Wydział Nauki o Zdrowiu - Akademia Medyczna w Warszawie

Warszawski Uniwersytet MedycznyWydział Nauki o ZdrowiuPRZEWODNIK DYDAKTYCZNYDLA STUDENTÓW KIERUNKU PIELĘGNIARSTWOSTUDIA I STOPNIAWarszawa, 2008

Redakcja techniczna: mgr Anna Szolc2

SPIS TREŚCI1. WSTĘP ................................................................................................................................. 52. WYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU ..................................................................................... 63. KONSULTACJA OPRACOWANIA:................................................................................. 74. WYKAZ AUTORÓW (W PORZĄDKU ALFABETYCZNYM):...................................... 85. STANDARDY KSZTAŁCENIA ...................................................................................... 116. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANYCH NA I ROKU ....................................... 257. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ANATOMII .................................................................. 268. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FIZJOLOGII ................................................................. 339. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BIOFIZYKI .................................................................. 3710. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BIOCHEMII ................................................................. 3911. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE MIKROBIOLOGII ....................................................... 4112. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PARAZYTOLOGII ...................................................... 4413. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE GENETYKI .................................................................. 4814. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PIELĘGNIARSTWA ............................... 5115. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PIELEGNIARSTWA PRAKTYKIWAKACYJNE................................................................................................................... 5716. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BADANIA FIZYKALNEGO....................................... 6017. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PATOLOGII ................................................................. 6218. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FILOZOFII I ETYKI ZAWODU PIELEGNIARKI .... 6619. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PSYCHOLOGII............................................................ 6820. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ZDROWIA PUBLICZNEGO....................................... 7221. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PEDAGOGIKI.............................................................. 7622. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE SOCJOLOGII ............................................................... 8123. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ.......................... 8524. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO ............................... 8825. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE JĘZYKÓW OBCYCH.................................................. 9026. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW INTERNY I PIELĘGNIARSTWAINTERNISTYCZNEGO – PRAKTYKI WAKACYJNE ………………………………. 9327. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWAPEDIATRYCZNEGO – PRAKTYKI WAKACYJNE ………………………………….9728. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW CHIRURGII I PIELĘGNIARSTWACHIRURGICZNEGO – PRAKTYKI WAKACYJNE...................................................... 9929. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANYCH NA II ROKU.................................... 10330. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FARMAKOLOGII...................................................... 10431. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PROMOCJI ZDROWIA............................................. 10932. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE INTERNY I PIELĘGNIARSTWAINTERNISTYCZNEGO.................................................................................................. 11333. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWAPEDIATRYCZNEGO...................................................................................................... 12034. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE CHIRURGII I PIELĘGNIARSTWACHIRURGICZNEGO ...................................................................................................... 12735. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE REHABILITACJI I PIELĘGNOWANIANIEPEŁNOSPRAWNYCH............................................................................................. 13636. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ............ 14137. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ............ 14538. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ –PRAKTYKI WAKACYJNE............................................................................................ 14839. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BADAŃ W PIELĘGNIARSTWIE............................. 1513

40. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO..............................15441. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE JĘZYKA OBCEGO ....................................................15642. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ.....................15943. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANYCH NA III ROKU ..................................16144. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PSYCHIATRII I PIELĘGNIARSTWAPSYCHIATRYCZNEGO.................................................................................................16245. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE NEUROLOGII I PIELĘGNIARSTWANEUROLOGICZNEGO...................................................................................................16946. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ANESTEZJOLOGII I PIELĘGNIARSTWA WZAGROŻENIU ŻYCIA ...................................................................................................17347. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE POŁOŻNICTWA, GINEKOLOGII IPIELĘGNIARSTWA POŁOŻNICZO -GINEKOLOGICZNEGO..................................17748. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE GERIATRII I PIELĘGNIARSTWAGERIATRYCZNEGO......................................................................................................18549. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE DIETETYKI................................................................19250. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE OPIEKI PALIATYWNEJ ...........................................19551. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PRAWA ......................................................................19952. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE RADIOLOGII .............................................................20353. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE RATOWNICTWA MEDYCZNEGO .........................20554. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ –PRAKTYKI ŚRÓDROCZNE ..........................................................................................20855. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE INTERNY I PIELĘGNIARSTWAINTERNISTYCZNEGO – PRAKTYKI ŚRÓDROCZNE ..............................................21156. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO...................................2144

1. WSTĘPWydział Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego(WUM), zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zdnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnychkierunków oraz poziomów kształcenia (Dz. U. Nr 164, poz. 1166),zmodyfikował program nauczania na kierunku pielęgniarstwo.Przygotowany szczegółowy program uwzględnia nowe treści, które sąniezbędne w kształceniu pielęgniarek na poziomie wyższym i jest zgodny zobowiązującymi regulacjami prawnymi.Studentom Wydziału Nauki o Zdrowiu życzę satysfakcji ze zdobytegowykształcenia i sukcesów w kształtowaniu nowej roli pielęgniarki.Prodziekan Wydziału Nauki o Zdrowiu d/s pielęgniarstwaDr hab. n. med. Zdzisław Wójcik, prof. nadzw. WUM5

2. WYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIUDZIEKANAT WYDZIAŁU NAUKI O ZDROWIUul. Żwirki i Wigury 61Budynek Rektoratu, pokoje 501-523 (V piętro)02-091 Warszawae-mail: wnoz@am.edu.plstrona: www.am.edu.pl/wnozDZIEKAN WYDZIAŁU NAUKI O ZDROWIU –prof. dr hab. n. med. Piotr Małkowski, pokój 521PRODZIEKAN DS. PIELĘGNIARSTWA –Dr hab. n. med. Zdzisław Wójcik, prof. nadzw. WUM, pokój 522Kierownik Dziekanatu Wydziału Nauki o Zdrowiu: Grażyna Halicka,tel. 572-05-20Osoby zajmujące się studentami studiów I stopnia kierunku Pielęgniarstwo:I rok – Justyna Ignerowicz, tel. 572-05-27 (pok. 516)II rok – Marlena Gałuszewska, tel. 572-05-69 (pok. 511)III rok – Katarzyna Kaniuka, tel. 572-05-61 (pok. 510)Przychodnia dla studentów AM, ul. Oczki 4, tel. 629-01-806

3. KONSULTACJA OPRACOWANIA:Prof. dr hab. n. med. Irena WrońskaKierownik Zakładu Pielęgniarstwa SpołecznegoDr hab. n. med. Anna Doboszyńska – prof. nadzw. WUM w WarszawieKierownik Zakładu Pielęgniarstwa KlinicznegoDr hab. n. med. Andrzej Krupienicz – prof. nadzw. WUM w WarszawieKierownik Zakładu Podstaw Pielęgniarstwa7

4. WYKAZ WSPÓŁAUTORÓW OPRACOWANIA:1. Bablok Leszek prof. dr hab.2. Baran Wojciech, dr n. med.3. Bobilewicz Dagna, prof. nadzw. dr hab.4. Bruśk Iwona, mgr5. Cholewicka Dorota, mgr6. Chomicz Lidia, prof. nadzw. dr hab7. Chrzanowski Jerzy, mgr8. Ciecierska Joanna, mgr9. Cieślak Halina, dr10. Czajkowski Krzysztof, prof. dr hab. n. med.11. Doboszyńska Anna, prof. nadzw. dr hab.12. Duda Aneta, mgr13. Dykowska Grażyna, mgr14. Friedman Andrzej, prof. dr hab.15. Galus Krzysztof, prof. dr hab.16. Glinkowski Tadeusz, mgr17. Gołębiowki Marek, prof. dr hab.18. Karski Jerzy, dr hab. n med.19. Kądalska Ewa, mgr20. Kądziela Katarzyna, dr n. med.21. Kobos Ewa, mgr22. Kosson Dariusz, dr n. med.23. Kostecka Małgorzata, dr n. hum.24. Koziak Katarzyna, dr hab n. med.25. Krzych – Fałta Edyta, mgr26. Kulus Marek, prof. dr hab. n. med.27. Leńczuk-Gruba Anna, mgr28. Lewandowski Jacek, dr n. med.29. Łuczak Mirosław, prof. dr hab.30. Majewska Krystyna, mgr8

31. Małgorzata Papiernik, mgr32. Matłosz Bartłomiej, mgr33. Mayzner-Zawadzka Ewa, prof. dr hab. med.34. Michalak Grzegorz, dr35. Michota-Katulska Ewa, dr36. Mikulska Alicja, mgr37. Nowacka Ewa, dr38. Nowak Maria, mgr39. Olejniczak Dominik, mgr40. Paluszkiewicz Rafał, dr hab. n. med.41. Parkitna Joanna, mgr42. Paszek Teresa, mgr43. Pertkiewicz Marek, dr hab. n. med.44. Prątnicki Antoni, lek.45. Przybylski Jacek, prof. dr hab.46. Pyrcak Beata, dr n. med.47. Radzikowski Andrzej, prof. dr hab. n. med.48. Rebandel Paweł, dr49. Rongies Witold, dr n. med.50. Sierdziński Janusz, dr51. Skorupski Janusz, mgr52. Sienkiewicz Zofia, mgr53. Samoliński Bolesław, prof. dr hab.54. Stelmachów Jerzy, prof. dr hab. med.55. Stępień Dorota, mgr56. Stosio Mariola, mgr57. Sulewska Mirella, mgr58. Suwalski Kazimierz, prof. dr hab. n. med.59. Szelenberger Waldemar, prof. dr hab.60. Tarchalska-Kryńska Bożena, prof. dr hab. med.61. Tomasz Gajda, dr n. hum.9

62. Wieczorek Alicja, mgr63. Wojtowicz Stanisław, mgr64. Wolańczyk Tomasz, prof. nadzw. dr hab. med.65. Wyględowski Jerzy, dr n. med.66. Żuk Wioletta, mgr10

I. WYMAGANIA OGÓLNE5. STANDARDY KSZTAŁCENIASTUDIA PIERWSZEGO STOPNIAStudia pierwszego stopnia trwają nie krócej niż 6 semestrów. Liczba godzinzajęć i praktyk nie powinna być mniejsza niż 4815. Liczba punktów ECTS(European Credit Transfer System) nie powinna być mniejsza niż 180.II. KWALIFIKACJE ABSOLWENTAAbsolwent posiada wiedzę ogólną z obszaru nauk medycznych oraz wiedzęszczegółową z zakresu pielęgniarstwa. Absolwent posiada umiejętności:korzystania z aktualnej wiedzy dla zapewnienia bezpieczeństwa i wysokiegopoziomu opieki; udzielania świadczeń w zakresie promowania, zachowaniazdrowia i zapobiegania chorobom; sprawowania całościowej izindywidualizowanej opieki nad chorym, niepełnosprawnym i umierającym;komunikowania się z otoczeniem w miejscu pracy; organizowania pracywłasnej; nawiązywania współpracy w zespołach opieki zdrowotnej orazinicjowania i wspierania działań społeczności lokalnej na rzecz zdrowia.Absolwent powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2 EuropejskiegoSystemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umieć posługiwaćsię językiem specjalistycznym z zakresu pielęgniarstwa. Absolwent jestprzygotowany do samodzielnego wykonywania zawodu oraz do pracy wpublicznych i niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej, w tym w: szpitalach,zakładach podstawowej opieki zdrowotnej, zakładach pielęgnacyjnoopiekuńczych,ośrodkach opieki paliatywno-hospicyjnej oraz domach opiekispołecznej. Podjęcie pracy w szkolnictwie wymaga ukończenia specjalnościnauczycielskiej (zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego dowykonywania zawodu nauczyciela). Absolwent jest przygotowany do podjęciastudiów drugiego stopnia.III. RAMOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA1. GRUPY TREŚCI KSZTAŁCENIA, MINIMALNA LICZBA GODZINZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBAPUNKTÓW ECTSgodziny ECTSA. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 810 40B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH 3795 131Razem 4605 17111

2. SKŁADNIKI TREŚCI KSZTAŁCENIA W GRUPACH, MINIMALNALICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZMINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTSgodzinyECTSA.GRUPATREŚCI 810 40PODSTAWOWYCHTreści kształcenia w zakresie:1. Anatomii 752. Fizjologii 753. Patologii 754. Badania fizykalnego 455. Biochemii i biofizyki 456. Genetyki 457. Mikrobiologii i parazytologii 608. Zdrowia publicznego 1059. Farmakologii 6010. Radiologii 3011. Psychologii 6012. Socjologii 4513. Pedagogiki 6014. Prawa 30B. GRUPA TREŚCIKIERUNKOWYCHTreści kształcenia w zakresie:godzinyzajęćzajęćpraktycznychpraktykiaECTS1495 1100 1200 1311. Podstaw pielęgniarstwa 285 80 1202. Filozofii i etyki zawodu pielęgniarki 903. Promocji zdrowia 60 204. Podstawowej opieki zdrowotnej 75 120 2005.Położnictwa, ginekologii i60 80 40pielęgniarstwapołożniczoginekologicznego6. Pediatrii i pielęgniarstwa 90 160 160pediatrycznego7. Interny i pielęgniarstwa 90 120 160internistycznego8. Chirurgii i pielęgniarstwa 90 120 160chirurgicznego9. Rehabilitacji i pielęgnowania 60 80 80niepełnosprawnych10. Geriatrii i pielęgniarstwa 75 80 80geriatrycznego12

11. Neurologii i pielęgniarstwa 75 80 80neurologicznego12. Psychiatrii i pielęgniarstwa 75 80 40psychiatrycznego13. Anestezjologii i pielęgniarstwa 75 40 40w zagrożeniu życia14. Opieki paliatywnej 45 40 4015. Ratownictwa medycznego 5516. Dietetyki 4517. Badań w pielęgniarstwie 9018.Zakażeń szpitalnych, języka 60migowego lub promocji zdrowiapsychicznego40 godzinom praktyki odpowiada1 tydzień praktyki3. TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIAA. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH1. Kształcenie w zakresie anatomiiTreści kształcenia: Szkielet człowieka. Rodzaje kości i ich połączenia. Układmięśniowy. Okolice ciała, ściany tułowia i jamy ciała. Anatomia układunerwowego - ośrodkowego, obwodowego i autonomicznego. Drogi nerwowe.Śródpiersie. Układ krążenia. Serce. Krążenie duże i małe. Drogi oddechowe.Płuca, opłucna. Układ pokarmowy. Wielkie gruczoły jamy brzusznej. Krążeniewrotne. Otrzewna. Przestrzeń zaotrzewnowa. Nadnercza. Układ moczowy -nerki, moczowody, pęcherz moczowy. Narządy płciowe męskie i żeńskie.Narządy zmysłów. Układ chłonny.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: opisu morfologii i topografiikości, mięśni, narządów wewnętrznych, centralnego układu nerwowego orazzaopatrujących je naczyń i nerwów; posługiwania się wiedzą anatomiczną wwykonywaniu czynności zawodowych.2. Kształcenie w zakresie fizjologiiTreści kształcenia: Funkcje życiowe człowieka. Neurohormonalna regulacjaprocesów fizjologicznych. Charakterystyka mięśni szkieletowych i gładkichoraz mięśnia sercowego. Czucie, ruch, percepcja. Aktywacja mózgu, sen,czuwanie. Wyższe czynności ośrodkowego układu nerwowego. Fizjologiaukładu dokrewnego. Fizjologia serca. Układ naczyniowy, hemodynamika iautoregulacja tkankowego przepływu krwi. Fizjologia układu oddechowego,mechanika i regulacja oddychania. Krążenie płucne i wymiana gazowa.Fizjologia nerek, filtracja nerkowa. Układ renina - angiotensyna. Produkcjamoczu. Regulacja równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej.Układ trawienny - czynności motoryczne i wydzielnicze. Hormony jelitowe.Trawienie i wchłanianie substancji pokarmowych. Fizjologia układukrwiotwórczego. Przemiana materii. Fizjologia wrażeń zmysłowych. Efekty13

kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia zasad prawidłowegofunkcjonowania tkanek i narządów człowieka; wyjaśnienia wzajemnegooddziaływania narządów i układów czynnościowych; interpretowania procesówfizjologicznych człowieka w stanie zdrowia; określania podstawowychwielkości fizjologicznych; wykorzystywania fizjologii w wykonywaniuczynności zawodowych.3. Kształcenie w zakresie patologiiTreści kształcenia: Objawy patologiczne - zaburzenia krążenia krwi, zmianywsteczne postępowe, zmiany zapalne i nowotworowe. Dynamika procesuchorobowego. Interpretacja związków przyczynowych zmienionej struktury ifunkcji organizmu. Patomorfologia szczegółowa chorób wybranych narządów iukładów. Starzenie się organizmu, śmierć. Efekty kształcenia - umiejętności ikompetencje: rozpoznawania podstawowych zaburzeń fizjologicznych; opisuetiopatogenezy najważniejszych jednostek chorobowych z uwzględnieniempatomechanizmu.4. Kształcenie w zakresie badania fizykalnegoTreści kształcenia: Badanie przedmiotowe i podmiotowe niemowląt i dziecioraz osób dorosłych - stanu psychicznego, stanu ogólnego, skóry, oczu, uszu,jamy ustnej, gardła, szyi, klatki piersiowej, płuc, gruczołów piersiowych, układusercowo-naczyniowego, brzucha, męskich narządów płciowych, żeńskichnarządów płciowych, obwodowego układu krążenia, układu mięśniowoszkieletowegooraz układu nerwowego. Dokumentacja kliniczna pacjenta.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia i rozpoznawaniaodrębności w badaniu dziecka i niemowlęcia; wykorzystywania metod i technikw badaniu przedmiotowym i podmiotowym; przeprowadzenia wywiadu;interpretowania dostępnych wyników w badaniu fizykalnym; wykorzystywaniawyników do rozpoznawania problemów zdrowotnych; dokumentowaniaprzeprowadzonego badania.5. Kształcenie w zakresie biochemii i biofizykiTreści kształcenia: Biochemiczne podstawy integralności organizmu ludzkiego.Budowa i funkcje makromolekuł występujących w organizmie ludzkim.Biofizyczne podstawy funkcjonowania organizmu ludzkiego.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: identyfikowania podstawowychprocesów zachodzących w żywym organizmie; rozpoznawania budowy i funkcjimakromolekuł obecnych w organizmie człowieka.6. Kształcenie w zakresie genetykiTreści kształcenia: Elementy genetyki klasycznej (prawa Mendla). Elementyembriologii, cytofizjologii i immunologii. Kariotyp człowieka. Dziedziczeniecech sprzężonych z płcią. Środowisko a zmienność organizmu. Mutacje genowe,chromosomowe. Czynniki mutagenne. Efekty kształcenia - umiejętności ikompetencje: rozumienia teorii chromosomowej dziedziczenia i cytogenetykioraz patogenezy aberracji chromosomowych; wyjaśniania najczęstszychzespołów chromosomowych człowieka i wad rozwojowych; identyfikowaniapłci u człowieka; identyfikowania dziedziczenia cech sprzężonych z płcią.7. Kształcenie w zakresie mikrobiologii i parazytologiiTreści kształcenia: Wprowadzenie do mikrobiologii, wirusologii, bakteriologii i14

parazytologii. Systematyka drobnoustrojów chorobotwórczych. Morfologia ifizjologia komórki bakteryjnej. Morfologia otoczenia i ciała ludzkiego.Charakterystyka pasożytów wywołujących choroby u człowieka.Chorobotwórczość, drogi szerzenia się zarazków w ustroju. Elementyimmunologii i epidemiologii chorób zakaźnych. Profilaktyka chorób zakaźnych(szczepionki, surowice). Pobieranie i wysyłanie materiału do badańmikrobiologicznych. Immunoprofilaktyka chorób zakaźnych. Zagrożeniachorobami zakaźnymi w Polsce i na świecie. Zakażenia HIV, AIDS, wirusowezapalenie wątroby. Choroby zakaźne przewodu pokarmowego. Neuroinfekcje.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia roli drobnoustrojóww powstawaniu i szerzeniu się chorób zakaźnych; postępowania aseptycznego iantyseptycznego w pracy pielęgnacyjno-leczniczej; pobierania i przesyłaniamateriałów do badań mikrobiologicznych; stosowania zasad profilaktyki choróbzakaźnych w życiu codziennymi i w pracy zawodowej.8. Kształcenie w zakresie zdrowia publicznegoTreści kształcenia: Higiena człowieka i środowiska. Higiena żywności iżywienia. Higiena nauki i pracy. Zdrowie publiczne kulturowe i społeczne.Ekonomiczne uwarunkowania zdrowia. Zagrożenia ekologiczne i zdrowotnewystępujące w środowisku zamieszkania, nauki i pracy. Zagrożenia zdrowotnewspółczesnych społeczeństw świata. Systemy opieki zdrowotnej - strukturaorganizacyjna, cele, zadania. Rynek usług zdrowotnych. Źródła finansowaniaopieki zdrowotnej. Choroby społeczne. Analiza występowania wybranychchorób. Profilaktyka i prewencja chorób - cele, zadania, formy. Programowedziałania na rzecz zdrowia. Struktura i zasoby pielęgniarstwa.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozpoznawania czynnikówwarunkujących zdrowie publiczne; oceny stanu zdrowia ludności na podstawiedanych epidemiologicznych i demograficznych; rozpoznawania zagrożeńzdrowotnych występujących w środowisku zamieszkania, nauki i pracy;rozpoznawania działań w zakresie polityki zdrowotnej i społecznej prowadzonejprzez państwo; identyfikowania źródeł finansowania opieki zdrowotnej; analizyi oceny stanu zatrudnienia i rozmieszczenia kadr pielęgniarskich; organizowaniapracy na własnym stanowisku.9. Kształcenie w zakresie farmakologiiTreści kształcenia: Grupy leków i mechanizmy ich działania. Farmakologiaośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, układu krążenia, układuoddechowego, układu moczowego, przewodu pokarmowego oraz gruczołówwydzielania wewnętrznego. Krew i środki krwiozastępcze. Objawy ubocznedziałania leków. Interakcje między lekami. Źródła informacji o lekach.Lekozależność. Środki dezynfekcyjne.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: posługiwania się wiedzą olekach, o krwi i o środkach krwiozastępczych celem bezpiecznego ichpodawania; przechowywania leków, krwi i środków krwiozastępczych;rozpoznawania i reagowania w sytuacjach niepożądanego działania; korzystaniaze źródeł informacji o lekach; doboru środków dezynfekcyjnych pod kątemskuteczności działania.15

10. Kształcenie w zakresie radiologiiTreści kształcenia: Diagnostyka radiologiczna - rodzaje, wskazaniado badańradiologicznych. Radioterapia - rodzaje, wskazania, opieka nad chorymleczonymradioterapią.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia idei badańradiologicznych;przygotowywania chorego do badań radiologicznych; rozpoznawania powikłańpo badaniu ileczeniu radioterapią; sprawowania opieki nad chorym po badaniu i leczeniuradioterapią.11. Kształcenie w zakresie psychologiiTreści kształcenia: Osobowość - struktura, mechanizmy, rozwój. Zachowanieczłowieka w sytuacjach społecznych. Biopsychospołeczny model zdrowia ichoroby. Choroba jako sytuacja trudna. Pomoc psychologiczna w chorobie.Stres a zdrowie. Zależności psychosomatyczne. Teorie, modele i koncepcjekomunikacji międzyludzkiej. Style komunikowania. Przekazywanie iprzyjmowanie informacji. Wpływ sytuacji jatrogennych na relację pielęgniarkapacjent.Specyficzne problemy związane z chorobą oraz niepełnosprawnością.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: wyjaśniania psychologicznychuwarunkowań zdrowia i choroby; identyfikowania problemów i reakcjipsychologicznych występujących u ludzi w sytuacjach trudnych i kryzysowych -szczególnie choroby i leczenia; rozumienia istoty stresu i jego wpływu nazdrowie; kreowania właściwej relacji terapeutycznej pielęgniarka-pacjent;dokonywania wyboru stylu komunikowania.12. Kształcenie w zakresie socjologiiTreści kształcenia: Społeczny model zdrowia. Systemy wsparcia społecznego -zadania pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych jednostki igrupy społecznej. Społeczne skutki choroby i niepełnosprawności. Szpital jakosystem społeczny - modele opieki szpitalnej, satysfakcja z opieki. Strukturalneuwarunkowania ról zawodowych lekarza i pielęgniarki. Socjologicznaproblematyka relacji pielęgniarka-pacjent. Społeczne i kulturowe problemyumierania, śmierci i sieroctwa.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: wyjaśnienia relacji międzystrukturami i funkcjami rożnych grup społecznych a stanem zdrowia iprzyczynami chorób; identyfikowania kulturowych wyznaczników zachowań wzdrowiu i chorobie; identyfikowania subiektywnych wyznaczników jakościżycia osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych i w starszym wieku;rozumienia modeli opieki szpitalnej i ich funkcji; rozróżniania roli zawodowejlekarza i pielęgniarki; rozumienia uwarunkowań biologicznych, społecznych ikulturowych umierania, śmierci i sieroctwa.13. Kształcenie w zakresie pedagogikiTreści kształcenia: Wychowanie jako zjawisko społeczne. Środowiskowychowawcze. Filozoficzne podstawy działalności wychowawczej. Celewychowania jako realizacja wartości osobowych i społecznych. Strategie16

wychowawcze. Teorie, formy i metody wychowania. Trudności wychowawcze.Kształtowanie środowiska wychowawczego. Edukacja zdrowotna dzieci,młodzieży i dorosłych. Organizacja i metody pracy opiekuńczo-wychowawczejw zakładach opieki.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia zjawiskasocjalizacji i wychowania; rozumienia roli środowiska w procesie wychowania;rozpoznawania przydatności teorii, metod i strategii wychowawczych wprocesie wychowawczym; wyjaśniania przyczyn trudności wychowawczych;identyfikowania zjawiska przemocy w odniesieniu do dzieci; posługiwania sięwłaściwymi metodami i formami kształcenia w edukacji zdrowotnej dzieci,młodzieży i dorosłych; oceny skuteczności edukacji zdrowotnej.14. Kształcenie w zakresie prawaTreści kształcenia: System prawa, struktura aktów prawnych, prawa człowieka,wykładnia prawna. Prawo o zakładach opieki zdrowotnej. Prawo ubezpieczeńzdrowotnych. Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej. Przepisy dotyczącesamorządu zawodowego. Prawa pacjenta. Odpowiedzialność w zawodachmedycznych - cywilna, karna, pracownicza, zawodowa. Elementy prawa pracy.Kształcenie i doskonalenie zawodowe pielęgniarek. Organizacje pielęgniarskiekrajowe i zagraniczne.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia, analizowania iinterpretowania regulacji prawnych dotyczących zawodu pielęgniarki;wykorzystywania przepisów prawnych w praktyce; różnicowaniaodpowiedzialności zawodowej - karnej i cywilnej; rozumienia funkcjonowaniasystemu ochrony zdrowia; planowania możliwości własnego doskonaleniazawodowego.B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH1. Kształcenie w zakresie podstaw pielęgniarstwaTreści kształcenia: Uwarunkowania historyczne, teraźniejszość i przyszłośćzawodu pielęgniarki. Rola społeczno-zawodowa pielęgniarki. Czynnikiwpływające na rozwój pielęgniarstwa. Potrzeby zdrowotne jednostki i ichzaspokajanie. Opieka nad człowiekiem chorym. Modele opieki. Metodygromadzenia informacji - wywiad, obserwacja, pomiar, analiza dokumentacji.Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania, leczenia i rehabilitacji. Procespielęgnowania jako metoda pracy pielęgniarki. Zasady i techniki postępowaniaprzy wykonywaniu czynności pielęgniarskich. Rola pielęgniarki w zespoleopieki zdrowotnej. Teorie pielęgnowania.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: identyfikowania pojęć z zakresupielęgniarstwa; rozumienia funkcji zawodowych pielęgniarki; rozpoznawaniapotrzeb zdrowotnych pacjenta; wykorzystywania w praktyce zawodowej wiedzydotyczącej pielęgnowania; wykonywania czynności pielęgniarskich zgodnie zobowiązującą procedurą; posługiwania się wywiadem, obserwacją i pomiaramido gromadzenia informacji umożliwiających ocenę stanu pacjenta; współpracyw zespole opieki zdrowotnej; rozpoznawania roli pielęgniarki w zespołachopieki; oceny teorii pielęgnowania.17

