20 • <strong>Heilsa</strong>, <strong>menntun</strong> <strong>og</strong> nýsköpun-Viðtal við Árna Sigfússon, stjórnarformann EFF, Eignarhaldsfélagsins FasteignarSveitarfélögin ná 20-30% sparnaðií byggingaframkvæmdumEinhverjum kann að þykja þaðframandi hugmyndafræði aðsveitarfélög selji eigin félagieignir sínar, eða láti félagiðbyggja fyrir sig <strong>og</strong> borgi kostnaðaf eigninni í formi leigu , enút á þetta gengur EignarhaldsfélagiðFasteign, eða EFF, meðalannars. Fyrir hönd eigendasinna, sem eru flestir sveitarfélög,tekur EFF að sér stórarframkvæmdir á borð viðskólabyggingar, íþróttahús <strong>og</strong>sundlaugar, <strong>og</strong> sér svo um viðhaldþeirra. Nú síðast mátti sjáafrakstur starfsins þegar nemendurHáskóla Reykjavíkurfluttust í nýja 30.000 þúsundfermetra byggingu í Nauthólsvíkinni,en EFF stendur á bakvið þá framkvæmd.Árni Sigfússon, stjórnarformaðurEFF, segir að með þessufyrirkomulagi náist mikil hagræðing,enda skapist mikil þekking <strong>og</strong>reynsla innan félagsins, sem ekkimyndist í litlum sveitarfélögumalla jafna. Árni segir að þar semeignarhaldsfélag sjái um fjármögnunframkvæmda, gæti munmeira aðhalds í öllu tengdu framkvæmdum.Þannig sé kostnaðaráætlunfylgt <strong>og</strong> viðhald byggingannatryggt.EFF hefur að mestu sérhæft sigí skólamannvirkjum – grunnskólum,leikskólum, íþróttahúsum <strong>og</strong>sundlaugum. Sveitarfélög, semeiga aðild að EFF, eru nú ellefutalsins, ásamt Íslandsbanka, HáskólaReykjavíkur <strong>og</strong> öðrum aðilum.Veruleg hagræðingÁrni segir að upphafið að EFFmegi rekja til byrjunar síðastaáratugar þegar mörg sveitarfélögstóðu frammi fyrir augljósumþörfum um uppbyggingu, þará meðal Reykjanesbær, þar semÁrni er bæjarstjóri. StofnendurEFF hafi því velt því fyrir sér hvortunnt væri að ná fram meiri samlegðaráhrifumef sveitarfélöginynnu að uppbyggingunni meðstærri aðilum. „Við vildum sjáhvort ekki væri hægt að finna leiðtil að safna meiri þekkingu á bakvið byggingu skólamannvirkja.Þessi minni sveitarfélög, Reykjanesbærmeðtalinn, byggja skólamannvirkiá um 10-15 ára frestien vegna þess hve langt líður ámilli einstakra byggingarverkefnavarðveitist þekking innan sveitarfélagsinssíður <strong>og</strong> er því í raunalltaf verið að byrja upp á nýtt.Við gerðum okkur ljóst að hægtværi að ná meiri árangri meðþví að fá fram samlegðaráhriffyrirtækis sem gæti sérhæft sigá ákveðnum sviðum <strong>og</strong> tengtsveitarfélögin við fjármálastofnanir.Rannsóknir höfðu að samaskapi sýnt að það gæti veriðverulegt hagræði að setja slíkarframkvæmdir í hlutafélagsfyrirkomulag,frekar en að pólitískarnefndir í hverju sveitarfélagi fyrirsig sæju um framkvæmdirnar.Að sama skapi töldum við líka aðunnt væri að fá hagstæðari lánakjör,í það minnsta ekki lakari.Þetta er því nokkurs konar samvinnufélagsveitarfélaganna, þóttí hlutafélagsformi sé.Sem dæmi um samstarfið viðEFF þá ákveður sveitarfélag að þaðþurfi að byggja grunnskóla. Þaðgreinir sínar grunnþarfir gagnvartslíkri byggingu <strong>og</strong> hefur svo sambandvið EFF. Sérfræðingar okkar, sem hafa þá margoft unnið sömugreiningar, fara yfir málið <strong>og</strong> metameð hvaða hætti hentar að vinnaverkið. Því næst er sett fram áætlaðmat um kostnað byggingarinnar<strong>og</strong> úr verður grunnsamningur.Í þessum samningi er ákveðinnstyrkur, en EFF verður að standavið umræddan samning <strong>og</strong> ekkiþarf að óttast miklar sveiflur þarfrá. Félagið útvegar svo fjármagn<strong>og</strong> er það svo greitt niður í formileigu. Miðað er við að eftir 30 ár séeignin uppgreidd í EignarhaldsfélaginuFasteign sem á þá eigurnarskuldlausar. Þegar samningilýkur hafa sveitarfélögin alltaf forkaupsréttá eignunum <strong>og</strong> þar meðmöguleika á endursamningum.