Heilsa, menntun og nýsköpun - Land og saga

30 • Heilsa, menntun og nýsköpunMalbikið rannsakað til hlítar-Með nýjum tækjabúnaði og aðferðum rannsakar MalbiksseturNýsköpunarmiðstöðvar Íslands meðal annars endingareiginleika malbiksSvifryksmyndun hefur hlotiðsíaukið vægi í þjóðfélagsumræðunniá undanförnummisserum og þykir mörgumþað vera mikið áhyggjuefni. Íþeirri umræðu hefur notkunnagladekkja verið hvað mestáberandi, enda þykir það fullsýntað notkun nagladekkjahafi mikil áhrif á svifryksmyndun.NMÍ vinnur nú meðal annarsötult rannsóknarstarf undir heitinu:Malbiksrannsóknir í ljósinýrra Evrópustaðla.Pétur Pétursson, forstöðumaðursteinefna- og vegtæknideildar,segir að verkefnið snúi að rannsóknumá íslensku malbiki í víðumskilningi. Með tilkomu nýrraprófunarstaðla og tækjabúnaðará NMÍ sé nú unnt að mæla ýmsaeiginleika þeirra malbiksblandasem nú eru í notkun hérlendismeð tilliti til hinna nýju staðla.„Nú getum við mælt eiginleikamalbiksmassa á borð við viðnámgegn skriði, frostþol, slitþol ogfleira og þá getum við borið niðurstöðurnarsaman við kröfuflokkaevrópsku framleiðslustaðlanna.Einnig er hægt að prófa aðrargerðir malbiksblandna en þærsem notaðar hafa verið hérlendis,t.d. með harðara biki og breyttumbindiefnum (polymer modified).Árangur verkefnisins felst í lengriendingu malbiks með öllum þeimkostum sem því fylgir – minnaviðhaldi, minni mengun, minnihráefnisnotkun og minni óþægindumökumanna,“ segir Pétur.Straumhvörf í mælingum á eiginleikummalbiksMalbikssetrið skapar aðstöðutil rannsókna og mælinga á malbikimeð aðferðum sem bjóða uppá nýja möguleika í hönnun nýrramalbiksgerða. „Miðstöðin hefurnú byggt upp aðstöðu til að mælaaflögun og slit á malbiki. Tækinsem um ræðir eru malbiksþjappatil að útbúa sýni, hjólfaratæki til aðmæla skrið í malbiki í sumarhitumog slitþolstæki sem mælir þolmalbiks gagnvart nagladekkjaslitiað vetri til,“ segir Pétur.Pétur Pétursson, forstöðumaður steinefna- og vegtæknideildar, við nýja tækjakostinn. Myndir Ingó.Verkefnið er unnið í samvinnuvið verkefni Sigurðar Erlingssonarprófessors hjá HÍ/VTI “Performancespecification for asphaltconcrete in Iceland,” þar sem prófaðireru ýmsir álagsháðir þættir,svo sem stífni, þreytuþol, skriðog öldrun á hluta þeirra efna semprófuð eru í þessu verkefni. Pétursegir að samlegðaráhrif felist ísýnatöku, auk þess sem áhugavertsé að afla gagna með sem flestummismunandi aðferðum sam-En hvað er malbik?Malbik er blanda af steinefni, biki og stundumviðbótarefnum í smáum stíl sem breytamikilvægum eiginleikum blöndunnar svosem viðloðun eða stífni. Uppistaðan í malbikier steinefni, en það þarf meðal annars að verasterkt og hafa gott slitþol gagnvart negldumhjólbörðum, svo og þolið gagnvart frost-þíðusveiflum. Hlutverk bindiefnisins er fjölbreytten fyrst og fremst er því ætlað að binda steinefniskorninsaman í einn malbiksmassa.Viðbótarefnin, svo sem trefjar, viðloðunarefniog fjölliður (polymers) eru notuð eftirþörfum, til dæmis til að auka viðloðun bindiefnisinsvið steinefnið eða til að breyta seigjueiginleikum malbiksins og þar með að aukaviðnám þess gegn skriði og sliti.Malbik er framleitt í sérstökum malbikunarstöðvum.Steinefni er skammtað af ákveðnumkornastærðum, það er þurrkað við um 150°C og síðan er heitu bikinu hrært saman viðásamt viðbótarefnum, ef einhver eru. Heiturmalbiksmassinn er síðan fluttur þangað semá að nota hann og er algengt að hann sé lagðurút í 5 cm þykku lagi með útlagnarvélum ogsíðan valtaður þar til réttri þjöppun eða þéttleikaer náð. Framleiðsla og útlögn malbiks ervandmeðfarin og kostnaðarsöm aðgerð og erþví mikilvægt að vel takist til á öllum stigumframleiðslu og útlagnar. Til að svo megi verðaer þekking á eiginleikum malbiksmassans oghæfni hans til að standast veðurfarslegar aðstæðurog umferð afar mikilvæg.