2. Kształcenie w zakresie filozofii i etyki zawodu pielęgniarkiTreści kształcenia: Relacje filozofii z zawodem pielęgniarki. Koncepcjefilozoficzne człowieka. Etyka a moralność. Analiza sytuacji moralnej i procesupodejmowania decyzji moralnej. Wartości, normy i oceny moralne. Etyka wpraktyce pielęgniarskiej. Kodeks etyki pielęgniarskiej. Współczesne koncepcjeetyczne w praktyce pielęgniarskiej. Dylematy etyczne w pracy pielęgniarki - ichrozwiązywanie.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: odnajdywania elementówfilozoficznych w etyce zawodu pielęgniarki; analizowania sytuacji moralnych idylematów etycznych w pracy zawodowej; identyfikowania podstawowychwartości etycznych; wykorzystywania zasad kodeksu etyki zawodowej wpraktyce.3. Kształcenie w zakresie promocji zdrowiaTreści kształcenia: Paradygmaty zdrowia. Zachowania zdrowotne i czynnikikształtujące stan zdrowia. Style życia. Promocja zdrowia w systemie opiekizdrowotnej. Ocena stanu zdrowia. Metody kształtowania zachowańzdrowotnych. Rola pielęgniarki w promocji zdrowia.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia i analizowaniazachowań umacniających zdrowie lub zagrażających zdrowiu; dokonywaniaoceny stanu zdrowia pacjenta w kontekście skal, siatek i pomiarów; stosowaniaelementów epidemiologii opisowej i analitycznej do oceny stanu zdrowialudności; promowania wzorców zdrowego życia; opracowywania irozpowszechniania programów promocji zdrowia wśród pacjentów, w rodzinie iw społeczności.4. Kształcenie w zakresie podstawowej opieki zdrowotnejTreści kształcenia: Struktura i zakres świadczeń zdrowotnych w podstawowejopiece zdrowotnej. Zadania zespołu podstawowej opieki zdrowotnej.Rozpoznanie problemów zdrowotnych i społecznych jednostki, rodziny ispołeczności lokalnej. Planowanie i realizacja opieki pielęgniarskiej wśrodowisku zamieszkania, nauki i pracy. Udział pielęgniarki w realizacji zadańwynikających z programów polityki zdrowotnej.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia struktury, założeń izadań podstawowej opieki zdrowotnej; identyfikowania form organizacyjnychświadczonych usług przez pielęgniarkę środowiskowo-rodzinną; kontraktowaniausług pielęgniarskich; realizowania świadczeń zdrowotnych w ramachpodstawowej opieki zdrowotnej; oceny środowiska nauczania i wychowania podkątem rozpoznawania problemów zdrowotnych dziecka zdrowego, chorego iniepełnosprawnego w tym środowisku; rozumienia istoty pracy zespołowej wpodstawowej opiece zdrowotnej; rozumienia roli pielęgniarki.5. Kształcenie w zakresie położnictwa, ginekologii i pielęgniarstwapołożniczo-ginekologicznegoTreści kształcenia: Zapłodnienie i rozwój zarodka ludzkiego. Planowanierodziny, metody regulacji poczęć, przygotowanie do rodzicielstwa. Metodydiagnostyczne ciąży fizjologicznej i ciąży wysokiego ryzyka. Przygotowaniekobiety w ciąży i jej rodziny do porodu. Opieka okołoporodowa - postępowaniepołożniczo-pielęgnacyjne w porodzie przedwczesnym, fizjologicznym i18

Przygotowanie chorego do chirurgicznych badań diagnostycznych. Zakażenia wchirurgii. Przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego w trybie nagłym iplanowym. Przygotowywanie chorego do zabiegu operacyjnego w chirurgiijednego dnia. Wybrane zagadnienia z chirurgii narządowej. Pielęgnowaniechorego po zabiegu operacyjnym z uwzględnieniem rodzaju znieczulenia.Metody operacyjne w ramach chirurgii ogólnej i urazowej.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia specyfiki pracypielęgniarki w chirurgii i w zespole chirurgicznym; przygotowania chorego dozabiegu w zależności od schorzenia chirurgicznego; rozpoznawania urazównarządu ruchu; zaopatrywania ran; zakładania unieruchomienia kończyny wzłamaniach i skręceniach; pielęgnowania chorego po amputacji;przygotowywania chorego do badań diagnostycznych w zakresie chirurgiiogólnej i urazowej; pielęgnowania chorego po wykonaniu badań;interpretowania wyników podstawowych badań w kontekście oceny zagrożeństanu zdrowia i życia chirurgicznie chorego; przygotowywania chorego dozabiegu operacyjnego w trybie nagłym i planowym; pielęgnowania chorego pozabiegach operacyjnych z uwzględnieniem rodzaju znieczulenia i metodyoperacyjnej; zapobiegania zakażeniom w chirurgii.9. Kształcenie w zakresie rehabilitacji i pielęgnowania niepełnosprawnychTreści kształcenia: Rodzaje niepełnosprawności. Problemy psychospołeczneosoby niepełnosprawnej i jej rodziny. Współpraca z człowiekiemniepełnosprawnym, jego środowiskiem oraz instytucjami wspierającymi procesrehabilitacji. Cele, zasady i etapy rehabilitacji. Rehabilitacja kompleksowa -lecznicza, zawodowa, społeczna. Zaopatrzenie w sprzęt i pomoce ortopedyczne.Udział pielęgniarki w procesie rehabilitacji niepełnosprawnych. Metody itechniki usprawniania chorych. Integracja osoby niepełnosprawnej wśrodowisku zamieszkania, pracy, edukacji i wychowania. Rehabilitacja osóbniedowidzących. Rehabilitacja osób z uszkodzeniem narządu ruchu. Efektykształcenia - umiejętności i kompetencje: określania rodzaju niepełnosprawnościoraz celów, etapów i zasad rehabilitacji; rozumienia roli i zadań pielęgniarki wrehabilitacji osób niepełnosprawnych; określania warunków wpływających naskuteczność rehabilitacji niepełnosprawnych; określania zakresuniepełnosprawności; doradzania niepełnosprawnym i ich rodzinom w zakresiezaopatrzenia w sprzęt i pomoce ortopedyczne; stosowania technik i metodusprawniających funkcjonowanie osób niedowidzących i z uszkodzeniemnarządu ruchu; współpracy z zespołem terapeutycznym oraz pacjentem i jegorodziną w procesie rehabilitacji.10. Kształcenie w zakresie geriatrii i pielęgniarstwa geriatrycznegoTreści kształcenia: Proces starzenia w aspekcie biologicznym, psychologicznymi socjoekonomicznym. Cechy fizjologiczne i psychologiczne człowieka w wiekupodeszłym. Problemy zdrowotne i psychospołeczne osób w starszym wieku.Etiopatogeneza, przebieg, leczenie i profilaktyka chorób wieku starszego -cukrzycy, chorób serca, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, zespołówotępiennych, zespołu Parkinsona, depresji. Efekty kształcenia - umiejętności ikompetencje: rozumienia procesu starzenia w aspekcie biopsychospołecznoekonomicznym;wykorzystywania odrębności fizjologicznych i20

psychologicznych człowieka w wieku podeszłym do planowania opieki;rozpoznawania etiopatogenezy przebiegu chorób wieku podeszłego; leczeniachorób wieku podeszłego; doboru metod i sposobów pielęgnowania osób wwieku podeszłym w zależności od oceny stanu biopsychospołecznego.11. Kształcenie w zakresie neurologii i pielęgniarstwa neurologicznegoTreści kształcenia: Etiopatogeneza zaburzeń neurologicznych. Metodydiagnostyczne w neurologii. Zaburzenia podstawowych funkcji życiowych:krążenia, oddychania oraz świadomości - ich wpływ na funkcje układunerwowego. Zaburzenia czucia, ruchu i napięcia mięśniowego. Wady wrodzonei nabyte układu nerwowego. Choroby naczyniowe mózgu. Urazy mózgu iuszkodzenia rdzenia kręgowego. Choroby demielinizacyjne. Guzy mózgu.Choroby mięśni i nerwów obwodowych. Pielęgnowanie chorych w schorzeniachukładu nerwowego.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia etiopatogenezyzaburzeń neurologicznych; przygotowania chorego do badań diagnostycznych wneurologii; zapewniania opieki po wykonaniu badań; oceny zaburzeń funkcjiżyciowych u chorego neurologicznie; stosowania skal do oceny stanuświadomości chorego; pielęgnowania chorego z zaburzeniami czucia, ruchu inapięcia mięśniowego; pielęgnowania chorego ze schorzeniami układunerwowego, z chorobą naczyń mózgu, z guzem mózgu oraz z chorobamidemielinizacyjnymi.12. Kształcenie w zakresie psychiatrii i pielęgniarstwa psychiatrycznegoTreści kształcenia: Rodzaje, etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych.Obraz kliniczny zaburzeń psychicznych. Metody diagnostyki i terapii wpsychiatrii. Specyfika opieki nad chorym psychicznie. Komunikowanie zchorym z zaburzeniami psychicznymi. Udział pielęgniarki w profilaktyce,diagnozowaniu i kompleksowej terapii chorób psychicznych z uwzględnieniemfarmakologii, psychoterapii i terapii zajęciowej.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia uwarunkowańchorób psychicznych; interpretowania zachowań chorego w relacji do objawówpsychopatologicznych; oceny możliwości nawiązania kontaktu z pacjentem;komunikowania się z chorym i jego rodziną; przeprowadzenia psychoedukacjipacjenta i treningu umiejętności społecznych; zapewnienia bezpieczeństwachoremu; zapewnienia opieki choremu.13. Kształcenie w zakresie anestezjologii i pielęgniarstwa w zagrożeniużyciaTreści kształcenia: Anestezja. Przygotowanie pacjenta do znieczulenia.Pielęgnacja pacjenta po znieczuleniu. Reanimacja krążeniowo-oddechowa.Intensywny nadzór bezprzyrządowy i przyrządowy - rozpoznanie stanuzagrożenia życia. Opieka nad chorym nieprzytomnym. Ostre stany choroby -wstrząs, ostra niewydolność krążenia, ostra niewydolność układu oddechowego,ostra niewydolność nerek, zatrucia, urazy wielonarządowe. Pielęgnowaniechorego z dostępem naczyniowym żylnym i tętniczym.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: przygotowania chorego doznieczulenia; pielęgnowania chorego po znieczuleniu; rozpoznawania stanuzagrożenia życia; wykonywania zabiegów ratujących życie choremu; obsługi21

sprzętu i aparatury monitorującej i leczniczej; zapewnienia opieki choremu wstanie zagrożenia życia; wykonywania badań biochemicznych; interpretowaniawyników badań w celu rozpoznania zaburzeń.14. Kształcenie w zakresie opieki paliatywnejTreści kształcenia: Opieka paliatywna i hospicyjna. Objawy występujące uchorych z zaawansowanym procesem nowotworowym. Komunikowanie się zchorym i jego rodziną. Wsparcie dla rodziny w okresie choroby i żałoby.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: identyfikowania form opiekipaliatywnej; rozpoznawania i rozwiązywania problemów zdrowotnych choregoz nowotworem; towarzyszenia choremu i jego rodzinie w okresie choroby,umierania i śmierci.15. Kształcenie w zakresie ratownictwa medycznegoTreści kształcenia: Organizacja i funkcjonowanie systemu RatownictwaMedycznego w Polsce i na świecie. Współczesne zagrożenia pochodzenianaturalnego i technicznego. Zabezpieczenie medyczne katastrof. Segregacjamedyczna w katastrofach. Ocena stanu pacjenta na postawie prostychparametrów życiowych. Postępowanie ratownicze w zdarzeniach masowych ikatastrofach oraz w sytuacjach szczególnych - skażenia: chemicznego,radiacyjnego i biologicznego. Przygotowanie pacjenta do transportu.Współpraca z jednostkami ratownictwa medycznego.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia organizacji ifunkcjonowania systemu ratownictwa medycznego; określania zagrożeńmasowych; dokonywania segregacji poszkodowanych w katastrofach lubzdarzeniach masowych; oceny stanu poszkodowanego; stosowania procedurzabezpieczenia medycznego w sytuacji katastrof; przygotowywania chorego dotransportu i zapewnienia mu bezpiecznego transportu.16. Kształcenie w zakresie dietetykiTreści kształcenia: Ocena stanu odżywienia i sposobu żywienia. Niedożywieniei jego następstwa. Żywienie dojelitowe i pozajelitowe. Elementy żywieniadietetycznego - rodzaje diet. Zróżnicowanie diet dzieci i dorosłych. Żywienieczłowieka w różnych stanach chorobowych. Żywienie chorych ze zwiększonymkatabolizmem. Udział pielęgniarki w leczeniu żywieniowym.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: oceny stanu odżywienia zwykorzystaniem metod antropometrycznych i biochemicznych;przeprowadzania wywiadu żywieniowego; wyjaśniania rodzaju i następstwniedożywienia; dostosowywania żywienia do potrzeb i wymagań chorych;monitorowania chorego żywionego dojelitowo i pozajelitowo; przekazywaniachoremu informacji dotyczących żywienia.17. Kształcenie w zakresie badań w pielęgniarstwieTreści kształcenia: Przedmiot, cel i obszar badań w pielęgniarstwie. Etapypostępowania badawczego. Metody i techniki badań. Zasady interpretowaniadanych empirycznych. Zasady wnioskowania. Konstrukcja opracowań iprojektów. Etyka w badaniach. Elementy prawa autorskiego. Ochrona własnościintelektualnej.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: określania obszaru badań wpielęgniarstwie; przygotowywania i wykonywania projektu badawczego zgodnie22

z procedurą badawczą; określania celu badań i problemów badawczych; doborumetod, technik i narzędzi badawczych; oceny wyników badań; analizy tekstufachowego; korzystania z literatury fachowej; postępowania zgodnego zzasadami etyki w badaniach.18. Kształcenie w zakresie zakażeń szpitalnych (a), języka migowego (b) lubzdrowia psychicznego (c)(a) Treści kształcenia: Epidemiologia zakażeń szpitalnych - źródła i rezerwuardrobnoustrojów w środowisku szpitalnym, drogi szerzenia się zakażeń,zapobieganie i zwalczanie zakażeń szpitalnych. Kontrola zakażeń szpitalnych.Organizacja zespołów. Dezynfekcja jako element zapobiegania zakażeniomszpitalnym. Sterylizacja jako element zwalczania zakażeń szpitalnych.Zakażenia łożyska krwi, zakażenia uogólnione, szpitalne zapalenie płuc idolnych dróg oddechowych, zakażenia dróg moczowych, zakażenia grzybicze.Monitorowanie zakażeń, analiza epidemiologiczna. Badanie pacjenta przyjętegona oddział. Zasady pobierania materiału do badań bakteriologicznych -wydzieliny z drzewa oskrzelowego, moczu, krwi. Bakteriologiczna analizabieżąca i okresowa. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje:rozpoznawania i rejestracji zakażeń szpitalnych; analizy przyczyn występowaniazakażeń szpitalnych; ochrony pacjentów, siebie i współpracowników przedzakażeniami.(b) Treści kształcenia: Język migowy w zakresie terminologii medycznej.Porozumiewanie się z osobą głuchoniemą. Znaki daktylograficzne, statyczne,dynamiczne, liczbowe, ideograficzne. Zbieranie informacji o pacjencie.Informowanie pacjenta o postępowaniu diagnostycznym. Podstawowe zabiegipielęgnacyjne. Powiadamianie rodziny i wzywanie pomocy.Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: nawiązywania kontaktu z osobągłuchoniemą; gromadzenia podstawowych informacji o stanie zdrowia pacjenta;informowania osoby głuchoniemej o proponowanych i podejmowanychdziałaniach medycznych.(c) Treści kształcenia: Zdrowie psychiczne jako funkcja rozwoju psychicznego.Konstrukcje osobowości - ich wpływ na zdrowe zachowanie. Emocje a zdrowezachowanie. Efektywne komunikowanie a zdrowe zachowanie. Promocjazdrowia psychicznegoEfekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozpoznawania potrzeb wzakresie zdrowia psychicznego; analizowania emocji własnych oraz emocjiinnych osób; konstruktywnego radzenia sobie ze stresem; propagowaniazdrowego życia; podejmowania działań z zakresu promocji zdrowiapsychicznego.IV. PRAKTYKIZajęcia praktyczne i praktyki powinny odbywać się w zakładach opiekizdrowotnej oraz w placówkach nauczania i wychowania. Powinny oneobejmować kształcenie i doskonalenie umiejętności niezbędnych do uzyskaniakwalifikacji zawodowych.23

V. INNE WYMAGANIA1. Programy nauczania powinny przewidywać zajęcia z zakresu wychowaniafizycznego - w wymiarze 60 godzin, którym można przypisać do 2 punktówECTS; języków obcych - w wymiarze 120 godzin, którym należy przypisać 5punktów ECTS; technologii informacyjnej - w wymiarze 30 godzin, którymnależy przypisać 2 punkty ECTS. Treści kształcenia w zakresie technologiiinformacyjnej: podstawy technik informatycznych, przetwarzanie tekstów,arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafika menedżerska i/lub prezentacyjna,usługi w sieciach informatycznych, pozyskiwanie i przetwarzanie informacji -powinny stanowić co najmniej odpowiednio dobrany podzbiór informacjizawartych w modułach wymaganych do uzyskania Europejskiego CertyfikatuUmiejętności Komputerowych (ECDL - European Computer Driving Licence).2. Programy nauczania powinny obejmować, co najmniej jeden z zakresówkształcenia wyszczególnionych w punkcie 18 treści kierunkowych.3. Egzamin dyplomowy, po złożeniu pracy dyplomowej, powinien obejmowaćsprawdzenie zasobu wiedzy i umiejętności praktycznych.4. Uczelnia może realizować program bez udziału nauczyciela akademickiegow grupie treści podstawowych po 15 godzin i w grupie treści kierunkowych po30 godzin z każdego zakresu.ZALECENIAWskazana jest znajomość języka angielskiego.24

Przedmiot6. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANIA NA I ROKUwykłady seminaria ćwiczeniazajęciapraktycznepraktykiśródrocznepraktykiwakacyjneSamokształcenie RAZEMKształcenie w zakresie anatomii 30 0 30 0 0 0 15 75 3Kształcenie w zakresie fizjologii 30 0 30 0 0 0 15 75 3Kształcenie w zakresie biofizyki 10 0 0 0 0 0 5 15 1Kształcenie w zakresie biochemii 20 0 0 0 0 0 10 30 1Kształcenie w zakresie mikrobiologii 10 0 20 0 0 0 10 40 1Kształcenie w zakresie parazytologii 3 0 12 0 0 0 5 20 1Kształcenie w zakresie genetyki 15 0 15 0 0 0 15 45 2Kształcenie w zakresie podstawpielęgniarstwa175 0 80 80 0 120 30 495 8Kształcenie w zakresie badaniafizykalnego0 0 30 0 0 0 15 45 3Kształcenie w zakresie patologii 30 30 0 0 0 0 15 75 3Kształcenie w zakresie filozofii i etykizawodu pielęgniarki45 15 0 0 0 0 30 90 3Kształcenie w zakresie psychologii 25 20 0 0 0 0 15 60 3Kształcenie w zakresie zdrowiapublicznego70 20 0 0 0 0 15 105 5Kształcenie w zakresie pedagogiki 20 25 0 0 0 0 15 60 3Kształcenie w zakresie socjologii 25 5 0 0 0 0 15 45 2Kształcenie w zakresie technologiiinformacyjnej6 0 24 0 0 0 0 30 2Kształcenie w zakresie wychowaniafizycznego0 0 30 0 0 0 0 30 2Kształcenie w zakresie języków obcych 0 0 60 0 0 0 0 60 5Kształcenie w zakresie przysposobieniabibliotecznego0 2 0 0 0 0 0 2 0Kształcenie w zakresie podstaw interny ipielęgniarstwa internistycznego0 0 0 0 0 40 0 40 3Kształcenie w zakresie podstaw pediatrii ipielęgniarstwa pediatrycznego0 0 0 0 0 40 0 40 3Kształcenie w zakresie podstaw chirurgii ipielęgniarstwa chirurgicznego0 0 0 0 0 40 0 40 3RAZEM 514 117 331 80 0 240 225 1507 60PunktyECTS25

7. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ANATOMIIJEDNOSTA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Anatomii PrawidłowejKierownik: prof. dr hab. n. med. Bogdan Ciszek02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel/fax. 022 629 52 83.tel centrali 022 628 10 41 wew.93e-mail: anatomy@ib.amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Paweł RebandelLICZBA GODZIN: 30 godz.-wykłady 30 godz.-ćwiczenia, 15 godz.-samokształcenie, 3ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin testowy.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem nauczania anatomii prawidłowej na Wydziale Nauki o Zdrowiu, OddziałPielęgniarstwa jest:1/ zapoznanie studentów z ogólną budową ciała ludzkiego.2/umożliwienie posługiwania się prawidłową i jednoznaczną nomenklaturą medyczną przyopisie części ciała człowieka, narządów i tkanek.3/przygotowanie podstaw morfologicznych do nauki o czynności poszczególnychnarządów i tkanek, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki związanej z układempokarmowym i przemianą materii.4/zwrócenie uwagi na aspekty przydatne w pracy zawodowej i w udzielaniu pierwszejpomocy przed lekarskiej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Osie i płaszczyzny w opisie anatomicznym ciała ludzkiego.26

2. Ogólna budowa kości, szkielet osiowy i szkielet kończyn.3. Budowa czaszki. Klasyfikacja i budowa połączeń kości.4. Układ nerwowy, jego podział i wybrane zagadnienia z rozwoju.5. Nerw rdzeniowy, budowa rdzenia kręgowego i układu nerwowego obwodowego.6. Budowa mózgowia. Czynność kory mózgowej, schemat przebiegu i działania drógwstępujących i zstępujących. Wybrane zagadnienia z miologii.7. Układ krążenia budowa i czynność serca, krążenie duże i małe, krążenie płodowe.8. Układ tętniczy i żylny. Miejsca wyczuwalności tętna. Topografia naczyń żylnychistotnych klinicznie. Układ chłonny.9. Układ oddechowy, Jama nosowa i zatoki przynosowe, krtań, tchawica, budowadrzewa oskrzelowego, podział płuc na płaty i segmenty, wymiana gazowa.10. Układ wewnątrzwydzielniczy. Znaczenie osi podwzgórzowo-przysadkowej.11. Układ pokarmowy, jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i jelito grube.Ogólna topografia jamy otrzewnej. Źródła unaczynienia narządów jamy brzusznej.12. Wątroba trzustka, śledziona. Układ wrotny i jego znaczenie. Nadciśnienie wrotne.13. Nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa.14. Narządy płciowe męskie. Wybrane zagadnienia z rozwoju narządów moczowopłciowychi częstsze wady wrodzone.15. Narządy płciowe żeńskie.16. Narządy zmysłów.Tematy ćwiczeń:1. OSTEOLOGIA - Osie, płaszczyzny, linie ciała, Ogólny podział kości, budowakości; Kręgosłup; Kości klatki piersiowej; Kości kończyny górnej; Kości kończynydolnej; Miednica jako całość; Kości czaszki:- kości mózgoczaszki- kości trzewioczaszki- czaszka noworodka;Połączenia kości; podział, budowa stawu.27

UKŁAD MIĘŚNIOWY: Budowa ogólna mięśni. Topografia mięśni powierzchownych.Analiza działania tłoczni brzusznej i jej znaczenie. Ocena przydatności mięśni dowstrzyknięć domięśniowych.2. UKŁAD NERWOWY - Podział układu nerwowego; Podstawowe pojęcia – nerw,włókno nerwowe, splot, zwój, ośrodek, mediator, synapsa, odruch, łuk odruchowy.Budowa mózgowia:- kresomózgowie- międzymózgowie- śródmózgowie- tyłomózgowieBudowa rdzenia kręgowego w przekroju poprzecznym. Opony. Płyn mózgowordzeniowy.Układ nerwowy autonomiczny: część współczulna, część przywspółczulna.3. NARZĄDY ZMYSŁU:Oko: Budowa gałki ocznej, Aparat ochronny i ruchowy oka. Adaptacja, akomodacja.Narząd przedsionkowo-ślimakowy.- ucho zewnętrzne- ucho środkowe- ucho wewnętrznePOWŁOKA WSPÓLNA - Podział powłoki wspólnej. Budowa skóry, włosa,paznokcia. Podział i budowa gruczołów skóry: łojowe, potowe, sutkowe.4. UKŁAD KRĄŻENIA:Położenie serca w stosunku do innych narządów.Budowa serca: Układ przewodzący serca. Unerwienie, unaczynienie serca.Czynność serca.Budowa i podział naczyń krwionośnych.Przebieg głównych pni tętniczych i żylnych.Krążenie małe, duże, wrotne, płodowe.Śledziona.UKŁAD CHŁONNY - Budowa i topografia naczyń i węzłów chłonnych. ASPEKTYONKOLOGICZNE.28

5. UKŁAD KRĄŻENIA - Położenie serca w stosunku do innych narządów.Budowa serca:Układ przewodzący serca. Unerwienie, unaczynienie serca. Czynność serca.Budowa i podział naczyń krwionośnych.Przebieg głównych pni tętniczych i żylnych.Krążenie małe, duże, wrotne, płodowe.Śledziona.UKŁAD CHŁONNY - Budowa i topografia naczyń i węzłów chłonnych. ASPEKTYONKOLOGICZNE.6. UKŁAD ODDECHOWYPodział układu oddechowego.Budowa nosa zewnętrznego, krtani.Podział tchawicy.Różnice anatomiczne oskrzela prawego i lewego.Płuca budowa zewnętrzna i wewnętrzna, topografia: opłucna – budowa, znaczeniezachyłków opłucnowych.7. GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGOPołożenie, budowa ogólna, funkcje:- przysadki- szyszynki- gruczołu tarczowego- gruczołów przytarczycowych- grasicy- części wewnątrzwydzielniczej trzustki- gruczołów nadnerczowych- gonady8. UKŁAD TRAWIENNYPodział układu trawiennegoBudowa jamy ustnej:- zęby – budowa ogólna, kolejność wyrzynania się zębów- język – budowa29

- ślinianki – podział, położenieBudowa gardła, przełyku.Żołądek:- położenie w stosunku do innych narządów- budowa z uwzględnieniem odcinków, krzywizn oraz budowa ścian żołądkaJelito cienkie:- podział- budowa, położenie dwunastnicy, jelita czczego i krętegoJelito grube:- podział, położenie, budowa, unaczynienie i unerwienie narządu jamy brzusznej9. Wątroba:- położenie w stosunku do innych narządów- budowa ogólna i mikroskopowa- drogi wyprowadzające żółć- układ wrotny wątrobyTrzustka:- położenie w stosunku do innych narządów- budowa części zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej10. UKŁAD MOCZOWY - Podział narządów moczowych.Nerki:- położenie w stosunku do innych narządów- budowa nefronuMoczowód. Położenie, budowa pęcherza moczowego. Cewki moczowe - żeńskai męska.11. NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE:Budowa i topografia narządów płciowych męskich wewnętrznych:- jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczołyopuszkowo-cewkowe, powrózek nasienny, przewody wytryskowe.Budowa narządów płciowych męskich zewnętrznych: prącie, moszna.12. NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE:Budowa i topografia narządów płciowych żeńskich wewnętrznych:30