Þar sem sveitarfélögin eru svoeigendur félagsins geta þau tekiðákvarðanir um framhaldið. Þegarleigutími er liðinn <strong>og</strong> sveitarfélögineiga eignirnar skuldlaustí gegn um EFF, getum við áætlaðað það sé gríðarlega hagstætt umhverfiframundan fyrir sveitarfélögin,“segir Árni.Staðið við gerðar kostnaðaráætlanirMeð þessu fyrirkomulagi segirÁrni að unnt sé að ná fram gríðarlegumsparnaði, eða um 20-30%við hverja framkvæmd. „Sparnaðurinnsem þannig næst er ef tilvill 200-250 milljónir við byggingueins skóla <strong>og</strong> munar nú um minnaEFF byggði þessa glæsilegu slökkvistöð í Fjarðarbyggð árið 2007.Árni leggur hornstein að Íþróttaakademíunni í Reykjanesbæ sem EFF byggði.fyrir þessi litlu sveitarfélög. Þessisparnaður fæst að hluta til vegnaþess að með aðferðafræði EFFmyndast ákveðnir kraftar semmiða að aukinni hagkvæmni. Þóað sveitarfélögin séu eigendurí EFF, er ákveðin fjarlægð þar ámilli. Þannig gera sveitarfélöginákveðnar kröfur til EFF, sem þaumyndu ellegar ekki gera gagnvartsjálfum sér. Það er í raun bara einniðurstaða tæk: kostnaðaráætlanirsem voru gerðar í upphafiverða að standast.Fjármagnið, sem EFF aflar, erfengið út á leigusamninga viðsveitarfélögin <strong>og</strong> hefur EFF ekkiaðgang að frekari sjóðum, líkt <strong>og</strong>ríkið <strong>og</strong> sveitarfélögin. Félagiðhefur nú séð um einhverjar 18framkvæmdir <strong>og</strong> ef þær hefðuekki staðist áætlanir, væri félagiðlöngu gjaldþrota. Sem dæmi þávar mikill spenna í hagkerfinu íársbyrjun 2007 um það leyti semvið vorum að setja framkvæmdá okkar vegum í útboð. Í ljóskom að lægsta boðið var 70% yfirkostnaðaráætlun. Það lá í augumuppi að á því verði væri ekki hægtað hefja framkvæmdina enda varþessi verðlagning ekki raunsæ.Við þurftum því að finna leið tilað klára þetta á því verði sem viðhöfðum talað um. Í framhaldinufundum við verktaka sem gattekið þetta að sér á eðlilegu verði<strong>og</strong> verkið var klárað. Það er ekkivíst að sambærilegt mál hefðiendað eins ef sveitarfélag hefðiátt í hlut. Þegar sveitarfélög <strong>og</strong>ríkið hafa staðið í framkvæmdumhefur þessum aðilum hætt til aðfara fram úr áætlunum, <strong>og</strong> í sumumtilvikum verulega langt framúr þeim. Þetta félag er öðruvísi– áætlanir standast. Stjórn EFFákvað nýlega að láta utanaðkomandiaðila, KPMG, vinna skýrslufyrir sig <strong>og</strong> rannsaka hvort þæráætlanir sem gerðar voru í upphafistæðust. Það kemur skýlaustfram í þessari skýrslu að sú hefurverið raunin,“ segir Árni.Viðkvæm umræðaSumir hafa spurt hvernig þaðgeti verið sveitarfélögum mögulegatil hagsbóta að selja frá sértil þriðja aðila samfélagslegaverðmætar eignir. Árni segir aðmikilvægt sé að fólk átti sig á því
<strong>Heilsa</strong>, <strong>menntun</strong> <strong>og</strong> nýsköpun • 21Nemendur HR fluttu yfir í nýjabyggingu í Nauthólsvíkinni fyrirskemmstu.að það sé einmitt ekki að gerast,enda séu sveitarfélögin sjálf eigendurEFF. „Við hrærumst í mjögpólitísku umhverfi <strong>og</strong> höfumheyrt óvægnar gagnrýnisraddirsem segja að sveitarfélögin séu aðselja frá sér allar eignir <strong>og</strong> enginngreinamunur er gerður á EFF <strong>og</strong>öðrum fasteignafélögum. Þettaer viðkvæmt mál <strong>og</strong> virðast sumiralveg sleppa því í umræðunni aðsveitarfélögin eru eigendur EFF<strong>og</strong> eiga þarafleiðandi eignirnarennþá. Samsetning EFF er í raunólík öllum öðrum fasteignafélagihér á landi <strong>og</strong> raunar á það sérekki heldur beina erlenda fyrirmynd,því víða erlendis eru þaðeinmitt einkaaðilar sem reka slíkfélög.Liggur vel við pólitísku höggiSveitarfélögin leggja hlutaeigna sinna inn í félagið eðafela því að byggja <strong>og</strong> hefja síðanleigugreiðslur sem verða til þessað greiða niður eignir félagsins<strong>og</strong> við það hækkar rekstrarkostnaðursveitarfélagsins.Þegar sveitarfélög taka hinsvegarlán fyrir byggingarframkvæmdumfer lánskostnaður inn í efnahagsreikninginn,en ekki rekstrarreikninginn.Hjá okkur er rekstarhliðinþví þyngri. En á samahátt er skuldahliðin líka þung,enda er skylda að gera grein fyrirþessum skuldbindingum í ársreikningnum– þannig er veriðað reikna upp skuldbindingarsveitarfélaganna gagnvart sínueigin félagi. Það sem kemur hinsvegar ekki fram í ársreikningnumer að sveitarfélögin eignastþetta virði sem myndast innanEFF. Þetta “eins dálks bókhald”er í raun ákveðinn galli í uppsetningunni,jafnvel þótt þeirsem þekkja til viti betur, en þvímá segja að þessi tilhögun liggivel við pólitísku höggi,“ segirÁrni.