom. W porównaniu z rokiem 2000największy procentowy wzrost odnotowano w sekcjach rolnictwa, górnictwa oraz sekcjiwytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę. Niewielki wzrostodnotowano takŜe w sekcjach obsługi nieruchomości, wynajmu i usług związanychz prowadzeniem działalności gospodarczej oraz działalności usługowej, komunalneji społecznej. Wzrost nastąpił takŜe w sferze usług nierynkowych, tj. edukacji orazochrony zdrowia.26

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Zdecydowanie największy wzrost w liczbie podmiotów gospodarczych wedługsektorów odnotował sektor publiczny w sekcji obsługi nieruchomości, wynajmu i usługzwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (aŜ 940% wzrost!), mimo, iŜsekcja ta wydaje się być domeną sektora prywatnego. Sektor prywatny natomiastodnotował największy wzrost w sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energięelektryczną, gaz i wodę (wzrost o 125% w porównaniu z rokiem 2000).Tabela 3zmiany w liczbie przedsiębiorstw według sektorów i wybranych sekcjiWyszczególnienie 2000 2006 ZmianaOgółem 24 143 24 500 Sektor publiczny 339 531 Sektor prywatny 23 804 23 969 Rolnictwo 116 265 Sektor publiczny 4 4 -Sektor prywatny 112 261 Górnictwo 6 12 Sektor publiczny 0 0 Sektor prywatny 6 12 Przetwórstwo przemysłowe 3 080 2 951 Sektor publiczny 32 17 Sektor prywatny 3 048 2 934 Wytwarzanie i zaopatrywaniew energię elektryczną, gazi wodę8 12 Sektor publiczny 4 3 Sektor prywatny 4 9 Budownictwo 2 036 1 957 Sektor publiczny 14 7 Sektor prywatny 2 022 1 950 Handel i naprawy 10 491 10 049 Sektor publiczny 10 5 Sektor prywatny 10 481 10 044 Hotele i restauracje 475 515 Sektor publiczny 5 3 Sektor prywatny 470 512 Transport, gospodarkamagazynowa i łączność1 679 1 666 Sektor publiczny 5 4 Sektor prywatny 1 674 1 662 Pośrednictwo finansowe 1 088 1 033 Sektor publiczny 0 1 -Sektor prywatny 1 088 1 032 Obsługa nieruchomości,wynajem i usługi związanez prowadzeniem działalnościgospodarczej2 539 3 137 Sektor publiczny 20 208 Sektor prywatny 2 519 2 929 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS27

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Wskaźnik przedsiębiorczości mierzony liczbą podmiotów gospodarczychprzypadających na 1000 mieszkańców w roku 2006 wyniósł 107,7 podmiotów.Obecnie na terenie miasta Radom działalność prowadzi 14 firm z udziałem kapitałuzagranicznego. Firmy te zaprezentowano w tabeli 4.Tabela 4 Firmy z udziałem kapitału zagranicznego zlokalizowane na terenie miasta radomia według branŜNazwa firmyZakłady Przemysłu Tytoniowego Grupa AltadisM1 Centrum Handlowe RadomGlobal Cosmed GmbHInternational Tobacco Machinery Poland Sp. z o.o.DURR PolandBranŜaprzemysłhandel i usługiprzemysłprzemysłprzemysłE. Leclerc Centrum Handlowe handel i usługiB&M Clothing Co.SELGROS Centrum HandloweCity Center Centrum HandloweCarrefour Centrum HandloweMSC Poland Sp. z o.o.Rohrbogen sp. z o.o.Frigo PolandAIG/Lincoln Polska Sp. z o.o.Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji podanych na stronie www.radom.plprzemysłhandel i usługihandel i usługihandel i usługiprzemysłprzemysłprzemysłobsługa nieruchomości, wynajemi usługi związane z prowadzeniemdziałalności gospodarczejInstytucje otoczenia biznesuWspółczesny rozwój gospodarki opiera się na potencjale małych i średnichprzedsiębiorstw, co jest wynikiem transformacji gospodarczej przeprowadzonej napoczątku lat 90-tych. Aby sektor MŚP mógł się prawidłowo rozwijać niezbędny jest szereginstytucji nazwany potocznie sektorem instytucji otoczenia biznesu. Sektor ten tworząmiedzy innymi parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości oraz banki, firmyubezpieczeniowe, kancelarie prawne, agencje nieruchomości, operatorzy telefoniczni,agencje rozwoju lokalnego i regionalnego, instytucje szkoleniowe, izby gospodarcze,kluby biznesu, i in.W Radomiu brak jest instytucji o charakterze parków czy inkubatorów. Na tereniemiasta swoje placówki posiada natomiast między innymi 20 banków, 20 instytucjiubezpieczeniowych, 9 kancelarii notarialnych oraz 10 agencji nieruchomości.W odniesieniu do liczby mieszkańców nie są to niestety wartości znaczące.28

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”4. DIAGNOZA W SFERZE PRZESTRZENNO-EKOLOGICZNEJPołoŜenie geograficzne, dostępność komunikacyjna i układkomunikacyjny miastaRadom jest jedynym duŜym miastem zlokalizowanym w południowej częściwojewództwa mazowieckiego. Jest on połoŜony w odległości około: 78 km od Kielc,100 km od Warszawy, 108 km od Lublina, 135 km od Łodzi, 192 km od Krakowa, 321 kmod Wrocławia, 358 km od Poznania, 442 km od Gdańska, 640 km od Berlina i 850 km odKijowa. Dla rozwoju Radomia szczególnie istotne są cztery pierwsze z wymienionychwartości. Są to bowiem odległości do najbliŜej Radomia połoŜonych duŜych miast, któredodatkowo są miastami wojewódzkimi. Odległości te są na tyle duŜe, Ŝe Radom nieznajduje się w obszarze bezpośredniego oddziaływania Ŝadnego z tych ośrodków. Jest tosytuacja korzystna, poniewaŜ Radom jako duŜe miasto, obdarzone znaczącympotencjałem powinien być w stanie wytworzyć własny obszar oddziaływania, a nawetpewną formę „regionalnego obszaru metropolitalnego”.Dla rozwoju Radomia waŜna jest takŜe odległość, o jaką oddalone jest miasto odnajbliŜej połoŜonych przejść granicznych. Warto wymienić przejścia graniczne:- z Białorusią: Kukuryki (214 km), Kuźnica Białostocka (350 km);- z Ukrainą: Hrebenne (250 km), Medyka (280 km);- ze Słowacją: ChyŜne (305 km);- z Czechami: Cieszyn (308 km), Kudowa-Słone (445 km);Mniejsze znaczenie mają dalej od miasta zlokalizowane przejścia graniczne:- z Litwą: Ogrodniki (396 km);- z Rosją: Bezledy (410 km);- z Niemcami: Świecko (555 km), Olszyna (480 km), Zgorzelec (481 km);- przejście morskie (terminale promowe): Gdańsk (448 km), Gdynia (462 km),Świnoujście (634 km).Jeśli chodzi o transport lotniczy, to około 100 km od miasta znajduje sięMiędzynarodowy Port Lotniczy Warszawa-Okęcie im. Fryderyka Chopina. DodatkowoRadom dysponuje lotniskiem wojskowo-szkoleniowym Radom-Sadków oraz oddalonymo około 10 km od miasta trawiastym lotniskiem szkoleniowym Radom-Piastów.Dla rozwoju Radomia niezwykle istotny jest jego układ drogowy. Radom jestbowiem bardzo waŜnym węzłem komunikacyjnym o znaczeniu regionalnym. Miasto leŜyna skrzyŜowaniu dróg krajowych: drogi krajowej nr 7 Gdańsk-Kraków (trasy E77 łączącejEuropę Północną z Adriatykiem), drogi krajowej nr 12 Poznań-Lublin (trasy stanowiącejnajkrótsze połączenie pomiędzy Berlinem a Kijowem) oraz drogi krajowej nr 9 Radom-Rzeszów i dalej na południe Europy. Fakt ten determinuje przebieg i charakter dróg i uliczlokalizowanych w granicach miasta. Muszą one łączyć w sobie dwie funkcje, gdyŜobsługują jednocześnie ruch tranzytowy oraz ruch lokalny.29

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Kierunki ruchu tranzytowego wyznaczają główne trasy krajowe wymienionepowyŜej (tj. kierunek: północ – południe: Warszawa – Radom – Kielce – Kraków orazwschód - zachód: Łódź – Radom – Lublin). Natomiast pozostałe kierunki mają charakterregionalny i są wyznaczane przez ruch docelowy generowany przez Radom. Dla rozwojumiasta szczególnie korzystne byłoby, gdyby udało się wzmocnić intensywność i zwiększyćzakres obecnych połączeń regionalnych.Na sieć połączeń regionalnych i międzyregionalnych składają się drogi:- droga krajowa nr 7 – Warszawa – Kielce – Kraków;- droga krajowa nr 9 – Rzeszów – Radom;- droga krajowa nr 12 – Lublin – Zwoleń – Łódź;- droga wojewódzka nr 737 – Radom – Kozienice;- droga wojewódzka nr 740 – Radom – Przytyk;- droga wojewódzka nr 744 – Radom – Starachowice.Rysunek 3Układ komunikacyjny RadomiaŹródło: Opracowanie własne na podstawie www.maps.google.pl.Do najwaŜniejszych ulic, stanowiących kontynuację dróg krajowychi wojewódzkich na terenie miasta naleŜą ulice:- Kielecka – Czarnieckiego – Warszawska – przedłuŜenie drogi krajowej nr 7;- śółkiewskiego – Al. Wojska Polskiego – Słowackiego – przedłuŜenie drogi krajowejnr 9;- Zwolińskiego – śółkiewskiego – Czarnieckiego – Wolanowska – kontynuacja drogikrajowej nr 12;- Kozienicka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 737;- Przytycka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 740;- Wierzbicka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 744.Według danych Miejskiego Zarządu Dróg i Komunikacji Miasta, w roku 2007długość dróg gminnych w Radomiu wynosi 189,97 km, natomiast dróg powiatowych30

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”100,59 km. Jak wynika z dokumentów strategicznych miasta na terenie ośrodka znajdujesię takŜe 33,51 km dróg krajowych i 6,84 km dróg wojewódzkich. Łącznie daje to330,91 km dróg (289 szt.).Głównymi problemami drogowego układu komunikacyjnego miasta jest:- niski standard dróg, przejawiający się złym stanem technicznym nawierzchnii przestarzałymi parametrami dróg niedostosowanymi do obecnego ruchu,a z pewnością nie uwzględniającymi przyszłych potrzeb miasta w tym zakresie;- obciąŜenie niektórych ulic w mieście jednocześnie ruchem tranzytowym orazruchem lokalnym (towarowym i osobowym);- brak obwodnic wyprowadzających ruch tranzytowy z miasta.Dla prawidłowego funkcjonowania miasta, a takŜe dla realizacji koncepcji„regionalnego obszaru metropolitalnego” kluczowe znaczenie ma transport zbiorowy.W Radomiu obejmuje on swoim zasięgiem zarówno miasto, jak równieŜ sąsiednie gminy.W chwili obecnej komunikacja zbiorowa Radomia obejmuje 23 linie autobusowemiejskie. Łączna długość wszystkich linii w mieście wynosi 303,6 km. Maksymalnie wruchu pozostaje 127 autobusów, z których około 60% to nowoczesne autobusyniskopodłogowe. Długość tras komunikacyjnych wynosi około 155 km, w tym pozagranicami miasta około 13 km. Z transportu zbiorowego Radomia rocznie korzysta około42,7 tys. osób.Radom jest takŜe waŜnym węzłem kolejowym. W mieście krzyŜują się trzy linieI-rzędne o znaczeniu krajowym. Są to linie: Warszawa – Radom – Kraków, Radom –Dęblin i Radom – Tomaszów Mazowiecki – Łódź.Na układ kolejowy Radomia oprócz wymienionych powyŜej linii kolejowych składasię jeden dworzec kolejowy – Radom Główny – oraz trzy obecnie niefunkcjonująceprzystanki osobowe – Radom Południe, Radom Potkanów, Radom Rajec.Tory krzyŜują się bezpośrednio tylko z ulicami: śółkiewskiego, Młodzianowską,Gajową-Wjazdową i Wierzbicką. Pozostałe skrzyŜowania są bezkolizyjne.Warto w tym miejscu podkreślić, Ŝe chcąc rozwijać powiązania pomiędzy miastema gminami ościennymi, na przykład w celu zbudowania „regionalnego obszarumetropolitalnego”, naleŜy szczególny nacisk połoŜyć na rozwój systemu połączeńkomunikacyjnych tego obszaru. Zarówno jeśli chodzi o drogi, linie kolejowe, jak takŜesprawny, wydajny i dostosowany do potrzeb uŜytkowników transport zbiorowy.Dostępność komunikacyjną Radomia naleŜy uznać za jedną z mocnych stronmiasta, mimo istotnych zaniedbań w stanie technicznym dróg i linii kolejowych . Wartobowiem zauwaŜyć, Ŝe prowadzone sa bieŜące remonty, a takŜe planowane są nanajbliŜszą przyszłość. Chodzi na przykład o linię kolejową Radom-Warszawa. Na odcinkuRadom-Warka przybędzie drugi tor, a cała trasa zostanie przystosowana do prędkości160 km/h, dzięki czemu podróŜ pociągiem z Radomia do Warszawy juŜ za około 2 latazajmie jedynie 53 minuty. Ponadto, waŜną dla miasta inwestycją takŜe z punktu widzeniaszybszego rozwoju całego regionu jest planowana droga ekspresowa S12,, która łącznie zS8 ma połączyć wschodnią i zachodnią granicę Polski.31

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”UŜytkowanie ziemiRadom zajmuje duŜy obszar 11 180 ha. Co ciekawe niemal połowę tej powierzchnizajmują uŜytki rolne (5 215 ha – 46,68%). Na pozostałe grunty i nieuŜytki przypadajedynie 21 ha więcej – 5 236 ha (46,88%). Pozostałą powierzchnię porastają lasy(720 ha – 6,44%). Krajobraz typowo miejski jest tu więc wyraźnie urozmaiconyelementami krajobrazu wiejskiego. Ponadto warto zauwaŜyć, Ŝe poza lasami, znaczącąpowierzchnię w mieście zajmują tereny zieleni miejskiej:- parki spacerowo-wypoczynkowe – 68,9 ha;- zieleńce – 180,4 ha;- zieleń uliczna – 66,4 ha;- tereny zieleni osiedlowej – 226,3 ha;- cmentarze – 13 ha;- lasy gminne – 43,8 ha.W strukturze uŜytków rolnych Radomia przewaŜają grunty orne, których udziałprocentowy wynosi około 80,3%. Niemal 10,1% uŜytków rolnych stanowią łąki, około5,9% pastwiska i 3,7% sady.Wykres 9Struktura uŜytkowania ziemi w Radomia46,88%46,68%6,44%powierzchnia uŜytków rolnych lasy pozostałe grunty i nieuŜytkiŹródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych Urzędu Miasta Radomia.Porównując strukturę uŜytkowania ziemi Radomia i innych miast o podobnejwielkości, gęstości zaludnienia, czy liczbie mieszkańców, wyraźnie widać, Ŝe Radom jestpod tym względem wyjątkowy, charakteryzując się ponadprzeciętną ilością uŜytkówrolnych.32

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Tabela 5 Struktura uŜytkowania ziemi w miastach zbliŜonych do Radomia pod względem liczbyludności, gęstości zaludnienia i powierzchnipowierzchnia uŜytkówpozostałe gruntylasy (%)rolnych (%)i nieuŜytki (%)POLSKA 58,23 29,33 12,43województwo mazowieckie 66,79 22,43 10,77Radom 46,68 6,44 46,88Kielce 33,36 20,84 45,80Częstochowa 43,59 3,38 53,04Słupsk 37,20 13,37 49,43Płock 38,19 4,75 57,06Sosnowiec 22,36 19,40 58,24Chełm 34,83 7,77 57,40ŁomŜa 57,75 1,74 40,51Leszno 41,94 7,77 50,28Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz Urzędu Miasta Radomia.33

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Funkcje administracyjneIstotną cechą charakterystyczną i do pewnego stopnia przewagą konkurencyjnąRadomia jest fakt, Ŝe jest to miasto na prawach powiatu.Na mocy ustawy o samorządzie powiatowym, powiat jest zobowiązany dowykonywania określonych zadań publicznych o charakterze ponadgminnym. DonajwaŜniejszych z nich naleŜą:- „budowanie, remontowanie, modernizacja, bieŜące utrzymanie i administrowaniedrogami powiatowymi;- budowanie, utrzymywanie, remonty szkół ponadpodstawowych, specjalistycznych,artystycznych, zawodowych;- budowanie i utrzymywanie powiatowych bibliotek, ośrodków kultury, zespołówteatralnych czy muzycznych;- prowadzenie powiatowych baz sportowo-rekreacyjnych;- aktywne zwalczanie bezrobocia (między innymi organizowanie robót publicznych);- wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych;- dbanie o bezpieczeństwo publiczne na obszarze powiatu;- ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpoŜarowa;- zwierzchnictwo nad powiatową komendą policji, straŜy poŜarnej, powiatowyminspektoratem sanitarnym;- współpraca z administracją rządową w zapobieganiu klęsk Ŝywiołowych;- budowa i utrzymanie ponadgminnych domów pomocy społecznej i kierowanieosób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej;- prowadzenie powiatowych centrów pomocy rodzinie, oferujących wszechstronnąpomoc i poradnictwo rodzinne;- pomoc w integracji ze środowiskiem wychowankom domów dziecka czy zakładówdla nieletnich;- współpraca z organizacjami społecznymi w sprawie pomocy osobomniepełnosprawnym;- wydawanie zezwoleń wodno-prawnych;- opiniowanie inwestycji, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na środowisko;- wydawanie koncesji na wydobycie kopalin, jeśli powierzchnia wydobycia nieprzekracza 2 ha;- zmiana imion i nazwisk;- wydawanie decyzji na organizację zbiórek publicznych;- rejestracja pojazdów;- wydawanie i zatrzymywanie praw jazdy i uprawnień;- wydawanie zezwoleń na organizacje imprez sportowych, zgromadzeń i innych,oraz związanych z wykorzystaniem dróg w sposób szczególny;- nadzór budowlany, kontrola nad przestrzeganiem prawa budowlanego;- wydawanie decyzji dla inwestorów z o pozwolenie na budowę, zmiany sposobuuŜytkowania obiektu, uŜytkowanie obiektów, rozbiórka obiektów budowlanych,remonty obiektów;34

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- rejestracja dzienników budowy lub rozbiórki - przyjmowanie zawiadomieńo rozpoczęciu robót;- rejestracja ksiąŜek obiektów budowlanych;- przyjmowanie zgłoszeń m.in.: budowy ogrodzeń, reklam, obiektów malejarchitektury, rozbiórek i remontów obiektów budowlanych;- koordynowanie uzgodnień usytuowania projektowanych sieci uzbrojenia terenu;- prowadzenie spraw z zakresu wywłaszczeń i zwrotów wywłaszczonychnieruchomości;- wydawanie decyzji w sprawie gospodarowania nieruchomościami skarbu państwa(np.: przekształcanie uŜytkowania wieczystego w prawo własności)” (zapoŜyczonoz oficjalnej strony internetowej powiatu łódzkiego wschodniego).Jest to przewaga niestety bardzo znikoma, poniewaŜ wszystkie najbliŜej RadomiapołoŜone duŜe miasta pełnią funkcje ośrodków wojewódzkich, a więc ich oddziaływaniena układ lokalny i regionalny jest zdecydowanie silniejsze. Wydaje się takŜe, Ŝe gdybyRadom nie był miastem na prawach powiatu, a miastem powiatowym, mógłby z tegotytułu czerpać szersze korzyści. W obecnej sytuacji bowiem, oddziaływanie miastawynikające z pełnienia przez nie funkcji ośrodka powiatowego ogranicza się w zasadziedo granic tego miasta. Gdyby natomiast Radom był miastem powiatowym, a powiatskładałby się z Radomia i gmin ościennych, wówczas wpływ miasta wynikającyz pełnienia funkcji administracyjnych byłby szerszy.Ponadto w obecnym kształcie ustawy o samorządzie powiatowym, cięŜko jestmówić o jakichś istotnych korzyściach, jakie wynikają dla Radomia z faktu pełnieniaprzezeń tej funkcji administracyjnej. Dla Radomia Starostwo powiatowe jest w większymstopniu powielaniem kompetencji, które powinny naleŜeć do miasta niŜ rzeczywistąkorzyścią.35

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Walory środowiska przyrodniczegoRadom charakteryzuje się wysokim udziałem terenów zielonych. Chodzi tuzarówno o zieleń miejską (czyli parki spacerowo-wypoczynkowe, zieleńce, zieleń uliczna,tereny zieleni osiedlowej, cmentarze i lasy gminne 7 ), ale takŜe o uŜytki rolne (5 215 ha –46,68%) i lasy (720 ha – 6,44%), które stanowią razem ponad połowę powierzchnimiasta. Łącznie uŜytki rolne, lasy i zieleń miejska (682 ha – 6,1%) zajmują w Radomiu6 617 ha, co stanowi 59,2% jego powierzchni.W Radomiu zlokalizowanych jest 9 parków spacerowo-wypoczynkowych z czego3 wpisane są do rejestru zabytków – Stary Ogród, Leśniczówka i Park im. TadeuszaKościuszki. Są to takŜe najpopularniejsze miejsca spacerów radomian. Dodatkowow rejestrze zabytków Radomia figurują jeszcze cztery kompleksy zieleni oraz 7 pomnikówprzyrody – około stuletnie dęby i modrzewie, jak równieŜ uŜytek ekologiczny „Bagno”.Jeśli chodzi o czystość powietrza atmosferycznego w mieście i jego okolicach, topoziomy stęŜeń substancji szkodliwych nie przekraczają wartości dopuszczalnych.Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są: energetycznespalanie paliw, transport samochodowy oraz produkcja wyrobów przemysłowych. WartozauwaŜyć, Ŝe systematycznie spada ilość dwutlenku węgla w centrum miasta, co jestwynikiem eliminacji lokalnych kotłowni z centrum miasta poprzez rozbudowę sieciciepłowniczej. Pomocne w tej kwestii okazało się takŜe uporządkowanie układu, dziękiczemu najbardziej intensywny ruch tranzytowy został wyprowadzony poza ścisłe centrummiasta.UciąŜliwości związane z hałasem w Radomiu nie odbiegają swym charakterem aninatęŜeniem od przeciętnego klimatu akustycznego typowego dla duŜych miast. Są onew większości związane z ruchem pojazdów samochodowych.Stale poprawia się równieŜ stan czystości rzek. Od kilku lat prowadzone są pracezwiązane z odbudową i modernizacją koryta rzeki Mlecznej pod kątem budowy głównegoodbiornika wód deszczowych z modernizowanej kanalizacji deszczowej.Gmina Radom opracowała Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla MiastaRadomia oraz Program Ochrony Środowiska. Dokumenty te zawierają diagnozę stanuśrodowiska, uwzględniają kierunki rozwoju miasta oraz wskazują niezbędne działaniaw celu utrzymania i dalszej poprawy stanu środowiska. Opracowania te mają charakterdługoterminowy i przyczynią się do lepszego zarządzania środowiskiem.Na komunalnym składowisku śmieci obsługującym miasto wybudowana zostałainstalacja do odzysku i wykorzystania biogazu. Urządzone jest teŜ wzorcowe składowiskoodpadów przemysłowych. Na terenie Radomia od kilku lat wdraŜana jest selektywnazbiórka odpadów komunalnych. Wyspecjalizowane firmy zajmują się zbiórką makulatury,szkła, tworzyw sztucznych, zuŜytych lamp rtęciowych, przepracowanych olejówsilnikowych, odpadów medycznych i przeterminowanych leków, a takŜe podziałem7 Nie wliczane do statystyki zieleni miejskiej, poniewaŜ są zaliczone do kategorii uŜytkowania ziemi – lasy.36

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”odpadów na masę suchą i mokrą oraz zbiórką odpadów zielonych dla potrzebkompostowniProwadzona edukacja ekologiczna sprzyja podniesieniu poziomu świadomościspołecznej i przyczynia się do poprawy stanu środowiska oraz eliminacji negatywnychzachowań” 8 .8 http://www.radom.pl37

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Struktura zagospodarowania przestrzennegoStruktura zagospodarowania przestrzennego Radomia determinowana jest przezszereg róŜnych czynników. Składają się na nie zarówno uwarunkowania wewnętrzne (np.polityka władz lokalnych, czy preferencje mieszkańców), jak równieŜ zewnętrzne (m.in.połoŜenie geograficzne, ukształtowanie terenu czy polityka zagospodarowaniaprzestrzennego władz na szczeblu krajowym i wojewódzkim).Na strukturę zagospodarowania przestrzennego miasta składają się takieelementy jak: śródmiejska zabudowa mieszkaniowo-usługowa, której znacząca częśćpochodzi jeszcze sprzed roku 1945; zwarte osiedla i zespoły zabudowy wielorodzinnej(bloki z płyty, liczne byłe osiedla robotnicze); zwarte osiedla zabudowy jednorodzinnej,ale takŜe obszary gdzie ta zabudowa jest rozproszona i przyjmuje formę zagrodową;zespoły zabudowy przemysłowo-technicznej; tereny leśne; obszary dolin rzecznych;znaczące powierzchnie uŜytkowane rolniczo; tereny komunikacyjne (komunikacjadrogowa jak równieŜ kolejowa i lotnicza).Na terenie miasta występują takŜe tereny chronione prawem. Są to uŜytkiekologiczne, zajmujące powierzchnię 6,9 ha. W stosunku do wielkości miasta jest toobszar niewielki, ale z pewnością naleŜy o nim pamiętać planując zmiany w strukturzezagospodarowania przestrzennego miasta.Na strukturę przestrzenną miasta wywiera wpływa takŜe przebieg trastranzytowych, wspomnianych wcześniej dróg krajowych nr 7 i nr 12. Wokół nichskoncentrowane są przede wszystkim tereny przemysłowe, produkcyjne i usługowe.Relatywnie wysoka gęstość zaludnienia Radomia (26 miejsce w kraju – 2020osób/km²) sprawia, Ŝe wysoki jest tu udział budownictwa wielorodzinnego w strukturzezabudowy miasta.Istotnym problemem dla dalszego dynamicznego rozwoju miasta jest bardzoniewielki zasób gruntów pozostających we własności miasta. Są to wielkości niepozwalające na prowadzenie intensywnej polityki gospodarowania gruntami. Jest tosytuacja niezwykle utrudniająca np. pozyskiwanie nowych inwestorów, czy chociaŜbyplanowanie inwestycji drogowych. Jest to powód, dla którego władze miasta powinny byćw duŜym stopniu zainteresowane nawiązywaniem i rozwijaniem współpracy z sąsiednimijednostkami samorządu terytorialnego – np. dla potrzeb „regionalnego obszarumetropolitalnego”.Podstawowymi problemami radomskiego rynku nieruchomości są:- zbyt duŜe rozproszenie kapitału w stosunku do powierzchni miasta;- zbyt duŜa liczba zakładów przemysłowych zlokalizowanych w centralnychczęściach miasta;- zbyt duŜa ilość terenu uŜytkowanego rolniczo w pobliŜu centralnych części miasta;- większa intensywność zabudowy w częściach peryferyjnych miasta niŜ w jegoczęściach centralnych;38

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- mały potencjał rozwojowy, wynikający z braku rezerw gruntów komunalnych,nieznacznych efektów remontowych oraz braku zróŜnicowanych cenowoi przestrzennie terenów pod budownictwo;- zbyt mało dostępnych terenów pod usługi wymagające większych działek;- zbyt słabe instrumenty i instytucje, zwłaszcza lokalne, zajmujące sięfinansowaniem rozwoju przestrzennego miasta;- relatywnie niskie dochody ludności 9 sprawiają, Ŝe popyt na nieruchomości jestniski;- mała atrakcyjność ofert podaŜy, powodowana niską jakością istniejących zasobówmieszkaniowych.9 Według danych GUS za rok 2006 w Radomiu przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wynosi 2 348,10 zł,co stanowi 89,1% średniej krajowej.39

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Zasoby mieszkanioweZasoby mieszkaniowe Radomia charakteryzują się niskim standardem, znacznymzdekapitalizowaniem, słabym wyposaŜeniem i stosunkowo małą średnią powierzchniąmieszkań, na przykład w porównaniu do średniej krajowej. Na istniejący stan zasobówmieszkaniowych wpływają następujące czynniki:- uwarunkowania historyczne – wieloletnie zaniedbania remontowe, niski poziomnowego budownictwa, niski standard mieszkaniowy w regionie;- ograniczenia ekonomiczne – współczesne koszty remontów i utrzymania zasobów,nowego budownictwa wykraczają poza moŜliwości finansowe właścicielii dysponentów zasobów;- polityka mieszkaniowa państwa – niewielka skala i zakres instrumentówpreferencji dla gospodarki mieszkaniowej;- polityka władz lokalnych – utrzymywanie niskich czynszów w skali proporcjonalnejdo zdolności ekonomicznej najemców, co nie ma korelacji z moŜliwościamiodtworzeniowymi substancji;- sytuacja społeczna i ekonomiczna uŜytkowników mieszkań – zarówno właściciele,jak i najemcy mieszkań, uŜytkownicy na zasadach spółdzielczego prawa do lokalumają do dyspozycji niewielkie dochody, nie pozwalające na dokonanie inwestycjipodnoszących poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.Według danych GUS za rok 2006 w Radomiu było 77 300 mieszkań. Przeciętnapowierzchnia uŜytkowa mieszkania wynosiła 58,25 m² i była to wartość o ponad 11 m²mniejsza od średniej krajowej wynoszącej wówczas 69,52 m². Przeciętna liczba osóbprzypadających w Radomiu na jedno mieszkanie jest bardzo zbliŜona do średniejkrajowej – 2,96 – i wynosi 2,94. W 97,8% mieszkania te wyposaŜone są w wodociąg,a w 90,8% w kanalizację. Mieszkania komunalne, naleŜące do miasta stanowią około10,8% ogółu zasobów mieszkaniowych.Dwa podstawowe problemy zasobów mieszkaniowych Radomia to: ich zły stantechniczny, który wynika z długoletnich zaniechań w remontach oraz deficyt mieszkań,który szacowany jest obecnie na 1500 mieszkań komunalnych.Ceny mieszkań w Radomiu naleŜą do jednych z najniŜszych w regionie, kształtująsię na średnim poziomie 2,3-2,6 tys. zł za metr kwadratowy 10 . W porównaniu z cenamiw innych duŜych miastach w Polsce, nie są to wysokie stawki. Wartości te powinny wciąŜjeszcze powoli rosnąć, podobnie jak ceny mieszkań w Lublinie i Toruniu, poniewaŜ są toznaczące ośrodki akademickie i jak oceniają eksperci, dobrze rokujące rynki pracy 11 .10 http://miasta.gazeta.pl/radom/1,44313,4678291.html.11 http://www.forbes.pl/forbes/2007/01/18/D_024_mieszkania_i_domy.html.40

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Infrastruktura technicznaSieć wodociągowaW Radomiu do sieci wodociągowej podłączonych jest 98,46% ogółu mieszkań.Miejskie komunalne ujęcia wody charakteryzują się dobową zdolnością produkcyjnąw wysokości 87 108 m³/dobę. Zapotrzebowanie mieszkańców na wodę, przedstawiane zapomocą wskaźnika dobowego zuŜycia wody w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi129 dcm³/dobę 12 .Sieć wodociągowa Radomia obejmuje niemal całą zabudowę miejską. Rozbudowywymaga jednak sieć w południowo-zachodniej części miasta. Dodatkowo z miejskiegoukładu wodociągowego korzysta część sąsiadujących z miastem jednostek osadniczych.KanalizacjaW Radomiu do sieci kanalizacji sanitarnej podłączonych jest 93,59% mieszkań.Sieć ta składa się z dwóch współpracujących systemów: kanalizacji ogólnospławneji kanalizacji rozdzielczej. W ciągu doby w Radomiu do sieci kanalizacji sanitarnejodprowadzanych jest około 35 tys. m³ ścieków 13 .Pomimo ogólnie zadowalającego stanu technicznego większości głównychprzewodów kanalizacyjnych, część kanałów wymaga przebudowy. Jest to konieczne, abyusprawnić działanie sieci oraz aby poprawić stan sanitarny cieków. Całość ściekówprodukowanych w Radomiu trafia do miejskiej oczyszczalni ścieków, gdzie zawartośćzanieczyszczeń w ściekach surowych redukowana jest o 95% (z wykorzystaniem metodymechaniczno-biologiczno-chemicznej).Wody deszczowe z funkcjonującej na terenie Radomia kanalizacji deszczowejodprowadzane są do rzeki Mlecznej, jej dopływów (Potok Północny, Kosówka, Potok odCerekwi) oraz częściowo do rowów melioracyjnych. W centralnej części miasta wodadeszczowa odbierana jest przez system kanalizacji ogólnospławnej.12 Dane Spółki z o.o. Wodociągi Miejskie w Radomiu za lipiec 2007 roku.13 Dane Spółki z o.o. Wodociągi Miejskie w Radomiu za lipiec 2007 roku.41

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”System ciepłowniczyWytwórcą i dystrybutorem ciepła w Radomiu jest Radomskie PrzedsiębiorstwoEnergetyki Cieplnej „RADPEC” S.A.Sieć ciepłownicza Radomia obejmuje swoim zasięgiem ok. 27,3 km², tj. 24,4%powierzchni miasta 14 . Jest to niewielki odsetek, ale system pokrywa swoim zasięgiemwszystkie najgęściej zaludnione obszary miasta – centrum, lotnisko oraz znajdujące sięw południowej i północnej części miasta tereny przemysłowe (wraz ze specjalną strefąekonomiczną).Sieć ciepłownicza miasta Radomia funkcjonuje w systemie kanałowym orazw technologii rur preizolowanych, gdzie nośnikiem ciepła jest woda o parametrachroboczych 135°C/1,2MPa. Sieć ta ma łączną długość 144,6 km. W tym sieci magistralnestanowią 52 km, natomiast sieci wykonane w technologii preizolowanej 73,4 km (51%ogólnej długości sieci).Dwa podstawowe źródła ciepła Radomskiego systemu ciepłowniczego to:- Ciepłownia „Południe” przy ulicy śelaznej 7 o mocy zainstalowanej 203,5MW;- Ciepłownia „Północ” przy ulicy Ziętalów 2 o mocy zainstalowanej 116,3MW.Obie ciepłownie zlokalizowane są na obszarach przemysłowych na obrzeŜachmiasta, dzięki czemu nie są uciąŜliwe dla mieszkańców.Łączna rezerwa mocy w obu ciepłowniach – „Południe” i „Północ”, wynosi 38,3MW.Daje to więc moŜliwość podłączenia do sieci kolejnych odbiorców. Byłoby to korzystnez punktu widzenia ekologii, poniewaŜ pozwoliłoby na zlikwidowanie pewnej częścilokalnych kotłowni, które stanowią istotne zagroŜenie dla środowiska naturalnego.Układ połączeń magistrali ciepłowniczej umoŜliwia jednoczesną pracę obydwugłównych źródeł ciepła w tzw. układzie „na wspólną sieć”, co przy istniejącej rezerwiemocy ma istotny wpływ na bezpieczeństwo dostaw i racjonalizację kosztów wytwarzania.Generowane przez odbiorców „RADPEC” S.A. zapotrzebowanie mocy na celegrzewcze i przygotowanie ciepłej wody na terenie miasta Radomia szacuje się na ok.294,9 MW. Ponadto warto dodać, Ŝe miejski komunalny system ciepłowniczyeksploatowany przez „RADPEC” S.A. (w tym sieć ciepłownicza i dwie funkcjonujące pozatą siecią kotłownie lokalne) dostarcza aktualnie 242,3 MW na cele grzewcze i 52,6 MW naprzygotowanie ciepłej wody. Łączne zapotrzebowanie na ciepło odbiorców przyłączonychdo miejskiej sieci ciepłowniczej według prognozy na dzień 01.01.2008r. to 281,5MW tzn.:235,1MW–c.o. i 46,4MW-c.w.u. (stan po uwzględnieniu obiektów planowanych doprzyłączenia w IV kwartale 2007r. oraz umownych redukcji mocy).Dalsza rozbudowa systemu ciepłowniczego w Radomiu byłaby korzystna zewzględów ekonomicznych oraz ekologicznych. Po pierwsze chodzi o fakt, Ŝe energiacieplna pochodząca z systemu ciepłowniczego „RADPEC” S.A. jest tańsza od energii14 Model organizacji usług ciepłowniczych dla Gminy Miasta Radom w latach 2005-2015, grudzień 2004,Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice.42

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”pochodzącej z innych źródeł (gaz ziemny, energia elektryczna, olej opałowy). Kwestiaekologii była juŜ wspomniana wcześniej. Podłączenie większej liczby odbiorców domiejskiego systemu grzewczego pozwoliłoby na wyeliminowanie kolejnych małych,lokalnych kotłowni, które w stosunku do niewielkiej ilości ciepła jaką wytwarzająprodukują duŜe ilości zanieczyszczeń (pyłowych i gazowych). Rozbudowa systemuciepłowniczego w znaczący sposób obniŜy uciąŜliwość środowiskową rozproszonych źródełemisji zanieczyszczeń.Podsumowując, system ciepłowniczy naleŜy uznać za silną stronę miasta,natomiast jego rozbudowę, za szansę rozwoju ośrodka.Gospodarka odpadamiW zakresie odbioru odpadów komunalnych Radom obsługiwany jest przezskładowisko zlokalizowane przy ul. W. Witosa, które funkcjonuje i jest eksploatowane od1988 roku. Jest ono zarządzane przez spółkę miejską Radkom. Składowisko mapowierzchnię 20 ha, z czego eksploatowanych jest 12,5 ha, a pozostały teren jest tozieleń izolacyjna. Pojemność składowiska wynosi 3,5-4 mln m³, na dzień 31 grudnia 2006roku wykorzystano 2 465 334 m 3 . Na składowisko przyjmowane są przede wszystkimodpady komunalne stanowiące około 93% ogólnej masy składowanych odpadów.Pozostałe 7% stanowią odpady przemysłowe (m.in. odpady budowlane, popioły i ŜuŜleoraz odpady opakowań zmieszanych, takŜe znikome ilości odpadów z przemysłuspoŜywczego, tekstylnego i obuwniczego). Składowisko jest wyposaŜone w instalacjęodgazowania oraz monitorowane w zakresie oddziaływana na wody powierzchniowei podziemne.Dodatkowo w sąsiedztwie wysypiska funkcjonuje kompostownia odpadkówo powierzchni 3,0 ha. Przyjmowane są tam odpady z przemysłu owocowo-warzywnegooraz odpady „zielone”. Sposób przyjmowania i klasyfikowania odpadów objęty jestprocedurą ISO 14001. Średnio w ciągu doby przyjmowanych jest około 400 Mg odpadów.Obiektem uzupełniającym i modernizującym zbiórkę odpadów z terenu miasta i regionujest Rotacyjne Składowisko Odpadów Przemysłowych i Niebezpiecznych. Jest to magazynwysokiego składowania o 6 pomieszczeniach, z których 4 przeznaczone są na odpadyniebezpieczne, a 2 to komory na odpady pochodzące z nadzwyczajnych zagroŜeńśrodowiska (awarii przemysłowych).Ze względu na wzrastający deficyt terenów pod składowanie odpadów ja i szybkiewyczerpywanie się pojemności czynnej składowiska niezbędne jest prowadzenieracjonalnej gospodarki odpadami, a w szczególności: maksymalny odzysk surowcówwtórnych, ograniczenie do minimum ilości odpadów wymagających składowania orazskuteczne wydzielanie ze strumienia odpadów komunalnych – odpadów niebezpiecznychw celu ich unieszkodliwienia. W związku z powyŜszym gmina Radom złoŜyła wnioseko dofinansowanie z Funduszu Spójności do projektu inwestycyjnego polegającego nawybudowaniu Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych. Przed sformułowaniem wnioskudo KE został zaprogramowany dla Radomia Kompleksowy System GospodarowaniaOdpadami, którego częścią jest Z.U.O.K.43