- jajniki i funkcje, jajowody, macica, pochwa,- podział, budowa sromu niewieściego.13. Prezentacje prosektoryjne.14. Zaliczenia komisyjne.Tematy samokształcenia:Tematy samokształcenia z zakresu anatomii prawidłowej:do kolokwium I1. Rzut granic serca i jego zastawek na przednią ścianę klatki piersiowej.Górna, dolna, lewa i prawa granica serca.Rzut na przednią ścianę klatki piersiowej i typowe miejsca osłuchiwania zastawek ujśćżylnych.Rzut na przednią ścianę klatki piersiowej i typowe miejsca osłuchiwania zastawek ujśćtętniczych.do kolokwium II2. Rzuty narządów na przednią ścianę jamy brzusznej.Rzut dolnego brzegu wątroby i kopuły przepony i pęcherzyka żółciowego.Rzut wpustu i odźwiernika żołądka.Rzut trzustki, punkt trzustkowy.Rzut śledziony.Rzut poszczególnych odcinków jelita grubego i wyrostka robaczkowego.LIETRATURA OBOWIĄZKOWA:1. Woźniak W.: Anatomia Człowieka. Urban & Partner. Wrocław 2001.2. Sylwanowicz W. (red. Sokołowska - Pituchowa): Anatomia Człowieka. PZWL.Warszawa 2005.3. Aleksandrowicz R.: Mały atlas anatomiczny. PZWL. Warszawa 2006.ATLASY KLASYCZNE1.Sobotta. Atlas Anatomii Człowieka. Tom I-II. Urban & Partner lub inne dowolnewydanie.2. Kiss. Atlas Anatomii. PZWL dowolne wydanie.31

3. Bertollini. Atlas Anatomii. PZWL dowolne wydanie.4. Sinielnikow. Atlas Anatomii. dowolne wydanie.ATLASY FOTOGRAFICZNE1. Mc.Minn i WSP.: Kolorowy Atlas Anatomii Człowieka. Vydavatelstvo Slovart - Solis1994.2. Rohen, Yokochi: Anatomia Człowieka. Kalliope 1995.3. Vajda. Atlas Anatomii. PZWL dowolne wydanie.LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:1. Łasiński W.: Anatomia Topograficzna i Stosowana. T I-III. PZWL dowolne wydanie.2. Marciniak T.: Anatomia Prawidłowa Człowieka. Wyd. RU ZSP AM, Wrocław 1991.3. Krechowiecki A.,Czerwiński F.: Zarys Anatomii Człowieka . PZWL 1987.4. Gołąb B.: Anatomia Czynnościowa Ośrodkowego Układu Nerwowego. PZWL 1990.5. MacKinnon-Morris: Oksfordzki podręcznik anatomii czynnościowej. PZWL 1997.6. Anatomia Topograficzna - Przewodnik Anatomiczny do Ćwiczeń ProsektoryjnychPolsko-Łaciński. PZWL 1998.7. Lippert: Anatomia tom I i II. Urban & Partner 1998.32

8. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FIZJOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Biofizyki i Fizjologii CzłowiekaKierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Przybylski02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel. 022 628 63 34, fax. 022 628 78 46Osoba odpowiedzialna za realizacje przedmiotu: prof. dr hab. Jacek PrzybylskiLICZBA GODZIN: 30 godz.- wykłady, 30 godz.- ćwiczenia, 15 godz.- samokształcenie,3 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin testowy.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO WYCHOWAWCZE:Przygotowanie studenta do interpretowania i rozumienia wiedzy dotyczącej:- funkcjonowania organizmu człowieka w warunkach prawidłowych;- funkcjonowania poszczególnych układów i narządów;Wyrobienie u studenta umiejętności samodzielnego pogłębiania wiedzy z zakresufizjologii człowieka oraz uzmysłowienie znaczenia fizjologii w praktyce klinicznej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Podstawowe pojęcia dotyczące błony komórkowej. Pojecie tkanek pobudliwych.Podział kanałów błonowych. Czynniki modyfikujące wielkość potencjałuspoczynkowego. Mechanizm powstawania potencjału czynnościowego.2. Fizjologia tkanki mięśniowej. Mechanizm pobudzenia mięśnia sercowego,szkieletowego i gładkiego. Struktura i fizjologia synapsy nerwowo-mięśniowej.Jednostka motoryczna.33

3. Czynnościowa anatomia układu współczulnego. Przekaźniki i koprzekaźniki wpozazwojowych włóknach układu współczulnego. Wpływ układu współczulnego nawybrane narządy docelowe.4. Podstawy Endokrynologii. Oś podwzgórze przysadka-nadnercze. Wpływglikokortykoidów na regulacje metabolizmu węglowodanów. Oś podwzgórzeprzysadka-tarczyca. Wpływ hormonów tarczycy na przemianę materii.5. Fizjologia przewodu pokarmowego. Nerwowa i humoralna regulacja wydzielaniasoków trawiennych. Specyfika krążenia w błonie śluzowej żołądka. Egzokrynnaczynność trzustki. Mechanizmy wchłaniania w jelicie cienkim.6. Fizjologia wątroby. Rola żółci w procesach trawienia. Fizjologiczne znaczeniakrążenia wrotnego.7. Elektrofizjologia kardiomiocytów. Potencjał czynnościowy miocytów serca. Układbodźcoprzewodzący serca.8. Cykl hemodynamiczny serca. Regulacja siły i częstości skurczów serca.9. Budowa układu oddechowego. Podstawy regulacji oddychania i wymiany gazowejw płucach. Interakcja pomiędzy chemoreceptorami tętniczymi a strefamichemowrażliwymi pnia mózgu.10. Budowa i fizjologia nerek i gospodarki wodno-elektrolitowej. Mechanizmyzagęszczania i rozcieńczania moczu.11. Fizjologia krążenia krwi. Mechanizmy odruchowej regulacji układu krążenia.Regulacja przepływu krwi w wybranych łożyskach naczyniowych. Rola śródbłonkaw regulacji przepływu.12. Fizjologia ośrodkowego układu nerwowego. Fizjologia komórki nerwowej.Synteza, transport i uwalnianie neuroprzekaźników. Komórki glejowe. Genezaruchu dowolnego.13. Fizjologia krwi i szpiku. Transport tlenu i dwutlenku węgla we krwi.14. Przekaźnictwo sygnałów w komórce. Receptory błonowe i cytozolowe. Wtórneprzekaźniki.15. Fizjologia wysiłków fizycznych. Energetyka wysiłków. Procesy tlenowe ibeztlenowe. Czynność układu krążenia i oddechowego podczas wysiłku.34

Tematy ćwiczeń:Rejestracja aktywności bioelektrycznej serca człowieka (EKG). Znaczeniadiagnostyczne. Ocena zapisu EKG, wyznaczanie osi elektrycznej serca, niemiarowośćoddechowa, podstawowe zaburzenia w zapisie EKG.Fizjologia narządów zmysłów. Zmysły smaku i czucia powierzchownego.Audiometryczne badanie słuchu. Fala akustyczna, natężenia dźwięku, prawo Webera-Fechnera.Biologiczne mechanizmy zachowania, zajęcia multimedialne.Pomiar parametrów hemodynamicznych podczas regulowanej pracy fizycznej. Próbawysiłkowa.Podstawy badania ultrasonograficznegoBadanie dopplerowskie przepływów krwi w wybranych naczyniach.Podstawy neuroregulacji krążenia krwi. Pomiar ciśnienia tętniczego. Próbaortostatyczna, próba Valsalvy, odruch na nurkowanie.Mechanika oddychania – spirometria. Wentylacja płuc, opory oddechowe. Pojęcieobjętości i pojemności, zaburzenia restrykcyjne i obturacyjne.Podstawy funkcjonowania układu mięśniowego. Sterowanie siłą, zmęczenie mięśnia,skurcz izometryczny.Tematy samokształcenia:1. Sen, czuwanie i rytmy okołodobowe.2. Fizjologia narządów zmysłów. Czucie dotyku, zmysł wzroku, słuchu i powonienia.3. Regulacja siły skurczu mięśnia poprzecznie prążkowanego. Odruch własny mięśni.4. Mechanika oddychania. Wentylacja płuc, spirometria. Nieoddechowe funkcje układuoddechowego.5. Regulacja motoryki przewodu pokarmowego (żołądka, jelita cienkiego i grubego).6. Mechanizmy termoregulacji.7. Rola nerek w regulacji ciśnienia tętniczego i równowagi wodno-elektrolitowej. Układrenina-angiotensyna i jego tkankowe odpowiedniki.35

WYNIKI NAUCZANIA:Rozumienie zasad prawidłowego funkcjonowania tkanek i narządów człowieka,wyjaśnienia wzajemnego oddziaływania narządów i układów czynnościowych;interpretowanie procesów fizjologicznych człowieka w stanie zdrowia; określaniepodstawowych wielkości fizjologicznych, wykorzystanie fizjologii w wykonywaniuczynności zawodowych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Traczyk W. Z., Trzebisk A.: Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej iklinicznej. Wyd. PZWL, Warszawa 2001.2. Konturek S.: Fizjologia człowieka tom I – V. Wyd. UJ, Kraków 2002.3. Ganong W. F.: Fizjologia. Wyd. Wyd. PZWL, Warszawa 1994.4. Traczyk W. Z.: Fizjologia człowieka w zarysie. Wyd. PZWL, Warszawa 2006.5. Atlas Fizjologii Nettera. Wyd. Medyczne Urban&Partner, Warszawa 2005.36

9. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BIOFIZYKIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Biofizyki i Fizjologii CzłowiekaKierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Przybylski02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel. 022 628 63 34, fax. 022 628 78 46Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Wojciech BaranLICZBA GODZIN:10 godz. –wykłady, 5 godz.- samokształcenie, 1 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie przedmiotu odbywa się na podstawie testusprawdzającego opanowanie materiału z 5 wykładów oraz tematów przewidzianych nasamokształcenie.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celami nauczania jest przekazanie studentom pewnego zasobu wiedzy teoretycznejpozwalającej na zrozumienie fizycznych podstaw niektórych procesów życiowychzachodzących w organizmie oraz metod fizycznych stosowanych w medycynie.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:Biofizykę wzroku, słuchu oraz układu krążenia, wybrane zagadnienia dotyczące falmechanicznych i ich zastosowania w ultrasonografii, a także podstawy fizycznepromieniowania: nie jonizującego i jonizującego stosowanych w medycynie oraz ichdziałania na organizmy żywe.Tematy samokształcenia:Zagadnienia związane z: aktywnością elektryczną serca (EKG), mechaniką oddychania(spirometria) oraz transportem krystaloidów i jonów przez błony biologiczne.37

WYNIKI NAUCZANIA / KOMPETENCJE:Student powinien wykazać się zrozumieniem biofizycznych podstaw niektórych procesówżyciowych zachodzących w organizmie oraz wybranych metod fizycznych stosowanych wmedycynie.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Jaroszyk F.: Biofizyka. PZWL, Warszawa 2005.2. Pilawski A. (red.): Podstawy biofizyki. PZWL, Warszawa 1983.3. Miękisz S., Heinrich A.: Wybrane zagadnienia z biofizyki. Volumed, Warszawa1998.4. Skrypt do ćwiczeń z biofizyki. Praca zbiorowa (Oficyna Wydawnicza AkademiiMedycznej w Warszawie 2006).38

10. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BIOCHEMIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Biochemii Ogólnej i ŻywnościKierownik: prof. nadzw. dr hab. Katarzyna Koziak02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a (blok E)Tel. 022 599 29 22, 022 599 29 23, fax. 022 599 18 28e-mail: kkoziak@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr hab. n. med. Katarzyna KoziakLICZBA GODZIN: 20 godz.- wykłady, 10 godz.- samokształcenie, 1 ECTSFORMA ZALICZENIA: testROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Uzyskanie przez studentów podstawowej wiedzy z biochemii, koniecznej dozrozumienia integralności organizmu ludzkiego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Przegląd budowy i funkcji białek - od enzymów do prionów.2. Charakterystyka kwasów nukleinowych i mechanizmy przekazywania informacjigenetycznej.3. Enzymy: białka przemieniające energię i materię.4. Trawienie cukrów, białek i tłuszczów. Mechanizmy wchłaniania produktów trawienia.5. Utlenianie komórkowe.6. Ogólna charakterystyka węglowodanów i główne drogi przemian metabolicznychglukozy u człowieka.7. Metabolizm lipidów – aspekty biochemiczne i kliniczne.8. Biochemia krwi – wybrane zagadnienia.9. Biochemiczna ocena moczu.39

10. Regulacja i integracja metabolizmu na poziomie komórki, tkanki, organizmu.WYNIKI NAUCZANIA/KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim opanować powinien poprawnie identyfikowaćpodstawowe procesy zachodzące w żywym organizmie.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Berg J., Stryjer L., Tymoczko J.: Biochemia. PWN, Warszawa 2007.2. Murrey R., Granner D., Mayes P., Rodwell V.: Biochemia Harpera. PZWL,Warszawa 2005.3. Hames D., Hooper N.: Biochemia. Krótkie wykłady. PWN, Warszawa 2006.40

11. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE MIKROBIOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Katedra i Zakład Mikrobiologii LekarskiejKierownik: prof. dr hab. n. med. Mirosław Łuczak02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel/fax. 022 628 27 39e-mail: mikroboilogia@ib.amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Beata Sokół-LeszczyńskaLICZBA GODZIN: 10 godz. – wykłady, 20 godz. – ćwiczenia, 10 godz.-samokształcenie, 1 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I, II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student pozna morfologię i fizjologię mikroorganizmów żywych, scharakteryzuje metodydiagnostyki mikrobiologicznej i chemioterapii zakażeń bakteryjnych, wirusowych orazgrzybiczych.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów, ćwiczeń i samokształcenia:1. Systematyka drobnoustrojów chorobotwórczych.2. Morfologia i fizjologia drobnoustrojów chorobotwórczych: bakterii, wirusów,grzybów.3. Podstawowe pojęcia z zakresu epidemiologii chorób zakaźnych: rezerwuar, źródłozakażenia, drogi szerzenia się zakażeń.4. Podstawowe wiadomości z immunologii.5. Profilaktyka chorób zakaźnych. Szczepionki i surowice.6. Zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze skóry, przewodu pokarmowego, układuoddechowego, układu moczowo-płciowego, nerwowego – charakterystyka41

epidemiologiczna, diagnostyka mikrobiologiczna i chemioterapia. Odporność bakteriina antybiotyki.7. Wirusowe zapalenie wątroby, AIDS.8. Diagnostyka mikrobiologiczna: metody hodowli bakterii, posiewy na podłożachpłynnych i stałych. Sporządzenie i barwienie preparatów bakteryjnych. Metodyserologiczne w mikrobiologii.9. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mikrobiologicznych. (wymazów,plwociny, kału, krwi, moczu, materiałów biopsyjnych i śródoperacyjnych). Metodybadania wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyki. Odczytywanie i interpretacjawyników badań.10. Sterylizacja i dezynfekcja.11. Zakażenia szpitalne – rozpoznanie mikrobiologiczne, profilaktyka, zwalczanie.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim:− scharakteryzuje mechanizmy obronne organizmu ludzkiego,− omówi znaczenie szczepień ochronnych,− określi budowę i chorobotwórczość bakterii, wirusów i grzybów,− omówi zakażenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze różnych układów i narządów worganizmie człowieka,− przeprowadzi diagnostykę mikrobiologiczną zakażenia bakteryjnego, wirusowego,grzybiczego,− omówi zasady chemioterapii zakażeń bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych,− określi rodzaje drobnoustrojów odpowiedzialnych za powstawanie zakażeńszpitalnych oraz wskaże działania w zakresie profilaktyki i zwalczania zakażeńszpitalnych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. PZWL, Warszawa 1990.2. Anusz Z.: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. PZWL, Warszawa 1990.42

3. Heczko P. B.: Mikrobiologia lekarska. Przewodnik do ćwiczeń dla studentów WydziałuLekarskiego. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999.4. Kędzia W. : Diagnostyka mikrobiologiczna w medycynie. PZWL, Warszawa 1990.5. Mirella G.: Mikrobiologia i choroby zakaźne. Wyd. Med. Urban i Partner, Wrocław2000.43

12. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PARAZYTOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Biologii MedycznejKierownik: prof. nadzw. dr hab. n. przyrod. Lidia Chomicz02-018 Warszawa, ul. Nowogrodzka 73Tel./fax. 022 625 24 68e-mail: lchomicz@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. nadzw. dr hab. Lidia ChomiczLICZBA GODZIN: 3 godz. – wykłady, 12 godz. – ćwiczenia, 5 godz.-samokształcenie,1 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzamin testowy.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA:(rok I, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Przyswojenie przez studentów niezbędnej wiedzy o źródłach i drogach zarażeniaważnymi medycznie pierwotniakami, helmintami i stawonogami, wywołującymi chorobypasożytnicze człowieka, w tym zoonozy i zarażenia oportunistyczne. Poznanieśrodowiskowych uwarunkowań transmisji, dyspersji i patogenezy inwazji pasożytniczych.Rozumienie roli pielęgniarki w zapobieganiu rozprzestrzeniania się pasożytów iprofilaktyce chorób pasożytniczych człowieka.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:Wprowadzenie do parazytologii; gatunki pasożytnicze, oportunistyczne,amfizoiczne; komensale; ontocenozy narządowe. Podstawowe pojęcia: inwazja,kolonizacja - a choroba pasożytnicza; stadia inwazyjne, źródła i drogi zarażania sięczłowieka pasożytami. Czynniki środowiskowe sprzyjające zarażeniom pasożytniczym.Rola pasożytów jako rezerwuarów innych patogenów: bakterii, wirusów, grzybów.Niektóre przyczyny trudności rozpoznawania zarażeń pasożytniczych człowieka:44

ezobjawowe nosicielstwo, reakcje niespecyficzne, zróżnicowanie klinicznego obrazuinwazji w zależności od stanu immunologicznego organizmu - inwazje oportunistyczne.Zagrożenia chorobami pasożytniczymi w Polsce i na Świecie, w czasie podróży; grupypodwyższonego ryzyka inwazji pasożytniczych.Tematy ćwiczeń i samokształcenia:Zapoznanie studentów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy podczas praktycznychzajęć z parazytologii.Pasożytnicze pierwotniaki jamy ustnej, przewodu pokarmowego i układumoczopłciowego: Trichomonas tenax, T. vaginalis, T. hominis, Entamoeba gingivalis,E.histolytica /dispar, Giardia intestinalis, Trichomonas vaginalis.Amfizoiczne pierwotniaki pierwotnie wolnożyjące – Acanthamoeba sp. i inne -zagrożenia dla ludzkiego zdrowia i życia.Gatunki oportunistyczne: Toxoplasma gondii, Cryptosporidium sp., Pneumocystis cariniiŹródła i drogi zarażenia oraz wpływ stanu immunologicznego organizmu człowieka naprzebieg inwazji oportunistycznych. Toksoplazmoza nabyta i wrodzona.Pasożyty krwi i innych tkanek i narządów człowieka, występujące w strefie tropikalnej isubtropikalnej, powodujące groźne choroby, zawlekane do Polski – pierwotniaki,wywołujące malarie, leiszmaniozy i trypanosomozy: Plasmodium vivax, P.falciparum,Leishmania tropica, L. donovani, Trypanosoma sp..Przywry krwi, powodujące schistozomozy: Schistosoma haematobium, S.mansoni,S.japonicum.Jelitowe pasożyty człowieka -tasiemce-: Diphyllobothrium latum, Taenia saginata,T.solium, Hymenolepis nana.Formy larwalne tasiemców, pasożytujące w tkankach i narządach człowieka: wągryT.solium, bąblowiec jednojamowy Echinococcus granulosus, bąblowiec wielojamowy E.multilocularis - zoonozy.Nicienie układu pokarmowego i tkanek człowieka: Ascaris lumbricoides, Trichocephalustrichiurus, Enterobius vermicularis, Trichinella spiralis. Zagrożenie odzwierzęcymiinwazjami nicieni Toxocara canis, T.cati.Filarie i filariozy wywoływane przez Wuchereria bancrofti, Loa loa, Onchocerca45

volvulus.Stawonogi – gatunki pasożytnicze oraz ich rola jako wektorów groźnych inwazji i infekcji.Owady: wszy -Pediculus humanus, Phthirus pubis, pchły, komary-Culex pipiens,Anopheles sp., meszki- Simulium sp.; Triatoma sp.Pajęczaki: kleszcz Ixodes ricinus, obrzeżek Argas reflexus, świerzbowiec ludzki Sarcoptesscabiei, nużeniec Demodex folliculorum; udział roztoczy pasożytniczych i alergogennychw transmisji innych patogenów pasożytniczych, bakteryjnych, wirusowych.Możliwe okoliczności transmisji niektórych pasożytów oraz komensali do organizmuczłowieka w warunkach szpitalnych oraz w laboratorium diagnostycznym.Podstawowe zasady pobierania materiałów do parazytologicznej diagnostyki różnicowej.Profilaktyka chorób pasożytniczych człowieka.Omówienie przykładowych pytań testowych.WYNIKI NAUCZANIA:W wyniku realizacji treści kształcenia w zakresie parazytologii student powinien:- posługiwać się prawidłową terminologią z zakresu parazytologii medycznej;- wykazać się wiedzą o specyfice cech biologicznych i morfo-fizjologicznych pasożytówi komensali, ważnych dla diagnostyki różnicowej, terapii;- umieć scharakteryzować źródła i drogi zarażania się pasożytami, środowiskoweuwarunkowania chorób pasożytniczych człowieka oraz podstawowe zasadyprofilaktyki;- określić udział pielęgniarki, podejmującej prace pielęgnacyjno-lecznicze w życiucodziennym i pracy zawodowej, w skutecznym zapobieganiu rozprzestrzeniania siępasożytów i chorób pasożytniczych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. L. Chomicz (red.), P. Fiedor, B. Starościak, J. Żebrowska.: Podstawy biologii iparazytologii medycznej oraz wybrane zagadnienia z diagnostyki i profilaktyki zakażeńpasożytniczych człowieka - kompendium dla studentów. Dz. Wyd. AM w W-wie.2007.Literatura uzupełniająca:46

1. Pawłowski Z., Stefaniak J. (red).: Parazytologia Kliniczna w ujęciuwielodyscyplinarnym. PZWL, Warszawa, 2004.2. Peters W., Pasvol G.: Tropical Medicine and Parasitology. Mosby, 2002.47

13. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE GENETYKIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Biologii MedycznejKierownik: prof. nadzw. dr hab. n. przyr. Lidia Chomicz02-018 Warszawa, ul. Nowogrodzka 73Tel./fax. 022 625 24 68e-mail: lchomicz@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. nadzw. dr hab. Lidia ChomiczLICZBA GODZIN: 15 godz.-wykłady, 15 godz.- ćwiczenia, 15 godz.-samokształcenie,2 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie na ocenę, uzyskiwane przed letnią sesjąegzaminacyjną, na podstawie obowiązkowej obecności, zaangażowania w pracy naćwiczeniach oraz wyników testowego sprawdzianu końcowego.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Przyswojenie przez studentów niezbędnej wiedzy z cytofizjologii, embriologii igenetyki, dotyczącej mechanizmów dziedziczenia cech prawidłowych oraz genetycznychuwarunkowań najczęstszych morfo -fizjologicznych patologii człowieka; uzyskaniepodstawowych wiadomości z zakresu genetyki molekularnej i jej zastosowań wmedycynie; poznanie zasad diagnostyki cytogenetycznej i molekularnej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:Morfofizjologia chromatyny i chromosomu. Kariotyp człowieka. Chromatyna płciowa,lionizacja. Zaburzenia ekspresji płci. Informacja genetyczna a cecha. Rodzaje zmienności.Mutacje – klasyfikacja, mechanizmy, czynniki mutagenne. Mechanizm i przykładydziedziczenia cech człowieka prawidłowych oraz patologii, uwarunkowanychmonogenowo autosomalnie, dominujących i recesywnych (bloki metaboliczne przemiany48

aminokwasów, węglowodanów, hemoglobinopatie, choroba Huntingtona, achondroplazja,mukowiscydoza, hipercholesterolemia rodzinna).Dziedziczenie sprzężone i związane z płcią: cechy prawidłowe oraz patologie,uwarunkowane monogenowo (dystrofia mięśniowa Duchenne’a, hemofilie, upośledzenieumysłowe fraX, krzywica hypofosfatemiczna, zespół Retta). Genetyczne podłożeniektórych chorób nowotworowych. Aberacje chromosomowe: liczbowe, strukturalne –mechanizm, charakterystyka wybranych zespołów chorobowych, sposób zapisu aberracjichromosomowych Teratogeny; środowiskowe uwarunkowania wieloczynnikowegodziedziczenia wad rozwojowych i chorób. Analiza kariotypów- wskazania do badańcytogenetycznych. Techniki molekularne – zastosowanie w medycynie, wskazania dobadań DNA. Pierwotna i wtórna profilaktyka chorób genetycznych; perspektywy terapiigenowej.Poradnictwo genetyczne; badania prenatalne - wskazania i ograniczenia.Tematy ćwiczeń i samokształcenia:Cykl komórkowy i podziały komórkowe (kariokineza mitotyczna i mejotyczna,cytokineza, interfaza). Elementy genetyki klasycznej (prawa Mendla, chromosomowateoria dziedziczenia Morgana). Determinacja i różnicowania się płci, gametogeneza:oogeneza i spermatogeneza, embriogeneza; graficzna ilustracja przebiegu procesów,zadania. DNA – budowa i funkcja genu, transkrypcja, translacja, biosynteza białka.Ekspresja współzależności między genami allelicznymi – podstawowe pojecia: dominacja,recesywność, kodominacja; geny sprzężone. Prawidłowości dziedziczenia - przykłady,zadania.Dziedziczenie cech fizjologicznych - grup krwi ABO, MN, czynnika Rh, genywielokrotne. Przyczyny choroby hemolitycznej noworodków - mechanizm konfliktuserologicznego między matką a płodem. Choroby i zaburzenia uwarunkowanemonogenowo: bloki metaboliczne (fenyloketonuria, tyrozynemia, albinizm alkaptonuria,hipercholesterolemia rodzinna, fenyloketonuria, galaktozemia, niedokrwistośćsierpowatokrwinkowa, migrena, hypertermia złośliwa).Aberacje chromosomowe liczbowe- aneuploidie autosomalne (zespół Downa, zespółEdwardsa, zespół Patau), aneuploidie heterochromosomów (zespół Turnera, zespół49

Klinefeltera, osobniki poli-X, osobniki poli-Y); Aberacje chromosomowe strukturalne(zespół cri du chat, zespół Wolfa i Hirschhorna, zespół Downa z translokacją).Dziedziczenie wieloczynnikowe: rozszczep wargi i podniebienia, wady cewy nerwowej;schizofrenia, cukrzyca; znaczenie badań nad bliźniętami.Zestawienie czynników wpływających na częstość występowania zaburzeń i choróbuwarunkowanych genetycznie.Techniki molekularne – zastosowanie w medycynie; wskazania do badań DNA.Badania kariotypu- stosowane techniki, wskazania do badań cytogenetycznych orazzasady zapisywania ich wyników (Międzynarodowy System Nazewnictwa wCytogenetyce Człowieka)- przykłady, zadania.WYNIKI NAUCZANIA:W wyniku realizacji treści kształcenia w zakresie genetyki student powinienwykazać się rozumieniem mechanizmu rozwoju cech prawidłowych i choróbuwarunkowanych monogenowo - autosomalnych i sprzężonych z płcią- orazwieloczynnikowo; powinien umieć wyjaśnić patogenezę najczęstszych mutacji genowych,aberracji chromosomowych oraz genetycznego uwarunkowania niektórych choróbnowotworowych, występujących u człowieka, sposoby ich diagnozowania; ocenićwskazania do wykonania badań cytogenetycznych i molekularnych; student powinienwykazać się wiedzą na temat możliwości zapobiegania/ograniczania patologicznychefektów chorób uwarunkowanych genetycznie.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Connor M., Ferguson-Smith M.: Podstawy genetyki medycznej. PZWL, Warszawa1998.2. Chomicz L., Szablewski L., Rebandek H.: Podstawy genetyki człowieka - compendiumdla studentów. Dz. Wydawnictw AM w Warszawie, 2007.3. Bala J. (red.): Biologia molekularna w medycynie. PWN, Warszawa 2001.50

14. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PIELĘGNIARSTWAJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Podstaw PielęgniarstwaKierownik: prof. nadzw. dr hab. Andrzej Krupienicz01-445 Warszawa, ul. E. Ciołka 27Tel./fax. 022 836 09 71e- mail: piel@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Mirella SulewskaWYMIAR GODZINOWY: 175 godz.-wykłady, 80 godz.-ćwiczenia, 80 godz.-zajęciapraktyczne, 120 godz.-praktyki wakacyjne, 30 godz.-samokształcenie, 8 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin.ROZKAD MATERIALU NAUCZANIA: (rok I, semestr I, II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO- WYCHOWAWCZE:1. Zdobycie podstawowej wiedzy dotyczącej teoretycznych podstaw pielęgniarstwa.2. Przygotowanie do podejmowania działań w zakresie umacniania i potęgowania zdrowiaczłowieka, jego rodziny i grup społecznych.3. Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych, diagnostycznych,leczniczych i usprawniających.4. Poznanie zasad opieki pielęgniarskiej w zaburzeniach w funkcjonowaniuposzczególnych układów i narządów.5. Przygotowanie do oceny stanu pacjenta, określania problemów pielęgnacyjnych, doboruwłaściwych sposobów działań pielęgnacyjnych.6. Kształtowanie postawy odpowiedzialności, sumienności, szacunku w stosunku dopodopiecznego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:51

1. Pielęgnowanie i pielęgniarka w przeszłości. Teraźniejszość i przyszłość zawodupielęgniarki.2. Pielęgniarka i jej rola społeczno- zawodowa.3. Relacja terapeutyczna pielęgniarka - pacjent.4. Czynniki wpływające na rozwój pielęgniarstwa.5. Potrzeby życiowe człowieka zdrowego.6. Czynniki znaczące dla zdrowia oraz dla wzrostu i rozwoju człowieka.7. Proces pielęgnowania jako określona metoda pracy pielęgniarki z pojedynczymczłowiekiem, rodziną, grupą osób.8. Metody gromadzenia informacji o podopiecznym-wywiad, obserwacja, pomiar, analizadokumentacji9. Standardy w pielęgniarstwie.10. Modele pielęgnowania: V. Henderson, F. Nightingale, D. Orem, C. Roy.11. Przyjęcie pacjenta do szpitala i do oddziału. Adaptacja pacjenta do warunkówszpitalnych.12. Potrzeby hospitalizowanego chorego i ich zaspokajanie.13. Profilaktyka i leczenie odleżyn i odparzeń.14. Działania w zakresie wykonywania podstawowych pomiarów funkcji życiowychsłużących ocenie stanu pacjenta (tętno, ciśnienie, temperatura, oddech).15. Współpraca pielęgniarski w zakresie leczenia pacjentów.16. Stosowanie leków różnymi drogami. Podstawy prawne związane z podawaniem lekówprzez pielęgniarkę.17. Udział pielęgniarki w usprawnianiu chorych.18. Pielęgnowanie chorych z zaburzeniami termoregulacji.19. Pielęgnowanie chorych ze zmianami na skórze.20. Pielęgnowanie chorych z zaburzeniami w funkcjonowaniu pracy serca i układukrążenia.21. Pielęgnowanie chorych z zaburzeniami układu oddechowego.22. Pielęgnowanie chorych z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego.23. Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu moczowego.24. Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu nerwowego.52

25. Problemy chorych z zaburzeniami w funkcjonowaniu narządów zmysłów.26. Specyfika pielęgnowania człowieka starego.27. Pielęgnowanie pacjenta przewlekle chorego o niepomyślnym rokowaniu.28. Pielęgnowanie pacjenta odczuwającego ból.29. Pielęgnowanie pacjenta nieprzytomnego.30. Opieka nad pacjentem umierającym.31. Zagadnienia z organizacji i zarządzania w pielęgniarstwie.32. Rola pielęgniarki w zapobieganiu zakażeniom.33. Organizacje, stowarzyszenia zawodowe.34. Badania naukowe w pielęgniarstwie.Tematy ćwiczeń:I. Działania pielęgnacyjne zapewniające pacjentom wygodę, bezpieczeństwo.1. Przygotowanie łóżka dla chorego.2. Słanie łóżka pustego i z chorym.3. Stosowanie pozycji ułożeniowych w zależności od stanu zdrowia.4. Stosowanie udogodnień w określonych pozycjach ciała.5. Przenoszenie i transport chorego.II. Działania pielęgniarskie w zakresie dbania o higienę osobistą i otoczenie pacjenta.1. Zmiana bielizny osobistej i pościelowej u chorego leżącego.2. Toaleta jamy ustnej i poszczególnych części ciała u chorych leżących.3. Mycie głowy choremu w łóżku.4. Toaleta noworodka i kąpiel niemowlęcia.III. Działania pielęgniarskie w zakresie wykonywania podstawowych pomiarów funkcjiżyciowych służących ocenie stanu pacjenta.Pomiary i dokumentowanie parametrów podstawowych funkcji życiowych(temperatury, tętna, ciśnienia tętniczego i oddechu).Pomiary antropometryczne, badanie wzroku, słuchu.IV. Współudział pielęgniarki w badaniach, zabiegach diagnostycznych i leczniczych.1. Założenie sondy do żołądka.2. Płukanie żołądka.53

3. Karmienie przez sondę i gastrostomię dorosłego i dziecka, karmienie sztuczneniemowlęcia.4. Pobranie treści żołądkowej i dwunastniczej do badania.5. Zabiegi dorektalne.6. Asystowanie pielęgniarki przy pobieraniu do badań: szpik kostny, płyn mózgowordzeniowy,płyn z jamy otrzewnej, płyn z jamy opłucnej.7. Pobieranie moczu, kału, plwociny do badania, wykonywanie wymazów.V. Rola pielęgniarki w podawaniu leków różnymi drogami.1. Podawanie leków przez przewód pokarmowy-drogą doustną i doodbytniczą.2. Podawanie leków przez układ oddechowy - inhalacje, podawanie tlenu.3. Stosowanie leków do oka, ucha, nos, gardła.4. Podawanie leków przez skórę-zabiegi przeciwzapalne.VI. Udział pielęgniarki w zakresie wykonywania zabiegów aseptycznych.1.Podawanie leków drogą dotkankową (iniekcje podskórne, domięśniowe, wykonanieprób śródskórnych, pobieranie krwi do badania, założenie wkłucia do żyły, kroplowywlew dożylny).2.Cewnikowanie, płukanie pęcherza moczowego.VII. Bandażowanie różnych części ciała.1. Rodzaje opatrunków, cel i dobór rodzaju obwoju do określonego celubandażowania.2. Bandażowanie kończyny górnej, dolnej, klatki piersiowej, brzucha, głowy.Tematy zajęć praktycznych:1. Rozpoznanie środowiska podopiecznego(środowisko materialne, społeczne).2. Komunikowanie się z podopiecznymi, rodziną i personelem.3.Ocenianie stanu podopiecznego w sferze biospołecznej i psychospołecznej (gromadzeniedanych z różnych źródeł, analiza dokumentacji, pomiary, wywiad, obserwacja).4. Asystowanie przy przyjęciu chorego do szpitala oraz przy wypisie ze szpitala.5. Zapewnienie choremu wygody i czystości.6. Zaspokajanie potrzeby odżywiania.54

7. Pomaganie w zaspokajaniu potrzeb: oddychania, wydalania, termoregulacji.8. Pomoc podopiecznemu w tworzeniu optymalnych warunków do aktywności,wypoczynku i snu.9. Wykonywanie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczychi rehabilitacyjnych.10. Formułowanie problemów i planowanie działań pielęgnacyjnych. Określenie celówopieki wynikającej z problemów chorego.WYNIKI NAUCZANIA:Student powinien:- przedstawić uwarunkowania historyczne, kierunki rozwoju zawodu,- omówić funkcje zawodowe pielęgniarki,- omówić zadania pielęgniarki w umacnianiu i potęgowaniu zdrowia,- scharakteryzować proces pielęgnowania jako podstawową metodę pracy pielęgniarki,- przedstawić założenia teoretyczne standardów w pielęgniarstwie,- scharakteryzować podstawowe modele pielęgnowania,- przedstawić kartę praw pacjenta,- wykonywać działania pielęgniarskie mające na celu zaspokojenie potrzeby czystościchorego,- wykonywać i dokumentować pomiary parametrów podstawowych funkcji życiowych(tętno, temperatura, oddech, ciśnienie tętnicze krwi),- wykonywać pomiary antropometryczne,- przygotować pacjenta do zabiegów diagnostycznych i leczniczych,- wykonywać zabiegi aseptyczne,- omówić i rozumieć zasady stosowania leków różnymi drogami,- asystować lekarzowi przy wykonywaniu zabiegów diagnostycznych i leczniczych,- przedstawić udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjentów,- zabandażować różne okolice ciała człowieka,- wskazać podstawowe problemy i metody pielęgniarskich działań wobec pacjentówz zaburzeniami podstawowych układów i narządów zmysłów,- scharakteryzować specyficzne stany wymagające opieki pielęgniarskiej,- omówić i rozumieć ustawodawstwo zawodowe,55

- prezentować postawę odpowiedzialności, sumienności w stosunku do podopiecznego,- przestrzegać praw podopiecznego i zasad etyki zawodowej,LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Ciechaniewicz W. (red): Pielęgniarstwo ćwiczenia. PZWL, Warszawa, 2000.2. Huber A., Karasek – Kreutzinger B., Jobin – Howald U.: Kompendium pielęgniarstwa.PZWL, Warszawa, 1995.3. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dlastudentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, T. I. Założeniateoretyczne, T. II. Wybrane działania pielęgniarskie. Czelej, Lublin 2004.4. Zahradniczek K. (red): Wprowadzenie do pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa, 1999.5. Zahradniczek K. (red): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWLWarszawa 2004.56

14. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PIELEGNIARSTWA –PRAKTYKI WAKACYJNELICZBA GODZIN: 120 godz.FORMA ZALICZENIA: obecność na zajęciach. Opracowanie indywidualnego planuopieki dla wybranego podopiecznego.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO- WYCHOWAWCZE:1. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z podopiecznym, rodziną,personelem.2. Poznanie organizacji i specyfiki pracy pielęgniarki w ramach pełnionych funkcjizawodowych.3. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.4. Rozpoznanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych pacjenta, planowanie działańpielęgniarskich.5. Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów pielęgnacyjno- leczniczych.6. Kształtowanie postawy sumienności i odpowiedzialności w wykonywaniu zadań.TREŚCI PROGRAMOWE:1. Zapoznanie studentów z topografią oddziału szpitalnego, personelem, pacjentamioraz systemem organizacji pracy.2. Komunikowanie się z zespołem terapeutycznym, pacjentami, ich rodziną i bliskimi.3. Gromadzenie informacji o pacjencie na podstawie analizy dokumentacji medycznej,wywiadu, obserwacji, wykonywaniu pomiarów.4. Rozpoznawanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych wybranego podopiecznego.5. Planowanie działań pielęgniarskich. Ocenianie skuteczności podjętych działańpielęgnacyjnych.6. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych:oddychania, odżywiania, termoregulacji, zapewnienia równowagi wodno-57

elektrolitowej, wydalania, utrzymania czystości, ruchu, snu i wypoczynku.7. Określenie możliwości realizacji potrzeb psychospołecznych podopiecznego, w tympotrzeby bezpieczeństwa, poszanowania godności osobistej, kontaktów z innymiludźmi, działania, potrzeb uczuciowych.8. Podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem wygody i komfortupacjentom pozostającym w łóżku.9. Wykonywanie zgodnie z realizowanym planem opieki zabiegów pielęgnacyjnoleczniczychu chorego.WYNIKI NAUCZANIA:Student powinien:- przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w oddziale szpitalnym- poznać specyfikę pracy pielęgniarki (w tym pełnione funkcje zawodowe) orazcharakter pracy i zadania zespołu terapeutycznego.- komunikować się z zespołem terapeutycznym, pacjentem, rodziną i bliskimipacjenta.- gromadzić informacje o podopiecznym.- wykonywać podstawowe pomiary: tętna, ciśnienia tętniczego krwi, temperaturyciała, oddechu, ciężaru ciała i wzrostu.- pomagać w zaspokajaniu potrzeb życiowych podopiecznego.- podejmować działania zapewniające wygodne ułożenie w łóżku z uwzględnieniemstanu zdrowia chorego- podejmować działania zapobiegające powstawaniu odleżyn.- wykonywać zabiegi higieniczne.- pomagać choremu w odżywianiu- pomagać podopiecznemu w wydalaniu (podanie basenu, kaczki, podejmowaniedziałań ułatwiających choremu wydalanie moczu i stolca).- stosować metody ułatwiające oddychanie: wysokie ułożenie chorego, nacieranie ioklepywanie pleców, stosowanie gimnastyki oddechowej.- prowadzić bilansu płynów i dobową zbiórkę moczu.- zapewnić warunki dla prawidłowej funkcji układu termoregulacji.58

- zapewnić optymalne warunki wypoczynku i snu.- zapewnić warunki do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa fizycznegoi psychicznego- wykonywać wybrane zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze, diagnostycznei rehabilitacyjne- rozpoznawać problemy pielęgnacyjne, planować działania pielęgniarskie i oceniaćskutki podjętych działań.- przestrzegać zasad etyki zawodowej- respektować prawa pacjenta- wykazywać szacunek choremu, szanować jego godność- być sumiennym i odpowiedzialnym w wykonywaniu zadańLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Ciechaniewicz W. (red): Pielęgniarstwo ćwiczenia. PZWL, Warszawa, 2000.2. Huber A., Karasek – Kreutzinger B., Jobin – Howald U.: Kompendiumpielęgniarstwa. PZWL, Warszawa, 1995.3. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznikdla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, T. I.Założenia teoretyczne, T. II. Wybrane działania pielęgniarskie. Czelej, Lublin2004.4. Zahradniczek K. (red): Wprowadzenie do pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa, 1999.5. Zahradniczek K. (red): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych.PZWL, Warszawa 2004.59

15. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BADANIA FIZYKALNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i AlergologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel./fax. 022 599 20 39Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. Bolesław SamolińskiLICZBA GODZIN: 30 godz. – ćwiczenia, 15 godz.-samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I, II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student pozna zasady wykonywania badania fizykalnego, sposób rozpoznania odstępstwod normy oraz różnicowanie rozpoznanych objawów.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy ćwiczeń i samokształcenia:1. Metody gromadzenia wstępnych informacji o chorym: wywiad, obserwacja.2. Metody badania fizykalnego: oglądanie, osłuchiwanie, opukiwanie, dotykanie.3. Organizacja i przebieg badania fizykalnego.4. Pomiary i ocena postawy.5. Badanie fizykalne:− skóry: paznokcie, włosy, obrzęki,− głowy: oka, ucha, nosa, zatok, ust, gardła, i szyi,− klatki piersiowej: gruczoły sutkowe, serce, naczynia tętnicze, żyły− kończyn dolnych i górnych, obwodowego układu naczyniowego− jamy brzusznej,− odbytu i odbytnicy,− zewnętrznych narządów płciowych żeńskich,60

− zewnętrznych narządów płciowych męskich,− układu narządu ruchu.6. Badanie funkcji narządów za pomocą testów i prób.7. Diagnostyka różnicowa.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim:− będzie umiał zgromadzić niezbędne, wstępne informacje o chorym,− przeprowadzi badanie fizykalne poszczególnych narządów oraz pomiarydla potrzeb diagnozy pielęgniarskiej,− wykona niezbędne testy i próby,− będzie umiał zróżnicować zaobserwowane objawy.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Tatoń J., Czech A.: Diagnostyka internistyczna. Warszawa, PZWL 2002.61

16. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PATOLOGIIJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Biofizyki i Fizjologii CzłowiekaKierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Przybylski02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel. 022 628 63 34, fax. 022 628 78 46Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. Jacek PrzybylskiKatedra i Zakład Anatomii PatologicznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Aleksander Wasiutyński00-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel. 022 628 10 41 wew. 59, fax. 022 629 98 92e-mail: pathology@ib.amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizacje przedmiotu: lek. Antoni PrątnickiLICZBA GODZIN: 30 godz.- wykłady, 30 godz.- seminaria, 15 godz.- samokształcenie,3 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie (na podstawie zaliczenia referatu i obecności naposzczególnych seminariach).ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Przygotowanie studenta do interpretowania i rozumienia wiedzy dotyczącejpatofizjologii ogólnej i narządowej. Wykorzystywania wiedzy z patofizjologii wpraktyce zawodowejWyrobienie u studenta umiejętności samodzielnego pogłębiania wiedzy z zakresupatofizjologii człowieka oraz uzmysłowienie znaczenia patofizjologii w praktyceklinicznej.Wprowadzenie do przedmiotu otwierającego drogę poznania morfologii stanówpatologicznych najczęściej spotykanych w praktyce medycznej. Przedstawienie62

symptomatologii klinicznej różnych etapów rozwoju zmian patologicznych aż poniewydolność narządów wewnętrznych. Zapoznanie z definicjami podstawowych zmianchorobowych z zakresu patologii ogólnej, etiologią i patogenezą wybranych jednosteknozologicznych w ramach patologii szczegółowej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Etiopatogeneza nowotworów. Pojęcie karcynogenezy.2. Mechanizm czucia bólu. Układ opioidowy mózgu.3. Patofizjologia wstrząsu.4. Zespół metaboliczny jako choroba społeczna.5. Niewydolność krążenia - przyczyny. Zaburzenia krążenia skórnego - odleżyny.6. Stany patologiczne określane jako: zaburzenia w krążeniu, uszkodzenie komórki izmiany adaptacyjne.7. Zmiany rozrostowe w tym nowotwory łagodne i złośliwe.8. Zmiany zapalne (zapalenia) i procesy naprawcze.9. Zaburzenia rozwojowe w tym genetyczne.10. Elementy immunopatologii.11. Patomorfologia szczegółowa układu: krążenia ,oddechowego, pokarmowego,moczo-płciowego, dokrewnego, krwiotwórczego, nerwowego.Tematy samokształcenia:1. Patofizjologia zaburzeń termoregulacji, pirogeny, gorączka. Hipotermia ihipertermia.2. Choroby nowotworowe.3. Bóle przewlekłe, neuropatyczne i psychogenne.4. Choroby ośrodkowego układu nerwowego schizofrenia, depresja.5. Nadciśnienie płucne, zatorowość płucna, serce płucne.6. Patofizjologia zapaleń. Ostre i przewlekłe stany zapalne. Czynniki prozapalne.7. Mechanizmy powstawania hipoksemii - różnicowanie.63

Tematy seminariów:1. Patofizjologia powstawania miażdżycy. Patofizjologia chorób niedokrwiennych zeszczególnym uwzględnieniem choroby niedokrwiennej serca oraz zaburzeńprzepływu mózgowego (udar niedokrwienny mózgu, zespół podkradania).2. Nadciśnienie tętnicze: podział, mechanizmy powstawania, powikłania. Czynnikiryzyka choroby nadciśnieniowej. Pojęcie sodowrażliwości i sodoniewrażliwoscinadciśnienia tętniczego.3. Endokrynna czynność trzustki. Zaburzenia metabolizmu glukozy. Cukrzyca I i IItypu. Mikro- i makroangiopatia cukrzycowa. Powikłania cukrzycy: nefropatia,retinopatia, stopa cukrzycowa.4. Patofizjologia nerek. Ostra i przewlekła niewydolność nerek. Białkomocz.5. Endokrynologia, patofizjologia zaburzeń czynności przysadki, tarczycy,przytarczyc, kory nadnerczy.6. Zawał mięśnia sercowego, z uwzględnieniem zaburzeń przewodnictwaelektrycznego i zaburzeń hemodynamicznych. Etiopatogeneza i konsekwencjeogólnoustrojowe niewydolności prawo i lewokomorowej serca.7. Niewydolność oddechowa. Patofizjologia zaburzeń wentylacji o charakterzeobturacyjnym i restrykcyjnym. Zespół snu z bezdechem.8. Patofizjologia zaburzeń układu piramidowego i pozapiramidowego. Zaburzeniaruchu i mowy. Choroba otępiennna - choroba Alzheimera.9. Patofizjologia układu trawiennego. Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.Patogeneza choroby wrzodowej. Zespoły złego wchłaniania. Biegunka jakomechanizm obronny.10. Choroby krwi i układu krwiotwórczego. Układ czerwonokrwionkowy.Niedokrwistości (anemie). Układ białokrwinkowy.WYNIKI NAUCZANIA:Rozpoznawanie podstawowych zaburzeń fizjologicznych, opis etiopatogenezynajważniejszych jednostek chorobowych z uwzględnieniem patomechanizmu.64

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Maśliński S., Dyżewski J.: Patofizjologia . PZWL, Warszawa 2002.2. Thor P.: Podstawy patofizjologii człowieka. Wyd. UJ, Kraków 2001.3. Guzek J. W.: Patofizjologia w zarysie. PZWL, Warszawa 2005.4. Kruś S.: Patologia –podręcznik dla licencjackich studiów medycznych. PZWL,Warszawa 2003.5. Stevens A., Lowe J. (przekład pod red.E. Korobowicz): Patologia. Wyd. Czelej,Lublin 2004.6. Parafiniuk W.: Patomorfologia. PZWL, Warszawa 1999.7. Kruś S., Skrzypek E.: Patomorfologia Kliniczna. PZWL, Warszawa 1996.8. Gronowski J., Kruś S.: Podstawy Patomorfologii. PZWL, Warszawa 1991.9. Kruś S. (red.): Anatomia Patologiczna. PZWL, Warszawa 2000.65

17. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FILOZOFII I ETYKI ZAWODUPIELĘGNIARKIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. E. Ciołka 27Tel./fax. 022 877 35 97Osoby odpowiedzialne za realizacje przedmiotu: mgr Joanna ParkitnaLICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 15 godz. – seminaria, 30 godz.-samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALCZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student pozna i zrozumie podstawowe pojęcia filozoficzne i etyczne. Potrafi posługiwaćsię kodeksem etyki zawodowej pielęgniarki oraz rozwiązywać dylematy etyczne w pracypielęgniarki.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Etyka jako nauka filozoficzna. Przedmiot formalny i materialny etyki.2. Koncepcje filozoficzne człowieka.3. Etyka w praktyce pielęgniarskiej.4. Główne kierunki filozoficzne – ich różnicowanie.5. Etyka a moralność.6. Współczesne koncepcje etyczne w praktyce pielęgniarskiej.7. Etyka normatywna – wartości, normy, oceny moralne.8. Kodeks etyki pielęgniarskiej – historia i rozwój.66

Tematy seminariów i samokształcenia:1. Analiza sytuacji moralnej. Proces podejmowania decyzji moralnej.2. Dylematy etyczne w pracy pielęgniarki i próby ich rozwiązywania.3. Międzynarodowe Kodeksy Etyczne ze szczególnym uwzględnieniem ICN z roku2005.4. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek.WYNIKI NAUCZANIA/KOMPETENCJEStudent powinien na poziomie licencjata:− znać kodeks etyki zawodowej pielęgniarki, zasady etycznego postępowania orazfilozoficzne postawy etyki,− potrafi posługiwać się kodeksem etyki zawodowej pielęgniarki w różnych sytuacjachpracy zawodowej,− potrafi rozwiązywać dylematy moralne występujące w pracy zawodowej pielęgniarki,w oparciu o model podejmowania decyzji etycznych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Wrońska I., Mariański J. (red.): Etyka w pracy pielęgniarskiej. Wyd. Czelej, Lublin2002.2. Marczewski K. (red.): Notatki do ćwiczeń z filozofii, czyli jak i po co odróżniaćPlatona od Plotyna. AM, Drukarnia Liber, Lublin 2000.3. Tatarkiewicz W.: Historia filozofii. Tom I, II, III. PWN, Warszawa 1988 (różnewydania).4. Styczeń T., Merecki J.: ABC etyki. RW KUL, Lublin1996.67

18. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PSYCHOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Psychologii MedycznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Owczarek02-109 Warszawa, ul. Ks. Trojdena 2Tel. 022 572 05 33, fax. 022 572 05 42e-mail: zakpsych@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Stanisław WójtowiczLICZBA GODZIN: 25 godz.- wykłady, 20 godz. – seminaria, 15 godz.-samokształcenie,3 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:• zapoznanie studentów z wybranymi koncepcjami psychologicznymi, które umożliwiąorientowanie się w mechanizmach psychologicznych rządzących zachowaniemczłowieka ;• uczenie studentów wrażliwości na problemy kontaktu i współpracy z pacjentem wkontekście ich wpływu na efekty leczenia;• uczenie rozpoznawania problemów psychologicznych pacjentów oraz ich roli wprzebiegu choroby i leczenia.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Główne nurty teoretyczne w psychologii i ich związek ze współczesnym rozumieniemfunkcjonowania człowieka.2. Psychologiczne tradycje w badaniach nad zdrowiem i chorobą.68

3. Wspólne obszary zainteresowań psychologii i medycyny – aktualne koncepcje ibadania.4. Psychologiczne problemy pacjentów w przewlekłych chorobach somatycznych.5. Relacje interpersonalne pacjent-personel medyczny, ich rola w procesie leczenia.6. Psychologiczne problemy pacjentów charakterystyczne dla poszczególnych okresówrozwojowych człowieka.7. Psychologiczne aspekty uzależnień.8. Zespół wypalenia zawodowego.9. Choroba terminalna: umieranie, śmierć – aspekty psychologiczne.10. Zaburzenia zachowania - zespoły dysocjacyjne.11. Psychologiczne aspekty zaburzeń odżywiania.12. Zagadnienia związane z uczeniem się.13. Inteligencja i temperament.Tematy seminariów i samokształcenia:1. Czym jest psychologia? (Czy psychologia naukowa jest zawsze w zgodnie ze zdrowymrozsądkiem? Co różni psychologię potoczną i psychologię naukową? Główne nurtyteoretyczne w psychologii: psychoanaliza, psychologia behawioralna, psychologiapoznawcza, psychologia humanistyczna. Wybrane metody badawcze w psychologii.)2. Biologiczne i psychologiczne rozumienie stresu (koncepcja stresu Seyle’go, stres jakostan, sytuacja i relacja; rola wydarzeń życiowych (koncepcja Rahe’a i Holmesa),transakcyjna teoria Lazarusa i Folkman; bezpośrednie i odległe konsekwencje sytuacjistresowych).3. Radzenie sobie ze stresem. (proces, strategia, styl; strategie wg Lazarusa i Cohen; stylewg Endlera i Parkera; mechanizmy obronne osobowości; skuteczność radzenia sobieze stresem).4. Zdrowie i choroba. (Zmiana paradygmatu w opiece zdrowotnej (model biomedyczny,a biopsychospołeczny. Polietiologiczna koncepcja chorób somatycznych (czynnikryzyka, rola czynników sytuacyjnych, osobowościowych, WZA). Choroba jakosytuacja stresowa. Psychologiczne konsekwencje chorób somatycznych (bezpośrednii pośredni wpływ choroby, hospitalizacja, znaczenie nadawane chorobie, rola PWCH,69

teoria adaptacji S. Taylor). Psychoneuroimmunologia.5. Psychologiczne aspekty bólu. Czym jest ból? Czynniki wpływające nadoświadczanie bólu. Teorie bólu (teoria specjalizacji, wzorców, kontroliwejściowej). Typy bólu. Psychologiczne sposoby radzenia sobie z bólem.Psychologiczne aspekty działania leku.6. Opieka nad pacjentami terminalnymi. Zasady i cele opieki paliatywnej.7. Relacje interpersonalne pacjent – personel medyczny. Zasady nawiązywaniaprawidłowego kontaktu z chorym. Słuchać i być słuchanym (komunikacja werbalnai niewerbalna, główne bariery w komunikacji, udzielanie wsparcia) Informowanie(teoria Miller). Błędy jatrogenne.8. Ćwiczenia umiejętności rozwiązywania problemów w relacji z pacjentem –asertywność, rozwiązywanie konfliktów.9. Norma i patologia. Co jest normą a co patologią? Charakterystyka wybranychzaburzeń psychicznych. Zaburzenia odżywiania. Uzależnienia.10. Zespół wypalenia zawodowego.WYNIKI NAUCZANIA:Student powinien na poziomie licencjata:• umieć wyjaśnić psychologiczne uwarunkowania zdrowia i choroby,• zidentyfikować problemy i reakcje psychologiczne występujące u ludzi w sytuacjachtrudnych i kryzysowych, szczególnie choroby i leczenia,• rozumieć istotę stresu i jego wpływu na zdrowie,• umieć wykreować właściwą relację terapeutyczną pielęgniarka-pacjent,• wybrać odpowiedni styl komunikowania.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Owczarek K.: Psychologia dla pielęgniarstwa. Skrypt, Akademia Medyczna wWarszawie.2007.2. Jakubowska-Winecka A., Włodarczyk D. (red.): Psychologia w praktyce medycznej.Wyd. Lekarskie PZWL. Warszawa 2007.3. Wrześniewski K., Skuza B. (red.). Wybrane zagadnienia medycyny70

psychosomatycznej i psychologii chorego somatycznie. Skrypt dla studentówmedycyny. Akademia Medyczna w Warszawie. 2000.4. Łukaszewski, W.: Czy psychologia może być zgodna ze zdrowym rozsądkiem? W:Wielkie pytania psychologii. GWP, Gdańsk 2003..5. Łukaszewski: Psychologiczne koncepcje człowieka. W: J. Strelau (red.) Psychologia.Podręcznik akademicki. Tom III. GWP, Gdańsk 2000.6. Scheridan Ch. L., Radmacher S.A.: Psychologia Zdrowia. Wyd. Instytut PsychologiiZdrowia. Warszawa Psychobiologiczne mechanizmy zdrowia i choroby. 1998.7. Heszen-Niejodek, I.: Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie. W: J. Strelau(red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom III. rozd. 56.1.3. Fenomenologicznopoznawczeujęcie stresu według Lazarusa i Folkman. Wyd. GWP, Gdańsk 2000.71

19. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ZDROWIA PUBLICZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład zdrowia PublicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Ślusarczyk02-097 Warszawa, ul.Banacha 1a (blok F)Tel. 022 599 21 80, fax. 022 599 21 81Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Iwona Bruśk,mgr Grażyna DykowskaZakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. E. Ciołka 27Tel./fax. 022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Zofia SienkiewiczZakład Profilaktyki Zagrożeń ŚrodowiskowychKierownik: prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński02-098 Warszawa, ul. Banacha 1aTel./fax. 022 599 20 39Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Edyta Krzych-FałtaLICZBA GODZIN: 70 godz. - wykłady, 20 godz. - seminaria, 15 godz. –samokształcenie, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin ustny/pisemny w sesji letniej + obecność nawykładach i seminariach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:1. przygotowanie specjalistów w zakresie ochrony zdrowia publicznego,72

2. kształtowanie umiejętności diagnozowania potrzeb zdrowotnych społeczeństwa,mających wpływ na funkcjonowanie człowieka w środowisku życia,3. rozpoznawanie zagrożeń zdrowotnych występujących w środowisku zamieszkania,nauki, pracy,4. zapoznanie z zasadami i metodologią programów profilaktycznych w stopniuumożliwiającym czynny udział w ich projektowaniu, wdrażaniu i realizacji.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Zdrowie publiczne – tło historyczne.2. Zdrowie publiczne-dyscyplina naukowa3. 60 wskaźników dookoła zdrowia . Prognozy demograficzne4. Ewolucja systemów opieki zdrowotnej5. Strategie ochrony zdrowia i programy zdrowotne6. Jakość w praktyce usług zdrowotnych7. Polityka zdrowotna8. System opieki zdrowotnej w Polsce9. Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego stanowiące zagrożenie dla zdrowialudzkiego (zanieczyszczenia pyłowe, gazowe, organiczne, wód i gleb).10. Wpływ czynników środowiskowych na zdrowie człowieka - czynniki biologiczne ichemiczne, hałas, promieniowanie.11. Globalne zmiany klimatu: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze12. Schorzenia środowiskowe.13. Metody badań społecznych14. Teorie zarządzania i organizacji w praktyce zdrowia publicznego15. Program szczepień ochronnych jako zadanie dla zdrowia publicznego16. Rola i zadania pielęgniarki w Zdrowiu Publicznym17. Udział pielęgniarki w profilaktyce chorób społecznych, cywilizacyjnych, zakaźnych– projektowanie programów profilaktycznych18. Zadania profilaktyczne realizowane przez pielęgniarkę związane z rozpoznawaniemzagrożeń u dzieci, młodzieży, dorosłych i osób starszych73

19. Zagrożenia zawodowe na stanowisku pracy pielęgniarki. Choroby zawodowe20. System kształcenia i doskonalenia zawodowego pielęgniarek. Planowanie karieryzawodowej. Model indywidualnego rozwoju zawodowego.Tematy seminariów:1. Aktualne problemy zdrowotne w kontekście zdrowia publicznego2. Organizacja systemu opieki zdrowotnej3. Polityka Unii Europejskiej w zakresie zdrowia publicznego4. Jakość opieki zdrowotnej5. Kontraktowanie świadczeń zdrowotnych6. Psychospołeczne uwarunkowania zdrowia – część praktyczna. Próba określeniazadań pielęgniarki7. Powiązania między stylem życia a stanem zdrowia8. Wpływ żywienia na zdrowie człowieka9. Wady w żywieniu, ich uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne10. Toksyczne reakcje pokarmowe11. Programy profilaktyczne realizowane w Polsce przez pielęgniarkę. Analizawybranych programów profilaktycznych.12.Planowanie działań profilaktycznych w okresie I fazy profilaktyki.SAMOKSZTAŁCENIE: Praca pisemna: Działania profilaktyczne w zakresie schorzeńcywilizacyjnych, społecznych, zakaźnych.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien znać:• aktualny system ochrony zdrowia w Polsce• zasady, formy i metody oceny stanu zdrowia ludności Polski,• sposoby planowania i projektowania programów profilaktycznych.Student powinien umieć:• analizować treści programowe,• oceniać sytuację zdrowotną ludności Polski74

• projektować różnorodne programy profilaktyczne, dobierać efektywne metody ichrealizacji.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Opolski K., Dykowska G., Możdżonek M., Zarządzanie przez jakość w usługachmedycznych. CeDeWu, Warszawa 2002.2. Czupryna A., Poźdzoch S., Ryś A., Włodarczyk C.: Zdrowie Publiczne.Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne VESALIUS, Kraków 2000.3. Kulik T.B., Latalski M. (praca zbiorowa): Zdrowie publiczne – podręcznik dlastudentów i absolwentów Wydziałów Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AkademiiMedycznych. Wydawnictwo CZELEJ, Lublin 2002.4. Leowski J.: Miejsce zdrowia publicznego w systemie ochrony zdrowia – wykładzamieszczony w materiałach Krajowej Konferencji Naukowej w Warszawie w 2002pod hasłem: Wyzwania i zagrożenia zdrowotne w świetle procesu integracjiCentrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia str. 21.5. Goryński P., Wojtyniak B.: Sytuacja zdrowotna ludności Polski. Państwowy ZakładHigieny Warszawa 2003.6. Ryś A.: Problematyka zdrowia publicznego i ochrony w procesie akcesyjnym Polskido UE,negocjacje, dostosowania prawa, instytucje. Zdrowie i Zarządzanie nr5/2002.7. Jethon Z, Grzybowski A. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL,Warszawa 2000.75

20. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PEDAGOGIKIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. E. Ciołka 27Tel./fax. 022 877 35 97Osoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: mgr Anna Leńczuk-Gruba, mgr EwaKobosLICZBA GODZIN: 20 godz. – wykłady, 25 godz. – seminaria, 15 godz. –samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenie ( pisemny sprawdzian wiadomości, przygotowanie iprezentacja programu edukacji zdrowotnej)ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I , semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Cel ogólny:Student pozna i zrozumie zjawisko wychowania i socjalizacji, podstawy aksjologicznepedagogiki, oraz zdobędzie umiejętności oddziaływania wychowawczego w różnychśrodowiskach, wobec różnych grup odbiorców.Cele szczegółowe:Po zrealizowaniu materiału nauczania student potrafi: wyjaśnić znaczenie roli środowiska wychowawczego rodziny, szkoły, gruprówieśniczych w procesie wychowania, uzasadnić potrzebę znajomości metod i strategii wychowawczych w pracypielęgniarki,76

określić cel, zakres i uwarunkowania działań wychowawczych i dydaktycznychrealizowanych przez pielęgniarkę, w odniesieniu do poszczególnych kategoriiodbiorców, zaplanować pracę z pacjentem, w różnym stanie zdrowia i choroby, której celemjest:• motywowanie pacjenta do podejmowania działań prozdrowotnych,• propagowanie zachowań prozdrowotnych i stylu życia wspierającegozdrowie,• kształtowanie umiejętności koniecznych dla zachowania i potęgowaniazdrowia, aktywnego współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji ipielęgnowania,• przygotowanie do samoobserwacji i samoopieki,• przygotowanie rodziny pacjenta do sprawowania opieki nieprofesjonalnejw środowisku rodzinnym. dokonać ewaluacji procesu edukacji zdrowotnej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Charakterystyka pedagogiki jako dyscypliny wiedzy. Pedagogika w systemie naukspołecznych i humanistycznych.2. Filozoficzne podstawy działalności wychowawczej. Wychowanie jako zjawiskospołeczne, środowiska wychowawcze.3. Podstawowe kategorie aksjologiczne w procesie wychowania. Cele wychowania.4. Strategie wychowawcze: kształtująca, poszukująca, otwarta.5. Współczesne formy i metody wychowawcze.6. Edukacja zdrowotna dzieci, młodzieży i dorosłych. Modele edukacji zdrowotnej.7. Proces nauczania-uczenia się. Metody i formy organizacyjne nauczania.8. Samokształcenie jako metoda uczenia się.9. Zasady konstruowania programów edukacyjnych.77

10. Działalność pedagogiczna w zawodzie pielęgniarki. Metody pracy opiekuńczowychowawczejpielęgniarki. Rola pielęgniarki w tworzeniu wsparcia społecznego.Tematy seminariów:1. Spotkanie integracyjne. Zawarcie kontraktu z grupą odnośnie: przygotowania się dozajęć, samokształcenia, formy zaliczenia przedmiotu. Definiowanie pojęciapedagogika metodą burzy mózgów, śnieżnej kuli. Przydatność pedagogiki w pracypielęgniarki.2. Systemy wartości. Prymat wartości nad celami wychowania. Zdrowie jako wartośćuniwersalna.3. Środowiska wychowawcze: rola rodziny w procesie wychowania. Metaplan.4. Środowiska wychowawcze: szkoła i grupy rówieśnicze.5. Wychowanie prozdrowotne. Cele i obszary tematyczne edukacji zdrowotnej.6. Diagnozowanie sytuacji zdrowotnej jednostki, grupy, środowiska.7. Formułowanie celów wychowania i kształcenia do programu edukacyjnegoadresowanego do różnych grup odbiorców.8. Etapy planowania działań edukacyjnych. Przykłady poprawnie opracowanychprogramów edukacyjnych.9. Metody wychowania. Organizacja i metody pracy opiekuńczo – wychowawczejpielęgniarki:a. w szkole,b. w szkole/placówkach specjalnej opieki.10. Organizacja i metody pracy opiekuńczo – wychowawczej pielęgniarki:a. w zakładach opieki zdrowotnej,b. w zakładach pracy.11. Trudności wychowawcze w pracy dydaktyczno – wychowawczej pielęgniarki.12. Prezentacja i omówienie programów edukacyjnych przygotowanych samodzielnieprzez studentów.78

Tematy samokształcenia:Zaprojektowanie programu edukacji zdrowotnej do jednego z poniższych tematów:1. Program edukacji zdrowotnej adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym lubszkolnym lub do młodzieży.2. Program edukacji zdrowotnej ukierunkowany na zapobieganie zjawisku przemocyw środowisku szkolnym.3. Program edukacji zdrowotnej adresowany do osób dorosłych z ukierunkowaniemna czynniki zagrażające zdrowiu w miejscu pracy.4. Program edukacji zdrowotnej osób dorosłych uzasadniony wybranym celemoperacyjnym Narodowego Programu Zdrowia.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Po realizacji zadań z przedmiotu kształcenie w zakresie pedagogiki student: rozumie pojęcie: socjalizacji i wychowania; rozumienie rolę środowiska w procesie wychowania; określa przydatność teorii, metod i strategii wychowawczych w procesiewychowania; wyjaśniania przyczyny trudności wychowawczych; identyfikuje zjawiska przemocy w odniesieniu do dzieci; dobiera właściwe metody i formy kształcenia w edukacji zdrowotnej dzieci,młodzieży i dorosłych; oceniania skuteczność działań podejmowanych w edukacji zdrowotnej.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Banasiak J.: Reagowanie wychowawcze w wielowymiarowej pedagogice działania.Wydawnictwo UW. Warszawa 1996.79

2. Ciechaniewicz W.: Pedagogika – podręcznik dla szkół medycznych. PZWL.Warszawa 2000.3. Ciechaniewicz W.: Praca dydaktyczno-wychowawcza pielęgniarki, W:Zahradniczek Z.: Wprowadzenie do pielęgniarstwa. Podręcznik dla średnich szkółmedycznych. PZWL, Warszawa 1999.4. Lewicki Cz.: Edukacja zdrowotna - systemowa analiza zagadnień. WydawnictwoUniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów 2006.5. Łobocki M.: Teoria wychowania w zarysie. Oficyna Wydawnicza. Kraków 2007.6. Woynarowska B.: Edukacja zdrowotna. PWN. Warszawa 2007.80

21. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE SOCJOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. E. Ciołka 27Tel./fax.022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Teresa PaszekLICZBA GODZIN: 25 godz. – wykłady, 5 godz. - seminaria, 15 godz. - samokształcenie,2 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenie pisemneROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem nauczania socjologii jest:• Zapoznanie studentów z podstawową wiedzą socjologiczną potrzebną w pracyzawodowej pielęgniarki.• Ukazanie socjologii i jej subdyscypliny ( socjologia zdrowia, choroby imedycyny) jako jednej z najważniejszych nauk o zachowaniu.• Ukształtowanie właściwej postawy studentów wobec osób chorych iniepełnosprawnych i ich problemów.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Wprowadzenie do zagadnień socjologii ogólnej, socjologii medycyny, socjologiizdrowia i choroby.2. Społeczno – ekologiczny model zdrowia. Socjologiczne koncepcje zdrowiai choroby. Socjomedyczne wskaźniki zdrowia.81

3. Kulturowe uwarunkowania zdrowia i choroby oraz zachowania w zdrowiui chorobie. Styl życia w aspekcie kulturowym ,społecznym i medycznym.Socjogenne uwarunkowanie stanu zdrowia.4. Społeczne skutki choroby i niepełnosprawności. Problemy niepełnosprawnościi jakości życia. Postawy środowiska społecznego wobec osób chorychi niepełnosprawnych.5. Problematyka wsparcia społecznego. Wyjaśnienie terminologii związanej zewsparciem społecznym. Wsparcie społeczne w zdrowiu i chorobie.6. Wsparcie społeczne jako reakcja na chorobę. Rodzina jako system wsparciaspołecznego.7. Szpital jako system społeczny. Problematyka instytucji społecznych (szpital jakoinstytucja medyczna). Modele opieki szpitalnej, satysfakcja z opieki. Medycznei psychospołeczne cechy zbiorowości pacjentów.8. Społeczne skutki hospitalizacji. Społeczny system przyjmowania chorych doszpitala.9. Choroba jako zjawisko społeczne i jako dewiacja społeczna. Społeczneuwarunkowania choroby. Stres psychospołeczny jako czynnik ryzyka wpowstawaniu chorób.10. Strukturalne uwarunkowanie ról zawodowych lekarza i pielęgniarki. Rola jakoukład interakcji (interakcja lekarz – pacjent, interakcja pielęgniarka – pacjent).11. Śmierć jako zjawisko społeczne. Postawy społeczne wobec umierania i śmierci.Rodzina w obliczu śmierci.12. Sieroctwo jako zjawisko społeczne. Społeczne i kulturowe problemy sieroctwa.Tematy seminariów:1. Analiza podstawowych pojęć socjologicznych: integracja społeczna, strukturaspołeczna, procesy społeczne, wieź społeczna, proces socjalizacji, marginalizacjaspołeczna, dewiacja społeczna, rodzina, kultura, styl życia.2. Charakterystyka wybranych grup społecznych. Komunikacja i wzory zachowań wgrupie.3. Zastosowanie wiedzy socjologicznej w pielęgniarstwie.82

Tematy samokształcenia:1. Charakterystyka społeczności lokalnej.2. Charakterystyka grupy odniesienia.3. Pielęgniarki jako grupa społeczna.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien znać:• Przedmiot i zakres socjologii,• Podstawowe pojęcia socjologiczne,• Różnice pomiędzy wiedzą socjologiczną a wiedzą zdroworozsądkową,• Społeczny model zdrowia,• Kulturowe wyznaczniki zachowań w zdrowiu i chorobie,• Problemy niepełnosprawności i jakości życia,• Role pielęgniarki w tworzeniu systemu wsparcia społecznego,• Modele opieki szpitalnej,• Relacje między strukturami i funkcjami różnych grup społecznych a stanem zdrowia iprzyczynami choroby,• Biologiczne, społeczne i kulturowe uwarunkowania umierania, śmierci i sieroctwa.Student powinien umieć:• Określić przedmiot i zakres socjologii,• Wyjaśnić podstawowe pojęcia socjologiczne,• Wyjaśnić znaczenie kultury i grup odniesienia w kształtowaniu wzorów zachowań,• Identyfikować kulturowe wyznaczniki zachowań w zdrowiu i chorobie,• Identyfikować subiektywne wyznaczniki jakości życia osób przewlekle chorych,niepełnosprawnych i w starszym wieku,• Scharakteryzować rolę pielęgniarki w tworzeniu grup społecznego wsparcia,• Określić modele opieki szpitalnej i ich funkcje,• Wyjaśnić relacje między strukturami i funkcjami różnych grup społecznych astanem zdrowia i przyczynami chorób,83

• Określić rolę zawodową lekarza i pielęgniarki,• Rozpoznać uwarunkowania biologiczne, społeczne i kulturowe umierania, śmierci isieroctwa.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Encyklopedia socjologii. Tom I – IV. PAN i Oficyna naukowa, Warszawa 2002.2. Goldman N.: Wstęp do socjologii. Zysk, Poznań 1997.3. Kawczyńska- Butrym Z. (red.): Wsparcie społeczne w zdrowiu i chorobie. CEM,Warszawa 1995.4. Majchrowska A. ( red.): Wybrane elementy socjologii. Czelej, Lublin 2003.5. Tobiasz- Adamczyk B.: Wybrane elementy zdrowia i choroby. UJ, Kraków 1995.84

22. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE TECHNOLOGII INFORMACYJNEJJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Informatyki MedycznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Robert Rudowski02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 658 29 97, 022 599 10 71e-mail: infosek@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizacje przedmiotu: dr Janusz SierdzińskiLICZBA GODZIN: 6 godz.-wykłady, 24 godz.- ćwiczenia, 2 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr I, II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem zajęć z podstaw informatyki jest nauczanie studentów podstawowej obsługikomputera oraz zapoznanie ich z typowymi programami znajdującymi zastosowanie wmedycynie i praktyce pielęgniarskiej (system operacyjny Windows 2000, Excel). Ponadtozakres ćwiczeń obejmuje wyszukiwanie informacji w sieci Internet.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Wprowadzenie. Informatyzacja Akademii Medycznej w Warszawie. Pojęciapodstawowe: dane, informacja, wiedza. Komputery i sieci komputerowe.Telemedycyna a Zdrowie. Aspekty techniczne, ekonomiczne i prawno-medyczne.Bezpieczeństwo i poufność danych. Elektroniczna historia choroby(EPR). Systemyklasyfikacji i kodowania. Dane medyczne. Historia choroby i cele jej stosowania.Definicja i cele elektronicznej historii choroby papierowej i elektronicznej.Wprowadzenie i prezentacja danych. Podstawowe pojęcia: system klasyfikacji ikodowania, nomenklatura, tezaurus. Omówienie systemów ICD-9, 10, ICPC,SNOMED, NANDA- zastosowania. Przydatność poszczególnych systemów historii85

choroby.2. Systemy komputerowe dla różnych szczebli opieki zdrowotnej: gabinet lekarski,przychodnia, szpital. Systemy monitorowania i obrazowania. Przepływ informacji wsystemie monitorowania pacjenta. Parametry w układzie krążenia i oddychania.Przykłady: monitorowanie EKG, monitorowanie CO2 w powietrzu wydychanym.Znaczenie monitorowania. Różne techniki generacji obrazu – CT, USG, NMR.Parametry obrazowania i ich porównanie dla różnych technik, analiza obrazu, systemyarchiwizacji i przesyłania obrazu (PACS).3. Systemy bazy danych medycznych. Co to jest baza danych? Podstawowe pojęcia- pole,rekord, kwerenda. System zarządzania bazą danych i jego funkcje. Przykłady. Systemywspomagania decyzji. Systemy eksportowe i protokoły. Metodologia budowyprotokołu. Zalety stosowania systemów eksportowych i protokołów. Internet wpielęgniarstwie i medycynie. Historia Internetu. Podstawowe usługi: Pocztaelektroniczna, WWW, telnet, ftp, listy dyskusyjne. Zasoby medyczne w Polsce i naświecie. Bazy bibliograficzne: Medline, Core Biomedical Collection, CancerLit.Zasoby dla pielęgniarek.Tematy ćwiczeń:1. Internet: podstawowe usługi, zasoby dla pielęgniarstwa. Programy symulacyjne typuWirtualny Pacjent.2. Excel: omówienie możliwości programu.3. Excel: podstawy obliczeń systemowych.4. Access: podstawowe zagadnienia relacyjnych baz danych, budowa bazy danychpacjentów.5. Program do obsługi gabinetu/przychodni lekarskiej/szpitala.6. Baza bibliograficzna Medline + Systemy klasyfikacji i kodowania.7. Tworzenie własnej strony WWW.8. Protokoły.WYNIKI NAUCZANIA:Student na poziomie licencjackim powinien znać podstawową obsługę komputera oraz86

umieć zastosować typowe programy komputerowe w praktyce pielęgniarskiej.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Rudowski R. (red.): Informatyka Medyczna. PWN, Warszawa2003.2. Skrypty: „Podstawy informatyki dla studentów medycyny”, „Programy MicrosoftOffice dla studentów medycyny” wydane nakładem Działu Wydawnictw AM.3. Literaturą zalecaną są pisma: ”Chip”, „PC kurier”, „Internet”, „Algorytmy wintensywnej opiece medycznej” R. F. Amstrong i inni. Alfa-medica Press 1993.87

23. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Studium Wychowania Fizycznego i SportuKierownik: mgr Jerzy Chrzanowski02-109 Warszawa, ul. Księcia Trojdena 2Tel. 022 572 05 28, fax. 022 572 05 41e- mail: studiumwfis@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizacje przedmiotu: mgr Jerzy ChrzanowskiLICZBA GODZIN: 30 godz. – ćwiczenia, 2 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok I, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student będzie rozwijał sprawność i wydolność fizyczną stosownie do własnychmożliwości fizycznych i zdrowotnych.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy ćwiczeń:1. Znaczenie aktywności fizycznej w życiu człowieka.2. Aktywność fizyczna i jej wpływ na rozwój sprawności i wydolności fizycznej,rozwój osobowości, regenerację sił fizycznych i psychicznych, redukcję stresu.3. Cele i formy aktywności fizycznej.4. Atletyka terenowa.5. Gimnastyka korekcyjna, rehabilitacyjna, wyrównawcza, relaksacyjnokompensacyjna.6. Nauka samodzielnego prowadzenia zajęć ruchowych – z uwzględnieniem ćwiczeń:oddechowych, relaksacyjnych.7. Rekreacja, trening zdrowotny.88

WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim:− uzyska poprawę sprawności i wydolności fizycznej poprzez:− kształtowanie siły, zwinności, wytrzymałości,− wykonywanie ćwiczeń kształtujących prawidłową postawę,− wykonywanie ćwiczeń relaksujących,− samodzielne prowadzenie ćwiczeń poprawiających funkcję układu oddechowego ikrążenia.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:Dostosowana do realizowanych ćwiczeń i wymagań nauczyciela prowadzącego zajęcia.89

24. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE JĘZYKÓW OBCYCHJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Studium Języków ObcychKierownik: mgr Joanna CiecierskaWarszawa, ul. Księca Trojdena 2ATel. 022 572 08 63, fax. 022 572 08 64e-mail: sjosekretariat@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizacje przedmiotu: mgr Joanna CiecierskaLICZBA GODZIN: 60 godz. – ćwiczenia, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Podstawą zaliczenia semestralnego jest systematyczny iaktywny udział w zajęciach, pozytywne oceny z pisemnych sprawdzianów cząstkowych isprawdzianu końcowego oraz prezentacji samodzielnej pracy (np. omówienie artykułu zczasopisma specjalistycznego lub popularno-naukowego, mini-wykład, plakat).ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem lektoratu jest nauka języka specjalistycznego czyli kształcenie sprawnościjęzykowych pozwalających na:• czytanie ze rozumieniem różnego rodzaju tekstów o tematyce zawodowej• rozumienie ze słuchu nagrań i wykładów o tematyce zawodowej• własne wypowiedzi o tematyce zawodowej (krótki wykład, prezentacja, przedstawienieplakatu z dziedziny promocji zdrowia)• komunikację w środowisku zawodowym (z lekarzami, pielęgniarkami, pacjentami)• prowadzenie dokumentacji i redagowanie krótkich tekstów.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy ćwiczeń:1. Typy szpitali, inne placówki służby zdrowia, oddziały i przychodnie, specjalności ispecjaliści, personel paramedyczny90

2. Wyposażenie oddziału szpitalnego i sali operacyjnej, narzędzia3. Obowiązki pielęgniarki4. Podstawowa terminologia anatomiczna: narządy i układy narządów5. Podstawowa terminologia kliniczna.Objawy podmiotowe i przedmiotowe wybranych chorób• układu krążenia• układu oddechowego• układu pokarmowego• układu nerwowego• urazówRozróżnianie terminów specjalistycznych i potocznych6. Opieka pielęgniarska i w wybranych jednostkach chorobowych7. Opracowanie i prezentacja plakatu z dziedziny edukacji zdrowotnej.Szczegółowy rozkład materiału (syllabus) w poszczególnych grupach ćwiczeniowychpodawany jest do wiadomości studentów na początku semestru.WYNIKI NAUCZANIA/KOMPETENCJE:Po ukończeniu lektoratu student powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umiećposługiwać się językiem specjalistycznym z zakresu pielęgniarstwa, zgodnie z punktem 6.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:Zajęcia prowadzone są w systemie autorskim, z wykorzystaniem podręczników orazmateriałów własnych opracowanych przez lektorów na podstawie artykułów z czasopismspecjalistycznych i bieżącej prasy oraz źródeł internetowych.Język angielski:1. Austin D., Crossfield T., English for Nurses. Podręcznik dla studentów ipielęgniarek, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.2. Donesch-Jeżo E.: English for Nurses, Wydawnictwo Przegląd Lekarski, Kraków2002.3. Grice T., Nursing, Oxford University Press 2007.91

(wybór podręcznika uzależniony od wyjściowego poziomu znajomości języka w danejgrupie)Język francuski:1. Jakimczyk B.: Materiały do nauki języka francuskiego – cz. I i II, A M Gdańsk1999.2. Mourlhon-Dallies F., Tolas J.: Santé-médecine.com, CLE International, Paris2004.3. Cahil M.: Vade-mecum de l’infirmière praticienne, Maloine, 1999.4. Bouchaillou B.: Diplôme d’Etat d’Infirmier, Masson, 2002.Język niemiecki:1. Firnhaber-Sensen U., Schmidt G.: Deutsch im Krankenhaus, Langenscheidt, Berlinund München 1998.2. Ranczer M., Rogowska B., Medycyna. Język niemiecki. Ćwiczenia i słownictwospecjalistyczne, Hueber Polska 2007.J. rosyjski:1. Nelson – Anderson D. A. , Komers I. B.: Medicynskij sprawocznik, Sonters PublishingInc. 1995. Tłum. na język rosyjski. Wydawnictwo Sowa, Moskwa 2001.2. Medicina dla was. Uchod za bolnym. Wydawnictwo Feniks, Rossow nad Donem 2002.3. Klipina T., Dżambiekowa A., Sprawocznik medicynskoj siestry. WydawnictwoEgzamin, Moskwa 2005.92

25. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW INTERNYI PIELĘGNIARSTWA INTERNISTYCZNEGO –PRAKTYKI ZAWODOWE WAKACYJNELICZBA GODZIN: 40 godz., 3 ECTSROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO- WYCHOWAWCZE:1. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z podopiecznym, rodziną,personelem.2. Poznanie organizacji i specyfiki pracy pielęgniarki w ramach pełnionych funkcjizawodowych w oddziale internistycznym.3. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.4. Rozpoznanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych pacjenta, planowanie działańpielęgniarskich.5. Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów pielęgnacyjno- leczniczych.6. Kształtowanie postawy sumienności i odpowiedzialności w wykonywaniu zadań.TREŚCI PROGRAMOWE:1. Zapoznanie studentów z topografią oddziału szpitalnego, personelem, pacjentamioraz systemem organizacji pracy.2. Współpraca w zespole terapeutycznym.3. Gromadzenie informacji o pacjencie na podstawie analizy dokumentacji medycznej,wywiadu, obserwacji, wykonywaniu pomiarów.4. Rozpoznawanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych wybranego podopiecznego.5. Planowanie działań pielęgniarskich. Ocenianie skuteczności podjętych działańpielęgnacyjnych.6. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych:oddychania, odżywiania, termoregulacji, zapewnienia równowagi wodnoelektrolitowej,wydalania, utrzymania czystości, ruchu, snu i wypoczynku.93

7. Określenie możliwości realizacji potrzeb psychospołecznych podopiecznego, w tympotrzeby bezpieczeństwa, poszanowania godności osobistej, kontaktów z innymiludźmi, działania, potrzeb uczuciowych.8. Podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem wygody i komfortu pacjentompozostającym w łóżku.9. Zapoznanie studentów z najczęściej wykonywanymi badaniami diagnostycznymi.10. Pobieranie materiału do badań.11. Udział w wykonywaniu czynności wykonywanych przez pielęgniarkę: podawanieleków różnymi drogami, wykonywanie zabiegów aseptycznych.12. Sposoby zapobiegania zakażeniom szpitalnym.13. Przestrzeganie praw pacjenta i zasad etyki zawodowej.WYNIKI NAUCZANIA:Student na poziomie licencjackim powinien:- aktywnie włączyć się w pracę oddziału- współpracować w zespole terapeutycznym- przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w oddziale szpitalnym- gromadzić informacje o podopiecznym wykorzystując metodę wywiadupielęgniarskiego, obserwacji i analizy dokumentacji- rozpoznać sytuację zdrowotną i społeczną pacjenta- określić problemy pielęgnacyjne chorego- zaplanować działania pielęgnacyjne w stosunku do chorego objętego opieką,wykorzystując metody i techniki adekwatne do stanu chorego- zrealizować zaplanowane działania- samodzielnie wykonywać podstawowe pomiary: tętna, ciśnienia tętniczego krwi,temperatury ciała, oddechu, ciężaru ciała i wzrostu. oraz je zinterpretowaći udokumentować uzyskane wyniki- podejmować działania zapewniające wygodne ułożenie w łóżku z uwzględnieniemstanu zdrowia chorego- podejmować działania zapobiegające powstawaniu odleżyn.- wykonywać zabiegi higieniczne.94

- pomagać choremu w odżywianiu- pomagać podopiecznemu w wydalaniu (podanie basenu, kaczki, podejmowaniedziałań ułatwiających choremu wydalanie moczu i stolca).- stosować metody ułatwiające oddychanie: wysokie ułożenie chorego, nacieraniei oklepywanie pleców, stosowanie gimnastyki oddechowej.- prowadzić bilansu płynów i dobową zbiórkę moczu.- zapewnić warunki dla prawidłowej funkcji układu termoregulacji.- zapewnić optymalne warunki wypoczynku i snu.- zapewnić warunki do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa fizycznegoi psychicznego- wykonywać wybrane zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze, diagnostycznei rehabilitacyjne- pobierać materiał do badań morfologicznych i bakteriologicznych- wykonywać wstrzyknięcia- zwrócić uwagę na sposoby zapobiegania zakażeniom poprzez: zachowanie zasadpostępowania aseptycznego, mycie i odkażanie rąk, zasady postępowaniaz odpadami szpitalnymi oraz zużytym sprzętem- zdawać relację o stanie zdrowia chorego- przestrzegać zasad etyki zawodowej- respektować prawa pacjenta- wykazywać szacunek choremu, szanować jego godność- być sumiennym i odpowiedzialnym w wykonywaniu zadańLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Cegła B, Faleńczyk K, Kuczma-Napierała J. Wybrane zagadnienia z pielęgniarstwainternistycznego. AM Bydgoszcz, Bydgoszcz 2003.2. Ciechaniewicz W. (red): Pielęgniarstwo ćwiczenia. PZWL, Warszawa, 2000.3. Huber A., Karasek – Kreutzinger B., Jobin – Howald U.: Kompendium pielęgniarstwa.PZWL, Warszawa, 1995.4. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dlastudentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, T. I. Założenia95

teoretyczne, T. II. Wybrane działania pielęgniarskie. Czelej, Lublin 2004.5. Zahradniczek K. (red): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWLWarszawa 2004.96

26. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW PEDIATRIII PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO –PRAKTYKI ZAWODOWE WAKACYJNELICZBA GODZIN: 40 godz – praktyki wakacyjne, 3 ECTSROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO- WYCHOWAWCZE:1. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z podopiecznym, rodziną, personelem.2. Poznanie organizacji i specyfiki pracy pielęgniarki w ramach pełnionych funkcjizawodowych w oddziale pediatrycznym.3. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.4. Rozpoznanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych pacjenta, planowanie działańpielęgniarskich.5. Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów pielęgnacyjno- leczniczych.6. Kształtowanie postawy sumienności i odpowiedzialności w wykonywaniu zadań.TREŚCI PROGRAMOWE:1. Zapoznanie studentów z topografią oddziału pediatrycznego, personelem, pacjentamioraz systemem organizacji pracy.2. Nawiązanie kontaktu z dzieckiem w różnym stanie zdrowia i stopniu sprawności,jego rodziną i opiekunami.3. Zapoznanie się z zasadami przyjęcia dziecka do kliniki.4. Przeprowadzanie pomiarów antropometrycznych u dziecka (masa ciała, długość,pomiar obwodu głowy i klatki piersiowej).5. Poznanie sposobów żywienia dziecka.6. Zaspokajanie potrzeby czystości.7. Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego dziecku w szpitalu.8. Asystowanie do wybranych zabiegów diagnostycznych, rehabilitacyjnych,pielęgnacyjnych i leczniczych.97

WYNIKI NAUCZANIA:Student na poziomie licencjackim powinien:- scharakteryzować strukturę i organizacje pracy w oddziale pediatrycznym- określić rolę pielęgniarki pediatrycznej w zespole terapeutycznym- zgromadzić i przeanalizować dane o dziecku z uwzględnieniem wieku, jego sytuacjizdrowotnej, psychologicznej i społecznej- komunikować się z dzieckiem w różnym wieku i jego rodziną bądź opiekunami- zapewnić bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne dziecku- wykonywać zabiegi higieniczne u dziecka: kąpiel niemowlęcia, zmiana pieluszek,pielęgnacja skóry i jamy ustnej- karmić dziecko butelką lub łyżeczką- prowadzić bilans płynów- pobierać materiał do badań diagnostycznych (mocz, kał, wydzielinę)- uczestniczyć w podawaniu leków dzieciom różnymi drogami przez pielęgniarkę- rozpoznawać problemy pielęgnacyjne u dziecka- prezentować postawę odpowiedzialności, empatii wobec dziecka, jego rodziny ibliskich- przestrzegać praw pacjenta- przestrzegać zasad etyki zawodowejLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Ciechaniewicz W. (red): Pielęgniarstwo ćwiczenia. PZWL, Warszawa, 2000.2. Huber A., Karasek – Kreutzinger B., Jobin – Howald U.: Kompendium pielęgniarstwa.PZWL, Warszawa, 1995.3. Rakowska – Róziewicz D.(red.): Wybrane standardy i procedury w pielęgniarstwiepediatrycznym. Czelej, Lublin 2001.4. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dlastudentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, T. I. Założeniateoretyczne, T. II. Wybrane działania pielęgniarskie. Czelej, Lublin 2004.5. Zahradniczek K. (red): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWLWarszawa 2004.98

27. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAW CHIRURGIII PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO –PRAKTYKI ZAWODOWE WAKACYJNELICZBA GODZIN: 40 godz., 3 ECTSROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO- WYCHOWAWCZE:1. Kształtowanie umiejętności komunikowania się z podopiecznym, rodziną, personelem.2. Poznanie organizacji i specyfiki pracy pielęgniarki w ramach pełnionych funkcjizawodowych w oddziale chirurgicznym.3. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.4. Rozpoznanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych pacjenta, planowanie działańpielęgniarskich.5. Kształtowanie umiejętności wykonywania zabiegów pielęgnacyjno- leczniczych.6. Kształtowanie postawy sumienności i odpowiedzialności w wykonywaniu zadań.TREŚCI PROGRAMOWE:1. Zapoznanie studentów z specyfiką oddziału chirurgicznego, personelem, pacjentamioraz systemem organizacji pracy.2. Współpraca w zespole terapeutycznym.3. Przyjęcie chorego do kliniki, założenie obowiązującej dokumentacji. Udział zespołuterapeutycznego w adaptacji chorego do warunków szpitalnych.4. Gromadzenie informacji o pacjencie na podstawie analizy dokumentacji medycznej,wywiadu, obserwacji, wykonywaniu pomiarów.5. Rozpoznawanie potrzeb i problemów pielęgnacyjnych wybranego podopiecznego.6. Planowanie działań pielęgniarskich. Ocenianie skuteczności podjętych działańpielęgnacyjnych.99

7. Pomaganie podopiecznemu w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych:oddychania, odżywiania, termoregulacji, zapewnienia równowagi wodnoelektrolitowej,wydalania, utrzymania czystości, ruchu, snu i wypoczynku.8. Określenie możliwości realizacji potrzeb psychospołecznych podopiecznego, w tympotrzeby bezpieczeństwa, poszanowania godności osobistej, kontaktów z innymiludźmi, działania, potrzeb uczuciowych.9. Podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem wygody i komfortu pacjentompozostającym w łóżku.10. Zapoznanie z ogólnymi zasadami przygotowania chorych do różnych zabiegówoperacyjnych.11. Poznanie zasad intensywnego nadzoru pooperacyjnego.12. Zasady uruchamiania chorych po zabiegach operacyjnych.13. Przestrzeganie praw pacjent i zasad etyki zawodowej.WYNIKI NAUCZANIA:Student na poziomie licencjackim powinien:- aktywnie włączyć się w pracę oddziału- współpracować w zespole terapeutycznym- przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy- gromadzić informacje o podopiecznym wykorzystując metodę wywiadupielęgniarskiego, obserwacji i analizy dokumentacji- rozpoznać sytuację zdrowotną i społeczną pacjenta- określić problemy pielęgnacyjne chorego- zaplanować działania pielęgnacyjne w stosunku do chorego objętego opieką,wykorzystując metody i techniki adekwatne do stanu chorego- zrealizować zaplanowane działania uwzględniając udział chorego i jego rodziny- samodzielnie wykonywać podstawowe pomiary- tętna, ciśnienia tętniczego krwi,temperatury ciała, oddechu, ciężaru ciała i wzrostu. oraz je zinterpretować iudokumentować uzyskane wyniki- podejmować działania zapewniające wygodne ułożenie w łóżku z uwzględnieniemstanu zdrowia chorego100

- podejmować działania zapobiegające powstawaniu odleżyn.- wykonywać zabiegi higieniczne.- pomagać choremu w odżywianiu- pomagać podopiecznemu w wydalaniu (podanie basenu, kaczki, podejmowaniedziałań ułatwiających choremu wydalanie moczu i stolca).- stosować metody ułatwiające oddychanie: wysokie ułożenie chorego, nacieranie ioklepywanie pleców, stosowanie gimnastyki oddechowej.- prowadzić bilansu płynów i dobową zbiórkę moczu.- zapewnić warunki dla prawidłowej funkcji układu termoregulacji.- zapewnić optymalne warunki wypoczynku i snu.- zapewnić warunki do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa fizycznego ipsychicznego- asystować/wykonywać wybrane zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze, diagnostycznei rehabilitacyjne- pobierać materiał do badań morfologicznych i bakteriologicznych- wykonywać wstrzyknięcia- zwrócić uwagę na sposoby zapobiegania zakażeniom poprzez: zachowanie zasadpostępowania aseptycznego, mycie i odkażanie rąk, zasady postępowania zodpadami szpitalnymi oraz zużytym sprzętem- zdawać relację o stanie zdrowia chorego- przestrzegać zasad etyki zawodowej- respektować prawa pacjenta- wykazywać szacunek choremu, szanować jego godność- być sumiennym i odpowiedzialnym w wykonywaniu zadańLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Ciechaniewicz W. (red): Pielęgniarstwo ćwiczenia. PZWL, Warszawa 2000.2. Huber A., Karasek – Kreutzinger B., Jobin – Howald U.: Kompendium pielęgniarstwa.PZWL, Warszawa 1995.101

3. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dlastudentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, T. I. Założeniateoretyczne, T. II. Wybrane działania pielęgniarskie. Czelej, Lublin 2004.4. Zahradniczek K. (red): Wprowadzenie do pielęgniarstwa. PZWL, Warszawa 1999.5. Zahradniczek K. (red): Pielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWL,Warszawa 2004.102

Przedmiot wykłady seminaria ćwiczeniaKształcenie w zakresiefarmakologiiKształcenie w zakresiepromocji zdrowiaKształcenie w zakresie internyi pielęgniarstwainternistycznegoKształcenie w zakresiepediatrii i pielęgniarstwapediatrycznegoKształcenie w zakresiechirurgii i pielęgniarstwachirurgicznegoKształcenie w zakresierehabilitacji i pielęgnowanianiepełnosprawnychKształcenie w zakresiepodstawowej opiekizdrowotnejKształcenie w zakresie badańw pielęgniarstwieKształcenie w zakresiewychowania fizycznegoKształcenie w zakresie językaobcegoKształcenie w zakresiediagnostyki laboratoryjnej28. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANIA NA II ROKUzajęciapraktycznepraktykiśródrocznepraktykiwakacyjne Samokształcenie RAZEM PunktyECTS20 25 0 0 0 0 15 60 330 0 0 20 0 0 30 80 560 0 0 120 80 0 30 290 860 0 0 160 0 120 30 370 860 0 0 120 120 0 30 330 830 0 0 80 0 80 30 220 745 0 0 120 0 100 30 295 860 0 0 0 0 0 30 90 30 0 30 0 0 0 0 30 20 0 60 0 0 0 0 60 515 0 10 0 0 0 0 25 3RAZEM 380 25 100 620 200 300 225 1850 60103

29. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE FARMAKOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Katedra i Zakład Farmakologii Doświadczalnej i KlinicznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Członkowski00-927 Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28Tel./fax 022 826 21 16, 022 828 10 55e-mail: ancz@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. med. BożenaTarchalska - KryńskaLICZBA GODZIN: 20 godz. - wykłady, 25 godz. - seminaria, 15 godz. -samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzamin pisemny (test)ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem nauczania jest zapoznanie studentów z podstawami prawidłowejfarmakoterapii. W oparciu o znajomość mechanizmów działania środkówfarmakologicznych, w dalszym etapie kształcenia wyjaśniane są zasadydziałania leków w określonych stanach patologicznych, wskazania do ichstosowania, działania niepożądane, przeciwwskazania i możliwe interakcje.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:Leki układu krążenia i stosowane w chorobach serca.Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Leki β-adrenolityczne, lekihamujące wytwarzanie i działanie angiotensyny II, leki hamujące aktywnośćreniny, leki blokujące kanały wapniowe. Farmakodynamika lekówkardiotropowych (leki przeciwarytmiczne, leki zwiększające kurczliwośćmięśnia sercowego, leki zwiększające przepływ wieńcowy).Leki roślinne.104

Znaczenie leków roślinnych we współczesnej terapii (zastosowanie tradycyjne ipoparte kontrolowanymi badaniami klinicznymi). Korzyści i zagrożeniazwiązane ze stosowaniem preparatów pochodzenia naturalnego.Leki układu autonomicznego (parasympatycznego).Fizjologia układu autonomicznego. Leki pobudzające (pobudzającebezpośrednio receptory cholinergiczne, inhibitory acetylocholinoesterazy) i lekihamujące układ przywspółczulny. Leki działające na zwoje układuautonomicznego.Leki układu autonomicznego (sympatycznego).Leki pobudzające i hamujące układ współczulny. Leki działające na receptoryα- i β-adrenergiczne.Leczenie zaburzeń snu.Sen jako zjawisko fizjologiczne. Leczenie bezsenności. Leki nasenne: pochodnekwasu barbiturowego, pochodne benzodiazepiny klasyczne i nowa nasenne.Leki neuroleptyczne, przeciwdepresyjne.Mechanizm przeciwpsychotycznego działania neuroleptyków. Zastosowaniepochodnych fenotiazyny, pochodnych butyrofenonu, pochodnych tioksantenu,pochodnych dibenzepiny i alkaloidów rauwolfii w lecznictwie psychiatrycznym.Leki stosowane w depresji: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i inhibitoryoksydazy monoaminowej.Chemioterapia.Farmakodynamika leków stosowanych w zakażeniach bakteryjnych.Konsekwencje stosowania leków przeciwbakteryjnych. Rozwój oporności i innedziałania niepożądane, zwłaszcza związane z zaburzeniami fizjologicznej floryjelitowej.Immunofarmakologia.Farmakokinetyka leków immunotropowych. Wskazania do stosowania lekówimmunosupresyjnych. Leki pobudzające odczyny immunologiczne.Leki przeciwalergiczne.Mechanizmy działania leków stosowanych w leczeniu odczynów alergicznych.Postępowanie w nagłych odczynach alergicznych. Alergia pokarmowa. Alergia105

lekowa.Zmiana parametrów farmakokinetycznych i działania leków w stanachpatologicznych.Czynniki modyfikujące transport, dystrybucje, biotransformację oraz wydalanieleków.Tematy seminariów:Farmakologia ogólna.Definicja leku. Metody badania leków. Ocena skuteczności w kontrolowanychbadaniach klinicznych i dopuszczenie do obrotu. Leki na receptę i w sprzedażyodręcznej. Przyczyny niepowodzeń farmakoterapii; świadome wykonywaniepoleceń, polipragmazja, interakcje, działania niepożądane, rola diety, środkiostrożności, przeciwwskazania. Farmakoekonomika jako element oceny leku.Informacje o leku: monografie, ulotki. Mechanizmy działania leków.Podstawowe przyczyny odmienności w oddziaływaniu leków w wiekupodeszłym i u małych dzieci. Stosowanie leków w ciąży i w czasie karmieniapiersią. Bezpieczeństwo stosowania leków u dzieci.Leki przewodu pokarmowego. Cholinolityki.Farmakoterapia choroby wrzodowej. Leki przeczyszczające. Aprobowanewskazania do ich stosowania i konsekwencje nadużywania. Zaparcie polekowe.Leki stosowane w chorobach wątroby i trzustki. Biegunki: postępowanie wbiegunce zapalnej i niezapalnej. Wskazania do leków zapierających. Lekiprzeciwwymiotne.Leki przeciwbólowe.Ból jako mechanizm obronny. Farmakoterapia bólu. Narkotyczne inienarkotyczne leki przeciwbólowe. Działanie niepożądane lekówprzeciwbólowych dostępnych bez recepty. Uzależnienia.Leki układu oddechowego.Zastosowanie farmakoterapii w niewydolności oddechowej. Leki wpływające narytm oddychania, leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne. Pielęgnacja choregoułatwiająca oddychanie w chorobach układu oddechowego. Farmakodynamika106

leków stosowanych w astmie.Leki antyseptyczne i środki dezynfekujące.Leki stosowane do odkażania. Podstawowe leki stosowane miejscowo.Hormony i środki antykoncepcyjne.Farmakodynamika hormonów i leków działających na czynność gruczołówwydzielania wewnętrznego. Leki stosowane w nadczynności gruczołutarczowego. Leki przeciwcukrzycowe. Gestageny stosowane jako środkiantykoncepcyjne.Leki wpływające na układ krzepnięcia. Niedokrwistość.Farmakodynamika leków wpływających na układ krzepnięcia i układkrwiotwórczy. Mechanizm działania antykoagulantów. Leki stosowane wniedokrwistości.Jak żyć z HIV-podnoszenie jakości życia i zdrowia wśród osób zakażonych.Profilaktyka, diagnostyka i przebieg zakażenia HIV. Leki przeciwwirusowestosowane w AIDS (inhibitory odwrotnej transkryptazy, inhibitory HIVproteazy,inhibitory fuzji i wejścia wirusa do komórki) i leczenie choróbwskaźnikowych.Tematy samokształcenia:Leki moczopędne.Farmakodynamika leków stosowanych w zaburzeniach gospodarki wodnoelektrolitowej.Leki moczopędne działające na kanalik bliższy i dalszy, lekidziałające na kanaliki zbiorcze, ksantynowe leki moczopędne, pętlowe lekimoczopędne. Leki moczopędne działające osmotycznie. Roślinne lekimoczopędne. Środki odkażające drogi moczowe. Stosowanie lekówmoczopędnych w nadciśnieniu tętniczym.Leki przeciwastmatyczne.Zastosowanie leków pobudzających receptory β-adrenergiczne, metyloksantyn,leków cholinergicznych i glikokortykosteroidów. Leki zapobiegającewystępowaniu reakcji alergicznej.107

Leki przeciwgrzybiczne.Chemioterapia grzybic. Mechanizm i zakres działania antybiotykówpolienowych (amfoterycyna B, nystatyna), antybiotyków trójpierścieniowych(gryzeofulwina), pochodnych imidazolu, pochodnych triazolowych i innychleków przeciwgrzybicznych.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien opanować wiedzę z zakresu właściwości farmakologicznychleków i preparatów stosowanych w różnych stanach chorobowych, umiećzdefiniować podstawowe zjawiska związane z działaniem i stosowaniem leków,scharakteryzować zmiany zachodzące w organizmie pod wpływem leków.Student powinien także wykazać się wiedzą w zakresie społecznych skutkówniewłaściwego i nadmiernego stosowania leków.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Tarchalska-Kryńska B. (red.): Farmakologia. Materiały dydaktyczne dlaWydziału nauk o Zdrowiu. Specjalność dietetyka. Zeszyt 1, WydawnictwoAM w Warszawie. 1997.2. Rajter-Cynke G.: Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentówwydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu Akademii Medycznych.Wydawnictwo Czelej, Lublin 2002.108

30. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PROMOCJI ZDROWIAJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Zdrowia PublicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Ślusarczyk02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a (blok F)Tel./fax. 022 599 21 80, 022 599 21 81Osoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: dr hab. n. med. JerzyKarski, mgr Dominik Olejniczak, mgr Aneta Duda.Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i AlergologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel./fax 022 599 20 39, fax 022 599 20 42Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Edyta Krzych – FałtaZakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel./fax 022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Zofia SienkiewiczLICZBA GODZIN: 30 godz.- wykłady, 20 godz. - zajęcia praktyczne, 30 godz.- samokształcenie, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenie pisemne (opracowanie programu promocjizdrowia)ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr II)109

CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:1. nabycie umiejętności , które pozwolą na wzięcie udziału w procesachzwiązanych z szeroko rozumianą promocją zdrowia i edukacją zdrowotnąjednostki jak i zbiorowości (ocena stanu zdrowia pacjenta, oszacowanipotrzeb zdrowotnych wybranych grup ludności).2. opanowanie wiedzy z zakresu uwarunkowań zdrowia, zachowańzdrowotnych i czynników ich kształtujących.3. poznanie roli pielęgniarki w promocji zdrowia.4. analizowanie zachowań umacniających zdrowie lub zagrażającychzdrowiu,5. kształtowanie umiejętność promowania zachowań korzystnych dlazdrowia, opracowywanie, wdrażanie i rozpowszechnianie programówpromocji zdrowia wśród pacjentów, w rodzinie i w społeczności.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Wprowadzenie do promocji zdrowia.2. Psychologiczne, antropologiczne i socjologiczne aspekty zdrowia.3. Zdrowie i choroba w aspekcie etiologicznym.4. Edukacja zdrowotna z rozszerzeniem o Health Literacy.5. Teoria Organizacji i Zarządzania w promocji zdrowia.6. Promocja zdrowia a ekonomika zdrowia.7. Promocja zdrowia w miejscu pracy.8. Projekt ogólny standardów promocji zdrowia.9. Standardy dla praktyki promocji zdrowia w szpitalu.10. Standardy dla praktyki promocji zdrowia w POZ.11. Pielęgniarka jako doradca w sprawach promocji zdrowia.12. Kierunki działań dla pielęgniarki w poszczególnych etapach edukacjizdrowotnej stosowanej w promocji zdrowia.13. Metody oddziaływania stosowane przez pielęgniarkę w promocjizdrowia.110

14. Rola pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów zdrowia wewspółczesnych systemach ochrony zdrowia.15. Ocena efektów działań edukacyjnych, promujących zdrowiezastosowanych przez pielęgniarkę.Tematy zajęć praktycznych:1. Pojęcie zdrowia i podstawowe uwarunkowania zdrowia.2. Dokumenty z zakresu promocji zdrowia.3. Promocja zdrowia w środowisku lokalnym.4. Tworzenie programów promocji zdrowia.5. Czynniki kształtujące zachowania zdrowotne.6. Rola pielęgniarki w promocji zdrowia.7. Organizacja edukacji zdrowotnej pacjentów.8. Sposoby zarządzania edukacją.9. Praca w grupie jako stały element edukacji zdrowotnej.10. Edukacja dotycząca chorób cywilizacyjnych.11. Opracowanie i prezentacja przez studentów konspektów do zajęć zzakresu edukacji zdrowotnej na forum grupy.12. Praktyczna działalność edukacyjno – zdrowotna w promocji zdrowia.13. Analiza programów edukacyjno zdrowotnych:‣ Profilaktyka osteoporozy – inwestowaniem w jakość życia,‣ Profilaktyka i wczesne wykrywanie raka piersi – wyzwaniem dlaumysłu, ciała i ducha,‣ Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby w aspekcie rozwiązańsystemowych i osobistej odpowiedzialności,14. Rola pielęgniarki w promocji zdrowia poszczególnych grup społecznych– na podstawie studium sytuacji.15. Poziomy i rodzaje działań w promocji zdrowia.111

WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien znać:• psychologiczne, antropologiczne i socjologiczne aspekty zdrowia• definicję: zdrowia, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej• pojęcie Health Literacy• Teorię Organizacji i Zarządzania w promocji zdrowia• elementy składowe promocji zdrowiaStudent powinien umieć:• wymienić podstawowe uwarunkowania zdrowia• scharakteryzować dokumenty z zakresu promocji zdrowia• opracować program promocji zdrowia• analizować czynniki kształtujące zachowania zdrowotne• przedstawić rolę pielęgniarki w promocji zdrowia• zaplanować działania własne w zakresie promocji zdrowiaSAMOKSZTAŁCENIEPraca pisemna: Działania edukacji zdrowotnej w zakresie schorzeńcywilizacyjnych, społecznych, zakaźnych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Błajet P.: Progi i bariery promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, ZdrowiePubliczne, Supl.1, 112, str. 7 – 9, 2002.2. Karski J. B.: Praktyka i teoria promocji zdrowia. Wybrane zagadnienia.Wyd. CeDeWu, Warszawa 2003.3. Karski J. B.: Postępy promocji zdrowia. Przegląd międzynarodowy. Wyd.CeDeWu, Warszawa 2006.4. Skrypt dla studentów, Promocja zdrowia jako zadanie zdrowiapublicznego. Wyd. Akademii Medycznej w Warszawie. Warszawa 2006.5. Wojnarowska B.: Edukacja Zdrowotna. Podręcznik akademicki, Wyd.Lider. Warszawa 2007.112

31. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE INTERNY I PIELĘGNIARSTWAINTERNISTYCZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Klinika Immunologii, Transplantacji i Chorób WewnętrznychKierownik: prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59Tel. 022 502 16 41, fax 022 502 21 27e-mail: klimmuno@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. JanuszWyzgałZakład Pielęgniarstwa NefrologicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Wyzgał02-007 Warszawa, ul. Oczki 8Tel./fax 022 502 12 57Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. JanuszWyzgałZakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. ndzw. dr hab. n. med. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel. 022 836 09 72, fax 022 836 09 71e-mail: zpk@am.edu.plOsoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: mgr Alicja Wieczorek, mgrDorota Stępień, prof. Anna DoboszyńskaKatedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego iAngiologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Zbigniew Gaciong02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 28 28, fax 022 599 18 28113

e-mail: wrzos@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. JacekLewandowskiKlinika Medycyny Transplantacyjnej i NefrologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59Tel./fax 022 502 12 32, fax 022 502 21 26e-mail: mdurlik@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Bartłomiej MatłoszLICZBA GODZIN: 60 godz.- wykłady, 120 godz. – zajęcia praktyczne, 80godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 8 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzaminROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:1. zaznajomienie słuchaczy ze specyfiką pracy oddziału chorób wewnętrznych2. poznanie zadań personelu lekarskiego, pielęgniarskiego i pozostałychpracowników oddziału3. udział w diagnostyce, leczeniu i opiece nad chorymi4. zapoznanie z obrazem najczęstszych chorób internistycznych.5. nauczenie podstawowych zasad relacji między pacjentem a personelemmedycznym.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:• Określenie problemów pielęgnacyjnych celu i planu opieki u chorych zchorobami układu krążenia.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych zchorobami układu oddechowego.114

• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych zchorobami przewodu pokarmowego.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych nachoroby układu moczowego.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych nachoroby układu wydzielania wewnętrznego.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych nachoroby układu krwiotwórczego.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych nachoroby układu ruchu.• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych wstanie zagrożenia życia..• Określenie problemów pielęgnacyjnych, celu i planu opieki u chorych nachoroby nowotworowe.• Zapobieganie chorobom cywilizacyjnym.• Zasady wykonywania zabiegów diagnostycznych i leczniczych wchorobach wewnętrznych.• Zasady wykonywania badań dodatkowych.• Zasady rehabilitacji w chorobach wewnętrznych.• Badanie podmiotowe i przedmiotowe chorego.• Badania podstawowe: biochemiczne oraz obrazowe stosowane wdiagnostyce internistycznej. Udział pielęgniarki.• Choroby układu krążenia: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka miażdżycy i nadciśnienia tętniczego.• Choroby układu krążenia: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka choroby wieńcowej i niewydolności serca.• Choroby układu oddechowego: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka infekcji, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, astmy.115

• Choroby układu pokarmowego: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka chorób żołądka, jelit, wątroby, trzustki. Cukrzyca. Chorobygruczołów dokrewnych.• Choroby układu moczowego: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka infekcji, kamicy, niewydolności nerek, rozrostu stercza.• Choroby układu krwiotwórczego: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny idiagnostyka niedokrwistości.• Choroby układu kostno – stawowego i mięśniowego: etiologia,patogeneza, obraz kliniczny i diagnostyka.• Nowotwory: etiologia, patogeneza, obraz kliniczny i diagnostyka.Tematy zajęć praktycznych:• Badanie podmiotowe i przedmiotowe przy łóżku chorego.• Prezentacja chorych z chorobami układu krążenia – badanie i ocenawyników badań dodatkowych, pielęgnacja.• Prezentacja chorych z chorobami układu oddechowego – badanie, ocenawyników badań, pielęgnacja, proste zabiegi.• Prezentacja chorych z chorobami układu pokarmowego – badanie, ocenabadań dodatkowych, pielęgnacja.• Prezentacja chorych z chorobami układu moczowego – badanie, ocenabadań dodatkowych, pielęgnacja, instrumentacja.• Prezentacja chorych z chorobami układu ruchu i z chorobamineurologicznymi – badanie, ocena badań dodatkowych, pielęgnacja,rehabilitacja ruchowa i psychologiczna.• Prezentacja chorych ze chorobami układu krwiotwórczego – badanie,ocena badań dodatkowych, pielęgnacja.• Prezentacja chorych na chorobą nowotworową – badanie, ocena badańdodatkowych, pielęgnacja, ocena stany psychicznego, leczenieprzeciwbólowe.116

• Poznanie specyfiki kliniki i organizacji pracy. Zadania pielęgniarki wklinice chorób wewnętrznych.• Przyjęcie chorego do kliniki chorób wewnętrznych. Założeniedokumentacji chorego.• Pobranie materiału do badań rutynowych.• Opieka pielęgniarska nad pacjentem chorym na cukrzycę.• Przygotowanie chorego do systematycznych działań w zakresiesamoopieki i samopielęgnacji.• Omówienie praw pacjenta oraz zasad przestrzegania etyki zawodowej.• Omówienie indywidualnych procesów pielęgnowania.Praktyki zawodowe śródroczne:• Charakterystyka kliniki, rodzaj świadczonych usług medycznych.Nawiązanie kontaktu z pacjentami, z zespołem terapeutycznym.• Ocena stanu zdrowia podopiecznego dla potrzeb diagnozy pielęgniarskiejw oparciu o wszystkie metody zbierania danych o chorym, zwykorzystaniem standardowych narzędzi pomiaru – skala oceny poziomuryzyka zagrożenia powstaniem odleżyn (skala Waterlow), skala ocenyodleżyn.• Zaplanowanie, realizacja i ocena podjętych działań u pacjentów zeschorzeniami internistycznymi.• Przygotowanie chorego do badań diagnostycznych, opieka w czasiebadania. Prowadzenie ukierunkowanej obserwacji po zabiegachdiagnostycznych (ze szczególnym uwzględnieniem badań inwazyjnych),oraz interwencja w przypadku wystąpienia powikłań.• Realizowanie zadań wynikających z funkcji terapeutycznej – podawanieleków różnymi drogami.• Planowanie i podejmowanie działań zapobiegających skutkomunieruchomienia pacjenta w łóżku.117

• Określenie deficytu wiedzy u chorego/rodziny z zakresu samoopieki,samopielęgnacji oraz zaplanowanie i realizacja działań edukacyjnych zeszczególnym uwzględnieniem chorób przewlekłych – nadciśnienietętnicze, astma oskrzelowa, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek.• Doskonalenie umiejętności w zakresie respektowania praw pacjenta orazprzestrzegania etyki zawodowej.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:a/ Studenci powinni opanować wiedzę w odniesieniu do etiologii, patogenezy,objawów, badań dodatkowych, metod leczenia, zasad zapobiegania irehabilitacji najczęstszych chorób internistycznych.b/ Studenci powinni znać zasady przygotowania chorego do najczęstszychbadań dodatkowych, udziału pielęgniarki w przeprowadzanych badaniach iobserwacji chorego po ich wykonaniu.c/ Studenci powinni umieć zaplanować opiekę pielęgniarską w najczęstszychchorobach internistycznych z uwzględnieniem różnego nasilenia objawówchorobowych i zaawansowania choroby w tym w stanach zagrożenia życia.d/ Studenci powinni umieć wykorzystać wiedzę kliniczna we współpracy zlekarzem, rozpoznawać problemy zdrowotne i pielęgnacyjne chorych.e/ Studenci powinni znać prawa pacjenta i zasady etyki zawodowej.f/ Studenci powinni znać zasady organizacji pracy w szpitalu, prowadzeniadokumentacji.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Cegła B., Faleńczyk K., Kuczma-Napierała J.: Wybrane zagadnienia zpielęgniarstwa internistycznego. Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2003.2. Ciechaniewicz W. (red.): Pielęgniarstwo ćwiczenia. Wydawnictwo LekarskiePZWL, Warszawa 2006.3. Hasik J., Gawędki J. (red.):Żywienie człowieka zdrowego i chorego.Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.4. Pączek L., Mucha K, Foroncewicz B.: Choroby wewnętrzne - podręcznik dla118

studentów pielęgniarstwa i położnictwa Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa 2005, wyd. 1.5. Tatoń J., Czech A.: Cukrzyca. Podręcznik edukacji terapeutycznej.Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.119

32. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PEDIATRII I PIELĘGNIARSTWAPEDIATRYCZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Klinika Gastroenterologii i Żywienia DzieciKierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Radzikowski01-184 Warszawa, ul. Działdowska 1Tel./fax 022 452 33 10, 022 452 33 10e-mail: gastro@kliniczny.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. A.RadzikowskiKlinika Pneumonologii i Alergologii Wieku DziecięcegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Marek Kulus01-184 Warszawa, ul. Działdowska 1Tel. 022 452 32 59, fax 022 452 32 04e-mail: kulus@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. M.KulusZakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. nadzw. dr hab. n. med. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel. 022 836 09 72e-mail: zpk@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Maria Nowak, mgrAlicja Mikulska, mgr Małgorzata Papiernik, prof. Anna DoboszyńskaKatedra i Klinika Pediatrii i EndokrynologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Barbara Rymkiewicz-Kluczyńska00-576 Warszawa, ul. Marszałkowska 24Tel. 022 629 06 05, 022 522 74 35120

e-mail: Kluczyńska@litewska.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. KatarzynaKądziela, dr n. med. Beata PyrcakKlinika Diabetologii, Patologii Noworodka i Wad WrodzonychKierownik: prof. dr hab. n. med. Hanna Szajewska01-184 Warszawa, ul. Działdowska 1/3Tel./fax 022 452 33 09e-mail: ekraszewska@kliniczny.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. HannaSzajewskaOddział Chorób Dziecięcych i Noworodkowych Centralnego SzpitalaKlinicznego MSWiAKierownik: dr Aleksandra Łagun02-507 Warszawa, ul. Wołoska 137Tel. 022 508 12 20, 508 12 22Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Aleksandra ŁagunLICZBA GODZIN: 60 godz. - wykłady, 160 godz.- zajęcia praktyczne, 120godz. – praktyki wakacyjne, 30 godz.- samokształcenie, 8 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzamin. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jestobecność na wszystkich zajęciach oraz przygotowaniem referatu i zaliczeniekolokwium.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student powinien poznać podstawy propedeutyki pediatrii, oceny stanu zdrowiadziecka, etiologię i obraz kliniczny chorób wieku rozwojowego oraz zapoznaćsię ze specyfika pracy na oddziale pediatrycznym121

Osiągnięcie przez studenta następujących umiejętności:- rozumienie sytuacji trudnej dla dziecka i rodziny wynikającej z choroby ihospitalizacji;- rozpoznawanie zagrożeń życia u dziecka w każdym okresie jego życia;- identyfikowania wad wrodzonych oraz chorób wieku dziecięcego;- przygotowania dziecka do badań diagnostycznych;- pielęgnowania dziecka po badaniach;- uczestniczenia w diagnozowaniu i leczeniu dziecka;- pielęgnowania dziecka w chorobach układu oddechowego, układu krążenia,układu pokarmowego, układu moczowego oraz krwi; stosowania różnychform wsparcia społecznego w opiece nad dzieckiem i jego rodziną.Przygotowanie studentów do pracy na oddziale pediatrycznym, zeszczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności i etyki zawodowej orazmiejsca i roli pielęgniarki w systemie opieki zdrowotnej nad dzieckiemw Polsce. Przedstawienie i sprawdzenie nabytych umiejętności praktycznychoraz wiedzy teoretycznej.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:- Szczepienia ochronne- Wstęp do fizjologii i patologii noworodka- Podstawy hematologii dziecięcej- Zakażenia układu moczowego u dzieci- Podstawy genetyki medycznej- Bóle brzucha- Stany naglące u dzieci- Rozpoznawanie i leczenie chorób dróg oddechowych u dzieci- Biegunki u dzieci- Rozwój fizyczny i jego zaburzenia.- Zaburzenia odżywienia u dzieci.- Zaparcia u dzieci122

- Postępowanie w bólu i gorączce- Cukrzyca u dzieci- Karmienie sztuczne- Karmienie naturalne- Choroby alergiczne u dzieci- Fizjoterapia i aerozoloterapia- Niedokrwistości, nowotwory, skazy krwotoczne- Zagrożenie życia dziecka maltretowanego- Badania przesiewowe.- Cukrzyca typu I.- Gorączka.- Siatki centylowe.- Zaburzenia gospodarki elektrolitowej. Zasady nawadniania.Tematy zajęć praktycznych:1. Ocena stanu zdrowia dziecka, rozwój fizyczny i psychomotoryczny.2. Etiologia, patogeneza, obraz kliniczny w chorobach wieku rozwojowego:układu oddechowego, pokarmowego, moczowego, nerwowego, krążenia,krwi i narządu ruchu.3. Choroby alergiczne.4. Stany naglące u dzieci.5. Patofizjologia noworodka i wcześniaka.6. Metody diagnostyki w pediatrii i przygotowanie dziecka do badańdiagnostycznych.7. Metody leczenia i pielęgnacji dziecka chorego.8. Żywienie dziecka zdrowego i chorego.9. Udział pielęgniarki w zapobieganiu chorobom, urazom i wypadkom.10. Hospitalizacja jako sytuacja trudna dla dziecka i jego rodziny.11. Rodzaje i formy wsparcia.12. Szczepienia ochronne.123

13. Pielęgnowanie dziecka z chorobą nowotworową i niepomyślnymrokowaniem.Tematy samokształcenia:Przygotowanie referatu artykułu wyznaczonego przez asystenta z tematykiobjętej programem nauczania.Praktyki zawodowe wakacyjne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach pediatrycznych powinienzdobyć następujące umiejętności:1. Pobieranie materiału do badań morfologicznych - krew, mocz, kał,wydzielina u dziecka.2. Pobieranie materiału do badań bakteriologicznych – krew, mocz, kał,wydzielina u dziecka.3. Stosowanie zabiegów przeciwzapalnych.4. Podawanie leków doustnie.5. Podawanie leków doodbytniczo.6. Podawanie leków drogą podskórną.7. Podawanie leków przez zgłębnik nosowo-żołądkowy i żołądkowo-jelitowy.8. Podawanie leków drogą domięśniową i dożylną.9. Zakraplanie kropli do oka, ucha i do nosa.10. Podawanie leków drogą wziewną.11. Założenie wkłucia dożylnego u dziecka.12. Charakterystyka kliniki, rodzaj świadczonych usług medycznych.13. Współpraca z zespołem terapeutycznym oraz rodzicami/opiekunami dzieckaw procesie diagnozowania i terapii.14. Ustalenie diagnozy pielęgniarskiej w oparciu o wszystkie dostępne metodyzbierania informacji o dziecku.15. Planowanie opieki pielęgniarskiej i podejmowanie działań wobec dzieckaprzebywającego w klinice.124

16. Przygotowanie dziecka do badań diagnostycznych i opieka nad nim przed ipo wykonanym badaniu.17. Prowadzenie wnikliwej obserwacji po badaniach inwazyjnych orazinterwencja w przypadku wystąpienia powikłań.18. Przygotowanie dziecka chorego i/lub rodziców, opiekunów dosamopielęgnacji.19. Edukacja zdrowotna dziecka i jego rodziny .20. Respektowania praw dziecka oraz przestrzeganie zasad etyki zawodowej.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien opanować: rozpoznawanie zagrożeń życia u dziecka wkażdym okresie jego życia; rozumienia sytuacji trudnej dla dziecka i rodzinywynikającej z choroby i hospitalizacji; identyfikowania wad wrodzonych orazchorób wieku dziecięcego; przygotowanie dziecka do badań diagnostycznych;pielęgnowanie dziecka po badaniach; uczestniczenia w diagnozowaniu ileczeniu dziecka; pielęgnowanie dziecka w chorobach układu oddechowego,układu krążenia, układu pokarmowego, układu moczowego oraz krwi;stosowaniu różnych form wsparcia społecznego w opiece nad dzieckiem i jegorodziną.W wyniku realizacji treści kształcenia student powinien:Współpracować z zespołem terapeutycznym kliniki pediatrycznej w procesiediagnozowania i leczenia dziecka.Przyjąć dziecko do kliniki pediatrycznej.Komunikować się z dzieckiem zdrowym i chorym oraz jegorodzicami/opiekunami.Ocenić rozwój dziecka dla potrzeb diagnozy pielęgniarskiej.Wykorzystywać testy przesiewowe do wczesnej diagnostyki zaburzeń rozwojudziecka.Wdrażać procedury pielęgniarskie w opiece nad dzieckiem w wybranychjednostkach chorobowych przy wykorzystaniu procesu pielęgnowania (zuwzględnieniem diagnozy indywidualnej i rodziny) oraz wybranego modelu125

pielęgnacjiPrzygotować i motywować dziecko oraz jego rodziców/opiekunów dosamoopieki i samopielęgnacji wykazać się zrozumieniem odrębnościpsychofizycznych dziecka.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Dworkin P. H.: Pediatria. Urban & Partner, Wrocław 2006.2. Krawczyński M.: Propedutyka pediatrii. PZWL, Warszawa 2003.3. Kubicka K., Kawalec W. (red): Pediatria (T 1,T 2). PZWL, Warszawa 2006.4. Luxner K. L.: Pielęgniarstwo pediatryczne. Urban & Partner, Wrocław 2006.5. Muscari M. E.: Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne. WydawnictwoCZELEJ, Lublin 2005.126

33. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE CHIRURGIII PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i WątrobyKierownik: prof. dr hab. n. med. Marek Krawczyk02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 25 46, fax 022 599 14 50e-mail: hepaclin@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr hab. n. med. RafałPaluszkiewiczKatedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i ŻywieniaKierownik: prof. dr hab. n. med. Ireneusz Krasnodębski02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 22 57, fax 022 599 20 57e-mail: chirgastro@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Monika WojtasikKlinika Chirurgii Ogólnej i TransplantacyjnejKierownik: dr hab. n. med. Andrzej Chmura02-006 Warszawa, ul. Nowogrodzka 59Tel. 022 502 11 26, fax 022 502 21 55e-mail: andrzej.chmura@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. ZbigniewWierzbickiKatedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i TransplantacyjnejKierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Szmidt02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 24 67, fax 022 599 14 68e-mail: szmidt@amwaw.edu.pl127

Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Maciej JędrasikZakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego i TransplantacyjnegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Piotr Małkowski02-007 Warszawa, ul. Oczki 6 (paw. 16)Tel. 022 502 19 20, fax 022 502 19 21e-mail: zpchit@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Wioletta ŻukKlinika KardiochirurgiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Suwalski02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 21 41, fax 022 599 21 42e-mail: kardiochir.am.waw@wp.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med.Kazimierz B. SuwalskiKlinika Chirurgii DziecięcejKierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Kamiński00-576 Warszawa, ul. Marszałkowska 24Tel. 022 522 73 37, fax 022 621 46 31e-mail: chirurgia@litewska.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. KrzysztofEbingerKatedra Anestezjologii i Intensywnej TerapiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Ewa Mayzner-Zawadzka02-005 Warszawa, ul. Lindleya 4Tel. 022 502 17 21, fax 022 502 21 03e-mail: anestezjologia@gmail.comOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Dariusz Kosson128

LICZBA GODZIN: 60 godz. - wykłady, 120 godz.- zajęcia praktyczne, 120godz. – praktyki śródroczne, 30 godz.- samokształcenie, 8 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzamin. Warunkiem zaliczenia zajęć praktycznych idopuszczenia do egzaminu jest obecność na wszystkich zajęciach i zdaniekolokwium w ostatnim dniu zajęć.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem nauczania jest przyswojenie podstawowej wiedzy na temat chorób iurazów wymagających leczenia chirurgicznego oraz podstawowych zasadpraktycznego postępowania z zakresu pielęgniarstwa w oddziale chirurgicznym.Wprowadzenie do chirurgii, w tym chirurgii serca i naczyń. Zaznajomienie zewspółczesnymi metodami chirurgicznego leczenia chorób układu krążenia.Celem nauczania chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego jest zapoznaniestudentów z podstawami postępowania z chorymi chirurgicznymi. Dotyczy tozbierania wywiadów, jak i badania chorego oraz podstaw aseptyki i antyseptyki.Studenci mają możliwość zapoznania się z zasadami przygotowania chorych dozabiegów operacyjnych doraźnych i planowych. Poznają zasady żywieniachorych po zabiegach operacyjnych, zakładania i opieki nadcewnikami/kaniulami żylnymi, cewnikami moczowymi, sondami, gastrostomią,enterostomią i przetoką kałową. Zapoznają się z zasadami opieki imonitorowania chorych, przyjętych w trybie dyżuru ostrego, zasadami drenażuklatki piersiowej, zasadami zaopatrywania ran. Poznają specyfikę pracypielęgniarki w poradni chirurgicznej, w bloku operacyjnym i oddzialeintensywnej opieki medycznej. W trakcie ćwiczeń studenci od stronypraktycznej poznają pracę pielęgniarki w oddziale chirurgicznym. Zapoznają sięze sposobami opieki nad chorym i pielęgnowania chorego w okresie przed- ipooperacyjnym. Biorą udział w zmienianiu opatrunków, uczestniczą wzakładaniu sond, cewników, wkłuć dożylnych. Poznają zasady żywieniadojelitowego i pozajelitowego, przygotowywania leków do podania choremu,129

przygotowywania płynów do przetoczeń drogą dożylną, wykonywania iniekcjidomięśniowych i dożylnych.W ramach wykładów omawiane są zagadnienia: urazów, ostrych choróbchirurgicznych narządów jamy brzusznej, zakażeń, chirurgii dróg żółciowych itrzustki oraz chirurgii jelita grubego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Chirurgia nowotworów.2. Chirurgia przełyku, żołądka i jelita cienkiego, dróg żółciowych i trzustki,jelita grubego i odbytu.3. Choroby tętnic i żył.4. Leczenie chorych z nadciśnieniem wrotnym. Transplantacja wątroby.5. Chirurgia gruczołów dokrewnych.6. Współczesny zakres chirurgicznego leczenia chorób serca u dorosłych,wrodzone wady serca, nowotwory serca.7. Ostre choroby narządów jamy brzusznej – zapalenie otrzewnej, niedrożnośćjelit, krwotok z przewodu pokarmowego.8. Urazy narządów jamy brzusznej – uszkodzenie narządów miąższowych,uszkodzenie przewodu pokarmowego, uszkodzenie pęcherza moczowego,urazy tkanek miękkich – stłuczenia, oparzenia odmrożenia, urazy klatkipiersiowej – odma opłucnowa, krwiak opłucnej, uszkodzenie narządówklatki piersiowej.9. Zakażenia bakteryjne i grzybicze.10. Aseptyka i antyseptyka w oddziale chirurgicznym. Zakażenia szpitalne.Zasady pracy w bloku operacyjnym.11. Zabiegi lekarskie wykonywane w oddziale chirurgicznym (szycie ran,wenesekcja, tracheotomia, tracheostomia, nakłucie i drenaż jamy opłucnej,nakłucie pęcherza moczowego, nacięcie i drenaż ropnia).130

12. Badania dodatkowe u chorych chirurgicznych. Wskazania i celowość badań(badania laboratoryjne, RTG, USG, CT, NMR, endoskopia, badaniaizotopowe).13. Wstrząs (rozpoznawanie wczesnej fazy, leczenie). Zasady oceny imonitorowania stanu ogólnego chorego.14. Zasady postępowania z chorym przyjętym w ramach ostrego dyżuruchirurgicznego.15. Zasady przygotowania chorego do operacji. Ocena stanu odżywieniachorego. Rola żywienia poza- i dojelitowego w chirurgii.16. Postępowanie z chorym w okresie okołooperacyjnym. Powikłaniapooperacyjne w chirurgii (rozpoznawanie, postępowanie).17. Chirurgia ambulatoryjna.18. Chirurgia “jednego dnia” (specyfika i odrębności w postępowaniu przed- ipooperacyjnym), chirurgia laparoskopowa.19. Endoskopia diagnostyczna i zabiegowa w chirurgii.20. Specyfika chirurgii dziecięcej – wady wrodzone, urazy wieku dziecięcego,ostre schorzenia chirurgiczne21. Znieczulenie do zabiegów chirurgicznychTematy zajęć praktycznych:1. Charakterystyka pracy pielęgniarki w oddziale chirurgicznym.2. Zastosowanie zasad aseptyki i antyseptyki w pracy pielęgniarki w oddzialechirurgicznym (zapobieganie zakażeniom wewnątrzszpitalnym, zasady isposoby sterylizacji, sposoby dezynfekcji, zasady profilaktycznej izolacji).3. Przyjęcie chorego do oddziału chirurgicznego.4. Przygotowanie chorego do badań diagnostycznych.5. Przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego w trybie nagłym iplanowym.6. Przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego w chirurgii jednego dnia.7. Opieka pielęgniarska nad chorym po zabiegu operacyjnym.131

8. Pielęgnowanie chorego ze schorzeniami chirurgicznymi układutrawiennego (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, ostre zapalenietrzustki, kamica pęcherzyka żółciowego, niedrożność jelit, zapaleniewyrostka robaczkowego).9. Pielęgnowanie chorego ze stomią jelitową.10. Pielęgnowanie chorego ze schorzeniami chirurgicznymi gruczołówwydzielania wewnętrznego (nadczynność tarczycy, rak tarczycy)11. Pielęgnowanie chorego ze schorzeniami naczyń obwodowych: żylakipodudzi, miażdżyca tętnic, niedokrwienie kończyn dolnych, zapaleniezakrzepowe żył powierzchniowych i głębokich.12. Pielęgnowanie chorego z drenażem opłucnej.13. Pielęgnowanie chorego w chorobie oparzeniowej.14. Przetaczanie krwi i preparatów krwiopochodnych w oddzialechirurgicznym.15. Pielęgnowanie chorego po urazach: wielonarządowych, urazach głowy,urazach narządów jamy brzusznej.16. Podział ran i ich leczenie ( zmiany opatrunków ), demonstracja szycia,materiałów do szycia i opatrunkowych, narzędzi chirurgicznych i sprzętuchirurgicznego stosowanego podczas wykonywania zabiegów.17. Udział w wykonywaniu zabiegów w sali opatrunkowej.18. Zasady współpracy lekarza i pielęgniarki w oddziale chirurgicznym.19. Wywiad chorobowy, badanie fizykalne chorego, prowadzeniedokumentacji ( historia choroby, zlecenia, karty gorączkowe,monitorowanie chorego, bilans płynów, opisy podstawowych czynnościdiagnostycznych i leczniczych).20. Gospodarka wodno-elektrolitowa, zaburzenia równowagi kwasowozasadowej,zaburzenia metaboliczne i hormonalne. Chorobywspółistniejące w schorzeniach chirurgicznych. Zasady przetaczaniapłynów, krwi i jej pochodnych. Żywienie chorych chirurgicznych.132