Árni segir einnig að mikilvægurþáttur í fyrirkomulagi EFF sé aðþar sem sveitarfélögin eru bæðileigutakar <strong>og</strong> eigendur, ráðskistenginn annar með þann hagnaðsem mögulega skapist. „Þarsem sveitarfélögin eru eigendurnirnjóta þau sjálf góðs af þeimhagnaði sem kann að myndast.Þannig að ef mikil arðsemi er affélaginu þá eru forsendur til aðlækka leigu <strong>og</strong> hefur það tvívegisverið gert. Ég tel það vera algerasérstöðu að þegar góður hagnaðurer af félagi sé leiga lækkuð.Þetta sýnir skýrast að hér eruönnur markmið en hámörkunarðs að baki - Því segi ég að samanburðurá EFF við flest önnurfasteignafélög sé alveg ótækur,“segir Árni.Ódauðlegar eignirEFF sér um allt utanhúss viðhaldþeirra bygginga sem eru íeigu þess <strong>og</strong> segir Árni að þeimsé þar tryggður lengri líftími,enda geri sveitarfélögin kröfuum að viðhaldið sé eins <strong>og</strong> bester á kosið. „Þarna myndast þessikraftar á milli félagsins <strong>og</strong> eigendaþess. Það eru gerðir leigusamningarsem kveða á um viðhald<strong>og</strong> því gera sveitarfélöginkröfur til félagsins að við þá séstaðið. Eignirnar verða því svo aðsegja ódauðlegar. Þær eru stöðugtendurnýjaðar <strong>og</strong> viðhaldiðer mun markvissara en flestirþekkja úr opinberum rekstri.Það er óneitanlega tilhneigingstjórnmálamanna að þegar herðirað þá er viðhaldið látið gjaldaástandsins. Í gegnum tíðina hefurþótt flottara að reisa minnisvarðannen að halda honumvið. Með þessu fyrirkomulagi erí raun <strong>og</strong> veru búið að loka fyrirað eignir séu látnar hrörna meðtilheyrandi verðmætasóun,“ segirÁrni.Miklir stækkunarmöguleikarÞar sem sameiginlegir hagsmunirsveitarfélaganna eru mjögskýrir, segir Árni að stækkunarmöguleikarEFF séu mjög miklir.„Við búum í litlu landi þar semeru óvenju mörg sveitarfélögþannig að aðstæður til að sameinakraftana eru ef til vill einstæðarhér. Það er ekki landfræðilegalangt á milli sveitarfélaga <strong>og</strong>smæð þjóðarinnar gerir okkurþetta kleift. Ég veit ekki ummörg sambærileg dæmi hjá öðrumþjóðum. Eins <strong>og</strong> er eru áttfaltfleiri sveitarfélög á landinu enþau sem eru nú í EFF <strong>og</strong> stækkunarmöguleikarnirþví miklir.Þessi tækifæri til stækkunar erufólgin í einsleitnari verkefnum íþágu sveitarfélaganna, síður enað félagið blandist öðrum aðilummeð ólíka hagsmuni, en okkarvilji stendur til að sveitarfélöginstandi betur saman í þessu verkefni“segir Árni að lokum.Íþróttaakademíanþykir hin allraglæsilegasta.Sjálandsskóli í Garðabæ hefur vakið mikla athygli, en heildarhúsnæðiskólans er skipt í tvennt, það eru tvær byggingar sem munu standa sitthvorum megin Vífilstaðalækjar <strong>og</strong> eru tengdar saman með bókasafni <strong>og</strong>upplýsingarými.EFF hefur byggt fjölda leikskóla <strong>og</strong> má hér sjá leikskólann Sóla í Vestmannaeyjum.
- Page 1 and 2: Heilsa, menntun og nýsköpun2010,
- Page 4 and 5: • Heilsa, menntun og nýsköpunTr
- Page 6 and 7: • Heilsa, menntun og nýsköpun-D
- Page 8 and 9: • Heilsa, menntun og nýsköpunOr
- Page 10 and 11: 10 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 12 and 13: 12 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 14 and 15: 14 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 16: 16 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 19: Heilsa, menntun og nýsköpun • 1
- Page 24 and 25: 24 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 26 and 27: 26 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 28 and 29: 28 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 30 and 31: 30 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 32 and 33: 32 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 34: 34 • Heilsa, menntun og nýsköpu
- Page 37 and 38: Heilsa, menntun og nýsköpun • 3
- Page 39 and 40: 50%VIðgeFUmHUnDRUð afslátturÞÚ