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Komisja Europejska przyznała samorządowi Radomia dotację na realizacjęprojektu kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi co przyczyniasię do zmniejszenia róŜnic gospodarczych i społecznych pomiędzy obywatelami Unii.Koncepcja funkcjonowania ZUOK, oparta jest przede wszystkim o procesmechanicznej i biologicznej obróbki odpadów, zaadaptowana została do wymagańdyrektyw unijnych. Pozwoli to na elastyczność działań w odniesieniu do selektywnejzbiórki odpadów zielonych, oraz wytwarzania kompostu wysokiej jakości. Podobnerozwiązania techniczne zostaną bowiem zastosowane zarówno dla odpadów zielonych jaki frakcji organicznej, uzyskanej z mechanicznej separacji zmieszanych odpadówkomunalnych 15 .Na terenie miasta działa 13 firm przewozowych, które posiadają zezwolenie naodbiór i transport odpadów komunalnych.W zakresie gospodarki odpadami dla Radomia, ale takŜe dla kilku sąsiednichpowiatów duŜe znaczenie będzie miało planowane na rok 2008 otwarcie ZakładuUtylizacji Odpadów Komunalnych.Zostanie on wybudowany na terenie zajmującym niemal 10 ha w Wincentowie –dzielnicy Radomia zlokalizowanej w północnej części miasta, przy drodze krajowej nr 7.Zakład będzie oddalony od strefy mieszkalnej, dzięki czemu nie będzie miał negatywnegowpływu na warunki mieszkaniowe.„Koncepcja funkcjonowania ZUOK, oparta jest przede wszystkim o procesmechanicznej i biologicznej obróbki odpadów, zaadaptowana została do wymagańdyrektyw unijnych. Pozwoli to na elastyczność działań w odniesieniu do selektywnejzbiórki odpadów zielonych, oraz wytwarzania kompostu wysokiej jakości. Podobnerozwiązania techniczne zostaną bowiem zastosowane zarówno dla odpadów zielonych jaki frakcji organicznej, uzyskanej z mechanicznej separacji zmieszanych odpadówkomunalnych.Program funkcjonalny Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych obejmujenastępujące elementy:- Rejestracja i waŜenie dostarczonych odpadów;- Mechaniczne sortowanie „mokrych” odpadów zmieszanych;- Sortowanie i rozdrabnianie odpadów wielkogabarytowych;- Kompostowanie frakcji 20-100 mm z sortowania odpadów zmieszanych;- Kompostowanie odpadów zielonych i bio-odpadów;- Kruszenie i obróbka odpadów z rozbiórki;- Obróbka frakcji energetycznej (> 100 mm z sortowania „mokrych” odpadówzmieszanych, równieŜ niektóre pozostałości z przeróbki odpadówwielkogabarytowych i z rozbiórki);- Końcowe składowanie drobnej frakcji nie podlegającej recyklingowi (drobnafrakcja z sortowania „mokrych” odpadów zmieszanych oraz specyficznychpozostałości z obróbki odpadów)” 16 .15 http://www.radkom.com.pl16 http://www.radkom.com.pl.44

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”* * *Warto w tym miejscu, tak na pograniczu opisu systemu ciepłowniczegoi gospodarki odpadami zwrócić uwagę na jedną istotną kwestię. Chodzi o fakt, Ŝe ZUOK,kiedy juŜ rozpocznie swoją działalność oraz Ciepłownia „Północ” wraz z rezerwą terenunaleŜącą do „RADPEC” S.A. zlokalizowane będą w bardzo niewielkiej odległości od siebie.Jednym z produktów jakie będą powstawały w wyniku funkcjonowanie ZakładuUtylizacji Odpadów Komunalnych będą tak zwane frakcje palne. Istnieje natomiasttechnologia pozwalająca na wykorzystywanie frakcji palnych do wytwarzania energiicieplnej.Z konsultacji przeprowadzonych przez autorów niniejszego opracowaniaz „RADPEC” S.A. wynika, Ŝe takŜe w Radomiu mogłaby funkcjonować taka instalacja,która byłaby w stanie zaspokoić potrzeby letnie miasta w zakresie dostaw energii cieplnej(chodzi przede wszystkim o podgrzewanie wody). Jedynym warunkiem opłacalnościprzedsięwzięcia jest zapewnienie odpowiedniego strumienia frakcji palnych dostarczanychdo ciepłowni w okresie letnim. Jak wynika z przeprowadzonych juŜ w tym zakresie badań,samo miasto nie jest w stanie wytworzyć takiej ilości odpadów, która pozwoliłaby nawytwarzanie energii cieplnej dla Radomia tylko z wykorzystaniem frakcji palnych przezcały okres letni. Pamiętać jednak naleŜy, Ŝe ZUOK będzie obsługiwał takŜe powiatysąsiadujące z miastem, co daje szanse na wytworzenie odpowiedniej ilości odpadów,a tym samym frakcji palnych.Wspomniana na wstępie kwestia lokalizacji zakładu utylizacji i ciepłowni jestistotna, poniewaŜ przy ewentualnym nawiązaniu współpracy przez obie jednostki,transport frakcji palnych odbywałby się na bardzo niewielkiej przestrzeni, co w znacznymstopniu ograniczyłoby koszty produkcji energii.Wykorzystywanie produktów przetworzenia odpadów komunalnych dopozyskiwania energii cieplnej stanowi pewnego rodzaju szansę rozwojową dla Radomia.Realizacja takiego przedsięwzięcia musiałaby być poprzedzona odpowiednimi badaniamiw celu określenia jego opłacalności. NaleŜałoby takŜe przeprowadzić konsultacje prawne,jednak niezaleŜnie od tych niedogodności projekt taki jest godny uwagi.45

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Energia elektrycznaNa terenie Radomia poziom zaopatrzenia odbiorców oraz stan techniczny sieciprzesyłowej i rozdzielczej jest oceniany jako bardzo dobry.Radom czerpie energię elektryczną m.in. z Elektrowni Kozienice, skąd prądnapowietrznymi liniami przesyłany jest do dwóch stacji rozdzielczych w Kozienicachi w RoŜkach. Stacje te są elementami krajowego systemu energetycznego, natomiastdysponentami linii przesyłowych są Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.Na terenie miasta odbiorcy zasilani są przez sześć głównych punktów zasilania.Energia jest do tych punktów doprowadzana rozdzielczymi liniami napowietrznymi zestacji Kozienice i RoŜki.Dostęp do InternetuNa terenie Radomia działa 13 dostawców usług dostępu do Internetu. Są to firmy:- Copy Con Sp. z o.o.;- ATS Sp. j.;- MultiFOX;- GH NET;- Vectra (dawniej TK Dami);- MNI Telecom Sp. z o.o. (dawniej Pilicka Telefonia);- Telekomunikacja Polska;- Tronic (sieci osiedlowe);- P.T.I. Algo- firma która wdroŜyła w Radomiu system WiMAX;- RadNet;- Cafe-Net;- InfoPlus;- power_NET - Power Media System - Radiowy Internet.46

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5. ANALIZY BENCHMARKINGOWEPrzyjmując najogólniejszą z moŜliwych definicji, benchmarking jest to badanieporównawcze (analiza porównawcza). Pojęcie to pierwotnie stosowane było w świeciebiznesu, gdzie przedsiębiorstwa w celu doskonalenia procesów biznesowych porównywałymiędzy sobą stosowane w poszczególnych firmach procesy i praktyki. Porównania takiemiały na celu podpatrywanie dobrych praktyk u konkurencji, podglądania rozwiązań,które mogłyby przyczynić się do lepszego, szybszego, bardziej efektywnego rozwojudanego przedsiębiorstwa. W myśl zasady, Ŝe warto uczyć się na błędach, w szczególnościjeśli są to błędy popełniane przez innych.Ta metoda „doskonalenia się” została zaimplementowana takŜe na grunt politykipublicznej, na grunt samorządowy. Jest ona powszechnie stosowana przez władzelokalne, które za jej pomocą określają stopień rozwoju społeczno-gospodarczegoposzczególnych jednostek terytorialnych. Taka ocena jest bowiem moŜliwa jedynie nazasadzie porównania, poniewaŜ punktem, układem odniesienia są inne miasta, gminy,powiaty, czy województwa.Stąd teŜ Radom, chcąc realnie ocenić stopień swojego rozwoju, swoją pozycjęwśród miast o podobnej charakterystyce, swoje mocne i słabe strony, powinienzastosować tą właśnie metodę. Będzie to zwłaszcza cenne w procesie przygotowywaniastrategii rozwoju miasta, poniewaŜ pozwoli na wskazanie głównych obszarów, którychpowinny dotyczyć działania strategiczne. Obszarów w tym momencie zaniedbanych, którenaleŜałoby wzmocnić, lub teŜ obszarów, które wyróŜniają miasto, dzięki którym Radombędzie w stanie w przyszłości szybciej się rozwijać.* * *Radom jest miastem wyjątkowym w skali województwa mazowieckiego, ale takŜew skali kraju. Jest to największe po Warszawie, pod względem liczby ludnościi zajmowanej powierzchni miasto w województwie mazowieckim. Radom jest takŜejednym z najgęściej zaludnionych miast w Polsce. Jest on takŜe jednym z największychmiast nie będących stolicami województw. Pod względem liczby ludności Radom zajmujew Polsce 14 miejsce i ma większą liczbę mieszkańców od Kielc, Olsztyna i Opola, które sąmiastami wojewódzkimi. Między innymi z tych powodów trudno jest wybrać miasta, zktórymi naleŜałoby porównać Radom. Mimo swojego potencjału w porównaniu z miastamiwojewódzkimi prawdopodobnie wypadłby niekorzystnie, natomiast w klasyfikacji miast naprawach powiatu byłby klasą sam dla siebie. W poniŜszym opracowaniu zdecydowano sięwięc wybrać miasta do analizy benchmarkingowej posługując się kryterium bezwzględnejliczby ludności i gęstości zaludnienia.47

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”W wyniku analiz statystycznych i konsultacji z Urzędem Miasta Radomiazdecydowano się na następujący zestaw miast:- Radom,- Kielce,- Częstochowa,- Słupsk,- Płock.Wydaje się, Ŝe miastem najbardziej podobnym do Radomia w powyŜszymzestawie, ale takŜe w Polsce jest Częstochowa. Oba te ośrodki mają podobną liczbęmieszkańców, a takŜe są największymi miastami swoich regionów, obok miastwojewódzkich.Po zaprezentowanym powyŜej wstępie błędem moŜe wydawać się wybór Kielc.Jest to miasto wojewódzkie i przynajmniej teoretycznie powinno mieć przewagę w kwestiirozwoju społeczno-gospodarczego nad Radomiem, wynikającą z zajmowanej wyŜszejpozycji w hierarchii administracyjnej. Autorzy niniejszego opracowania uwaŜają jednak,Ŝe benchmarking przygotowany dla Radomia byłby niepełny gdyby nie zostały w nimuwzględnione Kielce. Kielce są bowiem niejako naturalnym konkurentem Radomia, nawetpomimo tego, Ŝe ma inną pozycję w hierarchii administracyjnej. Odległość międzyKielcami i Radomiem jest na tyle niewielka (78 km), Ŝe oba miasta skorzystałyby nazdrowej konkurencji, a gdyby udało się doprowadzić do współpracy miast mógłby tuwytworzyć się układ podobny do układu Bydgoszcz-Toruń. Takim przykładem, któryprzychodzi na myśl jest lotnisko, które chcą zbudować oba miasta, a tak naprawdęinicjatywę tą moŜna by zrealizować wspólnie, dzieląc koszty i podwajając korzyści.* * *W przypadku benchmarkingu jednostek samorządu terytorialnego porównuje sięcechy składające się na atrakcyjność inwestycyjną tych jednostek. Atrakcyjnośćinwestycyjna jest to bowiem „zespół przewag i niedostatków miejsca inwestycji” (Budner,2000, s. 224). Ponadto atrakcyjność moŜe być definiowana, jako „...zdolność lokalnejjednostki terytorialnej do bycia postrzeganą jako konkurencyjna (jako rywal).O atrakcyjności lokalnych jednostek terytorialnych dla przedsiębiorców, inwestorów,turystów, mieszkańców decydują rodzaje i cechy zasobów” (Murawska, Siemiński,Topczewska, 2001, s. 84). Zasoby te, są w syntetyczny (statystyczny) sposóbprzedstawiane za pomocą czynników lokalizacji. Dlatego warto w tym miejscu powiedziećrównieŜ kilka słów na ich temat.JuŜ od bardzo dawna przestrzenne rozmieszczenie działalności gospodarczej,a w szczególności nowych inwestycji, było przedmiotem zainteresowania teorii lokalizacji.Na początku XIX wieku kwestia ta znalazła odzwierciedlenie w literaturze. Za pierwszegoklasyka teorii lokalizacji uznany jest – J.H. von Thünen. Zajmował się on zróŜnicowaniemuŜytkowania ziemi wokół miast. Pierwszy zwrócił uwagę na cenę ziemi i jej spadającąwartość w miarę oddalania się od miasta, czyli rynku zbytu. Pierwszy równieŜ mówiło kosztach produkcji i kosztach transportu produktu do rynku zbytu.48

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Autorem, który pierwszy wprowadził, na przełomie XIX i XX wieku, pojęcieczynnika lokalizacji był kolejny klasyk teorii lokalizacji – Alfred Weber. Według niegoczynnik lokalizacji to „rodzaj wyraźnie określonej korzyści, która powstaje w działalnościgospodarczej, kiedy ta działalność występuje w danym miejscu lub ogólniej, w danymrodzaju miejsca” (Swianiewicz, Dziemianowicz, 1998, s. 5). WyróŜnił on jedynie trzyzasadnicze czynniki: koszty transportu (o znaczeniu podstawowym), koszty siły roboczeji koszty (korzyści) aglomeracji (o znaczeniu uzupełniającym).W późniejszym okresie powstawały kolejne teorie dotyczące miejsca lokalizacjidziałalności gospodarczej. Wszystkie one opierały się na pewnym zestawie czynnikówlokalizacji. Zestaw taki dostosowywany był do panujących realiów, modyfikowanyz biegiem lat, wraz z postępem technologicznym i intelektualnym. Badania te „zwracałyczęsto uwagę na: wzrost znaczenia gałęzi gospodarki o lokalizacji niezwiązanej, wzrostznaczenia czynników związanych z jakością kwalifikacji i wykształcenia, komplikacjezwiązane z wielkością producentów, rynków zbytu i koniecznością jednoczesnegouwzględnienia licznych czynników decydujących o lokalizacji, globalizację gospodarki,czyli wpływ tego procesu na decyzje lokalizacyjne” (Swianiewicz, Dziemianowicz, 1998,s. 5-6).Dlatego tak waŜny w tym opracowaniu będzie zestaw czynników, które zostanąwykorzystane do przeprowadzenia analizy porównawczej atrakcyjności inwestycyjnej,konkurencyjności Radomia, Kielc, Częstochowy, Płocka i Słupska. Zestaw ten będziew duŜym stopniu wzorowany na zestawie stworzonym przez P. Swianiewiczai W. Dziemianowicza w ich pracy pt. „Atrakcyjność inwestycyjna miast”. Poszczególneczynniki pogrupowali oni do szerszych kategorii, które nazwali klimatami inwestycyjnymi.Podobnie będzie w przypadku poniŜszej analizy, gdzie 32 czynniki 17 zaliczono do9 kategorii. Są to:17 Czynniki wybrane do badania są to najbardziej popularne wskaźniki stosowane w podobnego rodzajuanalizach. Ich wybór był podyktowany właśnie tym, Ŝe są one powszechnie stosowane, jak takŜe dostępnościądanych statystycznych. Autorzy starali się, aby były to czynniki moŜliwie najprostsze i jednocześnie pozwalającena wyciagnięcie jak najbardziej obiektywnych wniosków.49

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”1. Podstawowe dane statystyczne określające potencjał społecznogospodarczy:1.1. dochody własne budŜetów gminnych na 1 mieszkańca;1.2. udział jednostek z sektora usług w ogóle jednostek zarejestrowanych w systemieREGON;1.3. udział procentowy osób zatrudnionych w sektorze usług w ogóle osóbpracujących;1.4. udział jednostek z sektora przemysłowego w ogóle jednostek zarejestrowanychw systemie REGON;1.5. udział procentowy osób zatrudnionych w sektorze przemysłowym w ogóle osóbpracujących.2. Chłonność rynku:2.1. liczba ludności według faktycznego miejsca zamieszkania;2.2. udziały w podatkach stanowiących dochody budŜetu państwa – podatekdochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca;2.3. udziały w podatkach stanowiących dochody budŜetu państwa – podatekdochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca;2.4. bilans wymeldowań i zameldowań w ruchu wewnętrznym i zewnętrznym łącznie;2.5. jednostki zarejestrowane w systemie REGON na 1000 mieszkańców.3. Dostępność transportową:3.1. przybliŜona odległość z centrum miasta do najbliŜszego lotniska lokalnego(Okęcie, Kraków, Gdańsk, Poznań, Szczecin, Wrocław);3.2. przybliŜona odległość z centrum miasta do najbliŜszego przejścia granicznego;3.3. przybliŜona odległość z centrum miasta do najbliŜszego miasta wojewódzkiego.4. Zasoby pracy:4.1. ludność w wieku produkcyjnym jako procent ogółu ludności;4.2. liczba osób pracujących pracy jako % ludności w wieku produkcyjnym;4.3. stopa bezrobocia;4.4. średnie miesięczne wynagrodzenie brutto mieszkańców miasta.50

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5. Charakterystykę infrastruktury społecznej i gospodarczej:5.1. liczba łóŜek w szpitalach (ogółem, to znaczy tych w gestii gmin, powiatówi województw) na 1000 mieszkańców;5.2. księgozbiór w woluminach w placówkach bibliotecznych na 1000 mieszkańców;5.3. czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 mieszkańców;5.4. miejsca na widowni w kinach stałych na 1000 mieszkańców;5.5. liczba zwiedzających muzea na 1000 mieszkańców;5.6. liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON w sekcji "J" na 1000mieszkańców;5.7. liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON w sekcji "K" na 1000mieszkańców.6. Poziom przedsiębiorczości, najwaŜniejsze firmy:6.1. liczba prywatnych jednostek zarejestrowanych w systemie REGON (podmiotówgospodarczych) na 1000 mieszkańców;6.2. udział jednostek prywatnych w ogóle jednostek zarejestrowanych w systemieREGON (podmiotów gospodarczych).7. Stan środowiska przyrodniczego:7.1. udział terenów prawnie chronionych w ogólnej powierzchni miasta (rezerwaty,parki narodowe, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszaryNatura 2000).8. Potencjał naukowy i innowacyjny:8.1. ludność z wyŜszym wykształceniem jako % ludności dorosłej (prawdopodobnienajnowsze dostępne dane będą pochodziły ze spisu powszechnego 2002);8.2. liczba uczniów przypadająca na jedno liceum ogólnokształcące;8.3. liczba uczniów liceów w przeliczeniu na 1000 mieszańców w wiekuprzedprodukcyjnym.51

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”9. Przykłady inwestycji zagranicznych:9.1. liczba zarejestrowanych spółek z kapitałem zagranicznym na 1000 mieszkańców;9.2. udział spółek z kapitałem zagranicznym w ogólnej liczbie spółek prawahandlowego.52

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.1. Podstawowe dane statystyczne określające potencjałspołeczno-gospodarczyDane zaprezentowane w tym podpunkcie mają na celu ogólne określeniepotencjału społeczno-gospodarczego Radomia.Miastodochody własnebudŜetów gminnychna1 mieszkańcaudział jednostekz sektora usług wogóle jednostekzarejestrowanych wsystemie REGONudział procentowyosób zatrudnionychw sektorze usług wogóle osóbpracującychudział jednostekz sektoraprzemysłowegow ogóle jednostekzarejestrowanych wsystemie REGONudział procentowyosób zatrudnionychw sektorzeprzemysłowymw ogóle osóbpracującychRadom 1204,94 [5] 78,78 [4] 67,84 [3] 20,13 [2] 30,28 [3]Kielce 1433,61 [3] 81,08 [2] 68,93 [2] 18,54 [4] 30,01 [1]Częstochowa 1302,70 [4] 75,60 [5] 55,73 [4] 23,28 [1] 43,22 [4]Płock 2725,35 [1] 80,30 [3] 54,64 [5] 18,68 [3] 44,05 [5]Słupsk 1785,38 [2] 82,79 [1] 69,11 [1] 16,05 [5] 30,16 [2]Analiza pierwszego z zaproponowanych tu wskaźników – dochody własnebudŜetów gminnych na 1 mieszkańca – ogólnie rzecz biorąc świadczy o stopniusamodzielności finansowej poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego. MoŜnaprzyjąć załoŜenie, Ŝe im wyŜsze dochody własne uzyskuje, w tym przypadku, miasto, tymjest ono bardziej samowystarczalne, bardziej aktywne, lepiej zarządzane. Przez tonatomiast bardziej atrakcyjne inwestycyjnie, poniewaŜ jeśli potrafi ono dobrze zadbaćo swój interes, dobrze zarządzać i wykorzystywać swoje zasoby to istnieje uzasadnionepodejrzenie, Ŝe będzie dobrym gospodarzem dla podmiotów zewnętrznych. Dobrezarządzanie oznacza, Ŝe osoby zarządzające znają się na tym co robią, co daje nadziejępotencjalnym inwestorom na dobrą współpracę z takimi osobami.W związku z faktem, Ŝe kaŜde z porównywanych tu miast, mimo podobieństw, mainną charakterystykę, aby uczynić dane porównywalnymi, poszczególne wartościodniesiono do liczby mieszkańców poszczególnych ośrodków.Pozostałe czynniki zamieszczone w poniŜszym podrozdziale charakteryzująstrukturę gospodarki lokalnej oraz strukturę zatrudnienia miast. Zdecydowano się nieprezentować danych odnośnie sektora rolniczego, poniewaŜ na obszarach miejskichdominujące znaczenie powinny mieć przemysł i usługi, a zwłaszcza usługi. Wysoki udziałsektora usługowego w strukturze gospodarki lokalnej oraz w strukturze zatrudnieniaświadczy o nowoczesności tej gospodarki. Jest to zaleŜność wprost proporcjonalna.W przypadku przemysłu natomiast jest odwrotnie. Wysokie zatrudnieniew przemyśle świadczy zazwyczaj o tym, Ŝe stosowane w tym sektorze technologie sąprzestarzałe i wymagają zatrudniania wysokiej liczby pracowników obsługujących procesprodukcyjny.Jeśli chodzi o omawiane miasta, najwyŜszy udział jednostek z sektora usługw ogólnej liczbie jednostek zarejestrowanych w systemie REGON odnotowano w Słupsku,co jednak nie do końca musi świadczyć o tym, Ŝe miasto to ma najlepiej rozwiniętągospodarkę spośród wszystkich poddanych analizie. Stan ten moŜe być bowiemspowodowany faktem, Ŝe Słupsk w duŜym stopniu czerpie korzyści z ruchu turystycznegoi duŜy odsetek podmiotów usługowych jest związany z tą właśnie cechą ośrodka. Nie53

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”zmienia to jednak niestety faktu, Ŝe Radom został tu sklasyfikowany na 4 miejscu,wyprzedając tylko Częstochowę.W kwestii udziału procentowego osób zatrudnionych w sektorze usług w ogólnejliczbie osób pracujących, Radom zajmuje 3 pozycję, za Słupskiem i Kielcami. Oznacza towięc, Ŝe poszczególne podmioty usługowe zlokalizowane w Radomiu zatrudniająrelatywnie wyŜszą liczbę pracowników, niŜ to ma miejsce w pozostałych analizowanychmiastach. Niestety nie jest to sytuacja korzystna, poniewaŜ świadczy onao występowaniu znacznej liczby duŜych przedsiębiorstw zatrudniających wielupracowników, co w przypadku Radomia oznacza najprawdopodobniej hipermarketyi centra handlowe. Ponadto, jak wynika z wielu badań, motorem napędowymwspółczesnych gospodarek są małe i średnie przedsiębiorstwa, dlatego korzystne jestkiedy w usługach pracuje duŜo osób, natomiast podwójna korzyść jest osiągana przezgospodarkę, kiedy te osoby pracują w duŜej liczbie firm. To znaczy, naleŜy dąŜyć dosytuacji, kiedy jest duŜo małych i średnich firm, poniewaŜ firmy takie są bardziejinnowacyjne i dzięki nim miasto moŜe szybciej się rozwijać. NaleŜy odchodzić od modelu,w którym dominują duŜe korporacje zatrudniające tysiące pracowników. Nie słuŜy tolokalnej gospodarce.Odwrotnie sytuacja wygląda, jeśli chodzi o sektor przemysłowy. Statystykiwskazują, Ŝe w Radomiu zakłady przemysłowe zatrudniają relatywnie mniej osób niŜ toma miejsce w pozostałych z badanych miast. Jest to sytuacja korzystna, poniewaŜw przemyśle działają takie same mechanizmy, jeśli chodzi o stosunek osób zatrudnionychdo liczby firm. Po zamknięciu duŜych zakładów przemysłowych, które działały na tereniemiasta, obecnie sektor ten składa się z mniejszych jednostek, zatrudniających mniejsząliczbę osób, co jak wspomniano wcześniej jest korzystne z punktu widzeniainnowacyjności i konkurencyjności tych jednostek.54

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.2. Chłonność rynkuZadaniem kolejnych czynników jest scharakteryzowanie chłonności rynkuposzczególnych miast. Ogólnie rzecz biorąc, chodzi o zasobność, społeczności lokalnej,lokalnych przedsiębiorstw i samej jednostki samorządu terytorialnego.Miastoliczba ludnościwedług faktycznegomiejscazamieszkaniaudziały w podatkachstanowiącychdochody budŜetupaństwa – podatekdochodowy od osóbfizycznych wprzeliczeniu na 1mieszkańcaudziały w podatkachstanowiącychdochody budŜetupaństwa – podatekdochodowy od osóbprawnych wprzeliczeniu na 1mieszkańcabilans wymeldowańi zameldowań wruchu wewnętrznymi zewnętrznymłączniejednostkizarejestrowane wsystemie REGON na1000 mieszkańcówRadom 226 895 [2] 522,78 [5] 21,96 [5] -1225 [5] 107,98 [3]Kielce 206 381 [3] 677,61 [2] 53,67 [3] -1160 [4] 142,91 [1]Częstochowa 242 636 [1] 585,01 [4] 59,06 [2] -924 [3] 102,43 [4]Płock 126 264 [4] 848,69 [1] 326,45 [1] -483 [1] 96,93 [5]Słupsk 97 857 [5] 602,35 [3] 37,77 [4] -500 [2] 140,80 [2]Podstawowym czynnikiem, którego uŜywa się przy opisie chłonności rynku jestliczba ludności zamieszkującej dane miejsce. Jeśli chodzi o wartości bezwzględnezazwyczaj korzysta się ze statystyk Głównego Urzędu Statystycznego zawierających daneo osobach faktycznie zamieszkujących określoną jednostkę, do obliczeń innychwskaźników stosuje się liczbę osób zameldowanych.Liczba ludności jest waŜna, poniewaŜ określa ona wielkość rynku. Im więcejmieszkańców tym większy rynek, więcej potencjalnych klientów i większa szansa nasprzedanie większej liczby produktów. W kategorii tej Radom wypada bardzo dobrze,wśród badanych miast, zajmuje bowiem drugą pozycję za Częstochową.Na liczbę ludności ma natomiast wpływ saldo migracji. W poniŜszym badaniuopisane jako bilans zameldowań i wymeldowań w ruchu wewnętrznym i zewnętrznymłącznie. We wszystkich omawianych miastach ma on wartość ujemną, w najmniejszymwymiarze w Płocku, a w największym w Radomiu. MoŜna taką sytuację tłumaczyćdwojako, po pierwsze moŜe to być przejaw złych warunków Ŝycia, lub pracy, co skutkujeposzukiwaniem innego lepszego miejsca do Ŝycia. Z drugiej strony moŜe to być takŜeefektem kolejnego etapu w cyklu rozwoju miasta, kiedy ludzie zmęczeni jegouciąŜliwościami, w poszukiwaniu spokojnej okolicy do zamieszkania wyprowadzają siępoza jego granice. W celu udzielenia jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, naleŜałobyprzeprowadzić dodatkowe badania. Na potrzeby niniejszego dokumentu naleŜy przyjąć ,Ŝe ujemny bilans zameldowań i wymeldowań jest zjawiskiem niekorzystnym, którewładze miasta powinny starać się zniwelować.Wskaźniki mówiące o udziale budŜetu miasta w podatkach stanowiących dochódbudŜetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych i od osób prawnychw przeliczeniu na jednego mieszkańca – w pośredni sposób informują o zamoŜnościmieszkańców i przedsiębiorstw z danej miejscowości. WyŜszy podatek świadczyo większych zarobkach. Tymczasem zamoŜniejsi mieszkańcy to znów dla inwestorówwiększa szansa na sprzedanie swoich produktów. Niestety Radom w obu tych kategoriachzajmuje ostatnie miejsce.55

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Dla chłonności rynku istotna jest takŜe liczba podmiotów gospodarczychdziałających na terenie danej jednostki. Podobnie jak w przypadku mieszkańców, większaliczba firm to więcej potencjalnych klientów. W odróŜnieniu jednak od tego czynnika,bezwzględną liczbę podmiotów gospodarczych naleŜy w pewien sposób zestandaryzować,w tym przypadku najlepiej jest ją odnieść właśnie do liczby mieszkańców miasta.W omawianej klasyfikacji Radom zajął 3 pozycję za Kielcami i Słupskiem.56

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.3. Dostępność transportowaJedną z mocnych stron Radomia jest jego dostępność komunikacyjna. W poniŜszejanalizie zdecydowano się wybrać trzy czynniki, na podstawie których moŜna by wskazaćmiasta o najwyŜszej dostępności komunikacyjnej.Po pierwsze była to odległość z centrum miasta do najbliŜszego lotniskaobsługującego ruch lokalny. Radom osiągnął tu najlepszy wynik, choć warto zauwaŜyć, ŜeróŜnice pomiędzy poszczególnymi miastami nie były bardzo znaczące.W klasyfikacji pozostałych dwóch czynników, czyli odległości do najbliŜszegoprzejścia granicznego, oraz odległości do najbliŜszego miasta wojewódzkiego, Radomzajął 3 miejsce.Wskaźniki te nie uwzględniają jednak aspektów jakościowych, a gdyby brać takiepod uwagę, Radom wydaje się nie mieć konkurentów wśród pozostałych miast. Przedewszystkim oczywiście dzięki bliskości Warszawy i największego międzynarodowego portulotniczego w Polsce (Okęcie). Dostępność komunikacyjna jest więc bardzo silnym atutemRadomia, który miasto powinno wykorzystywać w dalszym rozwoju.MiastoprzybliŜona odległośćz centrum miasta donajbliŜszego lotniskalokalnego (Okęcie, Kraków,Gdańsk, Poznań, Szczecin,Wrocław)przybliŜona odległośćz centrum miasta donajbliŜszego przejściagranicznegoprzybliŜona odległośćz centrum miasta donajbliŜszego miastawojewódzkiegoRadom 102 [1] 185 [3] 80 [3]Kielce 108 [4] 170 [2] 0 [1]Częstochowa 107 [3] 131 [1] 65 [2]Płock 103 [2] 228 [5] 98 [4]Słupsk 116 [5] 201 [4] 116 [5]57

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.4. Zasoby pracyWskaźniki poniŜej zaprezentowane mają na celu określenie przede wszystkimilości dostępnej w poszczególnych miastach siły roboczej.Odsetek osób w wieku produkcyjnym w ogólnej liczbie ludności pośredniowskazuje na potencjalną liczbę osób zdolnych do pracy. Jeśli część ta jest duŜa, istniejepotencjalnie większe prawdopodobieństwo znalezienia w tej jednostce pracownika.Teoretycznie w Radomiu odsetek ten jest wysoki, bo wynosi ponad 65%, jednakŜew porównaniu z innymi miastami jest to wynik najgorszy.Dodatkowo niekorzystnie o zasobach pracy w Radomiu świadczy liczba osóbpracujących stanowiąca procent ludności w wieku produkcyjnym. Wskaźnik obliczony dlaRadomia jest bardzo niski, w związku z czym miasto zajmuje w klasyfikacji ostatniemiejsce. Ponadto wartość obliczona dla Radomia, jest o prawie 9 punktów procentowychniŜsza niŜ w Słupsku, który zajął 4 miejsce. Sytuacja taka moŜe wynikaćz niedoskonałości statystyk Głównego Urzędu Statystycznego, ale aŜ tak duŜa róŜnicamiędzy poszczególnymi miastami wskazuje na powaŜny problem, z jakim boryka sięmiasto. Z pewnością naleŜałoby przeprowadzić w tym względzie bardziej pogłębionebadania, poniewaŜ skala problemu wydaje się być alarmująca. Jeśli bowiem z całejpopulacji miasta pracuje jedna trzecia osób potencjalnie zdolnych do pracy, miastubędzie bardzo trudno wejść na ścieŜkę dynamicznego rozwoju.Radom charakteryzuje się takŜe niestety bardzo wysoką stopą bezrobocia. Ogólnierzecz biorąc występują dwa podejścia do tej kwestii. Pierwsze mówi, Ŝe wysoka liczbaosób bezrobotnych jest zjawiskiem korzystnym z punktu widzenia inwestora, poniewaŜłatwiej jest w takich warunkach znaleźć pracownika. Z drugiej jednak strony wysokiebezrobocie świadczy o niskim poziomie rozwoju gospodarki lokalnej, co nie jest korzystneani dla potencjalnych inwestorów, ani dla osób, które mogłyby chcieć się osiedlićw danym mieście.Podobnie kwestia przedstawia się, jeśli chodzi o średnie miesięcznewynagrodzenie brutto. WyŜsze pensje pracowników oznaczają zazwyczaj niŜsze dochodypracodawcy, który moŜe w związku z tym zdecydować się na przeniesienie swojejdziałalności w miejsce, gdzie koszty te będą niŜsze. Z drugiej natomiast strony, niskiedochody ludności świadczą o słabej kondycji gospodarki lokalnej, co nie jest atrakcyjne,ani inwestycyjnie ani osiedleńczo. W klasyfikacji tej Radom zajmuje 4 miejscei wyprzedza jedynie Słupsk. Sytuacja taka jest oczywiście niekorzystna, ale odpowiednioprzedstawiona moŜe być cechą miasta, która będzie przyciągała potencjalnychinwestorów, szukających relatywnie taniej siły roboczej. Niesie to za sobą oczywiściezagroŜenie, Ŝe inwestorzy pojawiający się w mieście będą prowadzili przedsiębiorstwaniezaawansowane technologicznie, oferujące produkt masowy niskiej jakości. Jednakwładze miasta powinny jak się wydaje szukać złotego środka. To znaczy starać sięzapewnić pracę zarówno wykształconej jak i niewykształconej części społeczeństwa. Napewnych etapach rozwoju gospodarczego miast czy regionów takŜe zakłady nastawionena produkcję masową spełniają swoją bardzo waŜną rolę. Dlatego nie naleŜy się ich tak58

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”bardzo obawiać nastawiając się jedynie na nowoczesne technologie i przemysł wiedzochłonny.rafinerii.MiastoZdecydowanym liderem w tej kategorii jest Płock, moŜna przypuszczać Ŝe dziękiludność w wiekuprodukcyjnym jakoprocent ogółuludnościliczba osóbpracujących jako %ludności w wiekuprodukcyjnymstopa bezrobocia(%) dane zasierpień 2007średnie miesięcznewynagrodzeniebrutto mieszkańcówmiastaRadom 65,13 [5] 33,76 [5] 22,5 [5] 2 348,10 [4]Kielce 67,17 [1] 49,30 [2] 10,4 [1] 2 461,78 [2]Częstochowa 65,98 [4] 46,76 [3] 11,1 [2] 2 355,01 [3]Płock 67,16 [2] 52,08 [1] 13,8 [3] 3 181,39 [1]Słupsk 66,77 [3] 42,18 [4] 22,1 [4] 2 231,21 [5]59

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.5. Charakterystykę infrastruktury społecznej i gospodarczejPierwsze pięć z wymienionych w poniŜszej tabeli czynników ma za zadanie określićcechy infrastruktury społecznej w poszczególnych miastach. Dobrze rozwiniętainfrastruktura społeczna natomiast jest jednym z waŜnych elementów składających się nawysoką jakość Ŝycia. Jak widać, gdyby oceniać tylko na podstawie tych statystyk,naleŜałoby stwierdzić, Ŝe warunki Ŝycia w Radomiu są najgorsze wśród badanych miast.Niedomaga tu zarówno opieka zdrowotna (najmniejsza liczba łóŜek w szpitalach ogólnychprzypadająca na 10 000 mieszkańców), jak równieŜ instytucje kultury (najmniejszyksięgozbiór, najmniej jest czytelników, a takŜe najmniej osób zwiedzających muzea).Miastoliczba łóŜekw szpitalachogólnych na10 000mieszkańcówKsięgozbiórwwoluminachw placówkachbibliotecenychna 1000mieszkańcówczytelnicybibliotekpublicznychna 1000mieszkańcówmiejsca nawidowni wkinachstałych na1000mieszkańcówliczbazwiedzającychmuzeana 1000mieszkańcówliczbajednostekzarejestrowanych wsystemieREGON wsekcji "J" na1000mieszkańcówliczbajednostekzarejestrowanych wsystemieREGON wsekcji "K" na1000mieszkańcówRadom 63,2 [5] 1 785,11 [5] 119,23 [5] 6,91 [4] 173,80 [5] 4,55 [3] 13,83 [4]Kielce 69,4 [3] 2 666,28 [4] 267,41 [2] 10,00 [1] 646,60 [2] 6,03 [2] 24,94 [2]Częstochowa 70,2 [2] 2 776,91 [2] 239,52 [4] 7,76 [2] 226,91 [4] 4,30 [5] 13,58 [5]Płock 83,3 [1] 3 003,70 [1] 344,68 [1] 4,63 [5] 310,46 [3] 4,48 [4] 15,98 [3]Słupsk 66,2 [4] 2 671,79 [3] 264,20 [3] 7,24 [3] 1 667,86 [1] 6,64 [1] 29,80 [1]Infrastruktura gospodarcza to ogólnie rzecz ujmując szeroko pojęte instytucjeotoczenia biznesu. W tych dwóch konkretnych przypadkach chodzi o podmiotysklasyfikowane według kodów Polskiej Klasyfikacji Działalności do sekcji „J” i „K”, czyliodpowiednio do grupy podmiotów zajmujących się pośrednictwem finansowym orazobsługą nieruchomości, wynajmem i usługami związanymi z prowadzeniem działalnościgospodarczej. Czynniki zostały zbudowane standardowo poprzez odniesieniebezwzględnej liczby wymienionych podmiotów do liczby mieszkańców poszczególnychmiast. Radom niestety wciąŜ zajmuje pozycję w drugiej połowie stawki analizowanychmiast, jednak w tym przypadku jest nieco lepiej niŜ to miało miejsce przy okazjiinfrastruktury społecznej.Omawiane tu czynniki mają znaczenie w tym sensie, Ŝe duŜa liczba instytucjiotoczenia biznesu istotnie ułatwia prowadzenie działalności gospodarczej, co sprzyjarozwojowi gospodarczemu. Jak widać w tabeli, Radom nie jest juŜ w tym względzieostatni, ale takŜe pozostaje jeszcze wiele do zrobienia w mieście jeśli chodzio infrastrukturę gospodarczą.60

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.6. Poziom przedsiębiorczościMiastoliczba prywatnych jednostekzarejestrowanych w systemie REGON(podmiotów gospodarczych) na 1000mieszkańcówudział jednostek prywatnych w ogólejednostek zarejestrowanych wsystemie REGON (podmiotówgospodarczych)Radom 105,64 [3] 97,83 [2]Kielce 139,80 [1] 97,83 [2]Częstochowa 100,76 [4] 98,37 [1]Płock 94,45 [5] 97,44 [4]Słupsk 130,78 [2] 92,89 [5]Mając w pamięci powyŜej opisane czynniki i ich wartości obliczone dla Radomia(zwłaszcza jeśli chodzi o zasoby pracy), niemal zaskakujące są miejsca, które zająłRadom w klasyfikacji mówiącej o poziomie przedsiębiorczości. Jak widać zdecydowanawiększość podmiotów funkcjonujących na terenie miasta są to jednostki prywatne(97,83%) i przypada ich ponad 105 na 1000 mieszkańców. Wskaźniki te mogą świadczyćo oddolnym potencjale miasta, o potencjale społeczności lokalnej, która wykazuje sięrelatywnie wysokim stopniem przedsiębiorczości.Jest to bardzo istotny i korzystny fakt, który naleŜy uwzględnić zarównow promocji miasta, jak teŜ w dalszym rozwoju miasta.61

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.7. Stan środowiska przyrodniczegoMiastoudział terenów prawnie chronionych w ogólnej powierzchnimiastaRadom 0,06Kielce 71,89Częstochowa 6,29Płock 22,69Słupsk 0,00W tym przypadku nie zdecydowano się na zhierarchizowanie wyników, poniewaŜnie moŜna jednoznacznie stwierdzić, czy dla rozwoju miasta bardziej korzystnym jest czyomawiany czynnik osiąga niską czy wysoką wartość. NaleŜy zdecydować czy czynnik tenzwiększa atrakcyjność inwestycyjną miasta, czy ją zmniejsza. Jest to uzaleŜnione odewentualnego inwestora. Inwestor przemysłowy uzna duŜą powierzchnię terenówchronionych za wadę, poniewaŜ na terenach tych znacznie ograniczona jest moŜliwośćprowadzenia działalności, a wręcz jest ona zabroniona. Natomiast inwestorzy z dziedzinyusług (np. turystycznych) uznają tą cechę za pozytywną, podobnie przedsiębiorcywykorzystujący wysokie technologie. „Dobry stan środowiska jest jedną ze składowychwarunków Ŝycia. Obszary takie, oferując dobre warunki Ŝycia, przyciągają zaśmieszkańców. Ze względu na koszty migracji, przyciągają głównie mieszkańców lepiejwykształconych i sytuowanych, a więc potencjalnych pracowników sektora usługwyŜszego rzędu czy działalności zaawansowanych technologicznie. Jakość Ŝycia makluczowe znaczenie takŜe dla kadry przemieszczającej się wraz z inwestycją (kadramenedŜerska)” (Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006).NiezaleŜnie od oceny, Radom charakteryzuje się znikomym odsetkiem powierzchnichronionych w ogólnej powierzchni miasta. Mniej terenów prawnie chronionych jest tylkow Słupsku – 0%.62

