Heilsa, menntun og nýsköpun - Land og saga

Heilsa, menntun og nýsköpun • 31kvæmt nýjum Evrópustöðlum ogfá auk þess samanburð við sænskarmælingar. Tilgangur verkefnisinser að rannsaka malbik meðaðferðum nýrra prófunarstaðlasem tóku gildi 2008. Pétur segir aðhaft verði að leiðarljósi að endurskoðakröfur til malbiks hérlendismeð tilliti til tengsla endingar ogeiginleika malbiksblanda. Mikilvægtsé að öðlast þekkingu hérlendisá nýjum prófunaraðferðum,en ekki síður að prófa nýjarblöndur steinefna og bindiefnameð þessum aðferðum. Á þessustigi verði megináhersla lögð áprófanir á mismunandi malbiksblöndumá rannsóknastofu.nýjum malbiksblöndum verðurunnt að auka endingu malbiksslitlagaá umferðarmiklum vegumog götum og fækka þar meðkostnaðarsömum yfirlögnum.Pétur segir að forsendur skapisttil að reikna upp á nýtt hvað sparastvið það að kosta til, þá ef til villdýrari, en endingarbetri slitlaga.„Nýr grundvöllur fyrir malbiksrannsóknirog þróunarstarf hérlendishefur skapast, t.d. í formiframhaldsverkefna sem háskólanemarí byggingaverkfræði eðaraunvísindum gætu unnið.Segja má að nú sé verið að stígafyrstu skrefin í nýju átaki til aðauka gæði og endingu malbikshérlendis. Ég vil þó benda á að slíkvinna getur aldrei farið eingöngufram á rannsóknastofu. Þegarþeim áfanga er náð að hannaðarhafa verið nokkrar álitlegar malbiksblöndursem vonir standa tilað uppfylli óskir um væntanlegaendingu er komið að því að leggjaút tilraunakafla og mæla og beraþá saman reglulega. Meðal annarsþarf þá að mæla hjólfaramyndunsem á sér stað, annars vegar ásumrin vegna skriðs og hins vegará veturna vegna nagladekkjaslits.Þar með fást mikilvægar upplýsingarum malbiksblöndur framtíðarinnar,“segir Pétur.Er svifryk úr malbiki ef til villofáætlað?Umræða um svifryk og þátt slitsaf völdum umferðar á nagladekkjumí myndun þess hefur orðið æmeira áberandi með árunum ogsegir Pétur að ekki beri að efa áhrifnagladekkja á svifryksmyndun.„Hins vegar er vert að hafa í hugaað útreikningar á magni svifrykshafa byggt á mælingum á hjólfaramynduní malbiki og hafa gert ráðfyrir að hún stafi nánast öll af slitiaf völdum nagladekkja. Vísbendingarhafa hins vegar komið framum að hluti hjólfaramyndunar ímalbiki orsakist af skriði í malbikinuvegna umferðar þungra bíla áheitum sumardögum. Ef skrið erekki tekið með í útreikningana,sem er umtalsvert, jafnvel allt að25 % af hjólfaramynduninni þarNýjar mælingar á skriði malbiks að sumri til munu varpa nýjuljósi á rannsóknir á svifryki.sem verst lætur, veldur það ofmatiá svifryksmyndun vegna nagladekkjanotkunar.Það er því afarmikilvægt að fá nákvæmari gögnum þátt skriðs í hjólfaramyndunhérlendis, ekki bara vegna svifryksmála,heldur líka til að unntverði að auka endingu malbiksmeð lágmörkun á skriði.Vonirstanda til að á næstunni verðihægt að mæla nákvæmlega hjólfaramynduní völdum sniðum ímalbiki, en með því að mæla bæðivor og haust má fá út hlutföllin ámilli skriðs að sumri til og slits aðvetri,“ segir Pétur.Mikilvægur þáttur í umhverfi okkarPétursegir að þar sem malbiksé sífellt að verða mikilvægariþáttur í umhverfi okkar leiti NMÍsífellt eftir auknum skilningi á því.