PrzeglÄ daj publikację - Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji

nej tym rzeczownikiem, opisuje tê rzecz; naprzyk³ad, piękny język słowiański, nowa szkoławyższa, mały sklep rybny. Dobrym przyk³adembêdzie tu zwrot z etykiety na s³oiku z oliwkami,kupionym w jednym z warszawskich supermarketów:hiszpańskie oliwki greckie. Przymiotnikgreckie okreœla tu rodzaj, gatunek oliwek, natomiastprzymiotnik hiszpańskie opisuje kraj ichpochodzenia.W jêzyku angielskim natomiast przymiotnikstoi prawie zawsze przed rzeczownikiem,do którego siê odnosi. Jednak pod wp³ywemniedba³ych przek³adów z jêzyka angielskiego,jakie co dzieñ czytamy w prasie i s³yszymyw radiu i telewizji, u¿ycie przymiotnika wy³¹cznieprzed rzeczownikiem zaczyna siê szerzyæw jêzyku polskim. Czytamy wiêc i s³yszymyzwroty takie, jak telewizyjny program (zamiastprogram telewizyjny), wirtualna rzeczywistość(zamiast rzeczywistość wirtualna), a nawet plastycznychirurg (zamiast chirurg plastyczny). Czasemdochodzi do nieporozumieñ; jak wtedy,gdy ktoœu¿ywa zwrotu piękna literatura, choæma na myœli literaturę piękną – czyli pewienrodzaj literatury, która wcale nie zawsze dajesiê opisaæ s³owem piękna.Wspomniane przeze mnie poprzedniobadania nad jêzykiem mówionym m³odego pokoleniaPolaków wskazuj¹, ¿e w jêzyku potocznymtakie anglicyzmy gramatyczne s¹ rzadkie.Przegl¹d tekstów prasowych, radiowych i telewizyjnychnatomiast wykaza³, ¿e stawianieprzymiotnika przed rzeczownikiem, gdy miejscejego jest po rzeczowniku, zdarza siê w nichbardzo czêsto. Mo¿na by siê tym nie przejmowaæi powiedzieæ, ¿e gdy dorobimy siê lepszycht³umaczy, to siê to zmieni. Niestety, s¹dowody na to, ¿e angielski szyk przymiotnikaju¿ teraz wp³ywa na polszczyznê. Dr AgnieszkaOtwinowska-Kasztelanic przeprowadzi³a badaniakwestionariuszowe na grupie Polakóww wieku od lat 15 do 55 plus. Jedno z pytañbrzmia³o tak:Proszę przeczytać poniższe przykładykonstrukcji przymiotnikowych w języku polskim,Ö teatralna scena – gdy ktoś robi coś w sposóbprzesadzony, ,,teatralny’’Ö scena teatralna – scena w teatrzeÖ rybny akwen – wody, gdzie można znaleźćdużo rybÖ sklep rybny – sklep, gdzie kupuje się ryby.Czy można powiedzieć ,,rybny sklep’’?TAK. NIE.Otó¿, w grupach wiekowych 19 do 35lat, 36 do 55 lat i od 55 lat w górê tylko pojednej osobie odpowiedzia³o ,,TAK’’, czyliuzna³o, ¿e zwrot ,,rybny sklep’’ jest do przyjêcia,a po 24 osoby w ka¿dej grupie powiedzia³o,,NIE’’. Natomiast w grupie wiekowejod lat 15 do 18 odpowiedzia³o ,,NIE’’ osiemnaœcieosób, zaœ ,,TAK’’ a¿ siedem osób! W pokoleniuPolaków wchodz¹cych w doros³oœæ wydajesiê wiêc zacieraæ ró¿nica znaczeniowa miêdzyprzymiotnikiem w pozycji przed i po rzeczowniku.Potwierdzi³o siê to tak¿e w innychbadaniach, a przyczyny tego zjawiska nale¿ychyba upatrywaæ w silnej ekspozycji na jêzykangielski, szczególnie skutecznej wœród osóbnajmniej krytycznych – czyli w pokoleniu najm³odszym.Jeœli wiêc z pocz¹tkiem dwudziestegopierwszego stulecia jêzyk polski naprawdê znacz¹cosiê zmieni pod wp³ywem angielszczyzny,to nie w zakresie s³ownictwa. A co mo¿naporadziæ na owe niewidoczne zmiany znaczeniai systemu gramatycznego, które Pañstwu zasygnalizowa³em?Jedyna rada, to podnoszenieœwiadomoœci jêzykowej ludzi m³odych. To wymaga³obyjednak rewolucji w nauczaniu jêzykapolskiego w szkole: odejœcie od wkuwania poprawnoœciowychregu³ek na rzecz rozwijaniawra¿liwoœci jêzykowej, sprawnoœci w oddawaniusubtelnych ró¿nic znaczeniowych, a nadto– m¹drej mi³oœci do jêzyka ojczystego. Na to,niestety, w szkole siê jeszcze nie zanosi.Nie martwmy siê jednak; przecie¿ telewizjaukazuje nam œwietlan¹ przysz³oœæ:Hot dog, pizza, hamburgeryTo s¹ statki nowej ery.Nastolatki i dzieciakiUwielbiaj¹ chrupaæ snacki:Pyszne, odlotoweFirmy Chio chrupki nowe.Gaz do dechy, zapnij pasy,Id¹ z Chio nowe czasy!Hot dog, pizza, hamburgeryProsto z pysznej Chio Sfery,Hot dog, pizza, hamburgery,Chio, Chio, Chio Chips!(paŸdziernik 1999)9