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.8. Potencjał naukowyMiastoludność z wyŜszymwykształceniem jako %ludności dorosłejliczba uczniówprzypadająca na jednoliceum ogólnokształcąceliczba uczniów liceóww przeliczeniu na 1000mieszańców w wiekuprzedprodukcyjnymRadom 15,68 [2] 448,47 [4] 153,31 [5]Kielce 21,38 [1] 530,60 [5] 231,68 [1]Częstochowa 15,49 [3] 410,38 [3] 211,58 [2]Płock 14,80 [5] 333,64 [2] 198,17 [3]Słupsk 15,46 [4] 224,53 [1] 194,73 [4]Powszechnie uwaŜa się i jest to dowiedzione szeregiem badań, Ŝe świat po częściwszedł juŜ, a po części dopiero wchodzi i będzie wchodził w kolejną fazę rozwoju, któryma być oparty nie na surowcach, czy sile roboczej, ale na wiedzy. Na znaczeniu tracątradycyjne zasoby, a zyskuje informacja, wiedza i innowacyjność.Stąd właśnie bardzo waŜny jest potencjał naukowy. Jak wynika z powyŜszej tabelisytuacja w Radomiu moŜna powiedzieć, Ŝe jest w połowie korzystna. Cennym dla miastajest z pewnością fakt, Ŝe prawie 16% ludności dorosłej (w wieku produkcyjnymi poprodukcyjnym) posiada wykształcenie wyŜsze (2 miejsce w badanej grupie miast).Świadczy to o wysokiej jakości kadry pracowniczej Radomia. Jest to dobra informacja dlapotencjalnych inwestorów. Jest to takŜe podstawa do tego, aby myśleć o rozwojudwutorowo. Tak jak wspomniano wcześniej, w związku z wysokim bezrobociem stawiaćna produkcję czasochłonną gdzie zatrudnienie moŜe znaleźć duŜo osób, a równoleglerozwijać wiedzochłonne gałęzie gospodarki, które będą gwarantem przyszłego rozwojumiasta.Pozostałe dwa czynniki omawiane w tym podrozdziale niestety plasują Radomznów na odległych miejscach wśród grupy analizowanych miast. Pierwszy z nich – liczbauczniów przypadających na jedno liceum ogólnokształcące – a w zasadzie jego wartośćobliczona dla Radomia, świadczy o relatywnie duŜym, w odniesieniu do pozostałychmiast, zagęszczeniu uczniów jakie panuje w radomskich liceach. Miasto zajmuje w tymwzględzie 4 miejsce, a bardziej zagęszczone licea są tylko w Kielcach. Nie jest to sytuacjadobra, poniewaŜ w większych klasach młodzieŜ gorzej przyswaja wiedzę, a takŜe trudniejjest utrzymać porządek i dyscyplinę (co jest w obecnych czasach bolączką polskichszkół). W porównaniu ze Słupskiem, który zajął pierwsze miejsce w tej klasyfikacji,w Radomiu na jedno liceum przypada 2 razy więcej uczniów.Co ciekawe, jeśli odnieść liczbę uczniów liceów radomskich do liczby mieszkańcówmiasta, okazuje się, Ŝe w Radomiu na 1000 osób zameldowanych przypada153 licealistów, a dla porównania w Kielcach ponad 230. Radom zajmuje w tejklasyfikacji niestety znów ostatnie miejsce.Reasumując, Radom odznacza się relatywnie wysokim potencjałem naukowym,który powinien jednak być wzmacniany i jest w tej kwestii jeszcze duŜo do zrobienia.Bardzo dobrze wpisuje się w taki nurt myślenia projekt otworzenia w RadomiuPaństwowej WyŜszej Szkoły Zawodowej.63

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”5.9. Inwestycje zagraniczneMiastoliczba zarejestrowanych spółekz kapitałem zagranicznym na 1000mieszkańcówudział spółek z kapitałem zagranicznyw ogóle spółek prawa handlowegoRadom 0,98 [4] 15,18 [3]Kielce 1,12 [3] 11,25 [5]Częstochowa 1,40 [2] 18,07 [2]Płock 0,84 [5] 11,87 [4]Słupsk 1,49 [1] 19,04 [1]Najogólniej rzecz biorąc moŜna powiedzieć, Ŝe inwestycje zagraniczne sąwskaźnikiem stopnia rozwoju gospodarki lokalnej poszczególnych jednostek samorząduterytorialnego. Większy udział inwestorów zagranicznych w strukturze przedsiębiorstwdziałających na terenie, przykładowo, danego miasta, świadczy o wyŜszym stopniurozwoju lokalnej gospodarki tej jednostki.Ponadto duŜe inwestycje zagraniczne są swojego rodzaju reklamą dlasamorządów. Fakt, Ŝe jakiejś gminie udało się pozyskać inwestora w postaci duŜegokoncernu międzynarodowego nie pozostaje bez echa. Jednostka taka jest postrzeganajako bardziej atrakcyjna, poniewaŜ jeśli ta firma tam zainwestowała, to znaczy, Ŝe wartoi Ŝe jest to dobre miejsce do inwestowania. Jeden duŜy inwestor zazwyczaj przyciąga zasobą wielu mniejszych. Natomiast kaŜde kolejne przedsiębiorstwo wnoszące do układulokalnego kapitał zewnętrzny to dodatkowe wartości dodane, w postaci nowych miejscpracy, nowych zamówień dla firm lokalnych itp.Dlatego właśnie władze lokalne powinny zabiegać o pozyskiwanie jak największejliczby inwestorów zagranicznych. Niestety jak widać w zamieszczonej powyŜej tabeliw Radomiu funkcjonuje relatywnie niewiele przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym.Wydaje się, Ŝe pozyskiwanie kapitału zewnętrznego w postaci inwestycji powinno byćjednym z waŜnych celów strategicznych miasta. Zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę stopębezrobocia i niskie dochody ludności.64

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”6. WNIOSKI Z DIAGNOZYPotencjał Radomia w skali regionu jest niezaprzeczalnie bardzo duŜy. Radom jestdrugim pod względem liczby mieszkańców (14 miejsce w kraju) miastem województwamazowieckiego, drugim największym po Warszawie ośrodkiem akademickimw województwie mazowieckim (Radom posiada znaczący w skali regionu potencjałnaukowo-badawczy), jest takŜe miastem o znaczącej w skali województwa pozycjiw zakresie rozwoju kultury.Radom charakteryzuje się wysoką, jak na polskie miasto, dostępnościąkomunikacyjną, jest on dobrze skomunikowany z resztą regionu, a nawet krajui pośrednio kontynentu. Miasto jest zlokalizowane na przecięciu drogi krajowej nr 7Gdańsk-Kraków (trasy E77 łączącej Europę Północną z Adriatykiem) z drogą krajową nr12 Poznań-Lublin (trasy stanowiącej najkrótsze połączenie pomiędzy Berlinema Kijowem) oraz drogi krajowej nr 9 Radom-Rzeszów i dalej na południe Europy.Dodatkowo Radom jest istotnym węzłem kolejowym, gdzie krzyŜują się linie I-rzędneo znaczeniu krajowym: Warszawa-Radom-Kraków, Radom-Dęblin i Radom-TomaszówMazowiecki-Łódź. Optymizmem napawa fakt, Ŝe juŜ niebawem mają rozpocząć się pracemodernizacyjne na linii kolejowej nr 8 Radom-Warszawa. Na odcinku Radom-Warkaprzybędzie drugi tor (którego obecnie brak), a cała trasa zostanie przystosowana doprędkości 160 km/h, dzięki czemu podróŜ pociągiem z Radomia do Warszawy będziezajmowała jedynie 53 minuty. Szansą na szybszy rozwój miasta jest takŜe planowanadroga ekspresowa S12, która ma być poprowadzona częściowo śladem istniejących juŜdróg krajowych nr 8 i 12. Trasa, która ma połączyć wschodnią i zachodnią granicę Polski.Równolegle z tymi zaletami, miasto ma wciąŜ problem z wysokim bezrobociem(strukturalnym), które osiąga jedną z wyŜszych wartości w województwie. DodatkowoRadom jest jednym z najbardziej niebezpiecznych miast w województwie mazowieckim.W ostatnich latach obserwuje się tu takŜe ujemne saldo migracji. Radom boryka się takŜez typowymi problemami średnich miast w Polsce, jakimi są: niedoinwestowaniepodstawowej infrastruktury technicznej, konieczność rewitalizacji zdegradowanychi marginalizowanych tkanek miasta oraz zuboŜenie społeczeństwa.Radom duŜo stracił w wyniku reform: ustrojowej – w wyniku której upadłynajwiększe zakłady przemysłowe w Radomiu (m.in. „Łucznik” i "Radoskór" SA), czegoskutkiem było wysokie bezrobocie strukturalne; administracyjnej – w wyniku tej reformyRadom stracił funkcję miasta wojewódzkiego razem ze wszystkimi korzyściamiwynikającymi z tego faktu.Pomimo tych wszystkich negatywnych zjawisk, Radom wydaje się być raczejmiastem niewykorzystanych szans niŜ braku potencjału rozwojowego. Charakteryzuje sięwalorami, dzięki którym mogłaby się rozwijać w sposób stabilny, zrównowaŜonyi nowoczesny. Mógłby to być rozwój oparty na wiedzy i odznaczający się wysokimstopniem innowacyjności (wynika to z potencjału naukowo-badawczego miasta). Niestetymiasto wciąŜ nie moŜe wydostać się z fazy stagnacji.65

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Tak duŜe miasto powinno szukać swojej szansy we własnej odrębności, wśródswoich atutów. Radom powinien dąŜyć do sytuacji w której będzie on ośrodkiemprzyciągającym zarówno mieszkańców jak i inwestorów. Jego połoŜenie świetniepredestynuje go do pełnienia roli „stolicy” południowej części województwamazowieckiego, do pełnienia roli „Bieguna Wzrostu Południowego Mazowsza”. Jest onoddalony o około 100 km od Warszawy, o około 135 km od Łodzi, o około 108 km odLublina i o około 78 km od Kielc. Są to odległości na tyle duŜe, Ŝe Radom nie znajduje sięw strefie bezpośredniego oddziaływania Ŝadnego z tych miast, a dodatkowo sam moŜewytworzyć zwartą strefę własnego oddziaływania, gdzie będzie mógł skuteczniekonkurować o zasoby (nowych mieszkańców, pracowników, inwestycje) z innymimiastami. Na potwierdzenie tej tezy zamieszczono poniŜej kartogram prezentującygęstość zaludnienia gmin województwa mazowieckiego. Jak widać, pomijając Warszawę,Radom jest jedynym duŜym ośrodkiem miejskim w regionie, który jest otoczony przezznaczną liczbę gmin o gęstości zaludnienia przekraczającej 80 osób/km². Jest toprawdopodobnie pozostałość po starym podziale administracyjnym, niemniej jednakświadczy o słuszności twierdzenia, Ŝe Radom moŜe stać się ośrodkiem silnieoddziałującym na swoje bezpośrednie otoczenie.PołoŜenie niedaleko tak wielkiego miasta jakim jest Warszawa musi byćpostrzegane jako swojego rodzaju trudne partnerstwo. Radom jako jednostka mniejszao mniejszym potencjale powinien być tego świadomy i dąŜyć do mądrego wykorzystaniakorzyści płynących z takiego połoŜenia a jednocześnie starać się przeciwdziałać moŜliwymskutkom negatywnym. Mazowsze jest najbardziej zróŜnicowanym wewnętrzniewojewództwem Polski. Parafrazując planistów francuskich z końca lat 40-tych ubiegłegowieku, moŜna powiedzieć, Ŝe niektóre analizy ekonomiczne na Mazowszu nasuwają namyśl określenie „Warszawa i pustynia mazowiecka”. Rolą Radomia i kilku innych waŜnychośrodków subregionalnych na Mazowszu jest rozbicie tego niekorzystnego obrazu,stymulowanie rozwoju zrównowaŜonego przestrzennie. MoŜna to osiągnąć jedyniepoprzez wzmocnienie rozwojowego potencjału Radomia oraz poprzez systematycznąwspółpracę z Warszawą, a jeśli to niemoŜliwe poprzez identyfikowanie zasobów, któreWarszawy nie zainteresują a mogą przyczynić się do rozwoju Radomia, np. niektórerodzaje inwestycji zagranicznych, niektóre rodzaje usług, wydarzenia kulturalne czysportowe.Radom powinien rozwijać się w kierunku stworzenia „regionalnej metropolii” 18 ,która powinna przyciągać do siebie czynniki rozwojowe, zamiast oddawać je Warszawiei innym mniejszym ośrodkom. Radom ma na tyle znaczący potencjał, związany przedewszystkim z duŜą liczbą ludności oraz z połoŜeniem geograficznym, Ŝe powinien mócnawiązać rywalizację z Kielcami.18 Radom nie moŜe wytworzyć obszaru metropolitalnego zgodnego z definicją obszarów metropolitalnychEuropejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Definicja ta zakłada bowiem, Ŝe obszar taki powinien byćzamieszkiwany przez przynajmniej 500 tys. osób. , ale moŜe zaadaptować do swoich warunków pewneschematy tworzenia i funkcjonowania obszarów metropolitalnych, tworząc właśnie nieformalną „metropolięregionalną”. W jej skład mogłyby wchodzić miasta Radom, Pionki i Skaryszew oraz gminy Jastrzębia, Jedlnia,Jedlinsk, Orońsko, Pionki, Skaryszew, Wolanów. Potencjał demograficzny tak zakreślonego obszaru byłby dośćznaczący – około 325 tys. mieszkańców – chociaŜ wciąŜ poniŜej formalnego progu 500 tys. osób.66

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Rysunek 4 Gęstość zaludnienia gmin województwa mazowieckiego w roku 2006.Źródło: Opracowanie własneMiasto borykające się z brakiem wolnej powierzchni inwestycyjnej powinnonawiązywać porozumienia z sąsiednimi jednostkami, gdzie być moŜe tej powierzchni jestwięcej. W ten sposób potencjalni przedsiębiorcy zainteresowani inwestowaniemw Radomiu przy braku wolnych powierzchni w mieście mogliby ulokować swój zakład tuŜza granicami miasta, w sąsiedniej gminie. Dzięki czemu skorzystałby zarówno Radom(poniewaŜ w najbliŜszej okolicy zwiększyłaby się liczba nowych miejsc pracy), jak teŜgmina sąsiednia (która oprócz miejsc pracy zyskałaby wpływy z podatków lokalnych).Korzystne byłoby dla miasta jak takŜe dla regionu, gdyby Radom poczuł się„gospodarzem” południowej części województwa mazowieckiego. Cenne byłoby, gdyby naprzekór lokalnym animozjom ośrodek ten wychodził z propozycjami współpracy,67

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”z propozycjami wspólnego organizowania ponadlokalnych przedsięwzięć, wykazującjednocześnie korzyści jakie z takiego faktu wynikają.W procesie rozwoju lokalnego waŜna jest bowiem współpraca pomiędzysąsiadującymi ze sobą jednostkami. Efekty zlokalizowania nowej inwestycji, czy nawetzmiany miejsca zamieszkania przez jakąś osobę nie ograniczają się bowiem terytorialniedo granicy jednej gminy, ale mają szerszy wydźwięk.Dla formułowania dokumentu jakim jest strategia rozwoju miasta niezwykle waŜnajest rola władzy sprawowanej w mieście. Przedstawione wybory strategiczne opartezostały na rzetelnej diagnozie faktycznego stanu miasta oraz przy zachowaniu najlepszejwoli formułujących ją władz, tym niemniej są to wybory polityczne, jak wszystkie wyborystrategiczne na wszystkich poziomach planowania. Tylko szeroki udział społecznościmiejskiej w ich wdraŜaniu w Ŝycie, zaakceptowanie ich przez mieszkańców, a w tymzawarcie ich w planach strategicznych przedsiębiorców jest gwarantem sukcesu władzmiejskich i całej społeczności lokalnej.68

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”7. ANALIZA SWOT7.1. Sfera społecznaSilne strony- Dodatni przyrost naturalny;- Stosunkowo duŜa liczba szkół podstawowych i gimnazjów;- Wysoki współczynnik skolaryzacji brutto;- Posiadanie wyŜszej uczelni technicznej-Politechnika Radomska;- Istnienie Muzeum Wsi Radomskiej jako elementu charakteryzującego/promującegokulturę regionalną;- Istnienie instytucji rozrywkowych (kino, teatr, muzea, domy kultury);- Oferta imprez rozrywkowych o ogólnopolskim i międzynarodowym charakterze;- Wysoki odsetek osób z wykształceniem zawodowym;- Niski wskaźnik zatrudnienia w sektorze usług nierynkowych;- Realizacja programu Centrum Aktywności Lokalnej.Słabe strony- Niski wskaźnik dzietności kobiet;- Brak prostej zastępowalności pokoleń;- Wysokie ujemne saldo migracji;- Spadek liczby ludności;- Zbyt niski wskaźnik obciąŜenia demograficznego;- Pogłębiający się proces „starzenia się społeczeństwa”;- Wysoka stopa bezrobocia rejestrowanego;- Wysoki odsetek bezrobotnych w wieku aktywności zawodowej;- Wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych;- Ograniczona baza noclegowa;- Brak hoteli o wysokim standardzie;- Wysoki wskaźnik przestępczości;- Brak jednolitej polityki promocyjnej w zakresie kultury i turystyki;- Ograniczona oferta w zakresie spędzania czasu wolnego zarówno dla dziecii młodzieŜy jak i osób dorosłych;- Niedostateczna polityka w zakresie dostosowania przyszłych kadr dowymogów rynku pracy;- Niedostateczny rozwój infrastruktury opieki zdrowotnej;- Niedostateczny rozwój infrastruktury społecznej w zakresie ośrodkówwsparcia m.in. dla osób starszych oraz miejsc spędzania czasu wolnego dladzieci i młodzieŜy69

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Szanse- Stworzenie skutecznego systemu pozyskiwania środków UE;- Opracowanie strategii promocji miasta;- Opracowanie skutecznej polityki walki z bezrobociem, w tym głównie długotrwałym;- Opracowanie skutecznej polityki walki ze zjawiskiem wykluczenia społecznego;- Opracowanie programów naprawczych w zakresie polityki społecznej;- Pozyskanie inwestora w obszarze bazy noclegowej o wysokim standardzie;- Promocja Muzeum Wsi Radomskiej jako produktu regionalnego atrakcyjnego dlaturystów zagranicznych i krajowych;- Prowadzenie polityki prorodzinnej i wspierania kobiet na rynku pracy;- Efektywna współpraca jednostek naukowych (szkół i uczelni wyŜszych) zsamorządem na rzecz planowania rozwoju przyszłych kadr z uwzględnieniempotrzeb miasta w tym zakresie;- Aktywna polityka władz i współpraca z jednostkami odpowiedzialnymi zabezpieczeństwo w zakresie zmniejszania zagroŜenia przestępczością w mieście.ZagroŜenia- Pogłębianie się procesu starzenia się społeczeństwa;- ZagroŜenie ujemnym przyrostem naturalnym;- Rosnące bezrobocie wśród osób w wieku aktywności zawodowej, zwłaszczawśród absolwentów;- Utrwalanie się długotrwałego bezrobocia;- Brak współpracy jednostek naukowych i samorządu w zakresie planowaniarozwoju przyszłych kadr o znaczeniu strategicznym dla rozwoju miasta;- Brak inwestycji w zakresie rozbudowy bazy noclegowej o wysokimstandardzie;- Pogłębiające się ujemne saldo migracji, zwłaszcza wśród ludzi młodych.70

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”7.2. Sfera gospodarczaSilne strony- Istnienie specjalnej strefy ekonomicznej;- Stosunkowo wysoki wskaźnik przedsiębiorczości;- DuŜa liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą;- Wysoki wskaźnik przedsiębiorczości wśród kobiet;- Niskie koszty pracy w porównaniu z innymi większymi miastami połoŜonymiw pobliŜu Radomia.Szanse- Stworzenie produktu gospodarczego o istotnym znaczeniu w skali ponadlokalnej,regionalnej i międzynarodowej w oparciu o potencjał miasta;- Współpraca jednostek naukowych i przedsiębiorców;- Wykorzystanie potencjału szkół zawodowych i Politechniki Radomskiej;- Stworzenie inkubatora przedsiębiorczości z ukierunkowaniem na potrzebygospodarki lokalnej;- Rozbudowa oferty inwestycyjnej miasta;- Wykorzystanie funduszy strukturalnych UE przez podmioty gospodarcze;- Wprowadzenie wśród lokalnych firm innowacyjnych rozwiązań oraz produktów;- Większa skłonność do ryzyka lokalnych przedsiębiorców;- Nawiązanie współpracy gospodarczej z sąsiednimi gminami.Słabe strony- Brak instytucji wspierających przedsiębiorczość (inkubatoryprzedsiębiorczości);- Mała liczba firm z udziałem kapitału zagranicznego;- Mała liczba podmiotów gospodarczych o istotnej wartości dodanej;- Znikomy udział firm z sektora zaawansowanych technologii.ZagroŜenia- Niska skłonność do ryzyka wśród lokalnych przedsiębiorców np. w zakresiewdraŜania innowacji;- Brak produktu gospodarczego charakteryzującego Radom i wyróŜniającegogo na tle regionu;- Brak rozbudowanej oferty inwestycyjnej miasta;- Brak współpracy jednostek naukowych i przedsiębiorców;- Niekorzystna polityka władz w zakresie wspierania lokalnej małej i średniejprzedsiębiorczości;- Niski wskaźnik bezpośrednich inwestycji zagranicznych na terenie miasta;- Utrzymujący się niski wskaźnik wydatków na inwestycje w przeliczeniu najednego mieszkańca.71

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”7.3. Sfera przestrzenno-ekologicznaSilne strony- PołoŜenie miasta, w mniej więcej równej odległości (78-135 km) od czterech duŜychośrodków miejskich (wojewódzkich – Warszawa, Kielce, Łódź, Lublin) co moŜeułatwić miastu Radom wypracowanie własnej strefy wpływów („regionalnegoobszaru metropolitalnego”), strefy niezaleŜnej od stref wymienionych miast;- Wysoka dostępność komunikacyjna miasta, przede wszystkim jeśli chodzi otransport drogowy, ale takŜe kolejowy (Radom jest waŜnym węzłem kolejowym) –miasto leŜy przy trasach łączących Europę Północną z Adriatykiem (Gdańsk-Kraków)oraz Berlin z Kijowem;- Dogodne połoŜenie w stosunku do przejść granicznych z Białorusią, Ukrainą,Słowacją i Czechami;- Systematyczna rewaloryzacja obiektów zabytkowych;- DuŜa ilość terenów poprzemysłowych, uzbrojonych i skomunikowanych – dozainwestowania;- Ciągła rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego miasta;- DuŜy odsetek uŜytków rolnych w mieście, co powinno dawać moŜliwośćwykorzystania tych terenów dla celów inwestycyjnych;- Wysoki odsetek terenów zielonych w mieście, co umoŜliwia aktywne i zdrowespędzanie wolnego czasu przez mieszkańców miasta. Ogólnie podnosi takŜe jakośćŜycia w mieście;- Gmina Radom opracowała Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla MiastaRadomia oraz Program Ochrony Środowiska;- Funkcjonowanie komunalnego składowiska śmieci;- Miasto obsługiwane jest przez zamontowaną na komunalnym składowisku instalacjędo odzysku i wykorzystania biogazu;- Urządzone jest teŜ wzorcowe składowisko odpadów przemysłowych;- Na terenie miasta wdraŜana jest selektywna zbiórka odpadów komunalnych;- Wysoki odsetek mieszkańców podłączonych do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej;- Dobrze rozwinięty system ciepłowniczy, zapewniający relatywnie tanią i bardziejekologiczną energię cieplną duŜej części mieszkańców miasta (pozostają takŜeniezagospodarowane rezerwy mocy pozwalające na podłączenie do systemu nowychSłabe strony- Niski standard dróg, przejawiający się złym stanem technicznymnawierzchni i przestarzałymi parametrami dróg niedostosowanymi doobecnego ruchu, a z pewnością nie uwzględniającymi przyszłych potrzebmiasta w tym zakresie;- Niektóre ulice w mieście muszą obsługiwać jednocześnie ruch tranzytowy(brak obwodnic wyprowadzających ruch tranzytowy z miasta) oraz ruchlokalny (towarowy i osobowy);- Niedostatek terenów inwestycyjnych, będących własnością miasta;- Znikome znaczenie funkcji powiatowych dla rozwoju miasta;- Dotychczasowy nierównomierny rozwój przestrzenny miasta;- Brak spójności polityk: przestrzennej i infrastrukturalnej, zapewniającychharmonijny rozwój miasta;- Brak profesjonalnego, aktualizowanego systemu informacji przestrzennej- Zaniedbania w przystosowaniu starówki radomskiej do roli historycznegocentrum turystycznego i kulturalno-rozrywkowego;- PrzeciąŜenie komunikacyjne miasta, zwłaszcza centrum;- Brak sieci ścieŜek rowerowych;- Brak wspólnego działania na rzecz miasta wszystkich środowiskgospodarczych i osób z nimi związanych;- Brak konstruktywnej współpracy z sąsiednimi samorządami;- Brak silnej i atrakcyjnej oferty inwestycyjnej miasta na targi i wystawykrajowe i zagraniczne;- Zbyt duŜa liczba zakładów przemysłowych zlokalizowanych w centralnychczęściach miasta;- Zbyt duŜa ilość terenu uŜytkowanego rolniczo w pobliŜu centralnych częścimiasta;- Większa intensywność zabudowy w częściach peryferyjnych miasta niŜ wjego częściach centralnych;- Zbyt mało dostępnych terenów pod usługi wymagające większych działek;- Relatywnie niskie dochody ludności sprawiają, Ŝe popyt na nieruchomości72

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”uŜytkowników);- Budowa Regionalnego Centrum Gospodarki Odpadami, które będzie obsługiwało 70gmin w zakresie odpadów komunalnych;- Dobre zaopatrzenie miasta w energię elektryczną;- DuŜa konkurencja na rynku dostawców usług dostępu do Internetu;- PołoŜenie w sąsiedztwie terenów o duŜych wartościach przyrodniczychi turystycznych (np. Puszcza Kozienicka, Dolina Pilicy, Dolina Wisły);- Stosunkowo czyste powietrze atmosferyczne.Szanse- Pełnienie funkcji ośrodka o znaczeniu sub-regionalnym dla obszaru dawnegowojewództwa radomskiego (nawiązanie współpracy z sąsiednimi jednostkamisamorządu terytorialnego w celu stworzenia „Regionalnego ObszaruMetropolitalnego”);- Uzyskanie poprawy dostępności komunikacyjnej miasta i wzmocnienie jego funkcjitranzytowej poprzez modernizację dróg krajowych – w tym E7 i budowę drogiekspresowej S12 oraz budowa drugiego toru kolejowego na trasie Radom-Warszawa;- Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej miasta dla inwestorów krajowychi zagranicznych poprzez wykupy i uzbrojenie terenów pod inwestycje i poprawęinfrastruktury społecznej;- Wyrównanie dysproporcji w nasyceniu miasta komunalną infrastrukturą sieciową(sieci: wodociągowa, kanalizacyjna, gazowa, ciepłownicza), zwiększająceosiedleńczą i inwestycyjną atrakcyjność miasta;- Wykorzystanie przetworzonych odpadów komunalnych do produkcji energii cieplnejpotrzebnej na zaspokojenie letnich potrzeb miasta;- Stworzenie skutecznego systemu pozyskiwania środków finansowych UniiEuropejskiej;- Wyłączenie administracyjne Warszawy z województwa mazowieckiego, co zwiększyrangę ośrodków regionalnych, między innymi Radomia, ułatwi takŜe tymjednostkom pozyskiwanie środków z funduszy Unii Europejskiej;- Dalsza rozbudowa i powiększanie obszaru objętego Specjalną Strefą Ekonomiczną;- Istnienie infrastruktury lotniskowej z moŜliwością wykorzystania na cele cywilne,w tym plany utworzenia lotniska cywilnego.jest niski;- Mała atrakcyjność ofert podaŜy, powodowana niską jakością istniejącychzasobów mieszkaniowych.ZagroŜenia- Niedostateczna współpraca z samorządami gmin sąsiednich w zakresiegospodarki przestrzennej i interesów miasta na obszarze tych gmin;- Brak instrumentów prawnych do skutecznego pozyskiwania terenów podinwestycje;- Utrudnione połączenie komunikacyjne z Warszawą i regionem oraz innymisilnymi regionami w Polsce, wynikające ze złego stanu infrastrukturytechnicznej;- Niewykorzystanie szansy istnienia w Radomiu infrastruktury lotniskowej;- Postrzeganie miasta jako nieatrakcyjnego do osiedlania się w nim orazlokalizowania instytucji i inwestycji;- Opóźnienia w realizacji inwestycji poprawiających dostępnośćkomunikacyjną miasta (drogi, kolej, lotnisko);- Słabnąca rola miasta ze względu na ograniczoną liczbę pełnionych funkcjiw porównaniu z miastami wojewódzkimi.73

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”8. SCENARIUSZE ROZWOJUWe wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono diagnozę stanu obecnegopoziomu rozwoju Radomia, w sferach społecznej, gospodarczej i przestrzennoekologicznej.Zidentyfikowano silne i słabe strony miasta, jak równieŜ jego szansei zagroŜenia rozwojowe. Zaprezentowano więc aktualny stan i uwarunkowania rozwojowemiasta, wynikające z jego cech wewnętrznych ale takŜe z uwarunkowań zewnętrznych.Jest to jednak jedynie statyczny obraz rzeczywistości, na chwilę obecną. PoniŜszy rozdziałma natomiast za zadanie określenie, jakie mogą być potencjalne kierunki rozwoju miastaw zaleŜności od róŜnych okoliczności, jakie mogą zaistnieć w otoczeniu społecznogospodarczymRadomia. MoŜliwości te zostaną zaprezentowane jako scenariusze rozwojumiasta – optymistyczny, pesymistyczny i umiarkowany.8.1. Scenariusz optymistycznyScenariusz optymistyczny zakłada, Ŝe zaistnieją optymalne dla Radomia warunkirozwoju, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne. Miasto w oparciu o swoje silne stronywykorzysta wszystkie istniejące i nadarzające się szanse rozwoju osiągając sukces wewszystkich sferach – społecznej, gospodarczej i przestrzenno-ekologicznej.ZałoŜenia scenariusza optymistycznego:1. Polska gospodarka w sposób szybki, skuteczny i płynny zintegruje sięz gospodarką światową.2. Dzięki oŜywieniu międzynarodowej wymiany gospodarczej, przyspieszeniu ulegnierozwój ekonomiczny i społeczny kraju, co będzie odczuwalne takŜew poszczególnych regionach, mniejszych jednostkach i ośrodkach (przedewszystkim miejskich, poniewaŜ miasta skupiają w sobie rozwój – dotyczy to więcrównieŜ Radomia).3. Kraj będzie dąŜył do sytuacji, w której głównym czynnikiem wzrostu i rozwojubędzie wiedza. Gospodarka Polski w coraz większym stopniu będzie stawała sięgospodarką opartą na wiedzy.4. Stare, nierentowne i pracochłonne gałęzie gospodarki wykorzystujące przestarzałetechnologie będą podlegały szerokiej restrukturyzacji, natomiast nowe sektorygospodarki, oparte na wiedzy i nowoczesnych technologiach będą się rozwijaływ coraz szybszym tempie.5. Dynamiczny rozwój technologii informatycznych przyczyni się do wzrostu ichwykorzystania w zakresie świadczenia szerokiego zakresu usług za pośrednictwemInternetu.6. Systematycznie rosła będzie rola małych i średnich przedsiębiorstw naleŜących doróŜnych działów i gałęzi gospodarki.7. Realizowana będzie krajowa polityka mająca na celu zmniejszenie zjawiskaemigracji siły roboczej, poprzez zwiększenie zaangaŜowania zasobów ludzkich na74

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”rynku pracy, ponadto podejmowane będą działania mające na celu ograniczeniebezrobocia, co da rezultat w skutecznym zneutralizowaniu tych zjawisk.8. Dochody ludności będą systematycznie rosły, dzięki czemu będą rosły takŜewydatki na róŜnego rodzaju usługi, co przyczyni się do zwiększenia tempa rozwojukraju, regionów, miast.9. Stworzona zostanie i będzie skutecznie wprowadzana w Ŝycie krajowa politykamająca na celu rozwój „regionalnych obszarów metropolitalnych” (lub,w zaleŜności od nomenklatury regionalnych ośrodków równowaŜenia wzrostu).10. W kolejnych okresach programowania większe środki unijne będą przeznaczanena wspieranie rozwoju regionalnych ośrodków równowaŜenia wzrostu(„regionalnych obszarów metropolitalnych”).11. Efektywne wykorzystanie środków unijnych pozwoli na przestrzenneuporządkowanie struktury polskich miast, przez co poprawi się ich wizerunek naarenie krajowej, ale równieŜ międzynarodowej (będzie to dotyczyło takŜeRadomia).Do najwaŜniejszych rezultatów jakie zostaną osiągnięte w wyniku realizacjiscenariusza optymistycznego naleŜy zaliczyć:- Radom wraz z gminami ościennymi stanowić będzie spójny i uporządkowanyprzestrzennie oraz silnie powiązany funkcjonalnie Radomski Regionalny ObszarMetropolitalny, będący największym w województwie mazowieckim, poWarszawie, ośrodkiem miejskim, a nawet metropolitalnym (z silnie rozwiniętymii rozwijającymi się funkcjami metropolitalnymi).- Radom po administracyjnym wydzieleniu Warszawy z województwamazowieckiego stanowić będzie oficjalną stolicę regionu.- Radom w jeszcze większym stopniu będzie miastem charakteryzującym sięwysoką dostępnością komunikacyjną, miastem, które jest bardzo dobrzeskomunikowane z całą Polską, a takŜe innymi krajami europejskimi. Dziękiobwodnicom południowej (S12 – która przebiega takŜe częściowo w granicachmiasta) i zachodniej (E-7) Radom czerpał będzie znaczące korzyści z faktu, Ŝe jestzlokalizowany na skrzyŜowaniu drogi ekspresowej E-7 i drogi ekspresowej S12,nie ponosząc przy tym takich kosztów wiąŜących się z przebiegającym przezmiasto ruchem tranzytowym, jakie generuje zakorkowane centrum.- Na wysoką dostępność komunikacyjną Radomia składać się będzie takŜewyremontowana linia kolejowa Radom-Warszawa, przystosowana do prędkościpociągów rzędu 160 km/h.- Radom będzie miastem w coraz większym stopniu otwartym na Polskę, ale takŜena świat, dzięki funkcjonującemu tu pręŜnie regionalnemu portowi lotniczemuobsługującemu połączenia lotnicze do wszystkich największych miast w Polsce(oczywiście posiadających lotnisko) oraz takŜe do najwaŜniejszych stoliceuropejskich (ParyŜ, Londyn, Bruksela, Rzym, Wiedeń, Madryt).- Radom będzie systematycznie w coraz większym zakresie miastem przyjaznymdla mieszkańców, szczególnie dla rodzin z dziećmi w wieku przedszkolnymi szkolnym. Mieszkańcy będą mogli wybierać z szerokiej oferty usługedukacyjnych, kulturalnych oraz usług z zakresu sportu i rekreacji. W kaŜdejwiększej dzielnicy Radomia funkcjonował będzie park wodny, natomiast przy75

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”kaŜdej szkole wybudowane zostanie boisko do gry w piłkę noŜną/ręczną czykoszykówkę.- Szeroka oferta kulturalna miasta będzie jednak skierowana nie tylko do rodzinz dziećmi i pozostałych mieszkańców miasta, ale takŜe do szerokiej publicznościw całym kraju. Odbywające się tu cykliczne imprezy będą wykraczały swoimzasięgiem nie tylko poza granice miasta, ale często nawet poza granice kraju. Dosztandarowych przykładów naleŜy i naleŜał będzie mający juŜ status imprezyformatu europejskiego „AIRSHOW”. W całej Polsce w coraz większym stopniurozpoznawalne i popularne będą takie wydarzenia i instytucje jak na przykładFestiwal Gombrowiczowski czy Muzeum Wsi Radomskiej.- Radom będzie miastem bezpiecznym, charakteryzującym się niskimi wskaźnikamiprzestępczości.- Radom z wykorzystaniem swoich wewnętrznych zasobów, a takŜe dzięki bardzodobrym połączeniom komunikacyjnym z Warszawą będzie jednymz najwaŜniejszych ośrodków akademickich w Polsce. Podstawowe znaczeniew systemie szkolnictwa wyŜszego będzie miała (wciąŜ) Politechnika Radomska,oraz Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa.- Dzięki przyjaznej polityce władz lokalnych Radom znajdował się będziew czołówce miast w Polsce o najlepszym klimacie inwestycyjnym. Naturalnazaradność i wysoki stopień przedsiębiorczości mieszkańców Radomia w połączeniuz przyjaznym Urzędem Miasta, bardzo dobrze rozwiniętymi instytucjami otoczeniabiznesu (zarówno jeśli chodzi o sferę finansową, jak takŜe doradztwo strategiczne,europejskie, czy zwykłą pomoc w zakładaniu firmy) sprawią, Ŝe Radom będziemiejscem gdzie w bardzo szybkim tempie przyrastać będzie liczba mikro, małychi średnich przedsiębiorstw. Licząc na ten doskonały klimat przedsiębiorczościludzie z całej Polski przyjeŜdŜać będą do Radomia aby tutaj się osiedlići rozpocząć działalność gospodarczą.- W Radomiu znakomicie rozwijać się będzie współpraca między światem naukia światem biznesu. Kontaktom tym słuŜyć będą między innymi park przemysłowotechnologicznyoraz miejskie inkubatory przedsiębiorczości.- Wspomniany wcześniej doskonały klimat inwestycyjny sprzyjał będzie nie tylkozakładaniu małych czy mikro firm. Radom będzie takŜe bardzo atrakcyjnymmiastem dla duŜych koncernów, które będą przenosić tu swoją działalność, mającna uwadze wspomnianą przedsiębiorczość mieszkańców Radomia, a takŜe wysokipoziom ich wykształcenia oraz na końcu, lecz nie mniej waŜne, dogodne warunkiŜycia.- Radom postawi takŜe na wykorzystanie nowoczesnych technologii dzięki czemuw mieście, ale takŜe na terenie Radomskiego Regionalnego ObszaruMetropolitalnego będzie funkcjonowała sieć szerokopasmowa zapewniającabezpłatny dostęp do Internetu wszystkim mieszkańcom, przedsiębiorcomi instytucjom zlokalizowanym na terenie Obszaru.- Radom, dzięki skutecznym akcjom promocyjnym będzie w stanie zmienićpanującą obecnie niekorzystną opinię na temat miasta, poprawi się wizeruneki postrzeganie miasta, zarówno w środowisku zewnętrznym jak takŜe wśródsamych mieszkańców miasta. Radom stanie się dzięki temu miastem znaczniebardziej atrakcyjnym inwestycyjnie i osiedleńczo.76

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- Radom będzie intensywnie wspierał i inwestował w rozwój nowoczesnejinfrastruktury transportowej, zarówno jeśli chodzi o drogi, jak takŜe koleji transport lotniczy (poprawiając tym wydatnie swoją i tak juŜ dobrą dziśdostępność komunikacyjną), co pozwoli miastu w pełni wykorzystać jeden zeswoich największych atutów, jakim jest połoŜenie geograficzne.77