„Malbik hefur ýmsa góða kostisem byggingarefni, en það hefurá sama tíma talsverð áhrif á umhverfiokkar með ýmsu móti. Eittaf viðfangsefnum NýsköpunarmiðstöðvarÍslands er að hafaáhrif á lífsgæði hér á landi meðrannsóknarstarfi og er skilningurá malbiki einmitt einn af þeimþáttum sem miðstöðin leitar aðmeð það fyrir augum að bæta þaðog gera það betur hæft sem hlutaaf umhverfi okkar,“ segir Pétur.Aðspurður segir Pétur að þaðværi ósanngjarnt að halda þvífram að ekki hafi verið unnið aðmalbiksrannsóknum hérlendisaf heilindum og samkvæmtbestu vitund hingað til, en hannbendir jafnframt á að forsendurfyrir hönnun malbiks hafi breystverulega í tímans rás. „Um og uppúr 1970 fóru fram umfangsmiklarmalbiksrannsóknir þar sem leitastvar við að þróa og hanna malbiksuppskriftirsem hentuðu íslenskumaðstæðum og umferð. Þaðtókst með miklum ágætum og erusumar af þeim uppskriftum semþá voru hannaðar notaðar ennþann dag í dag, þótt nýjar blöndurhafi einnig komið til sögunnarGerbreyttar forsendurMeð tíð og tíma hafa forsendurþessara rannsókna breyst verulega,sérstaklega á umferðarmeirigötum og má benda á að þættireins og umferðarmagn, þungaflutningarog loftþrýstingur ídekkjum hefur aukist verulega ogvaldið auknu álagi á götur. Samsetningog gerð nagladekkjanotkunarhefur einnig breyst mikiðmeð tímanum. Þá má nefna aðhugsanlega valda breytingar íveðurfari þvi að meiri hætta er áskriði í malbiki en áður. Loks mánefna að umræða um svifryk ogskaðsemi þess er tiltölulega ný afnálinni og var ekki áhyggjuefni íárdaga malbiksins. Reyndar mágera ráð fyrir að í þá daga hafiallir verið himinlifandi að losnavið rykið frá malargötunum þegarmalbikið tók við.Þetta nefni ég til að undirstrikaað eðlilega verða breytingar í ytraumhverfi okkar, svo sem umferðarsamsetninguog veðurfari, svoog í efniseiginleikum og nýjungumvarðandi bik og viðbótarefni.Slíkar breytingar kalla á að þróaðarverði nýjar eða endurskoðaðarmalbiksuppskriftir til að mætaþeim ytri breytingum sem orðiðhafa, auk þess að tileinka sér nýviðbótarefni sem geta bætt endingumalbiks verulega. Jafnframtskapast forsendur til að reiknaupp á nýtt hvað sparast við þaðað kosta til e.t.v. dýrari, en endingarbetrislitlaga,“ segir Pétur.Samstarf við NorðurlöndinPétur segir að Ísland sé í svipaðristöðu og margar aðrar Evrópuþjóðirsem eru um þessar mundirað taka upp nýja prófunar- ogframleiðslustaðla fyrir malbik,enda sé Ísland skuldbundið tilað nota evrópska staðla hvað þaðvarðar. „Með tilkomu nýju tækjannaá Nýsköpunarmiðstöð Íslands,auk þeirra tækja sem fyrirvoru, erum við nú mjög vel í stakkbúin til að taka þátt í evrópskumrannsóknaverkefnum um eiginleikamalbiks. Þó tel ég að áþessu stigi gæti verið skynsamlegraað stuðla að samstarfi ogsamanburðarrannsóknum meðhinum Norðurlöndunum sem eruí óða önn að innleiða nýju Evrópustaðlanaeins og við. SérstökNorræn “fagskugganefnd” umEvrópustaðla fyrir malbik er aðstörfum, en hana sitja helstu malbikssérfræðingará Norðulöndunumog skynjum við að það ermikill áhugi á frekara samstarfiá þessu sviði. Fjármögnun rannsóknaverkefnaer þó oft á tíðumerfiðasti hjallinn, því þótt fagleguráhugi og metnaður sé fyrir hendiþarf líka að finna leiðir til að unntverði að hrinda umfangsmiklumverkefnum af stað,“ segir Pétur.Þess ber að geta að Vegagerðinog Framkvæmdasvið Reykjavíkurtóku stóran þátt í kostun á hinumnýja tækjabúnaði NýsköpunarmiðstöðvarÍslands og einnigmalbikunarstöðvarnar Höfðiog Hlaðbær-Colas. TækjasjóðurRANNÍS styrkti kaup á malbiksþjöppunniog hjólfaratækinu ogRannsóknasjóður Vegagerðarinnarstyrkir þau rannsóknaverkefnisem unnin eru á malbikssetrinuum þessar mundir.Þróun á endingarbetra malbikiMeð þessum nýja tækjabúnaðiog nýju rannsóknum verður unntað fá mun betri upplýsingar en núer um skrið- og sliteiginleika mismunandimalbiksgerða. Einnigverður hægt að þróa nýjar malbiksblöndurþar sem unnið er meðmismunandi steinefni, bikgerðirog viðbótarefni sem breytur. MeðMeð tækjabúnaðinum verður hægt að þróa nýjar og hagkvæmari malbiksblöndur.