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”8.2. Scenariusz pesymistycznyScenariusz pesymistyczny zakłada, Ŝe zaistnieją dla Radomia najgorszez moŜliwych warunki rozwoju, zarówno w otoczeniu zewnętrznym, jak i wewnętrznym.Miastu nie uda się wykorzystać szans rozwojowych, natomiast zrealizują się wszystkiezagroŜenia.ZałoŜenia scenariusza pesymistycznego:1. W wyniku błędnych decyzji zapadających na róŜnych szczeblach władzy polskagospodarka wejdzie w okres stagnacji, zahamowany zostanie procesdynamicznego wzrostu, a ponadto takŜe perspektywy rozwojowe okaŜą się niebyć optymistycznymi.2. Izolacja Polski i polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej spowodujezahamowanie wymiany handlowej, pogorszeniu ulegnie koniunktura na rynkachmiędzynarodowych co będzie skutkowało niedostateczną ilością środkówprzeznaczanych na wspieranie rozwoju lokalnego w wyniku czego pogłębiać siębędą dysproporcje w rozwoju poszczególnych obszarów.3. W wyniku złej polityki, nieskutecznych mechanizmów i systemu pozyskiwaniaśrodków pogorszeniu ulegnie stopień wykorzystania funduszy pomocowych UniiEuropejskiej.4. Zła kondycja gospodarki lokalnej, skutkująca rosnącym bezrobociem powodowaćbędzie nasilanie się emigracji zarobkowej mieszkańców Radomia, będzie tomigracja zarówno w ruchu wewnętrznym, do innych miast w Polsce, jak takŜew ruchu zewnętrznym, za granicę państwa. Migrować będą ludzie bardziejmobilni, czyli w przewaŜającej większości młodzi i dobrze wykształceni. Będzie topowodowało kolejne po ujemnym saldzie migracji negatywne skutkidemograficzne, takie jak szybsze starzenie się społeczeństwa, ujemny przyrostnaturalny. Sytuacja taka odbije się takŜe niekorzystnie na jakości siły roboczej,poniewaŜ jak wspomniano wyjeŜdŜać będą osoby lepiej wykształcone, czyli ogólnypoziom wykształcenia mieszkańców Radomia będzie spadał.5. Opisana powyŜej sytuacja demograficzna oraz niekorzystna koniunkturagospodarcza skutkować będzie takŜe znaczącym ograniczeniem dynamikipowstawania nowych podmiotów gospodarczych w Radomiu, a takŜenajprawdopodobniej upadkiem tych, które istnieją obecnie.6. Niekorzystna sytuacja gospodarcza spowoduje, Ŝe Radom nie będzie miałwystarczającego potencjału, który pozwoliłby mu skupić wokół siebie sąsiedniejednostki w celu stworzenia „regionalnego obszaru metropolitalnego”. Powiązaniazamiast się zacieśniać, będą słabły. Najprawdopodobniej takŜe powiększą się tylkodysproporcje między Radomiem a jednostkami go otaczającymi.7. Niepomyślna koniunktura gospodarcza, negatywne procesy demograficzne orazbrak mechanizmów mogących wpływać korzystnie na efektywność w dziedzinieedukacji, szkolnictwa wyŜszego i badań naukowych skutkować będzie osłabianiemsię jakości kapitału ludzkiego i innowacyjności gospodarki lokalnej co nie będziesprzyjało odbudowywaniu potencjału gospodarczego miasta.78

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”8. Z roku na rok malejąca liczba studentów będzie wymuszała wprowadzanieograniczeń w bogactwie oferty edukacyjnej szkół wyŜszych w Radomiu. Rolamiasta jako ośrodka naukowego będzie systematycznie ograniczana.Tak bardzo niekorzystne warunki w sferze społecznej i gospodarczej będąwymagały od władz miasta podjęcia szczególnych działań mających na celuprzezwycięŜenie tych zjawisk.Po pierwsze naleŜy wykorzystać czynniki wewnętrzne. Jak juŜ wspominanowielokrotnie największym atutem Radomia jest jego obecna i potencjalna dostępnośćkomunikacyjna. NaleŜy więc podjąć działania zwiększające tą dostępność, zarówno jeślichodzi o infrastrukturę, jak takŜe o komunikację publiczną. Kluczowe wydają się byćjednak działania mające na celu rozbudowę infrastruktury drogowej.Ponadto działaniem, które moŜe zwiększyć zainteresowanie miastem przezpotencjalnych mieszkańców lub inwestorów jest prowadzenie aktywnej działalnościmarketingowej i promocyjnej. Działanie takie w połączeniu z rozbudową infrastrukturyzaowocuje wzrostem konkurencyjności i atrakcyjności miasta.Przy, mimo wszystko, niedostatku czynników wewnętrznych mogących stanowićpunkt zaczepienia dla wyjścia ze stagnacji i dynamicznego rozwoju ośrodka, naleŜymaksymalnie wydajnie wykorzystać czynniki zewnętrzne. Dobrym przykładem są tufundusze pomocowe Unii Europejskiej. Według pesymistycznego scenariusza będą onewykorzystywane w Radomiu bardzo nieskutecznie. Zadaniem pracowników Urzędu Miastapowinno być odwrócenie tej tendencji. Zarówno jeśli chodzi o środki pozyskiwane przezmiasto, jak równieŜ przez lokalnych przedsiębiorców i organizacje. Skoro środków tychjest mało, powinny one być wykorzystywane maksymalnie efektywnie. System musi siętu opierać na wiedzy i doświadczeniu urzędników. Powinni oni nie tylko efektywniepozyskiwać pieniądze na zadania własne miasta, ale takŜe szkolić lokalnychprzedsiębiorców w zakresie moŜliwości i sposobów pozyskiwania przez nich funduszypomocowych Unii Europejskiej.Czynnikiem, który moŜe stanowić istotny impuls do dalszego rozwoju miasta jestduŜy inwestor zewnętrzny. Pozyskanie takiego inwestora wymaga od pracownikówUrzędu wykonania szeregu czynności. Przede wszystkim waŜny jest teren, działka, którąbędzie moŜna zaoferować przedsiębiorcy. Musi ona być odpowiednio przygotowana,w pełni uzbrojona i z uregulowaną sytuacją prawną. Radom niestety nie mawystarczającego zasobu wolnych działek inwestycyjnych, stąd waŜna byłaby tuwspółpraca z innymi jednostkami mogącymi potencjalnie wejść w skład RadomskiegoRegionalnego Obszaru Metropolitalnego. Przygotowawszy działkę, naleŜy ją odpowiedniowypromować, co teŜ nie jest zadaniem łatwym i co równieŜ musi spoczywać napracownikach Urzędu.Jak zakłada scenariusz pesymistyczny, w mieście spadać będzie liczbazakładanych nowych przedsiębiorstw. Zjawisku temu moŜna przeciwdziałaćwykorzystując instytucje otoczenia biznesu, takie jak inkubatory przedsiębiorczości,dzięki którym moŜna załoŜyć firmę i prowadzić ją przez pierwszy okres (przykładowo3 lat) z zaangaŜowaniem minimalnych zasobów finansowych. Instytucje takie prowadzątakŜe usługi doradcze, równie waŜne dla młodych przedsiębiorców jak ulgi finansowe.79

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”W sferze społecznej wydaje się, Ŝe najwaŜniejszym zadaniem powinno byćprzeciwdziałanie bezrobociu. To negatywne zjawisko społeczne jest prawdopodobnienajgorszym skutkiem recesji gospodarczej. Długotrwale utrzymujący się stan bezrobociaprowadzić moŜe nawet do wykluczenia społecznego poszczególnych jednostek,a z pewnością jest powodem występowania licznych patologii społecznych. Na obszarachgdzie zjawisko to jest najbardziej nasilone obserwuje się takŜe wysokie ujemne saldomigracji. Stąd teŜ niezwykle istotne jest podejmowanie przez Urząd Miasta działańwspierających zatrudnienie.Warto takŜe pamiętać, Ŝe zdecydowanie lepsze wyniki moŜna uzyskać kiedyzastosuje się wszystkie powyŜej opisane metody jednocześnie.80

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”8.3. Scenariusz umiarkowanyJak sama nazwa wskazuje, scenariusz umiarkowany stanowi swojego rodzajukompromis pomiędzy scenariuszem optymistycznym i pesymistycznym, jest wypadkowątych dwóch moŜliwości.ZałoŜenia scenariusza umiarkowanego:1. Polska gospodarka będzie rozwijała się w sposób umiarkowany, aczkolwiekstabilny.2. Stare, nierentowne i pracochłonne gałęzie gospodarki wykorzystujące przestarzałetechnologie będą stopniowo restrukturyzowane, natomiast nowe sektorygospodarki, oparte na wiedzy i nowoczesnych technologiach będą powolizastępowały stare rozwiązania, w horyzoncie wieloletnim (tempo zmian będzieewolucyjne a nie rewolucyjne).3. Małe i średnie przedsiębiorstwa będą stanowiły podstawę gospodarki lokalnejRadomia.4. Realizowana będzie krajowa polityka mająca na celu zmniejszenie zjawiskaemigracji siły roboczej, poprzez zwiększenie zaangaŜowania zasobów ludzkich narynku pracy. Ponadto podejmowane będą działania mające na celu ograniczeniebezrobocia, co pozwoli ustabilizować wskaźniki emigracji i bezrobocia na średnimkrajowym poziomie.5. Dochody ludności będą utrzymywały się na średnim krajowym poziomie.6. Zostanie utworzony Radomski Regionalny Obszar Metropolitalny, który będziegwarantem stabilnego rozwoju miasta.7. Efektywne wykorzystanie środków unijnych pozwoli na przestrzenneuporządkowanie struktury polskich miast, przez co poprawi się ich wizerunek naarenie krajowej (będzie to dotyczyło takŜe Radomia).Do najwaŜniejszych rezultatów jakie zostaną osiągnięte w wyniku realizacjiscenariusza umiarkowanego naleŜy zaliczyć:- Radom wraz z gminami ościennymi stanowił będzie uporządkowany przestrzennieoraz powiązany funkcjonalnie Radomski Regionalny Obszar Metropolitalny, będącynajwiększym w województwie mazowieckim, po Warszawie, ośrodkiem miejskim(z rozwiniętymi i rozwijającymi się stopniowo funkcjami metropolitalnymi).- Radom wciąŜ będzie miastem charakteryzującym się wysoką dostępnościąkomunikacyjną, miastem, które jest dobrze skomunikowane z całą Polską, a takŜeinnymi krajami europejskimi. Dzięki obwodnicom południowej i zachodniej Radomczerpał będzie znaczące korzyści z faktu, Ŝe jest zlokalizowany na skrzyŜowaniudrogi krajowej nr 7 i drogi ekspresowej S12, nie ponosząc przy tym takichkosztów jak zakorkowane ruchem tranzytowym centrum miasta.- Na wysoką dostępność komunikacyjną Radomia wpływ będzie miała takŜewyremontowana linia kolejowa Radom-Warszawa, przystosowana do prędkościpociągów rzędu 160 km/h.81

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- Radom będzie miastem otwartym na Polskę ale takŜe na świat, dziękifunkcjonującemu tu regionalnemu portowi lotniczemu obsługującemu połączenialotnicze do największych posiadających lotnisko miast w Polsce oraz takŜe donajwaŜniejszych stolic europejskich (ParyŜ, Londyn, Bruksela, Rzym, Wiedeń,Madryt).- Radom będzie w coraz większym stopniu miastem przyjaznym dla mieszkańców,szczególnie dla rodzin z dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Mieszkańcybędą mogli wybierać z szerokiej oferty usług edukacyjnych, kulturalnych orazusług z zakresu sportu i rekreacji.- Radom będzie miastem bezpiecznym, charakteryzującym się niskimi wskaźnikamiprzestępczości.- Radom z wykorzystaniem swoich wewnętrznych zasobów, a takŜe dzięki bardzodobrym połączeniom komunikacyjnym z Warszawą będzie jednym z waŜnychośrodków akademickich w Polsce, gdzie najwaŜniejszą rolę odgrywa PolitechnikaRadomska i Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa.- Dzięki przyjaznej polityce władz lokalnych Radom znajdzie się w czołówce miastw Polsce o najlepszym klimacie inwestycyjnym. Naturalna zaradność i wysokistopień przedsiębiorczości mieszkańców Radomia w połączeniu z przyjaznymUrzędem Miasta, dobrze rozwiniętymi instytucjami otoczenia biznesu (zarównojeśli chodzi o sferę finansową, jak takŜe doradztwo strategiczne, europejskie, czyzwykłą pomoc w zakładaniu firmy) sprawią, Ŝe Radom będzie miejscem gdziesystematycznie przyrasta liczba mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.- W Radomiu rozwijać się będzie współpraca między światem nauki a światembiznesu. Kontaktom tym słuŜyć będą między innymi park przemysłowotechnologicznyoraz miejski inkubator przedsiębiorczości.- Wspomniany wcześniej dobry klimat inwestycyjny sprzyjał będzie nie tylkozakładaniu małych czy mikro firm. Radom będzie takŜe atrakcyjnym miastem dladuŜych koncernów, które zostaną zachęcone do zainwestowania tu wysokimstopniem przedsiębiorczości mieszkańców, a takŜe relatywnie wysokim poziomemich wykształcenia oraz dobrymi warunkami Ŝycia.- Radom, dzięki skutecznym akcjom promocyjnym będzie w stanie zmienićpanującą obecnie niekorzystną opinię na temat miasta, poprawi się wizeruneki postrzeganie miasta, zarówno w środowisku zewnętrznym jak takŜe wśródsamych mieszkańców miasta. Radom stanie się dzięki temu miastem znaczniebardziej atrakcyjnym inwestycyjnie i osiedleńczo.- Radom będzie systematycznie inwestował w rozwój nowoczesnej infrastrukturytransportowej, przede wszystkim jeśli chodzi o drogi oraz kolej co pozwoli miastuefektywnie wykorzystać jeden ze swoich największych atutów, jakim jestpołoŜenie geograficzne.82

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”9. WIZJA I MISJA ROZWOJU MIASTAPoniŜej została zaprezentowana część strategiczna dokumentu. U jej podstaw leŜyszczegółowa diagnoza stopnia rozwoju miasta, przeprowadzona w podziale na sfery:społeczną, gospodarczą i przestrzenno-ekologiczną. Dla kaŜdej ze sfer wykonano takŜeanalizę SWOT identyfikując silne i słabe strony miasta, jak równieŜ określając potencjalneszanse i zagroŜenia jakie wynikają z obecnej sytuacji miasta dla dalszego jegodynamicznego rozwoju. Na tej podstawie, jak równieŜ w oparciu o konsultacjeprzeprowadzone z pracownikami Urzędu Miasta Radomia oraz z przedstawicielami spółekmiejskich określono wizję, misję i cele rozwoju miasta. ZałoŜenia te formułowanooczywiście w taki sposób, aby mógł zostać zrealizowany optymistyczny scenariuszrozwoju Radomia. Formułowano je tak, aby mogła wypełnić się wizja rozwoju miasta, abyRadom w jak najkrótszej perspektywie czasowej stał się „Biegunem WzrostuPołudniowego Mazowsza”.WIZJA ROZWOJU MIASTA:RADOM BIEGUNEM WZROSTU POŁUDNIOWEGO MAZOWSZAPatrząc na mapę województwa mazowieckiego wyraźnie widać, Ŝe w kierunku napołudnie od Warszawy, która leŜy mniej więcej w centrum regionu, zlokalizowane jesttylko jedno duŜe miasto – Radom. Jak juŜ podkreślano kilkakrotnie w poniŜszymdokumencie, Radom zlokalizowany jest w mniej więcej równej odległości (średnio około105 km) od czterech miast wojewódzkich. W tym uśrednionym promieniu 105 km odcentrum miasta nie ma juŜ Ŝadnych innych ośrodków miejskich mogących stanowićkonkurencję dla Radomia. Wydaje się więc, Ŝe sytuacja ta, w połączeniu z faktem,Ŝe Radom połoŜony jest na skrzyŜowaniu dwóch niezwykle istotnych w skali krajowej,a nawet europejskiej dróg (droga krajowa nr 7 i droga krajowa nr 12) powinna w istotnysposób sprzyjać rozwojowi miasta. Ponadto warto dodać, Ŝe Radom jest 14 podwzględem liczby ludności miastem w Polsce, nie będąc przy tym miastem wojewódzkim.Te cechy, jak takŜe inne opisane szerzej w części diagnostycznej (np. dobrzewykształcone społeczeństwo, charakteryzujące się ogólną zaradnością i wysokimstopniem przedsiębiorczości), stanowią o bardzo duŜym potencjale miasta. Potencjale,który odpowiednio wykorzystany powinien uczynić z miasta bardzo silny ośrodeko znaczeniu regionalnym. Ośrodek, który ma szansę wytworzyć zwartą strefę własnegooddziaływania, gdzie będzie mógł skutecznie konkurować o zasoby (nowychmieszkańców, pracowników, inwestycje) z innymi miastami.Czerpiąc ze swojego potencjału, swojej odrębności, swoich atutów, ale takŜe siłąrzeczy wykorzystując związki z Warszawą, Radom powinien dąŜyć do sytuacji, w której83

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”będzie on ośrodkiem przyciągającym zarówno mieszkańców jak i inwestorów. JegopołoŜenie świetnie predestynuje go do pełnienia roli „stolicy” południowej częściwojewództwa mazowieckiego, do pełnienia roli „Bieguna Wzrostu PołudniowegoMazowsza”. Działania podejmowane w ramach realizacji Strategii powinny byćnakierowane właśnie na realizację takiej wizji.Warunkiem osiągnięcia kaŜdej wizji jest zaangaŜowanie, determinacjai profesjonalizm osób odpowiedzialnych za realizację poszczególnych zadań określonychw Strategii. KaŜda z tych osób powinna mieć świadomość i poczucie misji.Według internetowego wydania Słownika Języka Polskiego PWN, misja jest to„waŜne odpowiedzialne zadanie do spełnienia”. W ten właśnie sposób jest tu rozumianamisja rozwoju miasta Radom. Jest to waŜne odpowiedzialne zadanie, jakie mają dospełnienia władze lokalne.MISJA ROZWOJU MIASTA:Tworzenie warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego Radomia w oparciuo potencjał miasta – przyjazna polityka władz lokalnychLokalne władze samorządowe mają ograniczone moŜliwości bezpośredniegooddziaływania na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego. Dlatego właśnie ich działaniapowinny koncentrować się na tworzeniu warunków sprzyjających dynamicznemurozwojowi miasta. Działania te powinny w jak największym stopniu wykorzystywaći bazować na naturalnym potencjale rozwojowym miasta.MoŜna powiedzieć, Ŝe takie działania mające na celu tworzenie dogodnychwarunków rozwojowych są swojego rodzaju przejawem przyjaznej polityki władzlokalnych. Stąd teŜ w skrócie, misją, czyli waŜnym, odpowiedzialnym zadaniem jakie stoiprzed władzami Radomia, jest prowadzenie przyjaznej polityki prorozwojowej.84

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”10. CELE ROZWOJU MIASTAPodobnie jak diagnoza czy analiza SWOT, takŜe cele rozwoju Radomia zostaływyznaczone w podziale na trzy sfery:- społeczną,- gospodarczą,- przestrzenno-ekologiczną.Dzięki takiemu rozwiązaniu wyznaczone cele mają silne oparcie w diagnoziestopnia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta. Ponadto były one formułowane tak,aby ich realizacja pozwoliła wykorzystać szanse i maksymalnie zneutralizować zagroŜeniarozwojowe stojące przed Radomiem.U podstaw niniejszego opracowania leŜało załoŜenie, Ŝe ma to być:- Dokument określający cele i kierunki, ale nie wskazujący jedynej sztywnieokreślonej ścieŜki rozwoju, wytyczonej precyzyjnie i nie uznającej kompromisu.- Dokument pozwalający władzom miasta, zmierzać ku wyznaczonym celom, jednakzostawiający im duŜy stopień swobody.- Dokument moŜliwie najbardziej funkcjonalny.- Dokument, który dzięki swojej konstrukcji ma zachowywać aktualnośći uniwersalizm przez dłuŜszy okres czasu (zaplanowany z długą perspektywączasową).- Dokument, który będzie pozwalał władzom miasta w duŜo szerszym stopniudostosowywać aktualną politykę lokalną ośrodka miejskiego do aktualniepanujących i zmieniających się szybciej niŜ raz na 12 lat warunków zewnętrznych.- Dokument dający moŜliwość szybkiego reagowania na zaistnienieniespodziewanych, gwałtownych czynników zewnętrznych.- Dokument pozwalający modyfikować politykę rozwojową miasta w zaleŜności odstopnia osiągnięcia załoŜonego pierwotnie celu.- Dokument dający podstawę do realizacji szerszego spektrum projektów z róŜnychdziedzin Ŝycia mieszkańców, czy ze sfery gospodarczej, niŜ to ma miejscew przypadku tradycyjnych opracowań tego typu.Ma to być dokument stwarzający moŜliwości, a nie ograniczający wybór.Stąd teŜ nie zdecydowano się w tym miejscu na wskazywanie konkretnychdziałań. Zostały jedynie określone cele strategiczne, kierunkowe i operacyjne.Szczegółowe działania stanowiące narzędzie realizacji niniejszej Strategii zapisanesą i zapisywane będą w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Miasta Radom – dokumencieuchwalanym przez Radę Miasta Radomia. Działania te będą musiały być zgodne z celamiStrategii. Gwarantem takiej sytuacji niniejszy dokument czyni Prezydenta Miasta85

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Radomia, pełniącego nadzór nad działaniami Zespołu ds. WdraŜania Strategii 19 .Wymieniony Zespół będzie miał za zadanie przygotowywanie i aktualizację kolejnychwersji Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Miasta Radom, co da pewność, Ŝe zapisywanew nim projekty będą po pierwsze zgodne z zapisami Strategii, a po drugie będą słuŜyłyskutecznemu wypełnieniu jej załoŜeń.W strukturze niniejszego dokumentu znajdą się jednak mimo wszystko zapisykonkretyzujące w duŜym stopniu większość z wymienionych poniŜej celów rozwojowychmiasta. Funkcję taką będą spełniały cztery substrategie (w zakresie transportu, kultury,inwestycji i promocji) stanowiące załącznik do Strategii Rozwoju Miasta Radom na lata2008-2020.PoniŜej zaprezentowano poszczególne cele Strategii przyporządkowaneposzczególnym sferom, w których przeprowadzano analizy.19 Funkcję tą moŜe pełnić Wydział Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta, funkcjonujący juŜ w strukturzeUrzędu Miasta w Radomiu.86

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”10.1. Sfera społecznaW planach rozwojowych Radomia sfera społeczna zajmuje szczególną pozycję.Jest to związane przede wszystkim z wysoką liczbą mieszkańców miasta, którzyjednocześnie stanowią jeden z podstawowych zasobów i atutów miasta. Dlatego właśniedziałania prospołeczne są niezwykle istotne dla dalszego dynamicznego rozwoju ośrodka.Cel strategiczny w sferze społecznej zakłada poprawę warunków Ŝyciamieszkańców poprzez prowadzenie efektywnej polityki społecznej.Realizacja tego załoŜenia po pierwsze będzie miała wpływ na obecnychmieszkańców miasta, ale takŜe na mieszkańców potencjalnych i wreszcie na inwestorów.Poprawa warunków Ŝycia wpłynie na postrzeganie miasta, przez wszystkie wymienionegrupy. Radom awansuje w klasyfikacji miast w kategorii atrakcyjności osiedleńczej, aletakŜe inwestycyjnej, poniewaŜ dobra jakość Ŝycia jest takŜe jednym z istotnychczynników lokalizacji nowych przedsiębiorstw, firm, inwestorów.Dla zrealizowania celu strategicznego wyznaczonych zostało 6 celów kierunkowych(zaprezentowanych w poniŜszej tabeli). Cele te zostały skonstruowane tak, aby z jednejstrony wykorzystać szanse rozwoju miasta, a z drugiej strony zniwelować zagroŜenia.Ponadto osiągnięcie kaŜdego z nich wpłynie korzystnie na poprawę warunków Ŝyciamieszkańców. Za najwaŜniejsze dla dalszego dynamicznego rozwoju miasta uznano:- Aktywną walkę z bezrobociem – bezrobocie jest bardzo istotnym problememz jakim od lat zmagają się władze Radomia. Jest to problem zarówno społecznyjak równieŜ gospodarczy. Wyeliminowanie go lub znaczące zredukowanie wpłyniekorzystnie na jakość Ŝycia społeczności lokalnej. Mniejsze bezrobocie to mniejszyproblem z patologiami społecznymi, mniejsze środki wydawane przez miasto napomoc społeczną, wyŜsze średnie dochody społeczności, co za tym idzie wyŜszewydatki skutkujące przyrastającym oŜywieniem gospodarczym.- Wspieranie przedsiębiorczości – małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią w chwiliobecnej motor napędowy gospodarek na całym świecie. Radom charakteryzuje sięwysokimi wskaźnikami przedsiębiorczości mieszkańców, co stanowi istotną szansędla Radomia na rozwój. Jest to cecha, którą warto i naleŜy wspierać, tak byprzynosiła jak największe efekty. SłuŜyć temu mają zapisane poniŜej celeoperacyjne.- Wspieranie rozwoju turystyki i kultury – jeśli chodzi o kulturę, Radom marelatywnie wysoki potencjał w tym zakresie, w związku z czym działaniawynikające z zapisów Strategii mają przede wszystkim mieć na celu rozwijanieobecnej bazy kulturalnej, poprzez na przykład rozszerzenie kalendarza wydarzeńkulturalnych. W przypadku turystyki sprawa jest bardziej skomplikowana,poniewaŜ Radom nie jest obecnie ośrodkiem turystycznym. Działania nakierowanena rozwój tej gałęzi gospodarki powinny polegać głównie na rozbudowieniewystarczającej w tej chwili infrastruktury noclegowej i sportowej. Szczególnynacisk powinien zostać połoŜony na obiekty o podwyŜszonym standardzie, takie,które mogłyby obsługiwać ruch w zakresie turystyki biznesowej. Realizacja tego87

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”celu równieŜ przyczyni się do poprawy warunków Ŝycia w mieście, zwłaszcza jeślichodzi o rozwój oferty kulturalnej Radomia.- Rozbudowę i tak juŜ dobrze funkcjonującego systemu edukacji – miasto powinnopodejmować działania mające na celu poprawę poziomu wykształceniamieszkańców, między innymi poprzez poprawę warunków nauczania (bazaedukacyjna – budynki), poniewaŜ wysoko wykształceni mieszkańcy to wysokiejjakości kadra pracownicza, która jest zasobem poszukiwanym w czasach gdygospodarka powoli ewoluuje w kierunku gospodarki opartej na wiedzy.- Wspieranie infrastruktury opieki zdrowotnej i pomocy społecznej – działania temają na celu zapewnienie podstawowych potrzeb bytowych społeczności lokalnej.Zrealizowanie tego celu przyczyni się wydatnie do podniesienia jakości Ŝyciaw mieście. Nie są to przedsięwzięcia spektakularnie zwiększające atrakcyjnośćmiasta, ale są one niezbędne do wykonania. Jest to swojego rodzaju podstawafunkcjonowania miasta. Są to usługi publiczne, które naleŜy zorganizowaći zapewnić do nich dostęp mieszkańcom niejako w pierwszej kolejności. Jest torozwijanie bazy, na której budowany będzie dalszy wzrost.- Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców Radomia i odwiedzających miasto gości –poczucie bezpieczeństwa jest kolejnym elementem składającym się na warunkiŜycia w mieście. Celem władz powinno być dąŜenie do sytuacji, w której przedewszystkim mieszkańcy Radomia będą się czuli bezpieczni we własnym domu.Poczucie zagroŜenia wprowadza bowiem niepokój, który nie sprzyja rozwojowi, awręcz go ogranicza. Miasta, w którym ich mieszkańcy czują się bezpiecznie, adodatkowo potwierdzają to statystyki policyjne, są postrzegane jako bardziejatrakcyjne, zarówno osiedleńczo jak równieŜ inwestycyjnie.- Zagadnienia związane z promocją miasta zostaną szerzej poruszone w substrategiidotyczącej tej właśnie kwestii. W tym miejscu warto zauwaŜyć, Ŝe potencjalnymiodbiorcami działań promocyjnych miasta mają być mieszkańcy, mali i średniprzedsiębiorcy oraz takŜe duŜe korporacje międzynarodowe. Przekaz promocyjnybędzie miał więc na celu promowanie dobrych warunków do Ŝycia, dobrychwarunków do zakładania biznesu oraz dobrych warunków do inwestowania, jakiepanują i mają potencjalnie panować w Radomiu w wyniku realizacji niniejszejStrategii.88

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Cel strategiczny - Poprawa warunków Ŝycia mieszkańców poprzez prowadzenie efektywnej politykispołecznejCele operacyjneCele kierunkoweCel 1Aktywna polityka władzw zakresie ograniczaniabezrobocia i wspieraniaprzedsiębiorczościCel 2Wspieranie rozwojuturystyki, kultury i sportuCel 3Poprawa jakości kadrgospodarki poprzezrozbudowę systemuedukacjiCel 4Wspieranie przyjaznejmieszkańcominfrastruktury ochronyzdrowia oraz pomocyspołecznejCel 5Poprawa bezpieczeństwamieszkańców orazodwiedzających miastogości- Współpraca samorządu ze sferą naukową i przedsiębiorstwamiw zakresie planowania przyszłych zasobów kadrowych;- Stworzenie inkubatora przedsiębiorczości jako instytucjiwspierającej wzrost samozatrudnienia wśród osób bezrobotnych,w tym absolwentów;- Integracja działań miasta z gminami sąsiednimi w zakresieprzeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji zawodowej osóbbezrobotnych;- Nawiązanie i pogłębianie współpracy w zakresie rozwojugospodarczego z sąsiednimi gminami.- Rozbudowa i wsparcie bazy turystycznej, w tym bazy noclegowejo wysokim standardzie i bazy sportowej;- Promocja i rozwój instytucji kultury;- Rewitalizacja zabytkowych obszarów miasta;- Wzbogacenie oferty imprez o zasięgu ogólnopolskimi międzynarodowym.- Wspieranie inwestycji w zakresie poprawy infrastruktury szkół iprzedszkoli;- Powołanie i wspieranie rozwoju Państwowej WyŜszej szkołyZawodowej;- Wspieranie instytucji szkoleniowo-doradczych działających narzecz aktywizacji osób bezrobotnych, w tym absolwentów;- Opracowanie i wdroŜenie programów aktywizujących młodzieŜ.- Opracowanie programu polityki prorodzinnej i wspierania kobiet narynku pracy;- Wspieranie rozwoju instytucji opieki nad dziećmi, w tym Ŝłobkówi przedszkoli;- Opracowanie programów naprawczych w sferze społecznej;- Inwestycje w zakresie rozbudowy infrastruktury i wyposaŜeniajednostek słuŜby zdrowia, w tym jednostek specjalistycznych;- Poprawa bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci i młodzieŜy poprzezutworzenie gabinetów medycznych w szkołach, przedszkolachi Ŝłobkach;- Tworzenie ośrodków wsparcia, w tym w szczególności dla osóbstarszych;- Wspieranie tworzenia ośrodków i form spędzania wolnego czasudla dzieci i młodzieŜy;- Kształtowanie postaw prozdrowotnych, w tym wspieranie rozwojuinfrastruktury sportu i rekreacji.- Rozbudowa systemu monitoringu wizyjnego miasta;- Inwestycje w rozwój kadr odpowiedzialnych za bezpieczeństwow mieście;- Rozbudowa infrastruktury i wyposaŜenia jednostekodpowiedzialnych za bezpieczeństwo w mieście;- Opracowanie programu ograniczania przestępczości;- Integracja działań słuŜb porządkowych i ratowniczych.89

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Cel 6Promocja miasta- Promocja Radomia skierowana do mieszkańców miasta (obecnychi potencjalnych);- Promocja Radomia skierowana do MŚP;- Promocja Radomia skierowana do duŜych inwestorów krajowychi zagranicznych.90

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”10.2. Sfera gospodarczaW sferze gospodarczej celem strategicznym omawianego dokumentu jest –stymulowanie rozwoju gospodarczego miasta jako południowego bieguna wzrostuwojewództwa mazowieckiego. W zapisie tym określa się pozycję jaką potencjalniezajmuje w województwie mazowieckim Radom. Dalsze cele operacyjne i kierunkowe,stanowiące rozwinięcie celu strategicznego mają za zadanie przede wszystkimumacnianie pozycji gospodarczej miasta, tak, by faktycznie, a nie tylko z załoŜenia, byłoono biegunem wzrostu.Kładzie się tu nacisk na wspieranie i rozwijanie w mieście działalnościinnowacyjnej i gałęzi gospodarki wykorzystujących nowoczesne technologie. Jest toodbicie trendów ogólnoświatowych. W chwili obecnej konkurencyjność poszczególnychgospodarek wynika ze stopnia ich innowacyjności. Z innowacyjnością ściele powiązanejest wykorzystywanie nowoczesnych technologii, będących źródłem powstania bądźefektem opracowania innowacyjnych rozwiązań. Chcąc budować gospodarkę, zarównow skali lokalnej jak i szerszej, mogącą swobodnie konkurować na rynkach światowychnaleŜy przystosowywać ją do panujących tam warunków, właśnie poprzez rozwójinnowacji i zastosowanie nowoczesnych rozwiązań produkcyjnych. Warto dodać, Ŝeu podstaw innowacyjności leŜy dobrze rozwinięte szkolnictwo wyŜsze, współpraca międzyśrodowiskami naukowym i biznesowym oraz rozwinięta baza naukowo-badawcza,badawczo-rozwojowa. Wszystkie te elementy ujęte są w przedstawionych poniŜej celachoperacyjnych.W sferze gospodarczej Radomia kluczowe jest takŜe wspieranie rozwoju małychi średnich przedsiębiorstw, a takŜe pogłębianie rozwoju przedsiębiorczości wśródmieszkańców. Jak juŜ wielokrotnie wspominano naturalna przedsiębiorczość mieszkańcówmiasta jest szalenie waŜnym atutem, stanowiącym istotną szansę rozwojową dlaRadomia. W związku z tym władze lokalne powinny dołoŜyć wszelkich starań abyrozwijać, wzmacniać i wykorzystywać ten potencjał, wykorzystując w tym celu wszystkiedostępne środki, takie jak na przykład róŜnego rodzaju instytucje otoczenia biznesu.Dla budowania potencjału gospodarczego miasta waŜne jest takŜe wspieraniei stymulowanie konkurencyjności lokalnych podmiotów gospodarczych, poniewaŜpomijając fakt, Ŝe powinno ich być jak najwięcej, to muszą one równieŜ charakteryzowaćsię jak najwyŜszym potencjałem, jakością, konkurencyjnością. Jest to konieczne abymogły skutecznie rywalizować na rynku regionalnym, krajowym, czy nawetmiędzynarodowym.Ostatni, choć nie najmniej istotny cel kierunkowy zaprogramowany w poniŜszymdokumencie wskazuje na konieczność stworzenia przyjaznych i przejrzystych strukturadministracji samorządowej w oparciu o nowoczesne narzędzia informatycznei komunikacyjne. Cel taki wpisuje się bardzo dobrze w misję rozwoju miasta, w którejnacisk połoŜono na konieczność tworzenia dogodnych warunków dla rozwoju. Tymczasemw wielu przypadkach urząd, administracja publiczna, czy samorządowa jest czynnikiem wsposób skuteczny utrudniającym prowadzenie działalności gospodarczej. W wielu91

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”przypadkach administracja niczego nie ułatwia, a tylko utrudnia i opóźnia przebieg spraw.Realizacja omawianego celu pozwoli na wyeliminowanie trudności z obsługą w urzędziejako czynnika ograniczającego rozwój.Cel strategiczny – Stymulowanie rozwoju gospodarczego miasta jako południowego biegunawzrostu województwa mazowieckiegoCele operacyjneCele kierunkoweCel 1Wspieranie rozwojuinnowacjiw mieście oraz pogłębianierozwoju przedsiębiorczościCel 2Poprawa konkurencyjnościradomskich firm na tleregionu i krajuCel 3Stworzenie przejrzystychi przyjaznych strukturadministracji samorządowejw oparciu o nowoczesnenarzędzia informatycznei komunikacyjne- Wzmocnienie potencjału infrastruktury badawczorozwojowej;- Wspieranie inwestycji w przedsiębiorstwa chcące wdraŜaći wytwarzać innowacyjne produkty i/lub usługi- Wspieranie instytucji otoczenia biznesu;- Promocja zewnętrznych źródeł finansowaniaprzedsiębiorstw, w tym zwłaszcza funduszy strukturalnychUE;- Promocja miasta jako miejsca przyjaznego dlaprowadzenia działalności gospodarczej.- Wspieranie współpracy jednostek naukowych ze sferąprzedsiębiorstw;- Zapewnienie małym i średnim przedsiębiorstwom dostępudo informacji o nowych technologiach.- Rozwój dostępu do sieci szerokopasmowych na tereniemiasta;- Wprowadzenie systemu e-usług dla mieszkańcówi przedsiębiorców;- Zwiększenie kompetencji kadry urzędniczej.92

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”10.3. Sfera przestrzenno-ekologicznaZagadnienia przestrzenno-ekologiczne w zakresie celów rozwojowych miastawarto jest potraktować osobno. O ile bowiem kwestie środowiskowe są niezwykle istotne,to jednak mimo wszystko stanowią w tym miejscu w większym stopniu tło rozwoju.Stanowią istotny element, który naleŜy brać pod uwagę przy planowaniu poszczególnychprzedsięwzięć, ale jednak rozwój miasta ma się odbywać z uwzględnieniem walorówśrodowiskowych, a nie dzięki tym walorom.Cel strategiczny w sferze przestrzenno-ekologicznej główny nacisk kładzie nawytworzenie silnych powiązań funkcjonalnych i przestrzennych pomiędzy Radomiema gminami leŜącymi w jego obszarze oddziaływania, tak, aby tereny te stanowiły spójnącałość. ZałoŜenie to, odpowiednio uszczegółowione celami kierunkowymi i operacyjnymima pozwolić na utworzenie oraz zapewnić sprawne i skuteczne funkcjonowanie„Radomskiemu Regionalnemu Obszarowi Metropolitalnemu”. Jest to takŜe zapis, dziękirealizacji którego, Radom, jako biegun wzrostu, będzie mógł w większym stopniuoddziaływać na swoje otoczenie.Podstawą działań w zakresie polityki przestrzennej miasta jest realizacja celówzwiązanych z rozwojem infrastruktury transportowej miasta. Traktuje o tym bezpośredniodrugi cel kierunkowy – zwiększenie dostępności komunikacyjnej miasta i poprawa układukomunikacyjnego. Cel ten ma zostać osiągnięty dzięki realizacji poszczególnychz zaprogramowanych celów operacyjnych.:- Opracowaniu i wdroŜeniu kompleksowej koncepcji rozwoju transportu w ramach„Radomskiego Regionalnego Obszaru Metropolitalnego” (ze szczególnymuwzględnieniem systemu komunikacji publicznej);- Poprawie jakości infrastruktury drogowej w Radomiu;- Usprawnieniu układu komunikacyjnego Radomia ze szczególnym uwzględnieniemwyprowadzenia ruchu tranzytowego z centrum miasta;- Budowie cywilnego lotniska pasaŜerskiego o znaczeniu regionalnym.Więcej informacji na temat działań z zakresu transportu zawiera substrategiatransportowa stanowiąca załącznik niniejszego dokumentu.W efekcie wykonania powyŜej przytoczonych załoŜeń w znaczącym stopniuwzrośnie takŜe jakość Ŝycia w Radomiu, a przez to takŜe jego atrakcyjność osiedleńczai inwestycyjna. Jak więc widać, realizacja celów sfery przestrzennej wspomaga realizacjęcelów pozostałych dwóch sfer.Widać to jeszcze dokładniej na przykładzie pierwszego celu kierunkowego, któryzakłada – zwiększenie atrakcyjności osiedleńczej miasta oraz funkcjonalneuporządkowanie przestrzeni miejskiej. Jest on więc w pełni kompatybilny z celemstrategicznym sfery społecznej, poniewaŜ zakłada działania, dzięki którym Radom będzielepszym miejscem do Ŝycia.93

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Cel ten ma być osiągnięty między innymi poprzez:- Uporządkowanie funkcjonalne przestrzeni miejskiej, czego przejawem będziewyprowadzenie funkcji rolniczych z centrum na obrzeŜa miasta.- Rewitalizację zabytkowych i najbardziej zaniedbanych obszarów miasta.- Wyrównanie dysproporcji w nasyceniu miasta komunalną infrastrukturą sieciową.- Uporządkowanie gospodarki zasobami mieszkalnictwa komunalnego,ze szczególnym uwzględnieniem wyprowadzenia mieszkań komunalnychz centrum miasta.Cel kierunkowy dotyczący środowiska przyrodniczego przewiduje – wspieranieinicjatyw proekologicznych, poprawiających jakość środowiska i bezpieczeństwoekologiczne. Z załoŜenia zapis ten, jak takŜe zapisy poszczególnych celów operacyjnych,miał się charakteryzować duŜym stopniem ogólności, tak, aby moŜliwe było (w myślStrategii) podejmowanie jak najszerszych działań mających na celu poprawianie jakościśrodowiska. Nie skupiano się szczegółowo na tych zapisach, poniewaŜ, jak wspomniano,ekologia nie jest celem rozwoju miasta, ani nie jest nawet środkiem do osiągnięcia tegocelu. Przedstawione cele zaprojektowano równieŜ tak, aby były one zgodne z celamiProgramu Ochrony Środowiska dla Miasta Radomia na lata 2005-2012. Dzięki temuzapisy Strategii nie ograniczają w Ŝaden sposób moŜliwości skutecznego wprowadzaniaw Ŝycie Programu Ochrony Środowiska.Cel strategiczny – W zakresie komunikacyjnym i funkcjonalnym stworzenie silnych powiązań subregionalnychmiędzy Radomiem i gminami znajdującymi się w obszarze jego oddziaływania tak abytworzyły one spójną całość z uwzględnieniem walorów środowiskowych i turystycznychCele operacyjneCele kierunkoweCel 1 – Zwiększenieatrakcyjności osiedleńczejmiasta oraz funkcjonalneuporządkowanie przestrzenimiejskiej- Opracowanie spójnej polityki przestrzenneji infrastrukturalnej miasta obejmującej zwłaszczawyprowadzenie funkcji przemysłowych i rolniczychz centrum na obrzeŜa miasta;- Rewitalizacja zabytkowych i najbardziej zaniedbanychobszarów miasta (wyznaczonych w Lokalnym ProgramieRewitalizacji);- Wyrównanie dysproporcji w nasyceniu miasta komunalnąinfrastrukturą sieciową (sieci: wodociągowa, kanalizacyjna,gazowa, ciepłownicza);- Uporządkowanie gospodarki zasobami mieszkalnictwakomunalnego, ze szczególnym uwzględnieniemwyprowadzenia mieszkań komunalnych z centrum miasta(przede wszystkim ze starówki).94

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Cel 2 – Zwiększeniedostępności komunikacyjnejmiasta i poprawa układukomunikacyjnegoCel 3 – Stworzenie systemuzarządzania terenamiinwestycyjnymi w granicachmiasta a takŜe na obszarze„Radomskiego RegionalnegoObszaru Metropolitalnego”Cel 4 – Wspieranie inicjatywproekologicznych,poprawiających jakośćśrodowiska i bezpieczeństwoekologiczne- Opracowanie i wdroŜenie kompleksowej koncepcji rozwojutransportu w ramach „Radomskiego Regionalnego ObszaruMetropolitalnego” (ze szczególnym uwzględnieniemsystemu komunikacji publicznej);- Poprawa jakości infrastruktury drogowej w Radomiu;- Usprawnienie układu komunikacyjnego Radomia zeszczególnym uwzględnieniem wyprowadzenia ruchutranzytowego z centrum miasta;- Budowa cywilnego lotniska pasaŜerskiego o znaczeniuregionalnym.- Stworzenie Stowarzyszenia Jednostek SamorząduTerytorialnego zrzeszającego gminy wchodzące w jegoskład, którego celem byłoby pozyskiwanie nowychinwestorów w oparciu o wspólnie zarządzane zasobyterenów inwestycyjnych poszczególnych członkówStowarzyszenia;- Stworzenie jednolitego systemu informacji przestrzennejdla Radomia i „Radomskiego Regionalnego ObszaruMetropolitalnego”, zawierającego informacje o dostępnychobszarach inwestycyjnych;- Stworzenie w strukturze Urzędu Miasta Radom jednostkiodpowiedzialnej za pozyskiwanie na terenie miasta nowychterenów inwestycyjnych, ze szczególnym uwzględnieniemwykupu i przekształcania terenów obecniewykorzystywanych rolniczo. Jednostki zbierającejinformacje na temat terenów, stanowiących własnośćkomunalną, jak takŜe prywatną, które mogą byćprzeznaczone pod inwestycje.- Poprawa jakości wód i stosunków wodnych w mieście;- Poprawa jakości powietrza atmosferycznego w mieście;- Poprawa warunków akustycznych w mieście;- Ochrona terenów o szczególnym znaczeniu i walorachprzyrodniczych;- Realizacja programu kompleksowego systemu gospodarkiodpadami;- Zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródełodnawialnych;- Zmniejszenie zuŜycia energii.95

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”11. WDRAśANIE I ZARZĄDZANIE11.1. System wdraŜaniaStrategia Rozwoju Miasta Radom jest dokumentem, którego zadaniem jestokreślenie kierunków rozwoju miasta w wieloletniej, długoterminowej perspektywie.Dzięki realizacji załoŜonych celów strategicznych, kierunkowych i operacyjnych Radomma szansę stać się bardzo silnym społecznie i gospodarczo ośrodkiem miejskim,równowaŜącym dysproporcje rozwojowe pomiędzy Warszawą a pozostałą częściąwojewództwa mazowieckiego. MoŜe stać się miastem, o uporządkowanej przestrzeni,sprawnie działającej komunikacji, miastem zapewniającym doskonałe warunki do Ŝycia,pracy, nauki i wychowywania dzieci. Miastem przyjaznym dla małych i średnichprzedsiębiorców, ale takŜe miejscem zapewniającym dogodne warunki do funkcjonowaniaduŜym firmom, zarówno z kapitałem obcym jak i rodzimym. Radom ma szansę wypełnićwizję rozwoju i stać się Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza.Gwarantem osiągnięcia tych celów jest sekwencja działań składająca się na cyklzarządzania realizacją strategii. Cykl ten obejmuje takie etapy jak:- wdraŜanie;- monitorowanie i ewaluacja;- aktualizowanie.Mając na uwadze efektywne i sprawne wdroŜenie Strategii oraz skuteczneosiągnięcie załoŜonych w tym dokumencie celów, powołany zostanie w strukturze UrzęduMiasta specjalny Zespół ds. WdraŜania Strategii 20 . Zespół ten będzie się składałz kluczowych pracowników Urzędu Miasta, specjalistów z poszczególnych dziedzin (będąto pracownicy Urzędu lub spółek miejskich), przedstawicieli mieszkańców i środowiskbiznesowych. Zespół ten będzie odpowiadał za zarządzanie, koordynowanie i kontrolęprawidłowego przebiegu poszczególnych działań mających na celu realizację Strategii. Dojego zadań będzie naleŜało takŜe przeprowadzanie ewaluacji wszystkich projektów.Nadzór nad pracami zespołu będzie sprawował Prezydent Miasta Radomia.Ponadto zadaniem zespołu wdraŜającego dokument powinno być dbanie o to, abydziałania mające być zrealizowane w ramach Strategii były za kaŜdym razem ujętew wieloletnich programach inwestycyjnych Radomia.W procesie realizacji Strategii waŜną rolę odgrywa takŜe Rada Miasta, którejzadaniem jest uchwalanie dokumentów szczegółowych (polityk i programówoperacyjnych), które mają słuŜyć realizacji Strategii. Czynności te są podejmowanejednak tylko w przypadku zaistnienia uzasadnionej konieczności i w ścisłej współpracyz zespołem wdraŜającym.20 Funkcję tą moŜe pełnić Wydział Projektów Strukturalnych i Strategii Miasta, funkcjonujący juŜ w strukturzeUrzędu Miasta w Radomiu.96

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”11.2. Monitorowanie i ocenaPodstawę systemu monitorowania stopnia realizacji Strategii stanowić będzieokresowa ocena, przeprowadzana przez zespół wdraŜający raz na kwartał. Wyniki ocenyprezentowane będą na cokwartalnych spotkaniach zespołu zarządzającego poświęconychtemu zagadnieniu.W celu wyeliminowania problemu dezaktualizowania się załoŜeń i celów Strategii 21konieczne jest wprowadzenie systemu monitoringu, ściśle związanego z systememewaluacji.WaŜnym działaniem słuŜącym zwiększeniu szans na powodzenie realizacji załoŜeńStrategii jest uspołecznienie procesu jej wykonania. Faktem jest, Ŝe pełnaodpowiedzialność za realizację Strategii Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020spoczywa na władzach miasta, jednakŜe naleŜy pamiętać, Ŝe korzyści wynikającez wypełnienia załoŜeń i celów dokumentu będą odczuwały wszystkie grupy społecznei gospodarcze. Dlatego teŜ naleŜy dąŜyć do sytuacji, w której do realizacji poszczególnychelementów Strategii (chociaŜby jedynie w celach konsultacyjnych) angaŜowani byliprzedstawiciele mieszkańców miasta, przedstawiciele przedsiębiorców, przedstawicieleorganizacji pozarządowych, instytucji kultury, edukacji, sportu, czy środowiskanaukowego. Wiele z postawionych przed miastem celów będzie zdecydowanie łatwiejosiągnąć, jeśli przy ich realizacji zaistnieje współpraca między Urzędem Miastai poszczególnymi zainteresowanymi środowiskami. Strategia nie ma być narzędziem,dzięki któremu po upływie czasu kadencji będzie moŜna rozliczyć władze. Strategia mabyć dokumentem słuŜącym dobru wspólnemu wszystkich obywateli miasta, a jejrealizacja ich wspólnym interesem.Narzędziami słuŜącymi uspołecznieniu procesu realizacji Strategii mogą byćprzykładowo:- odbywające się regularnie (na przykład dwa razy w roku) spotkaniaz przedstawicielami zespołu zarządzającego realizacją Strategii, na których byłybyomawiane zagadnienia związane z realizacją strategii;- ankiety przeprowadzane cyklicznie wśród mieszkańców, przedsiębiorcówi pozostałych środowisk, które mogą być zainteresowane realizacją konkretnychcelów Strategii;- specjalny serwis internetowy (wystarczy podstrona w serwisie Miasta) poświęconyprocesowi realizacji Strategii – rozwiązanie takie dawałoby moŜliwość wyraŜaniaopinii na temat poszczególnych projektów, czy teŜ całego procesu realizacjiStrategii;- cyklicznie ukazujące się w prasie lokalnej i regionalnej artykuły pełniące funkcjęsprawozdania z realizacji Strategii.21 Dezaktualizacja załoŜeń i celów Strategii moŜe wynikać ze:- zmieniających się warunków funkcjonowania podmiotów realizujących poszczególne projekty;- zmian prawodawstwa;- innych warunków i okoliczności mogących wpłynąć na zasadność podejmowanych działań.97

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”W wyniku uspołecznienia procesu realizacji Strategii zespół odpowiedzialny za jejwdroŜenie będzie uzyskiwał spływające systematycznie materiały, które następniepowinien wykorzystać przy ewaluacji dokumentu oraz przy wprowadzaniu ewentualnychzmian.11.3. Ewaluacja i aktualizacjaKolejne dwa, a jednocześnie ostatnie elementy cyklu zarządzania realizacjąStrategii to ewaluacja i aktualizacja.Ewaluacja słuŜy przede wszystkim sprawdzeniu skuteczności poszczególnychdziałań. Jeśli są one wykonywane skutecznie, to wyniki ich ewaluacji moŜna wykorzystaćw celach promocyjnych (promowanie osiągniętych sukcesów). Największe znaczenie majednak funkcja zapobiegawcza ewaluacji. Chodzi o to, Ŝe rzetelnie i regularnieprzeprowadzana ewaluacja moŜe wydatnie przyczynić się do zapobieganianiepowodzeniom w czasie realizacji poszczególnych projektów.W ramach procesu realizacji Strategii będą przeprowadzane oceny wykonaniaposzczególnych działań. Ewaluacje te będą przeprowadzane okresowo i retrospektywnie(ex post). Proces ewaluacji będzie dotyczył realizacji celów poszczególnych projektóworaz realizacji celów strategicznych samej Strategii.Jeśli w wyniku procesu monitorowania i ewaluacji zaistnieje potrzeba dokonaniazmian w zapisach Strategii, dopuszcza się wprowadzanie takich poprawek na bieŜącow matrycach logicznych poszczególnych projektów. Zmiany bardziej istotne, odnoszącesię do celów strategicznych, kierunkowych czy operacyjnych Strategii Rozwoju MiastaRadom ma prawo wprowadzać jedynie Rada Miasta. Decyzja taka ma formę uchwały,podejmowanej na wniosek zespołu wdraŜającego Strategię.* * *PowyŜej opisany mechanizm wdraŜania, monitorowania i oceny, ewaluacjii aktualizacji Strategii i zarazem procesu jej realizacji jest gwarantem osiągnięciazałoŜonych w dokumencie celów, realizacji wizji i misji rozwoju miasta.* * *Na koniec naleŜy przyjąć załoŜenie, Ŝe w wyniku skutecznego wdroŜenia StrategiiRozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020 osiągnięty zostanie opisany w dokumencieoptymistyczny scenariusz rozwoju miasta Radom.98

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”ZAŁĄCZNIKI:99

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”ZAŁĄCZNIK 1KONCEPCJA ROZWOJU TRANSPORTU MIASTA RADOMWe wcześniejszych rozdziałach niniejszego dokumentu dowiedziono,Ŝe zagadnienia związane z dostępnością komunikacyjną, połoŜeniem geograficznym,a tym samym zagadnienia związane z transportem mają fundamentalne znaczenie dladalszego rozwoju Radomia. Jak bowiem wykazano, połoŜenie geograficzne orazdostępność komunikacyjna są to jedne z największych atutów miasta. JednakŜe abywykorzystać wysoki w tym zakresie potencjał ośrodka, konieczne jest zintegrowanerozwijanie wszystkich form transportu i komunikacji. Stąd teŜ korzystnym byłobystworzenie spójnego planu rozwoju systemu transportowego miasta. Plan taki powinienprzede wszystkim identyfikować podstawowe problemy transportowe miasta orazwskazywać optymalne metody ich rozwiązania. Dokument powinien odnosić sięjednocześnie do zagadnień związanych z infrastrukturą jak takŜe z przewozem osób.W celu rzetelnego przygotowania takiego planu naleŜałoby wykonać szeregspecjalistycznych badań i ekspertyz. Niestety na potrzeby niniejszego dokumentu niebyło moŜliwe ich przygotowanie, w wyniku czego zostaną tu przedstawione przedewszystkim kierunki w jakim powinna zmierzać polityka transportowa miasta, a nieszczegółowa operacjonalizacja tych kierunków.Zasięg terytorialny planuZ prawnego punktu widzenia, ze względu na zakres kompetencji jednosteksamorządu terytorialnego, plan rozwoju transportu w Radomiu moŜe odnosić się jedyniedo obszaru znajdującego się w granicach administracyjnych miasta. Mimo to, plan takimając na uwadze potencjalną strefę oddziaływania miasta, czy nawet wręcz koncepcjęutworzenia „regionalnego obszaru metropolitalnego” („rom”), powinien obejmować swymzakresem takŜe jednostki, które mogą wejść w skład tego obszaru. Wstępnie określono,Ŝe powinny to być co najmniej gminy: Jastrzębia, Jedlnia, Jedlińsk, Orońsko, Pionki,Skaryszew, Wolanów. Stąd teŜ działania objęte planem powinny przede wszystkimskupiać się na rozwijaniu infrastruktury komunikacyjnej i komunikacji zbiorowejw granicach miasta, a jednocześnie dokument ten musi zawierać zapisy i propozycjerozwiązań w sferze inwestycyjnej oraz organizacyjnej wykraczających poza granicemiasta. Rozwiązania te powinny słuŜyć „poprawie przestrzennej spójności regionui wzmocnieniu efektów dyfuzji z metropolii do otoczenia regionalnego” 22 .22 Plan Rozwoju Transportu w Radomiu na lata 2005-2013100

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Transport w Radomiu – diagnoza stanu obecnegoCechy charakterystyczne miasta mające podstawowe znaczenie dla wyznaczaniakierunków rozwoju jego polityki transportowej zostały zaprezentowane wewcześniejszych rozdziałach poniŜszego dokumentu. W tym miejscu warto jednakprzedstawić syntetyczne ich zestawienie, swego rodzaju podsumowanie. Będzie to miałona celu uwypuklenie tych konkretnych cech miasta, które w opinii autorów powinnyw największym stopniu determinować i wpływać na kształt polityki transportowejRadomia.Pierwsza kwestia, to połoŜenie geograficzne. W tym zakresie najwaŜniejsze sąodległości dzielące miasto od najbliŜszych duŜych (wojewódzkich) miast, a przedewszystkim od Warszawy. Odległości te kształtują się w przedziale od 78 km w przypadkuKielc do 135 km w przypadku Łodzi. Pomimo, Ŝe do Kielc z Radomia jest najbliŜej,najsilniejsze powiązania występują między Radomiem, a Warszawą. Są one intensywnejuŜ w tej chwili, a polityka władz lokalnych, ale takŜe regionalnych, zmierza do jeszczewiększego ich wzmocnienia. Wydaje się, Ŝe jest to słuszna droga, poniewaŜ Warszawama największy potencjał społeczno-gospodarczy w Polsce i intensyfikacja powiązań z tymmiastem moŜe przynieść najwięcej korzyści. Z drugiej jednak strony, Radom nie powinienograniczać się tylko do wykorzystywania potencjału Warszawy. Potencjał tenw połączeniu ze znaczącymi zasobami wewnętrznymi Radomia powinien być solidną baządo wytworzenia własnej silnej strefy oddziaływań, na bazie której mógłby zostaćzorganizowany Radomski Regionalny Obszar Metropolitalny.Polityka transportowa Radomia w duŜym stopniu musi być zdeterminowanafaktem, Ŝe Radom jest bardzo waŜnym węzłem komunikacyjnym o znaczeniuregionalnym. Miasto leŜy na skrzyŜowaniu dwóch dróg krajowych: drogi krajowej nr 7Gdańsk-Kraków (trasy łączącej Europę Północną z Adriatykiem) i drogi krajowej nr 12Poznań-Lublin (trasy stanowiącej najkrótsze połączenie pomiędzy Berlinem, a Kijowem).Drogi te wyznaczają kierunki ruchu tranzytowego w Radomiu (tj. kierunek: północ– południe: Warszawa – Radom – Kielce – Kraków oraz wschód – zachód: Łódź – Radom– Lublin). Mają one takŜe wpływ na przebieg i charakter dróg i ulic zlokalizowanychw granicach miasta, które muszą łączyć w sobie dwie funkcje – obsługa ruchutranzytowego i obsługa ruchu lokalnego.Pozostałe kierunki ruchu w Radomiu mają charakter regionalny i są wyznaczaneprzez ruch docelowy generowany przez Radom.Sieć drogowa obsługująca połączenia międzynarodowe i regionalne Radomia tooprócz wymienionych wcześniej dróg krajowych nr 7 i nr 12, takŜe:- droga krajowa nr 9 – Rzeszów – Radom;- droga wojewódzka nr 737 – Radom – Kozienice;- droga wojewódzka nr 740 – Radom – Przytyk;- droga wojewódzka nr 744 – Radom – Starachowice.101

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”W granicach miasta kontynuację wymienionych dróg stanowią następujące ulice:- Kielecka – Czarnieckiego – Warszawska – przedłuŜenie drogi krajowej nr 7;- śółkiewskiego – Al. Wojska Polskiego – Słowackiego – przedłuŜenie drogi krajowejnr 9;- Zwolińskiego – śółkiewskiego – Czarnieckiego – Wolanowska – kontynuacja drogikrajowej nr 12;- Kozienicka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 737;- Przytycka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 740;- Wierzbicka – przedłuŜenie drogi wojewódzkiej nr 744.Według danych Urzędu Miasta drogowy układ komunikacyjny Radomia składa sięz: 27,9 km dróg krajowych (8 szt.), 8,1 km dróg wojewódzkich (5 szt.), 109,2 km drógpowiatowych (84 szt.) i 188,4 km dróg gminnych (192 szt.). Łącznie daje to 333,6 kmdróg (289 szt.).Władze lokalne określając kierunki polityki transportowej Radomia powinny miećte dwie cechy (obecność i kierunki ruchu tranzytowego oraz charakter i kierunki ruchuregionalnego) na uwadze. Bowiem dla dalszego rozwoju miasta szczególnie korzystnymbyłoby usystematyzowanie i zintensyfikowanie ruchu tranzytowego, a jednocześniewzmocnienie intensywności i zwiększenie zakresu obecnych połączeń regionalnych.Ruch tranzytowy moŜe przynieść miastu największe korzyści w momencie kiedybędzie maksymalnie intensywny i jak najbardziej uporządkowany. Kwestiazintensyfikowania ruchu tranzytowego jest relatywnie trudnym zagadnieniem, poniewaŜruch ten nie jest generowany przez miasto, a przez czynniki zewnętrzne. W związkuz tym faktem działania władz miejskich powinny być skupione przede wszystkim nastworzeniu dobrych warunków przejazdu przez miasto, czyli na uporządkowaniu ruchu.Jak się wydaje najskuteczniejszą formą usystematyzowania ruchu tranzytowego naterenie miasta są obwodnice, które pozwalają na wyprowadzenie tego ruchu z centrumośrodka, co przynosi korzyść kierowcom, a jednocześnie mieszkańcom. Kierowcykorzystają z nich, poniewaŜ dzięki obwodnicom przejazd przez miasto odbywa siępłynnie, bez zakłóceń w postaci korków ulicznych, natomiast mieszkańcy dziękiobwodnicom nie muszą znosić uciąŜliwości związanych z nadmiernym natęŜeniem ruchuw centralnych częściach miasta. Budowa obwodnic – zachodniej, śródmiejskieji południowej – w znaczącym stopniu wpłynęłaby na wzrost poziomu, jakości Ŝyciaw Radomiu. Dlatego inwestycje te powinny być priorytetowymi zadaniami dozrealizowania w Radomiu w najbliŜszych latach.Dodatkowo dzięki skoncentrowaniu ruchu tranzytowego w konkretnym rejoniemiasta, moŜna w tym samym miejscu stworzyć strefę usługową, gdzie lokalizowałyby sięprzedsiębiorstwa nastawione na obsługę ruchu tranzytowego – zakłady gastronomiczne,naprawa pojazdów, sklepy z częściami samochodowymi itp.Tymczasem w celu wzmocnienia intensywności i zwiększenia gamy obecnychpowiązań regionalnych naleŜy przedsięwziąć działania w zakresie rozbudowy i poprawystanu infrastruktury technicznej oraz w zakresie rozwoju komunikacji publicznej.Dobry stan techniczny nawierzchni i odpowiednia przepustowość dróg są bowiempodstawą skutecznego funkcjonowania układu transportowego. Niestety w chwili obecnej102

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”drogi w Radomiu charakteryzują się w większości niskim standardem, przejawiającym sięzłym stanem technicznym nawierzchni oraz przestarzałymi parametrami technicznymi,które nie są przystosowane do obecnego natęŜenia ruchu, a z pewnością nieuwzględniają przyszłych potrzeb miasta. Stąd teŜ działania władz lokalnych powinnyzmierzać do poprawy jakości infrastruktury drogowej, a oprócz tego do rozbudowywaniasieci połączeń, poprzez budowę nowych dróg. Kwestia ta dotyczy zarówno samegomiasta, jak teŜ gmin z nim sąsiadujących. Co prawda plan rozwoju transportu Radomianie moŜe zakładać bezpośrednio budowy, czy remontów dróg w gminach ościennych,jednak powinny znaleźć się w nim zapisy obligujące wręcz władze miasta dopodejmowania inicjatyw i do podejmowania współpracy z sąsiadami, współpracy mającejna celu rozbudowywanie i remontowanie infrastruktury transportowej. Tak aby uniknąćsytuacji, w której „dobry asfalt” kończy się na granicy jednej jednostki administracyjnej,a w kolejnej przejazd jest wydatnie utrudniony w związku ze złym stanem nawierzchni.Jest to zagadnienie szczególnie istotne z punktu widzenia koncepcji organizowania„Radomskiego Regionalnego Obszaru Metropolitalnego”.Dla prawidłowego funkcjonowania miasta, a równieŜ dla realizacji koncepcji„regionalnego obszaru metropolitalnego” kluczowe znaczenie ma takŜe transportzbiorowy. W Radomiu obejmuje on swoim zasięgiem zarówno miasto, jak równieŜwszystkie sąsiednie gminy, a dodatkowo takŜe gminy Przytyk i Wierzbica. Jest tosytuacja poŜądana właśnie z punktu widzenia tworzenia „regionalnego obszarumetropolitalnego”, poniewaŜ podstawą funkcjonowania takiej jednostki jest komunikacjapubliczna, umoŜliwiająca mieszkańcom bezproblemowe przemieszczanie się na tereniecałego obszaru. Połączenia komunikacyjne powinny być jak najbardziej intensywne 23 .Chodzi zarówno o częstość kursowania środków lokomocji, jak teŜ o liczbę połączeńz poszczególnymi miejscowościami, naleŜącymi do „rom”.W chwili obecnej komunikacja zbiorowa Radomia to 36 linii autobusowych, w tym26 linii miejskich i 10 linii podmiejskich. Łączna długość wszystkich linii w mieście wynosi489,4 km. Maksymalnie w ruchu pozostają 144 autobusy, z których około 40% tonowoczesne autobusy niskopodłogowe. Długość tras komunikacyjnych wynosi około251,5 km. Poza granicami miasta jest to około 116,9 km. Z transportu zbiorowegoRadomia rocznie korzysta około 54,9 tys. osób.Radom jest takŜe waŜnym węzłem kolejowym. W mieście krzyŜują się trzy linieI-rzędne o znaczeniu krajowym. Są to linie: Warszawa – Radom – Kraków, Radom –Dęblin i Radom – Tomaszów Mazowiecki – Łódź. Stan techniczny torów i ogólnieinfrastruktury kolejowej jest w chwili obecnej zły. Planowane juŜ są jednak inwestycjemające na celu zwiększenie znaczenia transportu kolejowego na trasie Radom-Warszawa.Działania te nie leŜą w gestii miasta, jednak wydatnie wpłyną na poprawę jakościkolejowych połączeń miasta. Dla przykładu, na wspomnianej linii Radom-Warszawa, naodcinku Radom-Warka przybędzie drugi tor (którego obecnie brak), a cała trasa zostanieprzystosowana do prędkości 160 km/h, dzięki czemu podróŜ pociągiem z Radomia doWarszawy będzie zajmowała jedynie 53 minuty. Jest to dobra informacja takŜe z punktuwidzenia utworzenia Radomskiego Regionalnego Obszaru Metropolitalnego.23 Oczywiście determinantą intensywności powinien być popyt generowany przez mieszkańców jak równieŜwzględy ekonomiczne. Jednak w celu wytworzenia popytu, w pierwszym okresie funkcjonowania większa liczbakursów i połączeń powinna być dotowana przez gminy wchodzące w skład obszaru.103

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Jeśli chodzi o transport lotniczy, to około 100 km od miasta znajduje sięMiędzynarodowy Port Lotniczy Warszawa-Okęcie im. Fryderyka Chopina. DodatkowoRadom dysponuje lotniskiem wojskowo-szkoleniowym Radom-Sadków oraz oddalonymo około 10 km od miasta trawiastym lotniskiem szkoleniowym Radom-Piastów. W planachinwestycyjnych miasta na lata 2007-2013 znajduje się projekt budowy cywilnego portulotniczego w oparciu o istniejącą juŜ infrastrukturę lotniska Radom-Sadków. Realizacjatego zadania jest to ogromna szansa znacznego zwiększenia tempa rozwoju społecznogospodarczegoRadomia. Niesie ona za sobą jednak równieŜ duŜe ryzyko, poniewaŜkoszty budowy i utrzymania lotniska są bardzo duŜe, natomiast ocena popytu na usługiświadczone przez lotnisko w mieście takim jak Radom niezwykle trudna. Z pewnością niemoŜna w tej kwestii podjąć decyzji zbyt pospiesznie.Warto w tym miejscu dla podsumowania podkreślić, Ŝe chcąc rozwijać powiązaniapomiędzy miastem a gminami ościennymi, na przykład w celu zbudowania „regionalnegoobszaru metropolitalnego” naleŜy szczególny nacisk połoŜyć na rozwój powiązańkomunikacyjnych tego obszaru. Zarówno jeśli chodzi o drogi, linie kolejowe, jak takŜesprawny, wydajny i dostosowany do potrzeb uŜytkowników transport zbiorowy.104

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Analiza SWOT w zakresie transportuSilne strony- PołoŜenie miasta, w mniej więcej równej odległości(78-135 km) od czterech duŜych ośrodkówmiejskich (wojewódzkich – Warszawa, Kielce, Łódź,Lublin) co moŜe ułatwić miastu Radomwypracowanie własnej strefy wpływów(„regionalnego obszaru metropolitalnego”), strefyniezaleŜnej od stref wymienionych miast;- Wysoka dostępność komunikacyjna miasta, przedewszystkim jeśli chodzi o transport drogowy, aletakŜe kolejowy (Radom jest waŜnym węzłemkolejowym) – miasto leŜy przy trasach łączącychEuropę Północną z Adriatykiem (Gdańsk-Kraków)oraz Berlin z Kijowem;- Dogodne połoŜenie w stosunku do przejśćgranicznych z Białorusią, Ukrainą, Słowacjąi Czechami;- Ciągła rozbudowa i modernizacja układukomunikacyjnego miasta.Szanse- Pełnienie funkcji ośrodka o znaczeniu subregionalnymdla obszaru dawnego województwaradomskiego (nawiązanie współpracy z sąsiednimijednostkami samorządu terytorialnego w celustworzenia „Regionalnego ObszaruMetropolitalnego”);- Uzyskanie poprawy dostępności komunikacyjnejmiasta i wzmocnienie jego funkcji tranzytowejpoprzez modernizację dróg krajowych – w tym E7i budowę drogi ekspresowej S12 oraz budowadrugiego toru kolejowego na trasie Radom-Warszawa;- Stworzenie skutecznego systemu pozyskiwaniaśrodków finansowych Unii Europejskiej;- Istnienie infrastruktury lotniskowej z moŜliwościąwykorzystania na cele cywilne, w tym planyutworzenia lotniska cywilnego.Słabe strony- Niski standard dróg, przejawiający się złymstanem technicznym nawierzchnii przestarzałymi parametrami drógniedostosowanymi do obecnego ruchu,a z pewnością nie uwzględniającymi przyszłychpotrzeb miasta w tym zakresie;- Niektóre ulice w mieście muszą obsługiwaćjednocześnie ruch tranzytowy (brak obwodnicwyprowadzających ruch tranzytowy z miasta)oraz ruch lokalny (towarowy i osobowy);- PrzeciąŜenie komunikacyjne miasta, zwłaszczacentrum;- Brak sieci ścieŜek rowerowych;- Brak konstruktywnej współpracy z sąsiednimisamorządami.ZagroŜenia- Niedostateczna współpraca z samorządamigmin sąsiednich w zakresie gospodarkiprzestrzennej i interesów miasta na obszarzetych gmin;- Utrudnione połączenie komunikacyjnez Warszawą i regionem oraz innymi silnymiregionami w Polsce, wynikające ze złego stanuinfrastruktury technicznej;- Niewykorzystanie szansy istnienia w Radomiuinfrastruktury lotniskowej;- Opóźnienia w realizacji inwestycjipoprawiających dostępność komunikacyjnąmiasta (drogi, kolej, lotnisko).105

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Cele rozwoju transportuNa podstawie zamieszczonych powyŜej diagnozy oraz analizy SWOT określono celeoperacyjne rozwoju transportu w Radomiu.Cele operacyjne- Opracowanie i wdroŜenie kompleksowej koncepcji rozwoju transportu w ramach „RadomskiegoRegionalnego Obszaru Metropolitalnego”, uwzględniającej infrastrukturalne połączenia drogowe i kolejowe,jak takŜe zintegrowany system komunikacji publicznej (warunkiem zrealizowania celu jest powstanieRROM);- Poprawa jakości infrastruktury drogowej w Radomiu, przede wszystkim w zakresie stanu technicznegoi przepustowości dróg;- Usprawnienie układu komunikacyjnego Radomia ze szczególnym uwzględnieniem wyprowadzenia ruchutranzytowego z centrum miasta;- Usprawnienie systemu komunikacji zbiorowej Radomia, tak by był on maksymalnie przyjazny dlamieszkańców miasta;- Budowa systemu ścieŜek rowerowych;- Budowa cywilnego lotniska pasaŜerskiego o znaczeniu regionalnym.106

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Planowane inwestycjeOsiągnięcie nakreślonych powyŜej celów operacyjnych jest zadaniemdługoterminowym i z pewnością musi być przeprowadzone w kilku etapach. Pierwszyz nich został nakreślony w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Miasta Radomia na lata2007-2013 24 , gdzie zaplanowano 49 zadań z zakresu transportu i łączności o łącznejszacunkowej wartości 606 725 000 zł. Dotyczą one przede wszystkim rozwoju i renowacjiinfrastruktury drogowej, ale są takŜe nastawione na poprawę bezpieczeństwa w ruchudrogowym.24 Projekt dokumentu z dnia 4 grudnia 2007r.107

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Tabela 6 Wyciąg z projektu Wieloletniego Programu Inwestycyjnego Miasta Radomia na lata 2007-2013, z dnia 4 grudnia 2007r.Wielkość nakładów w latach (w tys. zł)L.p. Nazwa zadania 2007 2008 2009 2010 2011 2012 201312345Budowa cywilnego portulotniczegoPrzebudowa drogi krajowej nr9 (ul. śółkiewskiego – WojskaPolskiego – Słowackiego)Przebudowa drogi krajowej nr12 ( od ul. Maratońskiej – ul.1905 Roku do wiaduktu w ul.Grzecznarowskiego).Przebudowa ul.Młodzianowskiej i ul.Mariackiej od ul. Ks. Sedlakado połączenia z projektowanąobwodnicą południową(obwodnica śródmiejska).Budowa obwodnicypołudniowej.SzacunkowykosztzadaniaZakładanyterminrealizacjiOgółemśrodki zbudŜetumiasta12 000 10 000 10 000 32 000 2007 - 2009 32 000Ogółemśrodkizewnętrzne388 100 8 000 8 162 111 000 2007 - 2010 16 650 94 350600 100 2 400 2 450 37 000 2007 - 2010 5 550 31 450140 2 100 2 560 2 700 50 000 2007 - 2010 7 500 42 500100 3 000 2 500 2 500 2 800 2 800 2 800 110 000 2007 - 2013 16 500 93 5006 Przebudowa ul. Warszawskiej. 100 1 700 12 000 2008 - 2009 1 800 10 2007Przebudowa ul. Chrobrego.(odul. 11-go Listopada do ul.śółkiewskiego)10 2 490 5 000 2008 - 2009 2 500 2 5008 Budowa ścieŜek rowerowych. 300 400 400 400 400 400 2 300 2008 - 2013 2 3009Przebudowa wiaduktu w ul.śeromskiego nad torami PKP10 100 1 000 1 140 15 000 2008 - 2011 2 250 12 75010Przebudowa ul. Reja wraz zPl. Kazimierza.3 000 2 500 5 500 2007 - 2008 5 50011Przebudowa ul.Malczewskiego3 500 3 500 2008 3 50012 Przebudowa ul. Wałowej 1 000 3 000 4 000 2008 - 2009 4 00013Przebudowa placu zfontannami usytuowanego150 1 350 1 500 2008 – 2009 1 500przy Pl. Konstytucji 3 Maja.14Przebudowa PlacuJagiellońskiego1 200 1 200 2010 1 20015Przebudowa placu przedbudynkiem Urzędu Miejskiegood ul. śeromskiego.1 000 1 000 2008 1 000UwagiWniesienie udziału finansowegodo Inwestora - Spółki „PortLotniczy Radom” S.A.Zakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych.Zakłada się uzyskaniedofinansowania z budŜetupaństwa i środków unijnych.Zakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych. Koszty realizacji mogąulec zmianie po opracowaniudokumentacji proj.-koszt.Zakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych. Koszty realizacji mogąulec zmianie po opracowaniudokumentacji proj.-koszt.orazokreśleniu szczegółowegozakresu robótZakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych.Zakłada się uzyskaniedofinansowania z budŜetuSamorządu Woj. MazowieckiegoOstateczny koszt zadania imoŜliwości pozyskania środkówzewnętrznych zostanąuaktualnione po opracowaniudokumentacji projektowejZakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych.107

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020161718192021222324252627Likwidacja miejscniebezpiecznych na drogachmiasta Radomia -modernizacja sygnalizacjiświetlnej na rondzie Kotlarzawraz z przebudową ulic:Limanowskiego, Wałowa,MireckiegoPrzebudowa ul. Kozienickiej(od ronda w ul. Zwolińskiegodo cmentarza)Budowa ul. Dębowej (od ul.Limanowskiego do ul.Maratońskiej).Przebudowa ulic przy RynkuMiasta KazimierzowskiegoBudowa połączeniaskrzyŜowań ulic: Kościuszki –Narutowicza i Traugutta –Piłsudskiego.Budowa ul. Betonowej (przyTeatrze)Przebudowa ul. Mireckiego iul. Limanowskiego od rondaks. Kotlarza do ul. WałowejPrzebudowa ul. Słowackiego iul. śeromskiego na odc. ul.25 Czerwca - Łaźnia – ul. 25CzerwcaOpracowanie analizykomunikacji zbiorowejTrasa N-S (od ul.PraŜmowskiego do ul.śeromskiego)- I etapOdcinek od ul.Młodzianowskiej dopołączenia z projektowanąobwodnicą południową(dok.proj) - II etapOdcinek od ul. śeromskiegodo ul. śółkiewskiego (dok.proj.) - III etapPrzebudowa ul. 25 Czerwca(od ul. PraŜmowskiego ) i ul.świrki i WiguryBudowa przedłuŜenia ul.Mieszka Ia) na odc. od ul.Aleksandrowicza do ul. Witosa- I etapb) od ul. Witosa do drogikrajowej Nr 7 - II etap1 400 1 400 2008 1 400„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”700 2 300 6 000 2008-2009 3 000 3 00020 500 1 500 2 020 2007 - 2009 2 0203 000 3 000 6 000 2008 – 2009 6 000200 2 600 2 800 2007 - 2008 2 800100 3 000 3 100 2009 - 2010 3 1002 000 3 000 5 000 2007 - 2008 5 0003 285 4 285 2007 3 285 1 000200 200 2010 200600 2 400 3 000 40 000 2008-2010 6 000 34 0002 000 5 000 3 000 10 000 2010 - 2012 10 000Zakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówUrzędu MarszałkowskiegoZakłada się uzyskaniedofinansowania z budŜetuSamorządu Woj. MazowieckiegoZakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych.400 1 100 750 15 000 2008 - 2010 2 250 12 750 Brak PT. Zakłada się uzyskaniedofinansowania ze środkówunijnych.300 1 000 950 15 000 2011-2013 2 250 12 75028 Przebudowa ul. Głównej 2 000 2 000 4 000 2009 - 2010 4 00029Przebudowa ulic: Ofiar Firleja,Krzewień i Barlickiego300 2 800 2 600 2 600 8 300 2010 - 2013 8 30030Przebudowa ul. Hodowlanejwraz ze skrzyŜowaniem ulic:Kieleckiej, Wośnickiej iHodowlanej1 000 3 000 2007 1 000 2 000Zakłada się uzyskaniedofinansowania z budŜetuSamorządu Woj. Mazowieckiego108

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”3132Przebudowa ul. Wernera wrazz budową łącznicy zobwodnicą zachodnią.Przebudowa ul.Szydłowieckiej900 1 350 15 000 2012 - 2013 2 250 12 7501 500 2 500 5 000 2011-2012 4 000 1 00033Komunikacja miejska –wprowadzenie karty1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 1 000 6 000 2008 - 2013 6 000miejskiej.34Budowa drogi dojazdowej odul. Hodowlanej do CentrumPrzetwarzania Danych1 000 1 000 2 000 2008-2009 2 000Ministerstwa Finansów35 Przebudowa ul. Kilińskiego 1 500 1 500 2008 1 50036 Przebudowa ul. Mickiewicza 20 2 300 2 320 2007 - 2008 2 32037Przebudowa ul. śeromskiegona odcinku od ul. Witolda doul. Malczewskiego wraz z3 000 1 000 4 000 2008 - 2009 4 000Placem przed kościołemBernardynów38Przebudowa ul. Wolanowskiejod ul. NSZZ Solidarność dogranic miasta.400 2 500 3 100 6 000 2010 - 2012 6 000Przebudowa ul. Kieleckiej na39odc. od ul. Skarajnej do300 4 500 5 200 10 000 2010 - 2012 10 000granic miasta.40Przebudowa ul. Klwateckiej iBłędowskiej.200 2 800 4 000 7 000 2008-2010 7 00041 Budowa ul. Topiel. 200 2 300 2 500 2010 - 2011 2 50042 Budowa ul. MałcuŜyńskiego 300 2 700 3 000 6 000 2010 - 2012 6 00043 Przebudowa ul. Potkanowskiej 1 000 3 000 4 000 2010 - 2011 4 000Budowa parkingu44wielopoziomowego ul.500 1 000 4 000 5 500 2010-2013 5 500Tochtermana - Lekarska45Przebudowa ul. Nowa WolaGołębiowska200 1 000 3 300 4 500 2010-2013 4 50046 Przebudowa ul. Gołębiowskiej 200 1 000 3 800 5 000 2010 - 2013 5 000Oznakowanie ulic miasta -47ustawienie tablic100 100 100 100 100 500 2009-2013 500informacyjnychLikwidacja miejsc48niebezpiecznych na drogachmiasta Radomia - przebudowa800 800 2008 800ronda DmowskiegoBudowa ul. Michałowskiej na49odcinku od ronda W.2 000 2 000 2 008 2 000Urbanowicza do ul. TerenowejRAZEM 22 753 47 870 52 800 37 862 30 040 28 600 20 300 606 725 240 225 366 500Źródło: Urząd Miasta RadomiaRealizacja uzaleŜniona odbudowy obwodnicy zachodniejprzez GDDPiA i uzyskaniaśrodków unijnych.Zakłada się uzyskaniedofinansowania z budŜetuSamorządu Woj. MazowieckiegoTermin realizacji uzaleŜniony odbudowy obwodnicy zachodniejrealizowanej przez GDDPiA.109

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Ewaluacja projektuDo przeprowadzenia ewaluacji skuteczności wdroŜenia planu rozwoju transportuRadomia wykorzystany zostanie zestaw czynników opisujących sytuację miastaw zakresie transportu i komunikacji. Analiza polegać będzie na porównaniu wartościposzczególnych wskaźników na początku i na końcu okresu objętego planem. Wskaźnikite będą takŜe oczywiście wykorzystane do badania stopnia realizacji planu naposzczególnych jego etapach.Bardzo obszerny i wyczerpujący zestaw wskaźników zaczerpnięto z „PlanuRozwoju Transportu w Radomiu na lata 2005-2013”.Tabela 7 Wskaźniki ewaluacji skuteczności wdroŜenia planu rozwoju transportuL.p. WSKAŹNIK jednostka1 Długość wybudowanych dróg km2 Długość zmodernizowanych dróg km3 Liczba wybudowanych skrzyŜowań szt4 Liczba zmodernizowanych skrzyŜowań szt5 Liczba wybudowanych obiektów mostowych/wiaduktów/estakad/tuneli szt6 Liczba zmodernizowanych obiektów mostowych/wiaduktów/estakad/tuneli szt7 Liczba wybudowanych miejsc postojowych szt8 Liczba zmodernizowanych miejsc postojowych szt9 Liczba wybudowanych zatok autobusowych szt10 Liczba zmodernizowanych zatok autobusowych szt11 Długość wybudowanych chodników km12 Długość zmodernizowanych chodników km13 Długość wybudowanych ścieŜek rowerowych km14 Liczba wybudowanych punktów oświetleniowych szt15 Liczba zmodernizowanych punktów oświetleniowych szt16 Liczba zmodernizowanych przejść dla pieszych szt17 Liczba wybudowanych przejść dla pieszych szt18 Liczba wybudowanych urządzeń bezpieczeństwa ruchu szt19 Liczba zmodernizowanych urządzeń bezpieczeństwa ruchu szt20 Długość wybudowanych linii autobusowych km21 Długość zmodernizowanych linii autobusowych km22 Liczba nowego taboru komunikacji zbiorowej szt23 Pojemność nowego taboru komunikacji zbiorowej miejsca24 Liczba wybudowanych zajezdni szt25 Liczba zmodernizowanych zajezdni szt26 Liczba wybudowanych innych obiektów infrastruktury drogowej szt27 Liczba zmodernizowanych innych obiektów infrastruktury drogowej szt28 Liczba wybudowanych przystanków komunikacji zbiorowej szt29 Liczba zmodernizowanych przystanków komunikacji zbiorowej szt30 Liczba wybudowanych miejsc postojowych P&R szt110

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”31 Liczba wybudowanych miejsc postojowych P&R szt32 Liczba zakupionych i zamontowanych urządzeń dystrybucji i identyfikacji biletów szt33Liczba zakupionych i zamontowanych systemów obszarowego sterowania i nadzoruruchu34 Liczba wybudowanych urządzeń sterowania ruchem drogowym szt35 Liczba zmodernizowanych urządzeń sterowania ruchem drogowym szt36 Liczba wybudowanych systemów sygnalizacji ulicznej szt37 Liczba zakupionych systemów informowania podróŜnych szt38 Liczba zakupionych i zamontowanych elementów informowania podróŜnych (tablice etc.) szt39 Liczba nowych punktów informacji podróŜnych szt40 Liczba zakupionych systemów monitoringu bezpieczeństwa szt41 Liczba osób zadowolonych z obsługi, korzystających ze środków komunikacji publicznej %42 NatęŜenie ruchu na drodze pojazdy/h43 Średni czas przejazdu między dwoma punktami sieci minuty44 Liczba mieszkańców obsługiwanych przez transport zbiorowy osoby45 Liczba wypadków drogowych szt46 Liczba rannych i zabitych osoby47 Koszt pasaŜerokilometra PLN48 Czynne trasy w komunikacji miejskiej kmŹródło: Plan Rozwoju Transportu w Radomiu na lata 2005-2013, CASE Doradcy, Radom 2005.szt111

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”ZAŁĄCZNIK 2KONCEPCJA ROZWOJU SFERY KULTURY MIASTA RADOMIANa wstępie, jako punkt wyjścia dla dalszych rozwaŜań na temat koncepcji rozwojusfery kultury w Radomiu, naleŜy przytoczyć treść zawartego w Strategii Rozwoju MiastaRadomia na lata 2007-2020 celu strategicznego w sferze społecznej. Cel ten zakładapoprawę warunków Ŝycia mieszkańców poprzez prowadzenie efektywnej politykispołecznej. Tymczasem rozwój szeroko pojętej sfery kultury jest zdecydowanieelementem polityki społecznej i z pewnością wpływa znacząco na poprawę jakościwarunków Ŝycia w mieście, zwiększając przy tym osiedleńczą i inwestycyjną atrakcyjnośćośrodka.Podobnie jak w przypadku dostępności komunikacyjnej, władze duŜego (podwzględem liczby mieszkańców) miasta jakim jest Radom, muszą podejmowaćzdecydowanie więcej zintensyfikowanych działań w celu zapewnienia mieszkańcomciekawej, bogatej i zróŜnicowanej oferty kulturalnej. Radom jest bowiem takŜe, lub teŜprzynajmniej w teorii i w załoŜeniach niniejszego dokumentu powinien być, regionalnymcentrum kulturalnym.Diagnoza stanu obecnego w zakresie kultury Miasta RadomiaW poniŜszym podrozdziale zostaną zaprezentowane główne elementy składającesię na sferę kultury Radomia. Chodzi o podstawową infrastrukturę, instytucjei wydarzenia kulturalne odbywające się w mieście.ZabytkiZaczynając od historii, Radom jest miastem o dwunastowiecznej tradycji. Zabytkizgromadzone na tym terenie mają zarówno charakter sakralny, jak i świecki. Zabytkowyjest juŜ sam układ przestrzenny miasta. Najstarszym obiektem trwałym w Radomiu jestgrodzisko „Piotrówka”, pozostałość grodu obronnego połoŜonego w dolinie rzeki Mlecznej.Gród otoczony fosą powstał w drugiej połowie X w. Najstarszy zabytek murowany tokościół p.w. św. Wacława na Placu Stare Miasto. Wybudowany w XIII w. w stylugotyckim, pierwotnie drewniany. Z okresu początków miasta pochodzi gotycki kościółp.w. św. Jana Chrzciciela (farny) fundacji Kazimierza Wielkiego.W rynku na szczególną uwagę zasługują: mieszczańskie kamienice, dawneKolegium Pijarów oraz ratusz zbudowany w latach 1847-1848 po rozebraniu ratuszapierwotnego. Na fundamentach baszty miejskiej stoi kościół ewangelicki, gruntownieprzebudowany pod koniec XIX w.Na fundamentach baszty miejskiej stoi kościół ewangelicki, gruntownieprzebudowany pod koniec XIX w.112

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Najcenniejszym zabytkiem Radomia jest natomiast wybudowany na dawnymPrzedmieściu Lubelskim kościół i klasztor o. Bernardynów. Późnogotycki zespół budynkówceglanych powstał w drugiej połowie XV w., rozbudowany w XVI w.W mieście odnaleźć moŜna inne pamiątki przeszłości: mauzoleum DionizegoCzachowskiego przy ul. Wernera, tablice pamiątkowe Józefa Brandta, JackaMalczewskiego, Walerego Przyborowskiego, pomnik Czynu Legionów, pomnik poświęconypamięci śydów Radomia, ofiarom zbrodni hitlerowskich, pomnik „Trzy Kamienie”upamiętniający protest robotniczy z czerwca 1976 r., pomnik Jacka Malczewskiego przedResursą, gdzie takŜe znajduje się „Dąb Wolności”, pomnikowe drzewo i pamiątkowykamień przypominające odzyskanie niepodległości w 1918 r.Instytucje kulturyKulturalne bogactwo miasta to teatr, 3 placówki muzealne, 6 miejskich i kilkaosiedlowych domów kultury, 1 kino, Miejska Biblioteka Publiczna oraz szkoły artystyczne.W Teatrze Powszechnym im. J. Kochanowskiego wydarzeniem artystycznym na skalęmiędzynarodową jest organizowany od 1993 roku (co dwa lata) FestiwalGombrowiczowski, w którym biorą udział cieszące się największą renomą teatry polskiei zagraniczne. Ogólnopolski rozgłos przynosi miastu działalność Muzeum im. JackaMalczewskiego, mieszczącego się w odremontowanym gmachu dawnego KolegiumPijarów. Filią Muzeum J. Malczewskiego jest Muzeum Sztuki Współczesnej mieszczące sięw zabytkowych kamienicach Gąski i Esterki. Ta niewielka placówka organizuje wieleciekawych wystaw indywidualnych i zbiorowych artystów krajowych i zagranicznych orazgromadzi dzieła wybitnych współczesnych artystów, malarzy, rzeźbiarzy i grafików.Wielkim zainteresowaniem odwiedzających cieszy się takŜe Muzeum WsiRadomskiej. Niezwykle malowniczo połoŜone, zgromadziło na swym terenie 60 obiektówzabytkowej architektury ludowej z XVIII i XIX wieku, cenną kolekcję wiejskich powozów,sani i bryczek oraz skansen bartniczo-pszczelarski. W Orońsku nieopodal Radomia mieścisię Centrum Rzeźby Polskiej zlokalizowane w XIX wiecznym zespole dworskim, gdziew latach 1887-1915 Józef Brandt prowadził tzw. Wolną Akademię. Centrum prezentujestałą galerię rzeźby współczesnej, salony wystawowe, działają w nim wyspecjalizowanepracownie róŜnorodnych technik rzeźbiarskich. Promuje współczesną rzeźbę, międzyinnymi przez organizowanie międzynarodowych plenerów rzeźbiarskich.OŜywioną działalność kulturalną prowadzą domy kultury. WaŜne miejsce wśródnich zajmuje Ośrodek Kultury i Sztuki „Resursa Obywatelska” - najstarsza, powstaław 1852 r. w Radomiu instytucja kultury, która do dzisiaj jest kolebką amatorskiego ruchuartystycznego i miejscem prezentacji osiągnięć twórczych zarówno amatorów, jaki profesjonalnych artystów. Do najciekawszych imprez organizowanych przez miejskieośrodki kultury naleŜy organizowany w Klubie Środowisk Twórczych "Łaźnia"Ogólnopolski Turniej Śpiewających Poezję.W Miejskim Ośrodku Kultury „Amfiteatr” działa ciesząca się uznaniemi popularnością Kapela Podwórkowa „Halniacy", tu ćwiczą i koncertują radomskie zespołymuzyczne, z których wywodzi się rockowy zespół „IRA” oraz Szymon Wydra z „CarpeDiem”. W Miejskim Centrum Kultury i Informacji Międzynarodowej odbywają sięspotkania popularyzujące kulturę róŜnych krajów Europy. Na uwagę zasługuje takŜedziałalność MłodzieŜowego Domu Kultury, Domu Kultury „Borki”, Domu Kultury „Idalin”113

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”i Centrum Kultury „Południe” oraz Katolickiego Centrum MłodzieŜy „Arka”. śyciemuzyczne miasta wzbogaca działalność Szkoły Muzycznej, przy której utworzonoMłodzieŜową Orkiestrę Smyczkową „Divertimento”. Uczniowie szkoły grają takŜew MłodzieŜowej Orkiestrze Dętej „Grandioso”. Reprezentując Polskę i Radom namiędzynarodowych festiwalach muzycznych róŜnego typu są ambasadorami miastai regionu. Na muzycznej scenie miasta istotną rolę odgrywają Chór AkademickiPolitechniki Radomskiej oraz Chór Sancti Casimiri Cantores Radomienses.Bardzo waŜne miejsce wśród instytucji kulturalnych zajmuje takŜe MazowieckieCentrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, którego pomysłodawcą jest wybitny reŜyserAndrzej Wajda, honorowy obywatel miasta Radomia. Mazowieckie Centrum SztukiWspółczesnej w Radomiu na mocy uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego zostałopowołane 19 grudnia 2005 roku. Zadaniem Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej„Elektrownia” w Radomiu jest promocja wydarzeń z zakresu sztuki współczesnej, szerokopojmowana edukacja twórcza (warsztaty, konferencje). DąŜeniem Centrum jestutworzenie z niego regionalnego centrum sztuki, integrującego wszystkich ludzizainteresowanych sztuką, w tym głównie ludzi młodych.Wydarzenia kulturalneIstotnym elementem Ŝycia kulturalnego Radomia są róŜne imprezy masowe(często odbywające się cyklicznie), z radomskim Air Show na czele. Poza tymwydarzeniem naleŜy wspomnieć o takich atrakcjach jak m.in.:- Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski - spektakle teatralne, happeningi;- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej „Radom – Orońsko”;- Międzynarodowy Festiwal Kwartetów Smyczkowych;- Międzynarodowy Salon Barwnych Przeźroczy „Diapol” – konkurs, wystawapokonkursowa;- Festiwal Muzyki Inspirowanej Folklorem w Muzeum Wsi Radomskiej;- Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej im. Mikołaja z Radomia;- Ogólnopolski Turniej Śpiewających Poezję;- Ogólnopolski Przegląd Piosenki śeglarskiej „RAFA”;- Ogólnopolski Konkurs Modeli Kartonowych i Plastikowych;- Ogólnopolski Konkurs „Poznajemy ojcowiznę”;- Radomskie Spotkania Młodych Kameralistów;- Dni Radomia - festyny, pokazy, koncerty, wystawy;- Imprezy weekendowe z cyklu „Spotkajmy się na śeromskiego”, Festyn „Jabłkai Papryki” 25PoniŜej zamieszczono relatywnie bogaty kalendarz imprez, które zostałyzaplanowane w Radomiu na rok 2007.25 Dane zamieszczone na oficjalnej stronie internetowej Miasta Radom.114

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Tabela 8 Kalendarz imprez organizowanych w Radomiu w roku 2007.DATA NAZWA IMPREZY RODZAJMIEJSCEZAKOŃCZENIA.ORGANIZATOR6 I XL Zimowy Rajd na Raty - I rata piesza Jedlnia Let. KTPiG1 IIKonkurs „Poznajemy Ojcowiznę” -el. regionalnekonkurs Radom RPK3 II XL Zimowy Rajd na Raty - II rata piesza StrzyŜyna KTPiG4 II Impreza Motorowa „Uroki Zimy” motorowa Puszcza Kozienicka KTM „Wicher”3 III XL Zimowy Rajd na Raty - III rata piesza Antoniówka KTPiG16-18 II VII Rajd Walentynkowy piesza Augustów KTP „GRAMP”17 IIIXVII Wiosenny Rajd na Raty - Iratapiesza Ziemia Radomska KTPiG25 III Impreza Motorowa „Uroki Wiosny” motorowa Puszcza Kozienicka KTM „Wicher”30-31 IIIOgólnopolski MłodzieŜowy TurniejTurystyczno-Krajoznawczy - el. konkurs Radom K. ds. MłodzieŜyRegionalne14 IVXVII Wiosenny Rajd na Raty - IIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG20-22 IVXXXI Rajd Szlakami Miejscpiesza, kolarska,Pamięci NarodowejmotorowaZiemia Radomska MKKT 200 „Piechurzy”V XXXVIII Rajd MłodzieŜy piesza Ziemia Radomska K. ds. MłodzieŜy12 VXVII Wiosenny Rajd na Raty - IIIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG13 VXVIII Terenowa TurystycznaImpreza Motorowamotorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”2 VISesja z okazji 50. rocznicypowstania Oddziałowej Komisji okolicznościowa Radom KTPiGTurystyki Pieszej i Górskiej3 VIWycieczka w 100. rocznicępierwszej wycieczki PTKpiesza Ziemia Radomska KTPiG16/17 VILIII Ogólnopolski Nocny Rajd piesza, kolarska,ŚwiętokrzyskimotorowaG. Świętokrzyskie KTPiG23 VII-5 III Impreza Motorowa „PoznajemyVIII Parki Narodowe”motorowa Białowieski PN KTM „Wicher”31 VIII-2 Ogólnopolski Zlot Campingu iIX Caravaningucaravaningowa Augustów CC „Łabędź”2 IXVI Impreza Motorowa „Znani inieznani Ziemi Radomskiej"motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”22/23 IX VI Wędrówki pod Ciemną Gwiazdą piesza Ziemia Radomska MKKT 200 „Piechurzy”23 IXVII Impreza Motorowa „Szlakiemrezerwatów przyrody Ziemi motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”Radomskiej”24-28 IX Tydzień Turystyki MłodzieŜy krajoznawcza Radom RPK27 IX Światowy Dzień Turystyki okolicznościowa Ziemia Radomska Zarząd OddziałuXKonkurs na Najlepsze SKKTw 2007 r.konkurs Radom K. ds. MłodzieŜyXKonkurs Krasomówczy Dziecii MłodzieŜy - el. reg.krajoznawcza Radom RPK5-7 XXXII Zlot SKKT PTTK ZiemiRadomskiejpiesza, kolarska Ziemia Radomska K. ds. MłodzieŜy6-7 XII Jesienny Złaz KrajoznawczyNiesłyszących „Śladem Jana krajoznawcza Ziemia Radomska Koło nr 005 „Bartek”Kochanowskiego”7 XXXIV Impreza Motorowa naOrientacjęmotorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”13 X XVI Jesienny Rajd na Raty - I rata piesza Ziemia Radomska KTPiG21 X 45-lecie KTM „Wicher” motorowa Radom KTM „Wicher”3 XIXVI Jesienny Rajd na Raty - IIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG18 XI Impreza Motorowa „Uroki Jesieni” motorowa Ziemia Radomska KTM „Wicher”24 XIXVI Jesienny Rajd na Raty - IIIratapiesza Ziemia Radomska KTPiG7-9 XII XXVI Nietypowy Rajd Mikołajkowy piesza G. Świętokrzyskie MKKY 200 „Piechurzy”cały rok Wycieczki niedzielne pieszaradomskie iświętokrzyskieKTPiGŹródło: Serwis internetowy Zarządu Oddziału Miejskiego PTTK im. ks. Jana Wiśniewskiego.115

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Analiza SWOT w zakresie kulturySilne strony- Istnienie Muzeum Wsi Radomskiej jako elementucharakteryzującego/promującego kulturęregionalną;- Istnienie instytucji rozrywkowych (kino, teatr,muzea, domy kultury);- Oferta imprez rozrywkowych o ogólnopolskimi międzynarodowym charakterze.Szanse- Stworzenie skutecznego systemu pozyskiwaniaśrodków UE;- Opracowanie strategii promocji miasta;- Promocja Muzeum Wsi Radomskiej jako produkturegionalnego, atrakcyjnego dla turystówzagranicznych i krajowych.Słabe strony- Brak jednolitej polityki promocyjnej w zakresiekultury i turystyki;- Ograniczona oferta w zakresie spędzania czasuwolnego zarówno dla dzieci i młodzieŜy jaki osób dorosłych.ZagroŜenia- Pogłębianie się negatywnych zjawiskw zakresie bezrobocia (wysoka stopabezrobocia i utrwalanie się długotrwałegobezrobocia) i niskiej aktywności zawodowejspołeczeństwa w wieku produkcyjnym;- Brak inwestycji i projektów w zakresierozbudowy infrastruktury kultury;- Brak inwestycji i projektów mających na celurozszerzenie oferty instytucji kultury;- Brak działań mających na celu rozszerzenieoferty miasta w zakresie wydarzeńkulturalnych.Cele rozwoju kulturyPrzytoczone powyŜej informacje świadczą o relatywnie dobrze rozwiniętej baziei ofercie kulturalnej Radomia. Działają tu instytucje i ośrodki, są organizowanewydarzenia kulturalne, nawet o znaczeniu ponadregionalnym. Problem rozwoju kulturyw Radomiu wydaje się jednak leŜeć gdzie indziej. Jak bowiem wynika z konsultacjiprzeprowadzonych przez autorów niniejszego opracowania Radomianie w niewielkimstopniu korzystają z oferty kulturalnej miasta. Prawdziwą bolączką jest występującaczęsto konieczność odwoływania imprez, przedsięwzięć kulturalnych z uwagi na zbytniską frekwencję. Przyczyny takiej sytuacji z pewnością są róŜne. Z jednej strony moŜeto być brak środków finansowych związany z bezrobociem i niskim zarobkami. Z drugiejstrony część mieszkańców Radomia nie szuka moŜliwości spędzenia wolnego czasuz kulturą w swoim najbliŜszym otoczeniu, ale korzysta przede wszystkim z ofertykulturalnej Warszawy oraz innych miast. Być moŜe poszczególne imprezy są zbyt słaborozreklamowane, moŜe planowane są w nieodpowiednim czasie. Aby móc odpowiedziećna te pytania, naleŜałoby przeprowadzić szczegółowe badania, których na potrzebyponiŜszego dokumentu nie moŜna było wykonać. Stąd teŜ poniŜej zaprezentowane celewynikają z diagnozy, analizy SWOT oraz pewnych załoŜeń jakie przyjęto na ichpodstawie, a takŜe na podstawie konsultacji przeprowadzonych w Urzędzie Miasta.116

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Celami rozwoju kultury w Radomiu powinno być więc:- Rozwijanie, rozbudowywanie i modernizowanie infrastruktury kulturalnej miasta;- Rozwijanie i wspomaganie funkcjonowania oraz powoływanie nowych instytucjikultury (priorytetowo powinno się rozwijać obecny potencjał);- Wzbogacanie oferty imprez o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym;- Promocja instytucji i wydarzeń kulturalnych, mająca na celu nie tylkoinformowanie mieszkańców miasta, ale takŜe wytworzenie w nich „świadomościkulturalnej”, niejako potrzeby korzystania z oferty kulturalnej miasta.Planowane inwestycjeOsiągnięcie nakreślonych powyŜej celów jest zadaniem długoterminowymi z pewnością musi być przeprowadzone w kilku etapach. Pierwszy z nich zostałnakreślony w Wieloletnim Programie Inwestycyjnym Miasta Radomia na lata 2007-2013 26 , gdzie zaplanowano 4 zadania z zakresu obiektów kultury o łącznej szacunkowejwartości 63 600 000 zł.Tabela 9 Wyciąg z projektu Wieloletniego Programu Inwestycyjnego Miasta Radomia na lata 2007-2013, z dnia 4 grudnia 2007r.L.p.12.3.4.Nazwa zadaniaPrzebudowa imodernizacja MOK"Amfiteatr" przy ul.ParkowejIluminacja obiektówzabytkowychbudynekUrzęduMiejskiego, ResursaObywatelska, MiejskaBiblioteka Publiczna,MDK ul. Słowackiego,kościół Fara i Sw.TrójcyRewitalizacja MiastaKazimierzowskiegoRewitalizacjanieruchomościBrowaru Saskiego zprzeznaczeniem naMuzeum ArmiiKrajowejWielkość nakładów w latach ( w tys. zł)2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013Szacunkowy kosztzadania450 1 000 1 550 20 000200 200 200 200 8002 800 2 000 2 000 2 000 2 000 2 000 12 800500 4 500 5 000 30 000Zakładany terminrealizacji2009-20112008 -20112008 -20132008 -2010Ogółemśrodki zbudŜetumiastaOgółemśrodkizewnętrzne3 000 17 00080012 80010 000 20 000RAZEM 3 500 7 150 8 200 3 750 2 000 2 000 63 600 26 600 37 000Źródło: Urząd Miasta RadomiaUwagiZakłada sięuzyskanieśrodków z UniiEuropejskiej.Zwiększenieudziałukapitałowego współce"Rewitalizacja"Koniecznośćprzygotowaniadokumentacjiprojektowej26 Projekt dokumentu z dnia 4 grudnia 2007r.117

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Ewaluacja projektuDo przeprowadzenia ewaluacji skuteczności wdroŜenia planu rozwoju kulturyRadomia wykorzystany zostanie zestaw czynników opisujących sytuację miasta w tymzakresie. Analiza polegać będzie na porównaniu wartości poszczególnych wskaźników napoczątku i na końcu okresu objętego planem. Wskaźniki te będą takŜe oczywiściewykorzystane do badania stopnia realizacji planu na poszczególnych jego etapach.Tabela 10Wskaźniki ewaluacji skuteczności wdroŜenia planu rozwoju kulturyL.p. WSKAŹNIK jednostka1 Liczba nowopowstałych obiektów infrastruktury kultury szt.2 Liczba nowopowstałych instytucji kultury szt.3 Liczba nowych imprez kulturalnych organizowanych w mieście, o zasięgu lokalnym szt.4 Liczba nowych imprez kulturalnych organizowanych w mieście, o zasięgu regionalnym szt.5 Liczba nowych imprez kulturalnych organizowanych w mieście, o zasięgu krajowym szt.6Liczba nowych imprez kulturalnych organizowanych w mieście, o zasięgumiędzynarodowym7 Przyrost liczby osób korzystających z oferty kulturalnej Radomia os.Źródło: Opracowanie własneszt.118

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”ZAŁĄCZNIK 3INWESTYCJE – SZANSA I KONIECZNOŚĆKwestia inwestycji moŜe być w tym miejscu rozumiana na dwa sposoby. Popierwsze moŜna mówić o inwestycjach gminnych, a po drugie duŜe znaczenie dla rozwojulokalnego mają inwestycje zewnętrzne, przede wszystkim inwestycje zagraniczne.W pierwszym przypadku chodzi o wszelkie inwestycje planowane do wykonaniaprzez Urząd Miasta Radomia. W większości są to inwestycje infrastrukturalne mające nacelu zapewnienie bardziej dynamicznego rozwoju gospodarki miasta, ale takŜe mające nacelu poprawę warunków Ŝycia w mieście. Generalnie dotyczą one kaŜdego obszarukompetencji omawianej jednostki samorządu terytorialnego. Jedne z tych inwestycjipolegają na rozbudowywaniu majątku trwałego miasta, a inne na utrzymaniu, renowacjiistniejących juŜ zasobów. Inwestycje te w części są wykonywane, poniewaŜ zaistnieje,zazwyczaj nagle, taka potrzeba, inne natomiast mają charakter zaplanowanych działańmających przynieść efekt dopiero w dłuŜszym horyzoncie czasowym. Są więc działaniadoraźne i rozwojowe.Trudno jest niestety w takim przypadku ustalić jakąś konkretną strategiędotyczącą tylko i wyłącznie inwestycji miejskich, poniewaŜ w zasadzie cała StrategiaRozwoju dotyczy kwestii inwestycji, z podziałem na poszczególne strefy. Dodatkowotrudność sprawia zaplanowanie inwestycji miasta z punktu widzenia zewnętrznegoobserwatora, który mimo, Ŝe dysponuje dogłębną diagnozą stanu rozwoju społecznogospodarczegomiasta, nie ma dostępu do wszystkich koniecznych do takiego planowaniainformacji. Miejskie inwestycje powinny być planowane przez pracowników Urzędu Miastaw porozumieniu z przedstawicielami spółek miejskich, a celowi temu słuŜy doskonaleWieloletni Program Inwestycyjny.Odwołując się do podtytułu poniŜszego rozdziału, inwestycje miejskie są przedewszystkim koniecznością, jednak koniecznością, która dobrze zaplanowana i zrealizowanastaje się szansą rozwojową dla miasta. Przykładem są tu drugie z wymienionychinwestycji, które zaistnieją w danej jednostce dalece bardziej prawdopodobnie, jeślijednostka ta zrealizuje podstawowe inwestycje leŜące w jej kompetencjach. Abypozyskać inwestora zewnętrznego naleŜy najpierw odpowiednio przygotować działkę, naktórej mógłby zacząć on swoją działalność. NaleŜy zapewnić dojazd do takiej działki,naleŜy zapewnić media (prąd, wodociąg, kanalizację, rzadziej gaz, czy centralneogrzewanie, telefon, Internet). Działka musi być w pełni przygotowana na przyjęcieprzedsiębiorcy, a więc poczynione muszą być uprzednio wszelkie wymienione powyŜejinwestycje leŜące w gestiach gminy.Drugie z omawianych, inwestycje zagraniczne, są juŜ zdecydowanie szansą dlamiasta na przyspieszenie jego rozwoju. Oczywiście moŜna by się spierać, Ŝe w obecnychczasach ich pozyskiwanie jest koniecznością. Jednak na potrzeby poniŜszych rozwaŜańwystarczy powiedzieć, Ŝe odpowiednio wykorzystane stwarzają duŜą szansę i korzyść dlajednostki samorządu terytorialnego, na obszarze której są zlokalizowane.119

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Podstawową korzyścią z obecności na jakimś terenie inwestycji zagranicznej jestnapływ kapitału. MoŜe on się pojawić w postaci gotówki, lub teŜ kredytu. Od wysokościtych środków zaleŜy jak znaczące dla miasta będą przyszłe zyski z inwestycji.Kolejna korzyść wynika z tzw. efektu naśladownictwa. Zjawisko to polega na tym,Ŝe jeśli na danym terenie zlokalizowana jest jakaś duŜa inwestycja zagraniczna,przyciąga ona inne firmy zagraniczne, często konkurencyjne, które lokują się w danymmiejscu, wcześniej sprawdzonym przez tę firmę, będącą pierwszą. Oprócz konkurencjii innych firm zagranicznych taka inwestycja moŜe równieŜ przyciągnąć mniejsze firmykrajowe, które chciałyby, bądź nawiązały juŜ współpracę z tym inwestorem.Następną korzyścią, która teŜ jest powiązana z wieloma innymi zaletami lokalizacjiinwestycji zagranicznej, jest transfer technologii. Dzięki niemu natomiast mogą zachodzićkorzystne zmiany w strukturze handlu, jak równieŜ moŜna zaobserwować „korzyściwynikające z wprowadzania nowoczesnych modeli zarządzania i organizacji pracy. Wrazz taką działalnością przekazywane są przez inwestorów zagranicznych pewne wzorcepracy, organizacji firmy, czy teŜ wzorce postępowania” 27 .Kiedy powstaje inwestycja zagraniczna potrzebna jest oczywiście pewna liczbapracowników. I jest to oczywiście kolejna korzyść z lokalizacji takiej inwestycji. Popyt nasiłę roboczą jest w tym przypadku uzaleŜniony od rodzaju inwestycji. To znaczy, jeślimamy do czynienia z inwestycją pracochłonną, będzie wymagana duŜa liczba taniej siłyroboczej, jeśli natomiast jest to inwestycja kapitałochłonna, będzie zapotrzebowanie nawykwalifikowaną siłę roboczą. Inwestycje zagraniczne oprócz wykorzystania pewnejliczby pracowników, wpływają teŜ na jakość tej siły roboczej w regionie, poprzez liczneszkolenia, czy wpajanie nowocześniejszych modeli pracy. Dodatkowo moŜe jeszczewzrastać zatrudnienie w mniejszych firmach współpracujących z takim inwestorem.Z zagadnieniem tym wiąŜe się równieŜ problem zarobków, które jeśli w firmiezagranicznej są wyŜsze od średniej w regionie, równieŜ pozytywnie wpływają na rozwójdanej jednostki terytorialnej.Z nowoczesnymi technologiami stosowanymi w większości przypadków przez firmyz kapitałem zagranicznym wiąŜe się tez zagadnienie ochrony przyrody. Jak moŜna sięłatwo domyślić, lepsze technologie oznaczają mniej szkodliwe dla środowiska naturalnegodziałanie, co jest oczywiście bardzo korzystne dla rozwoju regionalnego, czy lokalnego.W Radomiu istnieje niestety powaŜna trudność w pozyskiwaniu nowychinwestorów. Chodzi o brak wolnych terenów inwestycyjnych naleŜących do miasta.Ośrodek powinien dlatego przedsięwziąć wszelkie działania w celu przezwycięŜenia tejtrudności. W Strategii proponowane są dwa rozwiązania. Pierwszym jest współpracaz gminami sąsiednimi w zakresie pozyskiwania gruntów inwestycyjnych. Drugierozwiązanie to szukanie terenów na obszarze miasta. Zająć się tym moŜe specjalniepowołana jednostka odpowiedzialna za pozyskiwanie na obszarze miasta nowych terenówinwestycyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem wykupu i przekształcania terenówobecnie wykorzystywanych rolniczo. Jednostka ta zbierać będzie informacje na tematterenów, stanowiących własność komunalną, jak takŜe prywatną, które mogą byćprzeznaczone pod inwestycje. Pozostaje kwestią organizacyjną czy będzie to specjalna27 Dziemianowicz W., 1997, Kapitał zagraniczny a rozwój regionalny i lokalny w Polsce, Warszawa, EUROREG.120

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”oddzielna jednostka, fizycznie wydzielony organ Urzędu, czy będzie to jedynie zestawodpowiednich kompetencji i obowiązków przypisany konkretnej osobie, czy konkretnymosobom w ramach istniejącej juŜ struktury.Powinno to być podstawowym celem działań władz miasta w najbliŜszym czasie.121

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”ZAŁĄCZNIK 4STRATEGIA PROMOCJI 28Uwagi wprowadzające1. Wspólną podstawę badawczo-analityczną substrategii (tj. działań w zakresie:transportu, kultury, inwestycji i promocji) stanowi dokument „Strategia RozwojuMiasta Radomia na lata 2008-2020”, niniejsze opracowanie stanowi jegointegralną część i winno być oceniane łącznie z dokumentem głównym. Jest takdlatego, Ŝe Ŝadna promocja nie moŜe zastąpić strategii rozwojowej, image czybroszury promocyjne nie są w stanie poprawić np. infrastruktury. śadna promocjana świecie nigdy i nigdzie nie rozwiązuje rzeczywistych problemów. Promocja jesttylko jednym, oczywiście bardzo waŜnym, elementem w planowaniu rozwojumiejscowości. Opiera się na tym co jest (stan istniejący) na tym co moŜe być(analiza potencjału) i na tym co być powinno czyli na wizji rozwoju Radomia.Promocja wizji nie tworzy – opiera się na wizji juŜ sformułowanej w wyŜejprzywołanym dokumencie. Niniejsze opracowanie wykorzystuje więc wizjęi Strategię Rozwoju Radomia jako ułatwienie i ukierunkowanie pracy przy:wyborze grup docelowych i sposobów ich pozyskania, wyborze metod i narzędzidziałania, formułowaniu treści przesłania reklamowego oraz przy formalnymkształtowaniu środków reklamy.2. Przy tworzeniu kaŜdej strategii promocji naleŜy wziąć pod uwagę uwarunkowaniazewnętrzne, na które dana miejscowość (sc. jej władze) nie mają wpływu.W przypadku Radomia są dwa takie ograniczenia:1. Wizerunek i promocja Polski jako kraju. Jest to szczególnie istotnew aspekcie promowania Radomia jako atrakcyjnego miejsca doinwestowania w grupie potencjalnych inwestorów zagranicznych. Nadziałania promocyjne (w ścisłym sensie) oraz na ogólny wizerunek Polski,Radom ma niewielki, jeśli nie zgoła Ŝaden wpływ.2. Wizerunek i promocja województwa mazowieckiego. WYG Internationalopracował – na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego woj. mazowieckiego„Strategię promocji inwestycji i turystyki województwa mazowieckiego nalata 2007-2020”. Dokument ten zostanie oficjalnie przyjęty i upublicznionyw pierwszym kwartale 2008 roku. Oczywiście władze Radomia, zgodniez prawem samorządowym, są samodzielne w swoich decyzjach, jednakistnienie ww. dokumentu oraz podejmowane na jego podstawie działaniabędą miały silny wpływ na wizerunek Radomia jako miasta leŜącegow województwie. PoniewaŜ skład osobowy zespołów przygotowującychstrategię dla województwa i dla Radomia częściowo się pokrywał, dlategopropozycje dla województwa mogły być wzięte pod uwagę przy28Substrategia Promocji została przygotowana w ścisłej współpracy i po wyczerpujących konsultacjachz Zespołem ds. Opracowania Planu Promocji Miasta, Urzędu Miasta Radom.122

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”przygotowywaniu niniejszego opracowania. Starano się zatem takprzygotować propozycje dla Radomia by były one przynajmniejniesprzeczne ze Strategią Promocji Województwa.3. Cała strategia promocyjna musiała być tworzona przy braniu pod uwagęzłoŜoności kategorii jakim jest produkt terytorialny. Dla tworzącego nią zespołuoznaczało to, Ŝe musiała być na tyle elastyczna i „luźna” by moŜna było stosowaćzawarte w niej rozwiązania w przypadku wszystkich subproduktów, takich jak:- produkt turystyczny,- produkt inwestycyjny,- produkt mieszkaniowy,- produkt socjalny,- produkt handlowo-usługowy,- produkt oświatowy (edukacyjny),- produkt kulturalny,- produkt targowo-wystawienniczo-konferencyjny,- produkt rekreacyjny,- produkt sportowy (zawodowy),- produkt publiczny,- itd.PrzełoŜenie tak skomplikowanego produktu na działania promocyjne wymagaodpowiedniego podejścia teoretycznego. W niniejszej substrategii zastosowano podejście„6C“ poniewaŜ odpowiada ono najlepiej zapotrzebowaniu marki terytorialnej.Potrzeby danego klienta (inwestora/mieszkańca) mogą zostać zaspokojone przezofertę danego towaru lub usługi (tj. produktu), która jest kompozycją określonychelementów, składających się na koncepcję 6C (Cost, Convenience, Concept,Communication, Customer relationship, Consistency). Niektóre marki kontrolują teelementy w całości inne tylko częściowo. Koncepcja (towar i usługa razem wzięte), którądane miasto lub gmina oferuje jako dostawca, musi odpowiadać potrzebom orazoczekiwaniom klienta i być przez niego postrzegana jako najlepsza z oferowanych narynku. Jej opis dla Radomia zawiera 6C nowej koncepcji marketing mix, przedstawionychponiŜej. Radom oczywiście powinien w działaniach operacyjnych (w treści, formiei miejscu przekazów promocyjnych) wypracować własną koncepcję w języku swoichklientów i za pomocą ich sposobu postrzegania świata.a. Concept (Koncepcja). Połączenie towaru i usługi. Niewiele rzeczy sprzedaje sięobecnie bez jakiejkolwiek usługi (na przykład sprzedaŜ gruntów powiązana jestz usługami notarialnymi, prawnymi, geodezyjnymi, itp). Jakość i dopasowaniekoncepcji do potrzeb klienta są bardzo waŜne, a zasada gwarancji jest sprawąoczywistą. Marka, takŜe terytorialna, jest zasadniczo utrwalaniem koncepcji(chociaŜ inne elementy 6C teŜ się do tego przyczyniają) w umyśle klienta. Dobrakomunikacja marketingowa dodaje do zakupów aspekt emocjonalny – emocjesłuŜą temu, Ŝe marka jest zapamiętywana przez klienta jako część koncepcji,a więc równieŜ staje się składnikiem marki produktu. Dlatego naleŜy unikaćmarnej komunikacji poniewaŜ buduje ona skojarzenie marna komunikacja=marnyprodukt. Koncepcja Radomia jest opisana i zsyntetyzowana w wizji miasta.123

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”b. Cost (Koszt). Klient rozumie koszt nabycia produktu w kategorii wartości.Postrzeganie wartości jest kwestią indywidualną i opiera się na doświadczeniuŜyciowym danego klienta. Do obliczeń klient dorzuca takŜe koszt czasuspędzonego na zakupach i koszt dotarcia na miejsce zakupu. Badaniamarketingowe pokazują, Ŝe w zasadzie wszędzie w Europie konsumenci podróŜująw celu zrobienia zakupów albo spędzają czas wolny w promieniu 23 km od swoichdomów. Komunikacja marketingowa moŜe sprawić, Ŝe, Radom uzmysłowi swoimklientom, Ŝe spełnia powyŜsze standardy – jest miejscem wygodnym do Ŝycia.W komunikacji marketingowej Radomia naleŜy podkreślać oba typy kosztów, tojest pieniądze (wydatki na Ŝywność, koszty pracy, itp.) oraz koszty czasowe sąniŜsze niŜ w duŜym mieście. Dobrym przesłaniem wydaje się stwierdzenie „u nasnie spędzisz codzienne 4 godzin w korku“.c. Convenience (Wygoda). Na ten element składa się wiele czynników: lokalizacja,godziny otwarcia, akceptowanie róŜnych środków płatniczych (gotówka, karty,przelewy). Klienci są zazwyczaj leniwi, a skoro myślenie wymaga sporo wysiłkui energii to trzeba im ułatwić „kupowanie oferty miejskiej”. Wszystkie działaniamarketingowe (organizacyjne) muszą być tak zorganizowane by wygodę tęzwiększyć. Jak się wydaje w tej sferze są do wykorzystania liczne, tzw. prosterezerwy – zmiany organizacyjne, godziny pracy otoczenia biznesu, sprawnaobsługa mieszkańca – to elementy silnie przemawiające za wyborem danegomiejsca osiedlenia.d. Communication (Komunikacja). Decyduje o tym, czy klient jest dobrzepoinformowany o produkcie. To ta sfera, w której wszystkie narzędzia promocjimogą być najlepiej wykorzystane. Przekazuje informację – wizerunek marki,a jednocześnie przedstawia klientowi właściwą ofertę i sposób jak jest dostępna.Klienci nie kupią produktu, jeśli przekaz informacji jest zbyt skomplikowany,nudny lub nie przedstawia koncepcji językiem powszechnie przez ich uŜywanym.To wyjaśnia przyczynę fiaska niektórych reklam. Ten punkt jest rozwijanyw dalszym ciągu dokumentu.e. Consumer relationship (Relacje z klientami). NaleŜy zastosować metody CRM 29zwłaszcza w relacjach z grupą odbiorców wewnętrznych (mieszkańcy i firmy juŜdziałające). Klienci oczekują, Ŝe za kaŜdym razem będą traktowani z naleŜytymszacunkiem, otrzymają odpowiedzi na wszystkie pytania a ich problemy zostanąrozwiązane. Dokonując zakupu chcą być (uwaga! - nie zawsze) rozpoznanii zapamiętani. Jeśli klient na przykład po raz kolejny zwraca się w jakiejś sprawiedo urzędu oczekuje, Ŝe pracownicy będą znać wszystkie cechy tej sytuacji, zawszewtedy gdy do nich zadzwoni. Ludzie często lubią budować stosunki międzyludzkiei trzeba to zaakceptować. Kluczem jest tutaj spójność – jeśli klient otrzymujeróŜne informacje na ten sam temat od róŜnych osób w urzędzie, to nie będzie muufał. „Integracja” lub „procedury” oznaczają upewnienie się, Ŝe na te samepytania będą padały te same odpowiedzi. Badania wykazują, Ŝe dwie róŜneodpowiedzi na to samo pytanie mogą spowodować spadek sprzedaŜy nawet29 Skrót oznacza „Customer Relationship Management” czyli zarządzanie relacjami z klientami.Najogólniej rzecz biorąc dostawca (w tym wypadku miasto) powinien „pamiętać” o swoich przeszłychkontaktach z klientem, o tym co było dla klienta waŜne, z jakimi problemami się zwracał, itp. W sensieoperacyjnym oznacza to posiadanie wewnętrznej obszernej i nadającej się do wykorzystania przez pracownikówbazy danych, przy czym baza ta powinna być stale aktualizowana.124

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”o 30%. Jest to czynnik niezwykle istotny w pozyskiwaniu inwestorów, niespójnośćinformacyjna to jeden z kluczowych czynników powodujących utratępotencjalnego pracodawcy. Dlatego pracownicy urzędu muszą znać materiałypromocyjne – to ułatwia nawiązanie kontaktu i budowanie więzi.f. Consistency (Konsekwencja w działaniu). Upewnienie się, Ŝe wszystkie pozostałeelementy charakteryzują się niezmiennie dobrą jakością i wiarygodnością. Inaczejmówiąc moŜemy nazwać to gwarancją marki. Jest to integracja wszystkichelementów.We wszystkich powyŜszych elementach celowo uŜywano określenia „klient”. Miastojest oferentem i konkuruje o zasoby z innymi oferentami. Firma czy nowy mieszkaniec todostawca tychŜe zasobów – płaci podatki (w tym lokalne) daje pracę, kupujebezpośrednio lub pośrednio od miasta oferowane produkty (woda, gaz, ciepło, wywózśmieci, itp.). Skoro kupuje – jest klientem i tak teŜ powinien (powinna) być traktowany.125

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Opis prac i uzyskane wynikiEtap1.1. Kwerenda i analiza publikacji, dokumentów strategicznych, programów i innychźródeł związanych z regionem i miastem (badania gotowych źródeł).2. Spotkania konsultacyjne z ekspertami.3. Badania rynkowe.Wszystkie powyŜsze elementy zostały wykorzystane do przygotowania poniŜejzamieszczonych propozycji i rozwiązań.Etap 2.Prace analityczne – WYG przeprowadził kilka typów analiz, przy czym wszystkieanalizy będą prowadzone na tle działań konkurencyjnych, z zastosowaniem modelu„BranŜa/Produkt” 30 Podstawą do przeprowadzenia analiz będą rezultaty ocenydokumentów, raporty ze spotkań konsultacyjnych oraz raporty z badań.1. Analiza SWOT – Macierze SWOT dla Radomia zostały juŜ opracowane w oparciuo wiedzę zdobytą w poprzednich etapach pracy. WYG International zaznacza przytym, Ŝe potrzebne były 4 macierze.2. Analiza uwarunkowań – Zostanie przeprowadzona w następujących aspektach:a. Uwarunkowania poza wpływem – Są to następujące grupyobiektywnych ograniczeń:i. geograficzne i klimatyczne;ii. polityczno-prawne (dyrektywy UE, prawo polskie);iii. wizerunek wojewódzki (zespół zwraca na przykład uwagę, Ŝe nawizerunek województwa wpływa wizerunek Polski jako kraju, z koleina wizerunek miasta wpływa wizerunek województwa);b. Uwarunkowania twarde – Zalicza się do nich przede wszystkim: rozwójgospodarczy, infrastrukturę, mieszkańców (demografię), stan instytucjiedukacyjnych, przestępczość, stan środowiska.c. Uwarunkowania miękkie – To przede wszystkim czas wolny,wypoczynek, poziom Ŝycia oraz atrakcje, obiekty godne zobaczenia.Wynikiem analiz był raport dotyczący istniejącego stanu realnego miasta Radomia.W niniejszym fragmencie został zanalizowany image (wizerunek) miasta, przy czymzespół zaznacza, Ŝe image moŜe posiadać tylko ktoś lub coś czyje istnienie jest znane.Jak pokazują dostępne wyniki badań kluczowym czynnikiem problemowym jest zływizerunek miasta. Według badania PBS/DGA z lutego 2007 31 Radom jest określany30 Model ten wskazuje, Ŝe przy ocenie dowolnego czynnika trzeba sprawdzać, jak jest on realizowanyprzez inne – konkurencyjne – instytucje. Np. portal internetowy miasta musi być sprawdzony i oceniony podkątem innych portali miejskich31 źródło: PBS DGA, badanie telefoniczne na 300-osobowej próbie mieszkańców Radomia w wieku 25-40lat, termin realizacji 3-18 lutego 2007 na zlecenie Gazety Wyborczej, wyniki dostępne nahttp://miasta.gazeta.pl/radom/1,48201,3945072.html126

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”jako „zastygły” przez 73% respondentów, miasto znajduje się na pierwszym miejscuw kraju pod względem trudności w dostaniu pracy.Jak się wydaje rzeczywisty, zły (na tle innych miast) image Radomia jestnajwiększym problemem w projektowaniu Strategii Promocji i on przede wszystkim musibyć zmieniony. WaŜne jest przy tym, Ŝe image poŜądany jest juŜ ustalony, zostałzsyntetyzowany w haśle promocyjnym („Radom- chcę tu mieszkać”), jest on szerzejomówiony dalej. Problemem jest przejście od image rzeczywistego do imagepoŜądanego. Praktyka marketingowa pokazuje, Ŝe takie przejście nie następujeszybko, tzw. wielki skok jest po prostu niemoŜliwy. W sensie praktycznym operacjazmiany image miasta na podstawie jednego wielkiego, spektakularnego wydarzenia,niezaleŜnie od jego charakteru nie powiedzie się. Praca musi być systematyczna,długoterminowa, wielowątkowa i oparta na sprawnym zarządzaniu oraz ewaluacjiwyników.Powstaje oczywiście pytanie dlaczego image jest taki waŜny? PoniewaŜ „w świeciezintensyfikowanej komunikacji płynącej szeroką falą dzięki wykorzystaniu niezliczonejliczby urządzeń medialnych, atrybuty produktu i korzyści jakich dostarcza, nazwy mareki marki stowarzyszone nie wystarczają juŜ by przyciągnąć klientów. Jedynieprzedsięwzięcia angaŜujące uwagę odbiorców dostarczają zapadających w pamięćprzeŜyć natury sensorycznej, które odtąd ściśle wiąŜą się w ich umyśle z rangą firmy,jej produktami czy świadczonymi usługami” 32 .Opisana w powyŜszym cytacie konieczność zarządzania toŜsamością (image) jestrozumiana i akceptowana przez inne ośrodki i regiony w Polsce (np. Kraków) i za granicą.Celem takich działań jest transformacja organizacji (regionu, firmy, urzędu) w spójnywizerunek publiczny. Spójny wizerunek publiczny wymaga spójnych ekspresji marki„Radom” poniewaŜ niespójność w tej dziedzinie wywołuje negatywne skutki, dlatego, Ŝeodbiorcy docelowi są wystawieni na wiele róŜnych manifestacji wizualnych, któredocierają do nich w tym samym czasie.Problem polega na tym, Ŝe potencjalny inwestor (turysta, przyszły mieszkaniec)styka się z niewielką ilością komunikatów (sygnałów) nadawanych przez markęterytorialną. Przykładowo: osoba X moŜe:- zobaczyć reklamę Radomia w broszurze biznesowej;- wejść na stronę www;- umówić się na spotkanie przez telefon;- zobaczyć siedzibę (np. Urzędu Miasta);- otrzymać wizytówki i materiały informacyjne.Jest to zaledwie 5 punktów styku. Zespół zadał sobie pytanie, czy te punkty styku„nadają” spójny, jednoznaczny i odpowiadający celom promocyjnym sygnał do odbiorcy?Odpowiedź niestety brzmi – nie, dlatego szybkie uspójnienie przekazów na podstawieSystemu Identyfikacji Wizualnej jest absolutnie niezbędne.32 B. Schmitt, A. Simonson, Estetyka w marketingu, Wyd. PWB 1999, s. 41.127

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 3.Określenie misji, wizji i celów miasta – Image.Potencjał miasta wynika z jednej strony z jego mocnych punktów a z drugiej –z potrzeb grup docelowych. Rozpoznanie potencjałów stanowiło punkt wyjścia dopowstania wizji czyli do tego jak miasto powinno wyglądać i co oferować. Miasto zostałoopisane w Strategii jako: to co jest (analiza), to co być moŜe (plany) i to co być powinno(konfrontacja rzeczywistości i planów z potrzebami grup docelowych).Na tej podstawie została zaproponowana „BIG IDEA” - została zaprojektowanyi stworzony podstawowy image (wizerunek) miasta oraz sformułowane przesłaniereklamowe dla wszelkich form działalności promocyjnej.Image został potraktowany jako rezultat (nośne marketingowo streszczenie)wszystkich pozyskanych doświadczeń, faktów, opinii, odczuć na temat Radomia,przefiltrowanych przez plany i wizje rozwojowe. Inaczej mówić projekt image poŜądanegobędzie umacniał mocne punkty i łagodził słabości.Przy tworzeniu image miasta WYG International kierował się następującymiwytycznymi metodologicznymi:a. Image musi być aktualny i wiarygodny;b. Image musi być prosty;c. Image musi być atrakcyjny dla ludzi;d. Image musi być niepowtarzalny (częstym błędem w Polsce jest kreowanie„image-kameleona” tj. wizerunku, który moŜna przypisać kaŜdemuośrodkowi, dlatego waŜnym elementem analizy było sprawdzeniewizerunku innych miast 33 ).Image i jego konkretyzacja nazywane jest w innych opracowaniachmarketingowych „architekturą marki” – chodzi o uporządkowanie elementów, systemów,nazw i symboli.Kluczem do właściwego stworzenia image jest to co moŜe w nimzainteresować grupę (grupy) docelowe czyli potencjalnych odbiorców świadczeńmiasta. Oznacza to zastosowanie jakiejś metody analitycznej pozwalającej „przełoŜyć”informacje ze sfery realnej na działania promocyjne. W niniejszym opracowaniuzastosowano powszechnie akceptowaną w marketingu terytorialnym metodą 4 pytań[R. Junghardt „ABC promocji miast, gmin i regionów”, wyd. Fundacji im. F.Eberta, 1998]czyli:1. Co mam do zaoferowania?2. Komu chcę to sprzedać?3. Przy pomocy jakiego przesłania reklamowego?4. Przy pomocy jakich instrumentów i środków?33 Przykładowo miasto Katowice przyjęło image skonkretyzowane w copy strategy jako „MIASTOSPEKTAKULARNYCH WYDARZEŃ”.128

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 4.Co mam do zaoferowania?Analiza stanu faktycznego została juŜ dokonana, w tym miejscu naleŜy dokonaćjej „przełoŜenia” na potencjał miasta. Potencjał definiuje się jako porównanie silnych(mocnych) stron miasta i potrzeb grup docelowych. Jak się wydaje potencjał Radomia,który powinien być komunikowany to:- Dogodne połoŜenie geograficzne – średnia odległość od innych ośrodków powyŜej100 km, co zapobiega „wymywaniu” potencjału na rzecz innych miast;- „Spokojne Ŝycie”- Potencjał naukowy, głównie politechniczny;- Dobre szkolnictwo szczebla podstawowego i średniego;- Wysoki odsetek ludności z wyŜszym wykształceniem – dobrze wykształcona siłarobocza;- DuŜy potencjał małych i średnich przedsiębiorstw, silna aktywność gospodarczamieszkańców, zwłaszcza kobiet (!);NaleŜy przy tym dodać, Ŝe równieŜ niezwykle istotne jest to czego niepromować. Dla Radomia, nie posiadającego atrakcji turystycznych i dobrze rozwiniętejinfrastruktury tego typu, tworzenie wizji ośrodka turystycznego nie ma większego sensu.Potencjał prowadzi do wizji, która powinna być zarysowana długofalowo i oparta naobserwacji trendów oraz planów społecznych i gospodarczych (por. załącznik 1 doSubstrategii Promocji).Na merytoryczne elementy oferty miasta naleŜy spojrzeć poprzez pryzmatoczekiwanych przez grupy docelowe korzyści129

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 5.Komu chcę to sprzedać?Aby promocja była skuteczna absolutnie niezbędne jest określenie grupdocelowych (targetu) działań promocyjnych. Analiza i dobór grup docelowych musi byćprzeprowadzona przed rozpoczęciem działań promocyjnych, jest bowiem jasne, chociaŜbyz przyczyn budŜetowych, Ŝe nie moŜna prowadzić ciągłej promocji skierowanej dowszystkich. Dobór grup docelowych wynika wprost z analiz strukturalnych i StrategiiRozwoju. Jeśli jest ona jasna i skonkretyzowana (a tak jest w przypadku Radomia) jasnyjest równieŜ krąg interesariuszy na których zaleŜy miastu. Tym samym podstawowepytanie brzmi: Dla kogo specyficzny potencjał miasta moŜe okazać się przydatny?W przypadku Radomia moŜna dość dokładnie zidentyfikować przynajmniej jedenpotencjał w aspekcie inwestycyjnym – miasto dysponuje duŜą liczbą wysokowykwalifikowanych robotników, przy czym sporo z nich jest bezrobotnych lub pracujepoza wyuczonym zawodem. Co więcej są to ludzie wyspecjalizowani w pracachzwiązanych z obróbką metalu (wynika to z silnej tradycji przemysłu zbrojeniowegoi maszynowego), Potencjał z innych branŜ (np. chemicy czy garbarze – por. firmaRadoskór) jest w sensie inwestycyjnym mniej znaczący, w kontekście konkurencji Chin.Zespół jest zdania, Ŝe zasób powiązany z przemysłem metalowym jest „trudniejprzenośny” (hale stalowe trzeba stawiać na miejscu) dlatego moŜe i powinien byćpromowany w ofertach dla inwestorów.Innym, specyficznym potencjałem Radomia jest połoŜenie geograficzne – miastomoŜe słuŜyć jako centrum logistyczne dla południowego Mazowsza oraz północnegoświętokrzyskiego, wschodniego łódzkiego i zachodniego lubelskiego.Niemniej – niezaleŜnie od specyficznych potencjałów – grupy docelowe dlaRadomia moŜna podzielić następująco:1. Odbiorcy „wewnętrzni”. Ci odbiorcy to:• Mieszkańcy. Jest jasne, Ŝe potrzeby mieszkańców są specyficzne.W wymiarze realnym są oni przede wszystkim zainteresowani sprawnymfunkcjonowaniem miasta (sc. słuŜb komunalnych). StraŜ poŜarna, policja,ochrona zdrowia, edukacja, transport zbiorowy, infrastruktura to elementynajwaŜniejsze w wymiarze realnym. W wymiarze wizerunkowym liczy siępoczucie dumy. Mieszkańcy to najlepsi sprzedawcy, w kaŜdym podręcznikumarketingu podkreślane jest znaczenie kontaktów osobistych. Jeślimieszkańcy są dumni ze swojego miasta, akceptują podejmowane przezwładze działania i czują się traktowani powaŜnie to sami dalej pracują nasukces ośrodka. Jeśli „nasze miasto nam słuŜy” to my teŜ „słuŜymynaszemu miastu”. Metody promocji nakierowane na mieszkańców sąomówione dalej. WaŜnym czynnikiem, który powinien skłaniać władze dopromocji wewnętrznej skierowanej do mieszkańców jest jej efektdemograficzny – w ośrodkach w których udaje się zbudować poczuciewspólnoty (znakomitym przykładem jest Wrocław) – zanika alboprzynajmniej zwalnia proces „wymywania” do większych ośrodkówwaŜnych grup demograficznych;130

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”• Istniejące przedsiębiorstwa lokalne i większe, usytuowane w ośrodku,takŜe działające w mieście instytucje lokalne i regionalne. W wymiarzewizerunkowym liczą się najczęściej dwa wymiary – bezpieczeństwoprowadzenia działań (brak lub ograniczenie ryzyk pozaekonomicznych)oraz wygoda prowadzenia tychŜe działań (w wymiarze komercyjnym będzieto funkcjonowanie otoczenia biznesu). Inaczej rzecz ujmując – firmy i inneinstytucje działające juŜ w ośrodku będą oczekiwały dotrzymaniawarunków na których zdecydowały się rozpocząć działalność. Dobresamopoczucie i wysokie oceny stawiane przez juŜ działające firmy sąjednym z najlepszych mechanizmów promocyjnych słuŜących budowiepozytywnego wizerunku miasta, jest to tzw. testimonial czyli świadectwo.2. Odbiorcy „zewnętrzni”. W tej grupie wyróŜnia się:• Inwestorów. Zwracając się do nich naleŜy podzielić komunikacjęmarketingową na skierowaną do inwestorów krajowych (celem jestdotarcie do nowych przedsiębiorstw lub do firm juŜ istniejącychposzukujących nowego miejsca na działalność gospodarczą) oraz naskierowaną do inwestorów zagranicznych, skłonnych do załoŜenia w Polsceswoich filii lub wręcz przeniesienia działalności do naszego kraju;• Mieszkańców innych miejscowości w kraju (w tym osoby wcześniejmieszkające w Radomiu), które skłonne byłyby do przeprowadzki doRadomia;• Turystów (osoby indywidualne oraz firmy turystyczne). JednakŜe,w przypadku Radomia, jest to raczej grupa „teoretyczna”, miasto niedysponuje specjalnymi walorami, nawet biorąc pod uwagę wyłączniekonkurencję krajową. Oznacza to, Ŝe nie rekomenduje się próby tworzeniawizerunku Radomia jako specjalnej destynacji turystycznej, byłoby to zbytodległe od rzeczywistości – według 3 czynników atrakcyjności turystycznejregionu (zasoby kulturowe, m.in. zabytki, zasoby przyrodnicze oraz bazanoclegowa) Radom nie dysponuje niczym szczególnym (por.załącznik/mapa 2).3. „Multiplikatorzy” lub „opinion makers (leaders)”. Do multiplikatorów zalicza sięprzede wszystkim osoby, których działania i opinie mają duŜy wpływ nadziałania i opinie innych osób. Są to głównie:• Dziennikarze, producenci, redaktorzy i inne osoby mające wpływ nazawartość materiałów w mediach;• MenedŜerowie i przedsiębiorcy, zwłaszcza aktywni społeczniew samorządowych organizacjach biznesu;• Politycy (działacze partyjni, związkowi);• Organizacje budujące wpływ społeczny (np. Polska Agencja Informacjii Inwestycji Zagranicznych w wymiarze krajowym czy Agencja RozwojuMazowsza w wymiarze regionalnym).131

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”W tym miejscu powstaje pytanie czy istnieje moŜliwość sformułowania drabinykorzyści, na tyle uniwersalnej by moŜna dotrzeć do wszystkich wyŜej określonych grupdocelowych (za wyjątkiem turystów). Zespół WYG International jest zdania, Ŝe tak. Takaspójna i jednolita drabina korzyści moŜe słuŜyć jako jednolita podstawa wszystkichprzekazów promocyjnych.132

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Podsumowanie potrzeb grup docelowychCEL DZIAŁAŃ PROMOCYJNYCHStworzenie, kształtowanie i stałe podtrzymywanie wizerunku Radomia jako miasta (ośrodka)atrakcyjnego gospodarczo, miejsca w którym warto inwestować. Z drugiej strony – Radom toatrakcyjne miejsce do Ŝycia, w którym Ŝyje się bezpiecznie, są dobre szkoły i nie marnuje się czasu.Miasto, w którym po prostu dobrze się Ŝyje i pracuje.Grupa wewnętrznamieszkańcy i firmy działające wregioniePOTRZEBY: atrakcyjne miejsce do Ŝycia, dobre miejsce do prowadzeniabiznesu podtrzymanie aktywności firmistniejących (rozwój,pączkowanie), zakładanie nowych firm, aktywizacja społecznalokalnych firm, , aktywizacja bezrobotnych,zwłaszcza kobiet.Grupa zewnętrzna Ibiznes istniejący i planowanyPolskaPOTRZEBY: lepsze warunki doinwestowania niŜ w innychmiastach (realnei emocjonalne), dostępność informacjio uwarunkowaniach twardych(ekonomicznych), dostępność informacjio uwarunkowaniach miękkich(atrakcje, czas wolny, itp).Grupa zewnętrzna IIpotencjalni inwestorzy zagraniczniPOTRZEBY: informacje twarde, informacje miękkie, informacja o jakości obsługi, otoczenie biznesu, szersza informacja o rynkachzbytu, oferty indywidualne (specjalne), oferty w językach obcych (orazobsługa).NiezaleŜnie jednak od powyŜszych rozwaŜań naleŜy wskazać, Ŝe kaŜdy nadawcainformacji marketingowej musi osobno zadbać o tzw. multiplikatorów (wspomnianychwyŜej). Grupa liderów opinii musi zostać zidentyfikowana, stale monitorowana orazindywidualnie traktowana przez dział zajmujący się realizacją strategii promocyjnej.W przypadku tej grupy raczej zawodzą klasyczne mechanizmy reklamowe, liczy się PR,kontakty osobiste, marketing bezpośredni oraz zarządzanie wydarzeniami.133

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Drabina korzyściOkreślenie „drabiny korzyści” pokazuje w jaki sposób podstawowe cechy markiterytorialnej wpływają na postrzeganie jej przez inwestora. W tym miejscu wartowskazać, Ŝe marka terytorialna oferuje sama „miejsce” oraz spełnia standardy branŜowe.Marka terytorialna jako taka nie zajmuje się poszczególnymi ofertami (projektami).Drugim waŜnym ograniczeniem w formułowaniu drabiny korzyści jest zasadarównowagi korzyści, którą definiuje się jako operację porównującą korzyści uzyskiwaneprzez inwestora (mieszkańca, przyszłego mieszkańca) oraz korzyści uzyskiwane przezośrodek. Jest oczywiste, Ŝe materiały promocyjne, opisując koszty, które musi ponieśćinwestor powinny operować raczej pojęciem „inwestycji” a nie „kosztu”. Niemniej – i takkoszty zostaną obliczone i porównane do moŜliwych zysków (korzyści racjonalnych) orazkorzyści emocjonalnych. Zgodnie z obecnymi teoriami marketingowymi oferent musipokazywać korzyści racjonalne i emocjonalne jednocześnie – nie ma, nawet w biznesiedecyzji czysto racjonalnych. Oznacza to, Ŝe oferowane przez miasto korzyści mają miećcharakter zarówno emocjonalny jak i racjonalny.Korzyści racjonalne są jasne – ośrodek powinien się prezentować jako takiw którym da się dobrze pracować i ciekawie odpoczywać. Pozostaje pytanie jaksformułować kluczową korzyść emocjonalną? Zespół sugeruje „wygodę”, to jest takieopisywanie miasta, Ŝeby podkreślić kluczową zaletę dla obecnego inwestora – „tu siędobrze Ŝyje i pracuje bez niepotrzebnego stresu”.134

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Proponowana drabina korzyściKorzyść emocjonalnaMiejsce w którym moŜna wygodnie „zostawić swoje pieniądze” (tu się osiągawyniki, tu się zarabia, tu jest szybko ale nie szaleńczo szybko, inwestowanietutaj nie sprawia kłopotów społecznych /to nie Birma czy Chiny/, inwestowanietutaj nie sprawia kłopotów psychologicznych /tu się dobrze czuję/), Ŝycie tutajjest dobre jakościowoKorzyść racjonalnaTu (w Radomiu) moŜna dobrze pracować (otoczenie biznesu jest właściweprzyjazne) oraz – po pracy – spokojnie odpoczywać, nie marnując czasuw korkachKorzyść miejscaBogaty w propozycje ośrodek, gdzie prawie kaŜdy 34 projekt znajdzie swojemiejsce i gdzie zadbano o całość oferty miejskiej oraz spełnienie standardówbranŜowych.Cechy miasta (baza)Opisane w Strategii Rozwoju34 „Prawie kaŜdy” jest istotnym określeniem, powinno być jasne, Ŝe pewne działania inwestorskie nie sąmile widziane, lista wyłączeń powinna być krótka i racjonalnie uzasadniona.135

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Image/Osobowość RadomiaTrzeba wyraźnie zaznaczyć, Ŝe image (osobowość) miasta to nie jest SystemIdentyfikacji Wizualnej (SIW). Image to „suma wszystkich doświadczeń, opinii, faktów,oczekiwań, obaw nadziei i innych uczuć, powstających w chwili gdy słyszymy nazwęokreślonej sprawy lub nazwisko określonej osoby, gdy spotykamy się z nimi lub myślimyo nich. W uproszczeniu image jest sumą wszystkich uprzedzeń jakie ma ktoś wobeckogoś” 35Jak wynika z powyŜszej definicji image moŜna kształtować. Oczywiście jednymz narzędzi jest SIW. Niemniej – waŜniejsze jest „przesiąknięcie” wszystkich przekazówpromocyjnych jednolicie sformułowaną ideą, osobowością.Model promocyjny Radomia w niniejszej Strategii został zbudowany na strukturzeEF/IK to jest Ekspresje Firmy 36 = Impresje Klientów.Ekspresje firmy obejmują:- Osobowość (propozycja jest omówiona dalej), ta osobowość prowadzi do- Wizerunku publicznego firmy, wizerunek ten jest inaczej określany jako„corporate behavior” to jest „zachowanie/kultura korporacyjna”.Wizerunek publiczny kształtowany jest głównie przez kreację (style, tematy,hasła, kolorystykę, itp.). Drugim elementem stylu są media i sposoby komunikacji,których uŜywa miasto by dotrzeć do odbiorców – opisuje się to jako regułę kontekstu 37.Spójne zarządzanie ekspresjami prowadzi do impresji klienta czyli procesu odbiorczegozawierającego m.in. takie operacje umysłowe jak integracja, wnioskowanie i nastawienia.Jeśli są one spójne moŜna uzyskać ogólne przedstawienia (wizerunek) w umyśle odbiorcy(klienta).Kluczowym aspektem jest więc „to co pomiędzy”. Strategia zakłada, Ŝe, w sensieopisowym, styl Radomia będzie oparty na 4 elementach:1. Minimalizm (prostota).2. Realizm.3. Dynamizm (zmienność, ruch).4. Skromność (właściwa ocena granic).35 Junghardt, op. cit. s. 3336 „Firma” lub „Korporacja” w rozumieniu niniejszej strategii to oczywiście marka terytorialna czyliRadom37 Luksusowe Mercedesy nie reklamują się w gazecie FAKT, chociaŜ jest ona bardzo popularna. Kontekstmarnego papieru, krwi, nagości jednakŜe nie słuŜyłby dobrze marce luksusowej.136

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Dobór tych elementów wprost wynika z cech miasta jako produktu i jest z nimbezpośrednio związany. Co więcej – elementy te wspierają się nawzajem budując spójneekspresje. I tak:Minimalizm (prostota)Ten element wizerunku Radomia jest wprost związany z nowoczesnością. Produktmiejski musi być przyszłościowy. Tego typu produkty – by odnieść sukces – muszą być,w warstwie obsługowej (procesów widzianych przez klienta) proste i łatwe. Skorzystaniez oferty Radomia musi być promowane jako niekłopotliwe. Jest to tym waŜniejsze, Ŝegłównym odbiorcą promocji będą MŚP i osoby fizyczne. Dla nich „wygoda” jest niezwykleistotnym czynnikiem decyzyjnym – niewielkie firmy nie mają budŜetów ani pracownikówdo zajmowania się relacjami z administracją. Oczywiście miasto nie odpowiada za słuŜbyskarbowe, niemniej – w swoim zakresie kompetencji – powinno robić wszystko by niemarnować cudzego czasu (czas teŜ jest kosztem!).RealizmOferta produktu terytorialnego jest „widoczna” i dość jasna dla kaŜdego. Jesttowarem (mieszkanie, grunt, media). Nawet usługi miejskie, z definicji bezcielesne, sądość oczywiste dla odbiorców, ich ocena nie nastręcza specjalnych trudności. Miasto albodziała dobrze albo nie. NaleŜy więc sięgnąć po fizyczny towar (budynek, ziemia, itp.),który mógłby zostać pokazany i wykorzystany w komunikacji marketingowej. Oznacza to,Ŝe wybór nośnych obiektów-symboli budujących ekspresje miasta jest zagadnieniemnajistotniejszym dla osiągnięcia planowanych celów marketingowych. Przykładowo takimsymbolem nowoczesności moŜe być wysypisko (vide spalarnia odpadów w Wiedniuautorstwa F. Hundertwassera).DynamizmWybór tego elementu jest równieŜ jasno powiązany z ofertą, jest jednocześnieelementem najtrudniejszym. Miasto ma opinię „stagnacyjnego”, naleŜy więc – niezaprzeczając wprost – pokazywać występujące w ośrodku prawdziwe wskaźnikidynamiki i zmian (inwestycje własne, nowe firmy, aktywne kobiety,).Przemodelowaniem „stagnacji” jest moŜliwe poprzez sięgnięcie do określenia „stabilność”,to jednak moŜe dotyczyć wyłącznie otoczenia biznesu, procedur administracyjnych, a niezmian gospodarczych. Pokazywanie ruchu jest niezbędne – ruch oznacza Ŝycie.Moc (siła)Projekt jest silny w sensie rynkowym. Prowadzony jest przez Urząd (samorząd),ma zapewnione finansowanie unijne oraz wsparcie prawne. Jest to usługa typu „G”(government 38 – rządowa) co oznacza, Ŝe jest zdecydowanie stabilniejsza (w sensieorganizacyjnym i finansowym) od normalnej usługi rynkowej. NajwaŜniejszy czynnik siłyto niewielkie zagroŜenie bankructwem – samorząd wprawdzie moŜe formalnie38 Termin ten tłumaczony jest takŜe jako „administracja”.137

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”zbankrutować, jednak istniejące w Polsce procedury ostroŜnościowe w praktycewykluczają takie niebezpieczeństwo.OsobowośćKOMPETENTNYŚMIAŁY, ODWAśNYPRZYJAZNYKonkretyzacja1. Korzyścią jest wygoda (ułatwienie Ŝycia przez odpowiednie rozwiązania);2. Wyzwaniem jest twórcza kontynuacja (ustalenie zmodyfikowanych reguł, jest lepiej niŜbyło);3. Dowodem jest antycypacja (przewidywanie, pionierstwo, wyjście przed).1. Działania są dynamiczne, pełne energii, ale w przewidywalnych miejscach (robię co sięda, nie zwlekam);2. Dowodem jest wiara w sukces;3. Ryzyko jest skalkulowane (wiadomo po co i dlaczego);4. Jest inny celowo (to wiedza o konieczności odróŜnienia się).1. Otwarty na współpracę, ma świadomość pracy w grupie;2. Daje poczucie bezpieczeństwa, moŜna mu zaufać, Ŝe wie co robi;3. Oferuje spokój ducha, za nas rozwiązuje problemy.138

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Podsumowując – osobowość marki Radom to fachowy zarządcaPersonifikacja marki to „site manager”, szef duŜego zespołu np. budowlanego,wybitny fachowiec umiejący znaleźć fachowych pomocników, ale jednocześniezdyscyplinowany szef, wytyczający nowe ścieŜki, umiejący zadziwić nowym,skuteczniejszym podejściem do problemu, rozwiązujący sprawy w interesie mieszkańców.Jest jednak szefem niezwykle odpowiedzialnym, nie niszczy a buduje. To EugeniuszKwiatkowski (budowniczy Gdyni), wojewoda Jerzy Ziętek.Mając zdefiniowane powyŜsze elementy moŜemy przystąpić do planowaniapromocji sensu stricte. Chodzi bowiem o to, Ŝe „Ogólne wraŜenia klientów sąnajwaŜniejszym sprawdzianem procesu zarządzania marką [...], zasoby firmy zostanązmarnotrawione, jeśli ekspresje nie wywołują poŜądanych, (tj. jednolitych) impresjiklientów.”139

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 6.Przy pomocy jakiego przesłania promocyjnego (reklamowego)?Zarządzanie marką – wpływanie na sposób myślenia klienta.Opisany wyŜej zestaw komponentów 6C, jest obecnie swego rodzaju „gwarancjąmarki”. Tak naprawdę znane marki, takŜe terytorialne, osiągnęły sukces w kaŜdymwymiarze dzięki temu, Ŝe w przypadku wszystkich elementów marketing mixgwarantowały najlepszą jakość, były bezkonkurencyjne i miały nieprzeciętny wizerunek.Budowanie najlepszej świadomości marki, będącej sumą jakości, wartości i wizerunkuw oczach klienta, jest jednym z głównych zadań menedŜera (właściciela). Jako, Ŝe corazwięcej firm zdaje sobie sprawę, z tego Ŝe firma to w gruncie rzeczy marka (zostałoudowodnione, Ŝe klienci przywiązują się do marki nie zwracając uwagi na inne elementy,pod warunkiem, Ŝe marka dostarcza im to co obiecuje), dlatego robią wszystko bypodnieść jej wartość. Marka nadaje firmie taką wartość, Ŝe znacznie przewyŜsza onawartość jej fizycznych składników (budynków, urządzeń, zapasów, itp).Najtrudniejszy element do zarządzania marką to czynnik psychologiczny – wdarciesię marki do świadomości klienta i pozostanie w niej. Ten czynnik psychologiczny opisanyjest jako pozycjonowanie i da się streścić w 4 punktach:1. Musisz zdobyć pozycję w umyśle klienta;2. Twoja pozycja powinna być jednoznaczna, określona jednym prostymkomunikatem;3. Zajmowana pozycja powinna wyraźnie odróŜniać cię od konkurencji;4. Musisz być gotów do poświęceń, nie moŜna oferować wszystkim wszystkiego –naleŜy się skoncentrować – między innymi dlatego nie rekomenduje się próbybudowy atrakcyjności turystycznej Radomia.Klienci przechowują w pamięci odczucia i obrazy i na ich podstawie zmysły klientakreują w jego umyśle markę. Jeśli ją zapamiętali – to dobrze, ale cały czas markę trzebapodtrzymywać i cały czas wzmacniać.Dla regionów i miast marki stają się coraz waŜniejsze. Radom spotyka sięz rosnącą konkurencją wewnętrzną w Polsce, stosowne analizy benchmarketingowe,które to potwierdzają znajdują się w części głównej Strategii. Miasto często przegrywaz innymi w konkurencji o zasoby.O ile analiza dokumentów i badania pokazują, Ŝe w sferze realnej Radom zaczynasobie radzić (widać wyraźny wzrost gospodarczy, powstają nowe firmy, ruszyłyinwestycje infrastrukturalne z funduszy UE), o tyle występuje problem w sferzesymbolicznej – działania na rzecz i w imieniu Radomia muszą być odpowiedniozakomunikowane.140

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Ph. Kotler, D.H. Haider i I. Rein 39postaw i zachowań osób i instytucji:wyróŜniają 4 narzędzia stymulowania opinii,- infrastruktura- ludzie- image i jakość Ŝycia- atrakcjeW ocenie zespołu powyŜsze 4 wymiary konkurencji w przypadku Radomia (łączniez Warszawą) wyglądają następująco:1. Infrastruktura – dobra lub bardzo dobra, z duŜymi szansami na znaczącąpoprawę w krótkim czasie, słabością kluczową jest transport, w tym kolejowy(linia Radom-Warszawa) oraz brak obwodnic miasta;2. Ludzie – największe centrum gospodarcze i naukowe – największe naMazowszu po Warszawie, duŜe rezerwy wykształconej siły roboczej, ale –głównie ze względu na długotrwałe bezrobocie – wymagające duŜychinwestycji w edukację. TakŜe w tej dziedzinie rysuje się szansa na duŜąpoprawę w krótkim czasie;3. Atrakcje – Radom, co potwierdzają m.in. dane noclegowe jest raczejdestynacją drugorzędną w porównaniu do innych terenów regionu. Oznacza to– zdaniem zespołu – Ŝe podniesienie atrakcyjności Radomia jest osiągalnejedynie poprzez rozwój atrakcji zaleŜnych 40 . Mówiąc w skrócie: parki rozrywki,aquaparki, SPA, stadniny, pola golfowe będą coraz waŜniejsze, takŜew aspekcie promocyjnym;4. Image i jakość Ŝycia – tu widać problem kluczowy w wizji marki Radom.39 Marketing Places, New York Free Press, 1993.40 W ocenie atrakcji turystycznych wyróŜnia się „niezaleŜne” (klimat, pogoda, krajobraz, tradycja,zabytki) oraz „zaleŜne” to jest podlegające decyzjom ludzkim (najczęściej jest to baza hotelowogastronomiczna,zagospodarowanie oraz nowe ciekawe obiekty vide muzeum Guggenheima w Bilbao)141

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”PrzesłanieMiasto obecnie operuje przesłaniem „Radom – tu chcę mieszkać”. Zdaniemzespołu jest to dobry tagline/signature/headline to jest rodzaj podpisu na stałe związanyz nazwą marki terytorialnej (Radomia), ma on bardzo mocny call to action (wezwanie dodziałania). Nie przenosi ono jednak wyraźnie dwóch pozostałych elementów dobregoprzesłania reklamowego to jest:- UPS (Unikatowej Propozycji SprzedaŜy) – nie odczytamy z tego hasłajednoznacznie w czym Radom się wyróŜnia, w czym jest jedyny (vide „Gdańsk –morze moŜliwości”);- RTB (Reason to Believe) – hasło to nie przenosi takŜe w łatwy do odczytaniasposób informacji „dlaczego”, nie odpowiada wprost na pytanie o powód dlaktórego „mam wam uwierzyć, Ŝe naprawdę chcę tu mieszkać”.Oznacza to, Ŝe hasło (przesłanie) musi być obudowywane dodatkowymiinformacjami niosącymi uzasadnienie. Przykładowo podkreślaniu wygody moŜe słuŜyćinformacja „17.15 – przejazd do domu – 25 minut. Radom – chcę tu mieszkać”. Zestawinformacji (faktów, opinii i ocen) podkreślających korzyści z mieszkania w RadomiunaleŜy juŜ oczywiście do sfery planowania operacyjnego i współpracy z profesjonalnąagencją reklamową.WaŜnym elementem jest takŜe sformułowanie odpowiedniego przesłania dlainwestorów. Przykładowo land Badenia-Wirtembergia posługuje się hasłem „Wytwornemiejsce do Ŝycia i pracy”. Jak się wydaje w przypadku Radomia przesłanie reklamowemogłoby zostać sformułowane jako „Wygodne miejsce do Ŝycia i pracy” (jest mutacjahasła głównego – "tu chcę inwestować"). Przesłanie "Radom - trafione inwestycje”równieŜ dobrze oddaje cel działań promocyjnych . Trzeba jednak zaznaczyć, Ŝe przesłanieto nie jest slogan. Przesłanie powinno zostać przetransponowane na odpowiedni slogan(slogany).RozróŜnienie między tagline (sygnaturą), a sloganem jest proste – tagline Ŝyjedługo, czasem bardzo długo, slogan jest związany z poszczególnymi kampaniamireklamowymi. RównieŜ rozróŜnienie między przesłaniem a sloganem jest proste –przesłanie to podstawa, wytyczna, informacja jaka jest kluczowa ekspresja marki, jejpozycjonowanie.Oczywiście nośnikiem przesłania jest takŜe jednolity system identyfikacji wizualnej(SIW). Radom dysponuje nazwą oraz przyjętym logo, jednak SIW co zestaw o wieleszerszy. W tym miejscu trzeba tylko wspomnieć, Ŝe istnieją dwa dodatkowe elementyidentyfikacyjne (oprócz nazwy i logo), które powinny zostać zestandaryzowane,a mianowicie font (czcionka) oraz kolorystyka miejska.Jednak – niezaleŜnie od przyjętych narzędzi, warto spojrzeć na Radomw kategoriach piramidy reklamowej.142

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Piramida reklamowaNajprostszy, ale ciągle najbardziej przydatny podział działań reklamowychzbudowany jest na następujących stopniach:a. Attention – uwaga/świadomość istnienia. Jak się wydaje w przypadkuRadomia mamy właśnie do czynienia z tym właśnie stopniem piramidy.Wiadomo, Ŝe jest (ale i to nie do końca);b. Interest – zainteresowanie. Analiza dokumentów i badania pokazują, ŜeRadom nie jest obiektem specjalnego zainteresowania. Wyraźnie widoczne,stereotypowe widzenie miasta jako „stagnacyjnego” powoduje, Ŝe poprostu nie jest w ogóle analizowane (jest odrzucane na etapie wyborumiejsc do głębszej analizy);c. Desire – poŜądanie. Tutaj uznaliśmy, Ŝe właściwym określeniem jest„spillover” czyli przelanie. Miasto wybiera się dlatego, Ŝe gdzie indziej niemoŜna. Jak się wydaje dalsze komentarze są zbędne;d. Action – zakup. Ocena jak wyŜej – zakup (inwestycja, zamieszkanie)dokonywany jako „w braku czegoś lepszego”.e. Repurchase – zakup powtórny/utrzymanie. Paradoksalnie, wszystkiebadania i analizy pokazują, Ŝe gdy ktoś skorzysta z oferty Radomia, jestz niej zadowolony, często i chętnie wraca i nie wykazuje – w przypadkuinwestorów – chęci do ucieczki.Wniosek: PowyŜsza sytuacja to częsty w marketingu paradoks, któregoprzełamanie jest moŜliwe wyłącznie poprzez odpowiednią komunikację. Nie moŜna jednakrozpocząć komunikacji bez spójnego wizerunku po stronie nadawcy.W momencie zestandaryzowania koncepcji, przyjęcia image poŜądanego,rozpoczyna się proces przejścia to jest jego budowa i utrwalanie w świadomościodbiorców. Narzędziom tej budowy poświęcony jest następny fragment opracowania.WaŜne jednak by potraktować image jako „markę parasol”. 41 Jest to koncepcja – popierwsze - określająca markę jako coś co definiuje wszystkie sposoby kontaktukonsumenta (klienta) z marką, - po drugie - to koncepcja unifikująca, nadającapodmiotom i działaniom zewnętrznym dodatkowe, wspólne znaczenie i identyfikację. Jestjasne, Ŝe w przypadku Radomia oba te znaczenia są istotne, pierwsze jednakŜe dotyczydziałań samego Urzędu, drugie jest bardziej znaczące w kontaktach z podmiotamiformalnie zewnętrznymi ale wspólnie pracującymi na sukces miasta (np.stowarzyszeniami gospodarczymi, Non Governmental Organisations, związkamizawodowymi, itp.)41 Pojęcie pochodzi z pracy „Oszukać radar” Agencji reklamowej Kirshenbaum & Bond.143

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Koncepcja „parasola” (patrz rysunek) dotyczy wprawdzie produktów komercyjnychmoŜe być jednak zastosowana prawie bezpośrednio do promocji marki terytorialnej.Po pierwsze wszystkie ekspresje marki terytorialnej powinny być spójne.Spójna polityka prezentowania Radomia powinna objąć wszystkie aspekty 4Pwizerunkowego to jest: Posiadłości, Produkty, Prezentacje i Publikacje. Nie wyczerpująccałości zagadnienia, w przypadku miasta istnieją następujące moŜliwości:TypPosiadłościProdukty (obudowa)PrezentacjePublikacjeElementy toŜsamości wizualnejBudynki urzędu, ewentualne ekspozytury terenowe, oznakowanie dojazdowei kierunkowe, oznakowanie wewnętrzne biur, samochodyStroje słuŜbowe, druki akcydensowe, instrukcje, dokumenty urzędu nie podlegającewzorcom scentralizowanym, materiały szkoleniowe, fakturyWystawy, targi, seminaria, oznakowanie eventów (imprez) promocyjnychReklamy, katalogi, broszury, ulotki, plakaty, strona www.Podana wyŜej lista jest oczywiście przykładowa, pokazuje ona jednak, Ŝeniezbędna jest pełna, scentralizowana kontrola nad ekspresjami miasta.144

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 7.Jakimi środkami (narzędziami)Po drugie (patrz „parasol”) wszystkie narzędzia promocyjne powinny byćspójne. Jak powszechnie wiadomo istnieją róŜne podziały narzędzi komunikacjimarketingowej (promocji). Jednak najczęściej spotykany podział dotyczy działańbezpośrednich (spotkań face-to-face) oraz działań pośrednich, wśród których wyróŜniasię:- reklamę,- promocję sprzedaŜy,- działania bezpośrednie (marketing bezpośredniej reakcji),- zarządzanie wydarzeniami (czasem opisywane jako BTL),- zarządzanie treścią,- Public Relations,- materiały wspierające (collateral).Obecnie często wyróŜnia się Internet jako medium i całkowicie osobny światpromocyjny.Analizując poszczególne narzędzia wskazać wypada co następuje:ReklamaReklamę definiuje się jako działanie jednostronne, masowe, płatne i perswazyjne.Klasyczne narzędzia reklamy (tzw. ATL) obejmują: prasę (gazety i czasopisma), plakaty(obecnie najczęściej wielkoformatowe tzw. outdoor), telewizję, radio oraz kino.Szczegółowe plany reklamowe naleŜą oczywiście do sfery działania operacyjnego (por.załącznik – Wzór planu reklamowego), niemniej w tym miejscu moŜna wskazać, Ŝereklama prasowa, radiowa i telewizyjna powinna być ograniczona w dwóch aspektach:- W aspekcie wewnętrznym (podtrzymania opinii o mieście), powinna byćograniczona do mediów lokalnych;- W aspekcie zewnętrznym (pozyskiwania inwestorów) powinna być ograniczona domediów fachowych (np. specjalistyczne magazyny fachowe, prasa finansowoksięgowa,telewizje biznesowe);- Reklama kinowa raczej nie powinna być stosowana;- Reklama outdoor jako niezwykle kosztowna powinna być rozpatrywana niezwykleostroŜnie.Zespół zaznacza przy tym, Ŝe przy planowaniu działań reklamowych trzeba wziąćpod uwagę uwarunkowania odbioru mediów i komunikatów reklamowych. Po pierwszekomunikat musi być powtarzalny (standardowy okres zapominania o komunikacie wynosiok. 6 tygodni), jednorazowe akcje promocyjne są ex definitione nieskuteczne bo niezapamiętywane. Po drugie krzywa oddziaływania reklamowego ma kształt litery „S”(nieliniowy) co oznacza, Ŝe w przypadku kaŜdej kampanii reklamowej istnieje pewienminimalny próg wydatków poniŜej którego nie będzie ona w ogóle zauwaŜona. Jest tokluczowy powód dla którego nie rekomenduje się szerokich działań reklamowychw klasycznych mediach – w grę wchodzą budŜety co najmniej kilkumilionowe.145

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Oczywiście istnieją rozwiązania, które mogą posłuŜyć ograniczaniu kosztów.Zalicza się do nich i rekomenduje następujące:1. Miasta całego województwa reklamują się razem i przedstawiajązainteresowanym swoje oferty w jednym źródle;2. region reklamuje się jako całość, przestawiając zalety poszczególnych miasti gmin.Obie wyŜej wymienione formy oznaczają „zmieszczenie się” Radomia w strategiipromocyjnej Mazowsza.1. Miasto reklamuje się wspólnie z inwestorami (inwestorem), którzy juŜ działająna jego terenie;2. Cały kraj (Polska) prowadzi działania promocyjne w których jest przewidzianemiejsce na promocję miast i regionów;3. Wsparcie przez Radom działań promocyjnych wyspecjalizowanych struktur(np. Agencji Rozwoju Mazowsza).Inne formy reklamy, które na razie nie są rekomendowane to reklama MMS/SMS,przynajmniej w aspekcie inwestorskim. Właściciele, prezesi, decydenci raczej niezareagują pozytywnie na reklamę pojawiającą się na ich słuŜbowym telefonie, bardzoczęsto zresztą numery w abonamentach biznesowych mają zablokowany odbiór reklamy.Oczywiście czym innym jest reklama eventów (wydarzeń), która mogłaby docierać przeztelefony po prostu do mieszkańców miasta.InternetTo medium ze względu na swoją specyfikę naleŜy potraktować osobno – jest onomedium reklamowym, sprzedaŜowym i PR jednocześnie. Niemniej – reklama internetowato nie tylko własna strona www. Jest ona oczywiście niezbędna, powinna być jaknajlepsza i stale dostosowywana do zmieniających się trendów. Obecną stronę urzęduocenić naleŜy jako poprawną (największe wątpliwości budzi dział „dla prasy”, zawierającywyłącznie dane kontaktowe, bez Ŝadnych materiałów przygotowanych specjalnie dladziennikarzy). Stronę tę oczywiście trzeba stale poprawiać i dostosowywać do zmianwystępujących w sieci.Pozostałe, reklamowe formy reklamy internetowej wydają się następujące 42 :1. Klasyczna reklama graficzna, przybierająca postać banerów, pop-up,billboardów, top-layerów i innych form obecnych na popularnych stronachinternetowych oraz w komunikatorach. Jak się wydaje ten typ reklamynakierowany na mały i średni biznes i wsparty geotargetowaniem 43 moŜe byćprzydatny i sensowny.2. Reklama kontekstowa/wyszukiwarkowa (obecnie głównie „Google Adwords”).MoŜna kupić w najpopularniejszej obecnie wyszukiwarce link sponsorowany42 Według raportów i informacji z początku 2008 roku43 Przez geotargetowanie rozumie się emitowanie reklamy na adresach IP w terenie zainteresowanianadawcy (np. tylko w południowej części woj. mazowieckiego)146

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”prowadzący do strony Radomia.3. Reklamy społecznościowe (blogi, wideoblogi, „wrzutki” filmów reklamowych naYouTube i tym podobne formy). Jak się wydaje wzmocnienie dwustronności(natychmiastowego odpowiadania na reakcje internautów) to obecnieniezbędne działanie, nie sposób jednak przewidzieć jak długo potrwa tenfenomen.Za formę agresywną i nieakceptowaną uchodzi mailing reklamowy (e-mailing).Wprawdzie wielu odbiorców korzystających z darmowych kont poczty otrzymuje tegotypu maile, są one jednak traktowane jako uciąŜliwość. W tym kontekście wysoko oceniasię umieszczenie newslettera na stronie Radomia.Promocja sprzedaŜyDefiniuje się ją jako działania taktyczne, mające na celu krótkoterminowepoprawienie standardowych warunków ofertowych (inaczej mówiąc są to róŜnego rodzajurabaty i premie). Jak się wydaje jedynym sensownym rozwiązaniem jest faworyzowanieodbiorców. Jest to technika polegająca na oferowaniu specjalnie korzystnych warunkówtym klientom (inwestorom, mieszkańcom, przyszłym mieszkańcom, itp.) których urządchciałby przyciągnąć do Radomia i zatrzymać. Standardowe mechanizmy to zwolnieniapodatkowe, dotacje, indywidualna obsługa i doradztwo, etc. Często występują takŜeinkubatory przedsiębiorczości i parki technologiczne jako narzędzie wsparcia określonychtypów działalności.Działania bezpośrednie (marketing bezpośredniej reakcji czyli Direct Marketing)W odróŜnieniu od reklamy jest to forma spersonalizowana (adresowa) przy czymdziałanie reklamowe połączone jest z propozycją zakupu (Call to Action). Przykładem sąkatalogi zakupowe np. Świat KsiąŜki. Działania DM w przypadku marki terytorialnejpowinny dotyczyć 2 grup:- Wewnętrznej – Mieszkańcy powinni otrzymywać regularnie spersonalizowaneulotki i materiały z Urzędu Miejskiego, działające w mieście firmy powinnyotrzymywać obszerniejsze materiały pokazujące np. ofertę szkoleń, wsparciainwestycyjnego czy oferty targowe. Działania takie mogą być prowadzonew ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, np. we współpracy z bankami czysieciami telefonii komórkowej.- Inwestorów z zewnątrz – W przypadku próby pozyskania większego inwestoraniezbędne są publikacje spersonalizowane. Rodzajem takiej publikacji jest równieŜmateriał „background” dokładnie wyjaśniający stan i sytuację w mieście,skierowany do liderów opinii, głównie ze świata biznesu. Oczywiście dobrzeprzygotowany materiał analityczny moŜe zostać równieŜ skierowany do mediów.Działania mailingowe mają jednak następujące słabości:1. Jednostkowe koszty dotarcia do odbiorcy są – w porównaniu z mediamimasowymi – bardzo wysokie. Koszt pozyskania właściwej bazy danych,wyprodukowania materiału mailingowego oraz koszty wysyłki sięgają odkilkunastu złotych do – nawet – kilku tysięcy złotych na osobę. Poniesienie147

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”takiego wydatku jest więc celowe jedynie w przypadku kiedy miastowysyłające zakupi lub wypoŜyczy bardzo dobrą bazę danych;2. Kreacja materiału mailingowego. Materiał taki musi obecnie być zaskakujący,nietypowy i ciekawy sam w sobie, dawać odbiorcy wartość dodanąwykraczającą poza sam przekaz informacyjny – chodzi o to by sama broszuranie została zatrzymana po prostu w sekretariacie;3. Wsparcie po akcji – sam mailing, choćby nie wiadomo jak ciekawy, jeśli niebędzie wsparty poprzez działania wzmacniające (np. telemarketing) – poprostu zostanie potraktowany jako jednostkowa ciekawostka i szybkozapomniany.W przypadku Radomia problemy powyŜsze są bardzo duŜe, największym jestpunkt (2), poniewaŜ firmy (butiki) kreatywne nie biorą udziału w klasycznychprocedurach przetargowych – po prostu za dobry pomysł i realizację, jako posiadaczepraw autorskich, Ŝądają swoich stawek i nie są skłonne do odstępowania dobrychrozwiązań na zasadzie „wygrywa 100% ceny”. Za małe pieniądze dostaje się marnąkreację. Co więcej:- Mailing powinien być obfity – oparty o teczkę miejską, z dołączoną broszurąinformacyjną i – w razie moŜliwości budŜetowych – płytą DVD lub pendrivez prezentacją off-line usług ośrodka. Taka prezentacja elektroniczna jestdodatkowym gadŜetem (samego Internetu nie da się wręczyć w prezencie), pozatym wielu odbiorców bardziej ufa trwałym nośnikom;- W mailingu powinny znaleźć się materiały namawiające do zwrotnej reakcji – np.zaproszenie na konferencję lub seminarium a co najmniej zapisanie na się nanewsletter miejski (warto zaznaczyć, Ŝe przydatne byłyby newsletteryspecjalizowane – np. dla inwestorów, dla firm prowadzonych przez kobiety, itp.);- Mailing powinien być wysłany takŜe do dziennikarzy z tytułów fachowych.Marketing wydarzeńW świecie dzisiejszym marek terytorialnych jest absolutnie niezbędny. Przybieraon trzy formy:- Wydarzenia własne – Rozumie się przez nie wydarzenia co do których miastoma prawa autorskie (lekcja „Cameraimage” czy „Era Nowe Horyzonty” jest bardzoistotna). Nie chodzi tu o przeniesienie całego wysiłku organizacyjnego na urządmiasta, a o taki model współpracy, gdzie ośrodek zyskuje wieloletnią gwarancję,Ŝe dana impreza będzie „pracowała” na jego wizerunek. Rzecz jasna, Ŝe doorganizacji eventów naleŜy wykorzystać posiadaną bazę (np. Muzeum WsiRadomskiej, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, Muzeumim. J.Malczewskiego)- Sponsorowanie wydarzeń cudzych. W tej dziedzinie nie moŜna przedstawićŜadnych zaleceń ogólnych poza jednym – sponsor (miasto) za swoje świadczeniai wsparcie powinien otrzymać adekwatny wkład promocyjny ze stronyorganizatora imprezy, przy czym zobowiązania organizatora powinny byćjednoznaczne, wyliczalne i poparte sankcjami w razie ich niezrealizowania;148

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”- Targi (seminaria, konferencje). Miejsce, gdzie miasto moŜe w bezpośredniejinterakcji z potencjalnym klientem zaprezentować swoją ofertę. W strategii niemoŜna określić, którą konkretnie imprezą miasto powinno się zainteresować,jednak moŜna wskazać system mierników (patrz załącznik), który pozwala nawłaściwy dobór miejsc promocji.Oczywiście naleŜy takŜe określić jaki typ imprez powinien być organizowany orazwspierany przez miasto. Z proponowanego przez WYG wizerunku wynika wyraźnie, Ŝepowinny to być imprezy rodzinne, raczej spokojne, nastawione na aktywne uczestnictwoi budujące prestiŜ. Sport zawodowy i „biesiady” raczej nie powinny być wspierane.Zarządzanie treściąJest to subtelna i rzadko stosowana w Polsce technika promocyjna. Chodzio umieszczanie Radomia w kontekście wydarzeń natury artystycznej i społecznościowej(znany przykład to ksiąŜka P. Huelle Limuzyna Daimler-Benz). Wzmianki o Radomiuw sztukach teatralnych (Radom – wzorem Bielska-Białej mogłoby rozpisać konkurs nasztukę o mieście), wzmianki w telenowelach, ksiąŜkach, moŜe grach komputerowychnaleŜą do standardowych rozwiązań tego typu. SłuŜą one do subtelnego sugerowania, Ŝeośrodek (marka) jest wart uwagi.Public RelationsSą to działania absolutnie niezbędne. Obecnie definiuje się PR jako „budowaniezrozumienia pomiędzy organizacją a otoczeniem”. W takim rozumieniu PR to duŜo więcejniŜ standardowe procedury współpracy z mediami (mediarelations). Zwraca się uwagę nanastępujące czynniki:- Współpraca z mediami ma obecnie coraz częściej charakter indywidualny,konferencje prasowe stają się formą nieskuteczną;- Prezentacje osiągnięć powinny być multimedialnie, dziennikarze oczekujągotowych materiałów drukowanych, zdjęć, nagrań dźwiękowych, filmów;- Internet coraz częściej słuŜy do ominięcia pośrednictwa mediów w relacjachz otoczeniem;- Warto rozpatrzyć samodzielną pozycję medialną, to jest np. pisanie tekstów doprasy fachowej;Elementy wykraczające poza standard (np. wspieranie produkcji telenoweli lubsłuchowiska, którego akcja dzieje się w Radomiu są obecnie niezbędne). Inne działania,takie jak:- Opracowanie gry komputerowej powiązanej z inwestowaniem, gdzie część lokacjibędzie umieszczona w Radomiu, lub kupienie lokacji w grze;- Reklama on-line w grach typu Massive Multiplayer On-Line Game (MMOG),szczególnie istotne wydaje się obecnie zaistnienie w Second Life;- Wsparcie PR eventów promocyjnych (Centrum Rzeźby Polskiej – Orońsko,Festiwal Gombrowiczowski – to dobre nośniki).149

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Zespół na zakończenie tej części zwraca uwagę na konieczność oceny procedurkomunikacji kryzysowej w Urzędzie Miejskim (wyraźnie przy tym podkreślając, Ŝe chodzio komunikację a nie zarządzanie kryzysowe). Wprawdzie komunikacja kryzysowawybiega poza zakres standardowej strategii komunikacyjnej, jest jednak w dzisiejszymczasie niezbędna i wymagana. Doświadczenie zespołu prasowego Śląskiego UrzęduMarszałkowskiego w sytuacji zawalenia hali MTK w Katowicach jest niezwykle pouczającąlekcją. Brak lub słabość takich procedur w sytuacji nadzwyczajnej moŜe przynieść niemalnieodwracalne szkody wizerunkowi miasta.150

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Materiały wspierające (Collateral)Obecnie są one wykonywane w dwóch postaciach – drukowanej i elektronicznej,często zresztą płyta CD/DVD stanowi dodatek do wydawnictwa drukowanego. Najogólniejrzecz biorąc materiały wspierające są tzw. działaniami drugiego rzędu – słuŜą dodostarczania dodatkowych informacji oraz bodźców osobom (instytucjom), które juŜwyraziły zainteresowanie miastem. NiezaleŜnie od formy materiały takie niosą najczęściejnastępujące grupy informacji:- Image – Są to tzw. materiały opiniotwórcze, słuŜące do pokazywania ogólniepozytywnego wizerunku miasta. Z reguły krótkie, bogate w ilustracje, częstostanowią wprowadzenie lub początek materiałów obszerniejszych;- Tematyczne – Poświęcone poszczególnym polom działalności lub typom ofert,specjalizowane, często dostępne w językach obcych;- Referencyjne – Zawierające opinie (pozytywne) firm, które juŜ działająw mieście, często stanowią część materiałów image;- Background – Szerokie materiały analityczne, raporty, wnioski, wyniki badań,analizy trendów. Przygotowywany co kwartał lub pół roku (regularność w tymprzypadku jest waŜna);- Prospekty produktowe – Mogą przybrać dwie formy: szerokiej oferty skierowanej do wielu odbiorców (np. sprzedaŜ lokalikomunalnych); indywidualnej oferty skierowanej do pojedynczego inwestora, takiedokumenty powstają w jednym egzemplarzu, standaryzuje się tylko ichwygląd (template);- InstruktaŜe, podręczniki i przewodniki – Te materiały zawierają daneinformacyjne oraz gotowe wzory formularzy, równieŜ przybierają dwie formy lubteŜ mają dwie części: branŜową, informującą co ogólnie dany inwestor (np. z branŜy metalowej)powinien zrobić, krok po kroku oraz indywidualną, skierowaną do konkretnej osoby (firmy)Prawie zawsze tego typu materiały istnieją w postaci elektronicznej, jakoe-broszury (często jako pliki pdf), są one związane ze stronami internetowymi, copozwala na ich aktualizację on-line.Warto w tym miejscu wskazać, Ŝe materiały drukowane i materiały elektroniczneoff-line (płyty, pendrive) są obecnie waŜnym materiałem promocyjnym (gadŜetem) –strony www po prostu nie moŜna wręczyć kontrahentowi. Rekomendacje dla Radomia sąnastępujące:1. Zespół opowiada się przeciwko tradycyjnemu filmowi przemysłowemu(prezentacyjnemu). Jest to obecnie forma przestarzała, mająca być moŜezastosowanie na rynkach wschodnich. Realizacja filmu miałaby sensw przypadku usługi (towaru) na eksport na mało rozwinięte rynki, gdzie niejest zaawansowana komputeryzacja. Film poza tym – jeśli ma byćzrealizowany właściwie, z zachowaniem wysokiej jakości prezentacji – jestformą niezwykle kosztowną. Doświadczenie członków zespołu mających do151

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”czynienia z realizacją filmów promocyjnych wskazuje, Ŝe koszty takiejrealizacji mogą przekroczyć 100 tys. zł. W UE i innych krajach wysokiejtechnologii dominującą formą jest prezentacja multimedialna i za takimdziałaniem opowiada się zespół. Prezentacja multimedialna moŜe być:Umieszczona on-line na stronie urzędu miasta;Umieszczona na stronie jako plik „do pobrania”;Umieszczona na płycie CD/DVD (zespół opowiada się za DVD 44 , ze względuna duŜo większą pojemność – 4,7GB);2. Prezentacja multimedialna na płycie moŜe być (przykładowo) wzbogaconao następujące elementy:Sekwencje PR (filmowe i dźwiękowe) – np. wypowiedź prezydenta miasta;Animacje 3D pokazujące moŜliwości inwestycyjne (tzw. rendery);Materiały prasowe w formie dokumentów do pobrania i wklejania;Fotografie w rozdzielczościach drukarskich;Interaktywne treningi i szkolenia (np. „Jak inwestować w mieście?”);Elementy rozrywki (tapety, wygaszacze ekranowe, gry marketingowe);Formularze interaktywne (do pobrania, do wydrukowania, do wysłania);MoŜliwość „zrzucenia” całej strony www off-line.3. Prezentacja multimedialna moŜe być przygotowana (bez problemówtechnicznych) w kilku wersjach językowych, standardowo przejście międzywersjami następuje po prostu jednym kliknięciem;4. Kolejnym czynnikiem jest porównanie kosztów – dobrej klasy prezentacja,zawierająca wszystkie wyŜej wspomniane elementy będzie porównywalnacenowo z kilkunastominutowym filmem promocyjnym;5. Ostatnią ale nie najmniej waŜną cechą prezentacji jest moŜliwość szybkieji prostej aktualizacji – pliki cyfrowe mogą być podmieniane – w porównaniu dofilmu – niemal natychmiast.Działania bezpośrednie (osobiste)SprzedaŜ osobista jest najwaŜniejszym i najlepszym sposobem pozyskiwaniazasobów. Pracownicy urzędu to najwaŜniejsi handlowcy. Aby pozyskiwać zasoby naleŜywykorzystywać kontakty osobiste - jest to najlepszy sposób budowania kontaktówi autorytetu oferenta. W tym miejscu warto wskazać jedynie, Ŝe samorządowcy(oczywiście z włączeniem zarządu miasta i radnych), to ludzie, którzy najlepiej sąw stanie budować image miasta i pozyskiwać inwestorów. Bez ich udziału i wsparciapozyskiwanie nowych firm jest i będzie niesłychanie trudne. Zespół zaznacza, Ŝe wprzypadku kontaktów z potencjalnym duŜym inwestorem niezbędna będzie osobistaaktywność prezydenta – decydenci komercyjni teŜ lubią być doceniani.44 MoŜna zastosować takŜe – jako gadŜet – pendrive o duŜej pojemności.152

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Etap 8.Zarządzanie i kontrola.1. Kontrola bieŜąca.W ramach strategii komunikacyjnej zaproponowano rozwiązania dotyczącerealizacji Strategii oraz sposobów zarządzania realizacją działań. Na zakończenie zespółstanowczo zaznacza, Ŝe wdroŜenie, realizacja i zarządzanie Strategią Promocji Radomia wewszystkich aspektach produktowych wymagać będzie powołania niewielkiej grupyzarządzającej, umocowanej bezpośrednio przy Prezydencie Miasta Radomia.Jednostka ta (nazwa pozostaje do ustalenia, proponujemy „zespół komunikacjispołecznej”) powinna stanowić centrum pilotujące prace nad SIW, organizujące wdroŜenienowej identyfikacji oraz powstających na jej podstawie wszelkich materiałówpromocyjnych. Jednostka ta słuŜyć takŜe powinna za centrum decyzyjne i odwoławczew przypadku wszelkich spraw wątpliwych. Powinna stanowić takŜe wsparcie merytoryczneprzy wszelkich akcjach reklamowych. Bez takiego centrum decyzyjnego szybko,zwłaszcza w przypadku jednostek podległych, początkowo jednolity wizerunek szybkozacznie się „rozmywać”. Słabości podwykonawców, gust osób zamawiających, niechęć dozmian, nacisk ze strony mediów lub sponsorów – to najczęstsze przyczyny utraty cięŜkowypracowanej jednolitości przekazu.WYG International opowiada się takŜe – po podjęciu decyzji o realizacji strategii –by wyłonić jedną firmę, która w całości będzie kontrolować wykonawstwo. Działaniapozornie tańsze, polegające na rozproszeniu wykonawstwa (np. osobne zlecenia dodrukarń, osobne zlecenia targowe) w zasadzie zawsze prowadzą do szybkiej utratyspójności działań promocyjnych.Powołanie takiego zespołu i wybór partnera wykonawczego jest rekomendowanymwstępnie rozwiązaniem umoŜliwiającym kontrolę realizacji Strategii (tzw. kontrola traffic– to jest czy wszystko jest robione na czas, zgodnie ze specyfikacjami i we właściwychmiejscach). Jest to kontrola sprawności, która moŜe i powinna być prowadzona ciąglei nazywana jest inaczej monitoringiem działań promocyjnych.Ostrzega się przy tym, Ŝe w warunkach kadencyjności władzy i przysłabym zrozumieniu istoty działań marketingowych, łatwo o potraktowaniepromocji w sposób bardzo instrumentalny, podporządkowany doraźnym celom.Przy takim potraktowaniu, łatwo o zdyskredytowanie skuteczność działańmarketingowych wszelkiego typu. Dlatego teŜ trzeba zwrócić uwagę nazagroŜenie, jakie wiąŜe się z nadmierną personalizacją kierunków i form działańpromocyjnych.153

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”2. Kontrola efektywności (osiągnięć).Jej sprawne prowadzenie wymaga spełnienia następujących warunków:- Stworzenie struktury oceniającej. Struktura taka powinna być powołana przedrozpoczęciem działań promocyjnych, powinna być trwała i niezaleŜna od strukturywdraŜającej strategię oraz od partnera wykonawczego;- Przyjęcie kryteriów oceny. W przypadku strategii promocyjnych zawsze istniejądwa typy mierników: twarde (dotyczące efektów „sprzedaŜowych”) - przykłady podanow załączniku – wzór planu reklamowego; miękkie (komunikacyjne) – najczęściej uŜywane to spontanicznai wspomagana znajomość marki.WYG International proponuje powołanie odpowiedniej struktury oceniającejdziałania oraz procedury oceny a takŜe stosowne mierniki. WYG International stwierdzaprzy tym, Ŝe jakakolwiek ocena efektywności działań nie będzie moŜliwa prędzej niŜ popół roku od ich rozpoczęcia, Ŝeby rozpoznać reakcje w grupach docelowych. Ocenamierników „twardych” będzie moŜliwa po roku od rozpoczęcia działań.3. Strategia zarządzaniaWYG International dysponuje własnymi, autorskimi narzędziami zarządzaniapromocją, sprawdzonymi w pracy dla instytucji publicznych. Narzędzia te mogą byćzastosowane – oczywiście po uzgodnionej modyfikacji – w zarządzaniu promocją miasta.Uwagi końcoweZespół WYG International jest gotów – w dogodnym dla Państwa czasie i miejscuprzedstawić dodatkowo proponowane narzędzia strategiczne, przykłady wykonanych pracoraz przykłady samorządowych „Corporate Design” najwyŜszej klasy światowej, któresłuŜą w naszej firmie jako rozwiązania benchmarketingowe (godne naśladowania).154

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Załączniki do Substrategii Promocji Miasta RadomWzór planu reklamowego 45Data:Nazwa firmy (produktu)Podsumowanie dla zarządu (nie więcej niŜ 2-3 strony)1. Uwarunkowania (przesłanki) – podsumowanie materiału z PLANUMARKETINGOWEGO (PLANU ROZWOJU)2. Podsumowanie celów reklamowych3. Podsumowanie strategii reklamowej4. Podsumowanie budŜetuAnaliza sytuacyjna (skrócone omówienie kluczowych elementów z planumarketingowego)5. Aktualna sytuacja marketingowa firmy (produktu)1. Informacje o branŜy2. Opis firmy, produktu bądź usługi1. Etap Ŝycia produktu2. Klasyfikacja towarowa3. Pozycjonowanie konkurencyjne lub marketingowe3. Ogólny opis obsługiwanego rynku4. Historia sprzedaŜy i udział w rynku5. Opis procesu zakupu przez klienta6. Metody dystrybucji7. UŜywane strategie cenowe8. Wyniki badań rynkowych (jeśli są)9. Historia działań promocyjnych6. Opis rynku docelowego1. Zidentyfikowane segmenty rynkowe2. Rynek podstawowy3. Rynki drugorzędne4. Charakterystyki rynków1. geograficzne2. psychograficzne3. behawioralne7. Cele marketingowe8. Ogólne cele marketingowe9. Długo- i krótkoterminowe cele w sprzedaŜy10. Marketing mix dla kaŜdego z rynków – podsumowanie z planu marketingowego1. Produkt2. Cena3. Dystrybucja45 Jest to standard opracowany przez American Association of Advertising Agencies (AAAA), tłumaczeniewłasne155

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”4. Promocja11. ZałoŜona rola reklamy w mixie promocyjnym12. RóŜne (waŜne) dodatkowe informacje nie uwzględnione wyŜejCele reklamowe (analiza i określenie jakie cele mają być osiągnięte zapomocą reklamy)I. Popyt podstawowy albo selektywnyII. Działania bezpośrednie albo pośrednieIII. Cele określone według piramidy ogłoszeniowej:1. Świadomość istnienia2. Zrozumienie3. Przekonanie4. PoŜądanie5. Działanie6. Wzmocnienie powtórnego zakupuIV. Cele wyraŜone w postaci ilościowejI. Dokładne ilości (w jednostkach lub procentach)II. Czas (załoŜony) potrzebny na osiągnięcie ww. celówIII. Inne moŜliwe miary7. zapytania ofertowe8. wzrost ilości zamówień9. budowa morale10. inneStrategia reklamowa – kreatywna (załoŜony mix kreatywny dla całejfirmy, dla kaŜdego produktu, albo dla kaŜdego rynku)A. Koncepcja produktu – jak reklama będzie pokazywała/prezentowała produkt,w następujących aspektach:1. Pozycjonowania produktu lub pozycjonowania na rynku2. Dyferencjacji (rozróŜnienia) produktu3. Fazy cyklu Ŝycia produktu4. Klasyfikacja, pakowanie, marka5. Pozycjonowania według typu zakupu1. zaangaŜowanie wysokie / niskie2. decyzja racjonalna / emocjonalnaB. Audytorium docelowe – opis osób do których adresowana jest reklama:1. Szczegółowy opis audytorium docelowego1. Relacje pomiędzy audytorium docelowym a rynkiem docelowym2. Jakie wpływy mogą decydować o zakupie (pod wpływem czego nasiklienci kupują)3. Poszukiwane korzyści/apele reklamowe4. Demografia5. Psychografia6. Zachowanie2. Ustawienie priorytetów w audytoriuma. audytorium główneb. audytoria drugorzędnec. audytoria dodatkoweC. Media (kanały) komunikacyjne1. Zdefiniowanie celów medialnycha. Zasięg156

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”b. Częstotliwośćc. GRPd. Ciągłość/Falowanie/Pulsowanie2. Decyzja, przez które media najlepiej osiągnąć audytorium docelowe (targetgroup)a. Tradycyjne mass media1. Radio2. Telewizja3. Gazety4. Czasopisma5. Outdoorb. Inne mediaa. Marketing bezpośrednib. Publicity (Public Relations)c. Media uzupełniające1. Targi i wystawy2. Środki promocji sprzedaŜy3. Inne media (np. www)4. Media „off-the-wall (nietypowe, „zakręcone”)3. Dostępność mediów według ich modeli sprzedaŜy – zakupu4. Potencjał/efektywność komunikacji5. Koszty1. wielkość / „mechanika” (jednostek reklamowych)2. efektywność kosztowa media planu w odniesieniu do grupy(audytorium) docelowej3. koszty produkcji6. WaŜność w stosunku do elementów mixu kreatywnego7. Media plan (jakie media, kiedy, z jaką częstotliwością)8. Dotarcie / przyciągnięcie uwagi / motywowanie – które z tych wartościprezentują wybrane mediaD. Przekaz1. Elementy tekstu (copy)a. Apel reklamowy (hasło, nagłówek)b. Platformac. Kluczowe korzyści dla klientad. Korzyści dodatkowe i wzmocnieniae. Osobowość i wizerunek produktu2. Elementy ilustracyjnea. apel wizualny1. W reklamach2. Na opakowaniach3. Na materiałach POS4. Na materiałach dla kanału marketingowegob. Platforma1. Layout (wzór)2. Design3. Styl ilustracji3. Elementy produkcyjnea. mechaniczne uwagi dotyczące produkcji reklam1. kolor2. wielkość157

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-20203. stylb. Poszukiwane wartości w produkcji1. Typografia2. Druk3. Odtworzenie kolorów4. Fotografia / ilustracja5. Papier6. Efekty elektroniczne7. Animacja8. Film czy wideo (cyfra)9. Efekty dźwiękowe10. Muzyka„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”BudŜet reklamowyWpływ sytuacji marketingowej na metodę alokacji środkówNowy czy stary produktKrzywa popytu na klasę produktówSytuacja konkurencyjnaCele i strategia marketingowaUwagi dotyczące zysku i wzrostuRelacje reklamy do sprzedaŜy i zyskuDoświadczenia empiryczneMetoda alokacji- Procent od sprzedaŜy / zysku- Udział w rynku- Metoda celowa- Jednostka sprzedaŜy- Parytet konkurencyjnyTesty i ocena1. Przeprowadzone badaniaI. Określenie strategiiII. Rozwój koncepcji2. Pretesting/posttesting3. Testowane elementy1. Rynki2. Motywacje3. Przekazy4. Media5. BudŜet6. Rozkład czasowy4. Metodologia1. Testy terenowe2. Eksperymenty w sprzedaŜy3. Testy fizjologiczne4. Wspomagane testy przypominające5. Testy przypominające niewspomagane6. Testy podejścia7. Testy zapytań8. Testy sprzedaŜy9. Inne5. Koszty testowania158

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Podstawowe mierniki pozycji rynkowej targów (opracowanie własne)Zespół tworzący Strategię generalnie opowiada się za prezentacjami targowymiofert inwestycyjnych i turystycznych Mazowsza, nie jest jednak zadaniem strategiiwyliczanie listy targów na których ośrodek powinien się promować, zwłaszcza, Ŝe pozycjawielu imprez i centrów targowych moŜe się bardzo szybko zmieniać.Wobec powyŜszego zespół proponuje by zespół zajmujący się zarządzaniem markąw Urzędzie Miasta przyjął standaryzowane mierniki pozycji rynkowej i decydował o tymczy i w jakiej formie się promować na podstawie takich właśnie mierników. Zespółopowiada się takŜe by skala oceny była ograniczona do 3 stopni (niezadowalająca,przeciętna, dobra) w rzadkich sytuacjach – „nadzwyczajna”. PoniŜsza lista mierników jestprzykładowa, aczkolwiek jej obszerność i uniwersalność pozwala na uŜycie jej doskonstruowania własnej listy w Urzędzie Miasta. Lista jest zbudowana w kontekściezagranicznym, wydaje się, Ŝe promocja krajowa w postaci targowej powoli przestajew Polsce tracić sens, oczywiście jeśli nie liczyć obligów pozamerytorycznych (czasem poprostu „wypada tam być”)A. Mierniki frekwencji targów:1. Liczba krajów wystawców;2. Liczba wystawców ogółem;3. Liczba wystawców z zagranicy;4. Liczba wystawców z regionu (np. Europy Środkowej);5. Liczba wystawców z krajów planowanej ekspansji;6. Liczba krajów z których przybywają interesanci;7. Łączna liczba odwiedzających;8. Liczna zaproszonych gości;9. Liczba gości biznesowych;10. Liczba zwiedzających (to róŜnica od „odwiedzających” - ci pierwsi mogą np.uczestniczyć tylko w imprezach towarzyszących);11. Liczba gości rangi centralnej oraz liderów opinii publicznej;12. Udział liczby nowych wystawców, trend (liczba wystawców stała, rosnąca,malejąca);13. Udział wystawców spośród najbardziej renomowanych (znanych, sławnych).B. Mierniki skuteczności marketingowej targów:A. Łączna wartość podpisanych umów;B. Liczba zawartych umów;C. Liczba przeprowadzonych rozmów;D. Liczba skierowanych zapytań ofertowych;E. Liczba osób zainteresowanych ekspozycją;F. Liczba przeprowadzonych pokazów, prezentacji, degustacji;G. Liczba uzyskanych „oficjalnych” opinii i potwierdzeń;H. Średnia wartość podpisanego kontraktu;I. Udział ilości sfinalizowanych kontraktów (na targach i po nich) w ogólnej liczbieprzeprowadzonych rozmów;J. Udział kontaktów kontynuowanych po targach wśród kontaktów targowych.159

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”C. Mierniki zasięgu terytorialnego targów:1. Odległość do najbliŜszego ośrodka targów krajowych, międzynarodowych;2. Odległość do najbliŜszego ośrodka organizującego podobną imprezę targową;3. Średnia odległość do danego ośrodka targowego dla uczestników.D. Mierniki ekspozycji targowej:a. Liczba stoisk;b. Liczba zaprezentowanych nowych wzorów, modeli, produktów;c. Liczba zaprezentowanych produktów ogółem;d. Łączna wielkość powierzchni wystawowej ogółem;e. Wielkość powierzchni wystawowej zamkniętej;f. Średnia wielkość powierzchni stoiska;g. Liczba personelu obsługującego stoiska targowe wystawców.E. Mierniki obsługi targów:a. Liczba pracowników obsługi technicznej;b. Liczba akredytowanych dziennikarzy;c. Liczba imprez towarzyszących targów;d. Liczba udzielonych wywiadów podczas targów;e. Liczba stoisk usługowo-gastronomicznych;f. Liczba dostępnych miejsc hotelowych w okolicy (np. 30 km);g. Średnia długość czasu dojazdu z hotelu na targi;h. Parkingi;i. Liczba referatów na konferencjach towarzyszących.F. Mierniki tradycji i profesjonalizmu centrum targowego1. Liczba lat tradycji targowej (ciągłej!);2. Liczba lat działalności firmy-organizatora targów;3. Liczba imprez targowych organizowanych w przeszłości w danym ośrodku;4. Liczba imprez zorganizowanych dotychczas przez firmę organizatora;5. Liczba firm współpracujących z organizatorem przy organizacji imprez;6. Inne doświadczenia organizatora (eventy, imprezy wyjazdowe, targi w innychmiejscach);7. Opinia o organizatorze (raporty, rankingi, artykuły prasowe);8. Notowane błędy organizatora.160

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”Załączniki (mapy) pochodzą z: Synteza rozwoju Polski za „ZaktualizowanaKoncepcja Przestrzennego Rozwoju Polski, RCSS 2006” w: Studia Regionalnei Lokalne, wydanie specjalne t.II, 2006161

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”162

Strategia Rozwoju Miasta Radom na lata 2008-2020„Radom Biegunem Wzrostu Południowego Mazowsza”163