Praktyki zawodowe śródroczne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach chirurgicznych powinienzdobyć następujące umiejętności:1. Przyjęcia chorego do oddziału/kliniki chirurgicznej (udzielenie informacji iwyjaśnień choremu i jego bliskim; wprowadzenie danych do rejestru chorychi dokumentacji oddziału; przygotowanie do zaplanowanych badańdiagnostycznych).2. Przygotowania chorego do wypisu ze szpitala (pomoc w załatwianiu spraw;udzielenie niezbędnych informacji; przygotowanie do samoobserwacji isamoopieki).3. Nakłucia jamy opłucnej (przygotowanie pacjenta, narzędzi i materiałów;asystowanie przy zabiegu; przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki;obserwacja pacjenta; postępowanie ze zużytym materiałem i z pobranymmateriałem).4. Nakłucie jamy otrzewnej (przygotowanie pacjenta, narzędzi i materiałów;asystowanie przy zabiegu; przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki;obserwacja pacjenta; postępowanie ze zużytym materiałem i z pobranymmateriałem).5. Biopsji (przygotowanie pacjenta, narzędzi i materiałów; asystowanie przyzabiegu; przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki; obserwacja pacjenta;postępowanie ze zużytym materiałem i z pobranym materiałem).6. Podawania leków doodbytniczo (założenie czopka; wlewka doodbytnicza;technika wykonania czynności; obserwacja pacjenta; postępowanie zezużytym materiałem; dokumentowanie wykonywanych czynności).7. Dożylnego przetaczania płynów (przygotowanie płynów i pacjenta; technikawykonania czynności; obserwacja pacjenta; postępowanie ze zużytymmateriałem; dokumentowanie wykonywanych czynności).8. Założenia wkłucia dożylnego (przygotowanie pacjenta; dobór kaniuli; wybórmiejsca założenia kaniuli; przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki;technika wykonania czynności; postępowanie ze zużytym materiałem).133

9. Intensywnego nadzoru pooperacyjnego (przygotowanie łóżka, stolikapooperacyjnego, założenie karty obserwacyjnej; pomiar czynnościżyciowych; ocena stanu świadomości; kontrola nawadniania i prowadzeniebilansu płynów; ocena reakcji organizmu na zabieg operacyjny iznieczulenie; przestrzeganie diety).10. Obserwacji bólu pooperacyjnego (ocena natężenia bólu; charakterystykabólu; ocena skuteczności i dokładności podawania leków przeciwbólowych).11. Obserwacji rany pooperacyjnej (obserwacja prawidłowości gojenia się rany;kontrola systemu drenowania; ocena zmian patologicznych; właściwośćinterwencji, dokumentowanie).12. Chirurgicznego mycia rąk (znajomość zasad; technika wykonaniaczynności).13. Rehabilitacji po zabiegu operacyjnym (ćwiczenia ruchowe; ćwiczeniaoddechowe; przywrócenie funkcji operowanych części ciała).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien znać podstawy rozpoznawania i leczenia chorych woddziałach chirurgicznych, specyfikę pracy w oddziale chirurgicznym orazposiadać teoretyczne i praktyczne umiejętności opieki pielęgniarskiej nadchorym chirurgicznym.W wyniku procesu kształcenia student powinien umieć:• scharakteryzować najczęściej występujące urazy i schorzenia leczone woddziale chirurgicznym• omówić badania diagnostyczne wykonywane w oddziale chirurgicznym iaktywnie uczestniczyć w ich wykonywaniu• przygotować pacjenta do zabiegu operacyjnego w zależności od specyfikizabiegu, w trybie nagłym i planowym• zaplanować i realizować opiekę pielęgniarską nad pacjentami po różnychzabiegach operacyjnych i różnych rodzajach znieczulenia• zapobiegać najczęstszym powikłaniom pooperacyjnym• zapobiegać zakażeniom wewnątrzszpitalnym134

• określić rolę pielęgniarki w żywieniu chorych po zabiegach operacyjnych• nauczyć pacjenta samopielęgnacji• współpracować z zespołem terapeutycznymLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Condon W., Nyhus I.: Kompendium postępowania chirurgicznego.PZWL, Warszawa 1995.2. Krawczyk M.(red): Nowotwory przewodu pokarmowego. PZWL,Warszawa 2001.3. Pędich W.: Pielęgnowanie w chorobach wewnętrznych i chirurgicznych.PZWL, Warszawa 1994.4. Tuszewski M.: Chirurgia układu pokarmowego z elementamipielęgniarstwa. PZWL, Warszawa 1995.5. Beers M.: Chirurgia. Urban & Partner, Wrocław 1997.6. Beltrami E.M.: Postępowanie w przypadkach ekspozycji pracownikówsłużby zdrowia na HBV, HCV i HIV. Medycyna Praktyczna 2002, 11:147-163.7. Leżajska T.: Krwiolecznictwo. PZWL, Warszawa 1994.8. Łętowska M.: Podstawowe zasady leczenia krwią i jej preparatami,Instytut Hematologii i Transfuzjologii. Warszawa 1994.9. Mariańska B.: Stany naglące w hematologii, Medycyna po Dyplomie.2000, 12: 181-186.10. Krasnodębski W., Wójcik Z.: Teoretyczne i praktyczne podstawychirurgii jamy brzusznej oraz chirurgii urazowej tkanek miękkich.Akademia Medyczna w Warszawie, Skrypt dla studentów pielęgniarstwa.11. Górajek-Jóźwik J.: Wprowadzenie do diagnozy pielęgniarskiej. PZWL,Warszawa 2007.12. Ciechaniewicz W.: Pielęgniarstwo ćwiczenia nr 1 i 2. PZWL, Warszawa2001,2,6.13. Dziak A., Rowiński W.: Chirurgia dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa1999.135

34. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE REHABILITACJII PIELĘGNOWANIA NIEPEŁNOSPRAWNYCHJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapiip.o. Kierownika: dr n. med. Dariusz Białoszewski00-424 Warszawa, ul. Solec 57Tel./fax 022 622 80 05e-mail: zakladrehabilitacji@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Witold RongiesCentralny Szpital Kliniczny MSWiA02-507 Warszawa, ul. Wołoska 137Tel. 022 508 10 24Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Adam J. SybilskiLICZBA GODZIN: 30 godz. - wykłady, 80 godz. - zajęcia praktyczne, 80godz. – praktyki wakacyjne, 30 godz. – samokształcenie, 7 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenie (na podstawie udziału we wszystkichzajęciach)ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student pozna cele, zasady i metody rehabilitacji oraz pielęgnowania osóbniepełnosprawnych, a także działania w zakresie integracji społecznej osóbniepełnosprawnych.‣ Prezentacja struktury organizacyjnej i porządkowej szpitala oraz zakresuświadczeń zdrowotnych.‣ Zapoznanie z zadaniami zespołów interdyscyplinarnych.‣ Rozpoznawanie i określanie problemów zdrowotnych, pielęgnacyjnych136

i społecznych pacjentów.‣ Przygotowanie do samodzielnego wykonywania zadań zawodowych –pielęgniarki w ramach funkcji : pielęgnacyjnej, opiekuńczej, rehabilitacyjnej,profilaktycznej i wychowania zdrowotnego.‣ Omówienie i dokumentowanie realizowanych działań pielęgniarskich.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:.1. Rehabilitacja w położnictwie.2. Rehabilitacja w chorobach wewnętrznych.3. Aktywność osób z urazowym uszkodzeniem lub chorobami rdzenia.4. Rehabilitacja w zespołach bólowych kręgosłupa L – S.5. Rehabilitacja po uszkodzeniach w obrębie stawu kolanowego.6. Endolamp, osteoporoza.7. Zaopatrzenie ortopedyczne.8. Rehabilitacja – zmiany zwyrodnieniowe.9. Wady postawy.10. Trening fizyczny.11. Rehabilitacja u dzieci upośledzonych umysłowo.12. Transplantologia.13. Rehabilitacja w miażdżycy zarostowej tętnic kkd.14. Podstawy metodyczne rehabilitacji15. Niepełnosprawność – wybrane problemy i definicje.16. Definiowanie pielęgnowania (formy opieki, pomaganie, rola dotyku).17. Wsparcie w procesie pielęgnowania osób niepełnosprawnych.18. Proces pielęgnowania (etapy, fazy procesu).19. Kategoryzacja chorych wg wyznaczników opieki.20. Pielęgnacja pacjenta z odleżyną.21. Zdrowie, styl życia – definiowanie.22. Pola zdrowotne Lalonda. Piramida zdrowego żywienia.23. Aktywność fizyczna – następstwa unieruchomienia chorego w łóżku.137

Tematy zajęć praktycznych:• rehabilitacja w cukrzycy• rehabilitacja w położnictwie• rehabilitacja w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowego i szyjnego• rehabilitacja po uszkodzeniach ACL• osteoporoza• zaopatrzenie ortopedyczne• rehabilitacja – zmiany zwyrodnieniowe• wady postawy• trening fizyczny• rehabilitacja dzieci z upośledzeniem umysłowym• rehabilitacja w transplantologii – transplantacja wątroby• rehabilitacja w miażdżycy zarostowej tętnic kończyn dolnych• rehabilitacja w chorobach wewnętrznychPraktyki zawodowe wakacyjne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach rehabilitacji powinienzdobyć następujące umiejętności:1. Komunikowania się z człowiekiem chorym/niepełnosprawnym: z założonąrurką tracheotomijną, z zaburzeniami mowy, intelektualnie, fizycznie i nawózku inwalidzkim.2. Komunikowania się z rodziną/bliskimi chorego dorosłego: rozmowa,przekazywanie informacji, doradztwo, wsparcie, wsparcie w agonii osobybliskiej i w żałobie).3. Współpracy z członkami zespołu interdyscyplinarnego: w klinice/oddzialeszpitalnym; w środowisku zamieszkania, nauczania, wychowania; wzakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, opiekuńczo-leczniczym, domupomocy społecznej; w hospicjum).138

4. Oceny ryzyka wystąpienia odleżyn według Skali Douglas: prawidłowośćzastosowania narzędzia, prawidłowość interpretacji wyników, właściwośćinterwencji.5. Kąpieli z zastosowaniem sprzętu specjalistycznego (człowiek dorosły,dziecko): podnośnika elektrycznego lub hydraulicznego, poręczy iuchwytów, zintegrowanego zestawu do higieny osobistej, krzesłakąpielowego.6. Zapewnienia choremu możliwości poruszania się (pomoc w poruszaniu się wobrębie łóżka, pomoc w opuszczaniu łóżka, zastosowanie podnośnika,wykorzystanie wózka).7. Zastosowania sprzętu pomocniczego o jego wykorzystanie (balkonik, laska,kule, wózek inwalidzki, przygotowanie chorego do korzystania ze sprzętupomocniczego).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:W wyniku procesu kształcenia student :• scharakteryzuje podstawowe pojęcia określające rehabilitację,• określi cele i zadania kompleksowej rehabilitacji,• wykorzysta wybrane metody oddziaływania rehabilitacyjnego w procesieopieki pielęgniarskiej,• omówi rodzaje, przyczyny i skutki niepełnosprawności,• scharakteryzuje postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych,• przedstawi najczęstsze problemy osoby niepełnosprawnej i jej rodziny,• będzie uczestniczyć w procesie rehabilitacji osób niepełnosprawnych,• będzie współpracować z instytucjami i grupami wsparcia,• przygotuje rodzinę i bliskich do sprawowania opieki nieprofesjonalnej nadosobą niepełnosprawną,• określi rolę pielęgniarki w zapobieganiu skutkom niepełnosprawności.139

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna. Urban&Partner, Warszawa 2003.2. Kozłowski S., Nazar K.: Wprowadzenie do fizjologii klinicznej”. PZWL,Warszawa 2001.3. Brombosz J., Dylewicz (red.): Rehabilitacja kardiologiczna. Elipsa-Jaim2006. wyd. 24. Szulc R.(red.): Usprawnianie lecznicze krytycznie chorych. Urban&Partner,Warszawa 2001.5. Woźniewski M., Kołodziej J.(red.): Rehabilitacja w chirurgii. PZWL,Warszawa 2006.6. Laidler P.(red.): Rehabilitacja po udarze mózgu. PZWL, Warszawa 1996.7. Farnik-Brodzińska M., Trzaska M., Pierzchała W.(red.): Rehabilitacja wchorobach układu oddechowego. SAM, Katowice 2002.8. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: Podstawy pielęgniarstwa.Wydawnictwo Czelej, Lublin 2004.9. Rutkowska E.(red.): Rehabilitacja i pielęgnowanie niepełnosprawnych.Podręcznik dla pielęgniarskich studiów licencjackich. Wydawnictwo Czelej,Lublin 2002.10. Kawczyńska-Butrym Z.: Wsparcie społeczne w zdrowiu i chorobie.Warszawa 1994140

35. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKIZDROWOTNEJJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel./fax 022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Halina CieślakZakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i AlergologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel./fax 022 599 20 39, fax 022 599 20 42Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Adam J. SybilskiLICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 120 godz. - zajęcia praktyczne, 100godz.- praktyki wakacyjne, 30 godz. - samokształcenie, 8 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzaminROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:− zapoznanie studentów z teoretycznymi podstawami przedmiotu− przygotowanie studentów do diagnozowania sytuacji podopiecznych wśrodowisku zamieszkania, nauczania, pracy i społeczności lokalnej− współpraca studentów z personelem POZ w zakresie przygotowania irealizacji programów edukacyjnych w odniesieniu do podopiecznego,rodziny, ucznia, pracownika zakładu, społeczności lokalnej141

− przygotowanie do opracowania programów profilaktycznychukierunkowanych na osobę, rodzinę, ucznia, pracownika bądź zespołupracowników i społeczności lokalnej,− współpraca z personelem POZ w zakresie realizacji programówprofilaktycznych− kształtowanie podstawowych umiejętności praktycznych niezbędnych nastanowisku pielęgniarki w POZTREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Rys historyczny pielęgniarstwa społecznego na świecie i w Polsce.2. Organizacja POZ w nowym modelu ochrony zdrowia w Polsce (cele,zadania i zakres współpracy z rodziną).3. Charakterystyka demograficzna i zdrowotna i społeczna ludności Polskijako odbiorcy świadczeń POZ.4. Miejsce i rola pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej w POZ, wymagania,kwalifikacje, kompetencje i zakres zadań.5. Kontraktowanie świadczeń pielęgniarskich w POZ i formy finansowaniapielęgniarstwa środowiskowego/rodzinnego w strukturze POZ.6. Zadania pielęgniarki medycyny szkolnej w środowisku nauczania iwychowania. Programy polityki zdrowotnej realizowane w medycynieszkolnej.7. Rola i zadania pielęgniarki w medycynie pracy. Działalność promocyjnoedukacyjnaw zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia pracujących.8. Standardy postępowania obowiązujące w POZ.9. Pomoc społeczna. Systemy wsparcia rodziny.10. Udział w realizacji programów profilaktycznych w zakresie choróbukładu krążenia i chorób nowotworowych.11. Zakres kompetencji pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej.12. Obowiązki pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej, sprawującej opiekę nadludnością w środowisku zamieszkania.142

13. Źródła informacji o podopiecznym.14. Komunikacja interpersonalna.15. Teorie pielęgnowania stosowane w pielęgnowaniu podopiecznego wśrodowisku życia.16. Diagnoza pielęgniarska na poziomie indywidualnym, rodzinnym iśrodowiskowym.17. Zastosowanie procesu pielęgnowania.18. Poznanie najnowszej dokumentacji pielęgniarki środowiskoworodzinnej.19. Znaki graficzne informujące o strukturalnych cechach rodziny, więzach wrodzinie, i znaki informujące o chorobach i patologii społecznej.Tematy samokształcenia:1. Rozpoznanie sytuacji zdrowotnej i społecznej podopiecznego pielęgniarkiśrodowiskowej/rodzinnej i realizacja procesu pielęgnowania wśrodowisku domowym.2. Opis odbytej wizyty patronażowej z uwzględnieniem pielęgnowania iżywienia noworodka w pierwszym miesiącu życia.3. Opracowanie konspektu zajęć w zakresie promocji zdrowego stylu życiadla wybranej grupy młodzieży szkolnej i przeprowadzenie działańedukacyjnych w tym zakresie.4. Opracowanie działań pielęgniarki w zakresie profilaktyki schorzeńnowotworowych, zgodnych z Europejskim Kodeksem Walki Z Rakiem wroku 2007/2008.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien znać:• organizację POZ i funkcjonowanie w nim pielęgniarstwaśrodowiskowego/rodzinnego,• zadania pielęgniarki w realizacji opieki nad wybraną kategoriąpacjentów /pacjent samotny, rodzina, uczeń, pracownik, społecznośćlokalna/,143

• czynniki warunkujące zdrowie jednostki, rodziny, ucznia, pracownikaw środowisku pracy i społeczności lokalnej,• formy finansowania pielęgniarstwa środowiskowego/rodzinnego,• systemy wsparcia rodziny,• programy polityki zdrowotnej realizowane w systemie POZ.Student powinien umieć:• analizować treści programowe,• zbierać dane o podopiecznym w zależności od środowiska w którymżyje podopieczny,• diagnozować problemy zdrowotne podopiecznego (dorosłego idziecka), rodziny i społeczności lokalnej,• prowadzić i dokumentować proces pielęgnowania w środowisku,• wskazać formy pomocy społecznej dla podopiecznego.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Latkowski B., Kulas W.: Medycyna rodzinna, PZWL, Warszawa 2006.2. Wojnarowska B.: Metodyka pracy środowiskowej pielęgniarki/higienistkiszkolnej, IMiD, Warszawa 1992.3. Bożkowa K., Sito A.: Opieka zdrowotna nad rodziną, PZWL, Warszawa2003.4. Marek K.: Choroby zawodowe, PZWL, Warszawa 2001.5. Kawczyńska-Butrym Z.: Pielęgniarstwo Rodzinne-Teoria i praktyka, CEM,Warszawa 1997.144

36. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKIZDROWOTNEJJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel./fax 022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Halina Cieślak, mgrMariola StosioLICZBA GODZIN: 120 godz.-zajęcia praktyczneFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie na podstawie obecności studenta wokresie zajęć praktycznych, w przychodni lekarskiej oraz:− wypełniona karta środowiska epidemiologicznego podopiecznego− indywidualna karta zajęć praktycznych z podpisami osób potwierdzającymirealizację zadań praktycznych na poszczególnym stanowisku pracy− dzienniczek zajęć praktycznych z wpisem potwierdzającym odbycie zajęćpraktycznych i pieczątką zakładu POZ – przychodni lekarskiej lub osobyrealizującej zajęcia praktyczne− karta wykazu zadań zawodowych zrealizowanych w medycynie szkolnejCELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem zajęć praktycznych jest poznanie i kształtowanie wybranych umiejętnościw zakresie diagnozowania w zdrowiu, chorobie, niepełnosprawności i trudnejsytuacji społecznej podopiecznego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy zajęć praktycznych:1. Struktura organizacyjna POZ, rodzaj i zakres świadczeń udzielanychpodopiecznemu.145

2. Sytuacja demograficzna, zdrowotna i społeczna świadczeniobiorców orazprzychodni lekarskiej.3. Rodzaj i zakres wykonywanych badań, zabiegów specjalistycznych orazszczepień ochronnych.4. Praca pielęgniarki na różnych stanowiskach.5. Dokumentacja świadczeniobiorcy i dokumentowanie pracy pielęgniarki.6. Metody i źródła pozyskiwania informacji o podopiecznym.7. Zasady finansowania pielęgniarstwa środowiskowego.8. Systemy wsparcia rodziny.9. Rodzaje programów polityki zdrowotnej, realizowanych w danej przychodnii społeczności lokalnej.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien zdobyć umiejętności w zakresie:− komunikowania się z człowiekiem zdrowym, chorym, niepełnosprawnym,dorosłym i dzieckiem,− gromadzenia informacji o podopiecznym na podstawie dostępnejdokumentacji oraz zebranych danych podczas odwiedzinśrodowiskowych,− diagnozowania w kontekście zdrowia podopiecznego, rodziny i grupyuczniów,− określenia czynników ryzyka chorób i problemów zdrowotnych upodopiecznego i jego środowiska,− realizowania procesu pielęgnowania,− wykonywania podstawowych testów diagnostycznych,− wykonania badania elektrokardiograficznego,− podawania leków różnymi drogami,− pobrania materiału do badań morfologicznych (krew, mocz) w strukturachprzychodni i w środowisku podopiecznego,− oceny określenia stopnia samodzielności chorego,− prowadzenia dokumentacji obowiązującej w strukturach POZ,146

− przeprowadzenia wizyty patronażowej u noworodka i niemowlęcia,− podjęcia działań w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnejwobec podopiecznych dorosłych i dzieci.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Kawczyńska-Butrym Z.: Diagnoza pielęgniarska. PZWL, Warszawa 1999.2. Kawczyńska-Butrym Z.: Podstawy pielęgniarstwa rodzinnego. PZWL,Warszawa 1997.3. Kawczyńska-Butrym Z.: Pielęgniarstwo rodzinne. Teoria i praktyka. CEM,Warszawa 1998.4. Piątek A.(red.): Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnikmetodyczny. Wyd. NIPiP, Warszawa 1999.5. Lenartowicz H.: Zagadnienia organizacji pracy pielęgniarskiej. W:Wprowadzenie do pielęgniarstwa. K. Zachradniczek (red.). PZWL,Warszawa 1995.147

37. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKIZDROWOTNEJ – PRAKTYKI WAKACYJNELICZBA GODZIN: 100 godz.- praktyki wakacyjneFORMA ZALICZENIA: Obecność studenta w okresie praktyki zawodowej.Podstawowymi dokumentami odzwierciedlającymi udział studenta na praktycezawodowej są: wpisy zaliczeniowe z poszczególnych umiejętności zawodowychcharakterystycznych dla podstawowej opieki zdrowotnej i pielęgniarstwaśrodowiskowego/rodzinnego zawarte w Dzienniczku Praktyk Studenta (praktykizawodowej). Po odbyciu praktyki zawodowej i zaliczeniu wytypowanychumiejętności student otrzymuje potwierdzenie w formie podpisu opiekunapraktyk i pieczątki zakładu (Przychodni Lekarskiej).ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem praktyk zawodowych jest kształtowanie i utrwalanie umiejętnościzdobytych wcześniej podczas zajęć praktycznych w POZ.W czasie trwania praktyki student powinien poznać:• organizację zakładu POZ, poradnie działające w strukturze jednostki,rodzaje i zakres świadczeń udzielanych przez pielęgniarkę, w tympielęgniarkę środowiskową/rodzinną,• rodzaj i zakres świadczeń udzielanych w ramach POZ, zasady dostępnoścido lekarza pierwszego kontaktu, lekarzy specjalistów, badaniadiagnostyczne wykonywane w POZ,• sytuację zdrowotną i społeczną podopiecznego i jego bliskich w środowiskuzamieszkania,• zadania zawodowe realizowane przez członków zespołuwielodyscyplinarnego pracującego w POZ,• dokumentację indywidualną i zbiorczą odbiorcy świadczeń POZ,• rodzaje programów polityki zdrowotnej realizowanej w POZ.148

TREŚCI PROGRAMOWE:Szczegółowy wykaz zadań dla studenta:1. Poznaj organizację zakładu POZ, poradnie działające w strukturzejednostki, rodzaje i zakres świadczeń udzielanych przez pielęgniarkę, wtym pielęgniarkę środowiskową/rodzinną.2. Poznaj rodzaj i zakres świadczeń udzielanych w ramach POZ, zasadydostępności do lekarza pierwszego kontaktu, lekarzy specjalistów,badania diagnostyczne wykonywane w POZ.3. Weź aktywny udział na każdym stanowisku pracy pielęgniarki.4. Rozpoznaj sytuację zdrowotną i społeczną podopiecznego i jego bliskichw środowisku zamieszkania.5. Postaw diagnozę pielęgniarską na poziomie indywidualnym, rodzinnym iśrodowiskowym.6. Wykonaj świadczenia pielęgniarskie na poszczególnych stanowiskachpracy.7. W poradni dla dzieci, w szkole postaraj się ocenić zagrożenia zdrowotne,rozpoznać nieprawidłowości rozwoju dziecka w oparciu o siatkicentylowe i inne badania przesiewowe, rozpoznaj wady nabyte (wzroku ipostawy).8. Udziel pierwszej pomocy przedlekarskiej w nagłych wypadkach u dzieci.9. Weź aktywny udział w działaniach profilaktycznych w środowiskunauczania i wychowania.10. Poznaj rodzaje programów polityki zdrowotnej realizowanej w danejjednostce.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien zdobyć umiejętności:• wykonywania świadczeń pielęgniarskich na poszczególnych stanowiskachpracy pielęgniarki w POZ,149

• poprawnego informowania podopiecznego w zakresie dostępności dolekarza pierwszego kontaktu, lekarzy specjalistów, badań diagnostycznychwykonywanych w POZ,• rozpoznania i oceny sytuacji zdrowotnej i społecznej podopiecznego i jegobliskich w środowisku zamieszkania,• przeprowadzania wizyty patronażowej u niemowlęcia i dokonania ocenypielęgnowania, oceny rozwoju psychomotorycznego oraz udzieleniaopiekunom wskazówek w zakresie pielęgnacji i żywienia dziecka,• opracowania i realizacji procesu pielęgnowania w środowiskupodopiecznego,• prowadzenia dokumentacji indywidualnej i zbiorczej POZ,• współpracy z zespołem terapeutycznym, pielęgniarką medycyny szkolnej ipomocą społeczną,• opracowania i realizacji programów edukacyjnych i profilaktycznych dlaosoby zagrożonej chorobą, chorej i niepełnosprawnej.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Kawczyńska-Butrym Z.: Diagnoza pielęgniarska. PZWL, Warszawa 1999.2. Kawczyńska-Butrym Z.: Podstawy pielęgniarstwa rodzinnego. PZWL,Warszawa 1997.3. Kawczyńska-Butrym Z.: Pielęgniarstwo rodzinne. Teoria i praktyka. CEM,Warszawa 1998.4. Piątek A.(red.): Standardy opieki pielęgniarskiej w praktyce. Przewodnikmetodyczny. Wyd. NIPiP, Warszawa 1999.5. Lenartowicz H.: Zagadnienia organizacji pracy pielęgniarskiej. W:Wprowadzenie do pielęgniarstwa. K. Zachradniczek (red.). PZWL,Warszawa 1995.150

38. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE BADAŃ W PIELĘGNIARSTWIEJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Zdrowia PublicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Ślusarczyk02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a (blok F)Tel./fax. 022 599 21 80, 022 599 21 81Osoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. JanuszŚlusarczykZakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. nadzw. dr hab. n. med. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel. 022 836 09 72e-mail: zpk@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. AnnaDoboszyńskaLICZBA GODZIN: 60 godz. – wykłady, 30 godz.-samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:W wyniku procesu kształcenia student:− określi przedmiot i cel badań służących rozwojowi teorii pielęgniarskiej,− dobierze właściwe metody i techniki przeprowadzenia badań,− przeprowadzi badania zgodnie z procedurą postępowania badawczego,− dokona analizy badań i opracuje wyniki badań własnych,− będzie umiał wdrażać wyniki badań do praktyki pielęgniarskiej,− będzie przestrzegać praw autorskich.151

TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Przedmiot, cel i obszar badań w pielęgniarstwie.2. Etapy postępowania badawczego.3. Metody i techniki badań.4. Zasady interpretowania danych empirycznych.5. Zasady wnioskowania.6. Konstrukcja opracowań i projektów.7. Etyka w badaniach.8. Elementy prawa autorskiego.9. Ochrona własności intelektualnej.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim powinien umieć:− określić obszar badań w pielęgniarstwie,− przygotować i wykonać projekt badawczy zgodnie z procedurą badawczą,− określić cel badań i problemy badawcze,− dobrać metodę, technikę i narzędzie badawcze,− ocenić wyniki badań,− korzystać z literatury fachowej,− postępować zgodnie z zasadami etyki w badaniach.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Kołakowski L.: Filozofia pozytywistyczna. PWN, Warszawa 2003.2. Popper R. K.: Logika odkrycia naukowego. PWN, Warszawa 2002.3. Day R., Gostel B.: How to write and publish a scientific paper. GreenwoodPress, 6th edition 2006.4. Watala C.: Biostatystyka - wykorzystanie metod statystycznych w pracybadawczej w naukach biomedycznych. Alfa-Medica Press, Bielsko-Biała2002.5. Jaeschke R., Cook D., Guyatt G.: Evidence based medicine (EBM, /Med.152

Prakt/. wyd. specj. 1/1999.6. Pająk A., Melchior M., Kawalec E.; Topór -Mądry R., Berman P.: Metody ikoncepcje epidemiologiczne w zarządzaniu ochrona zdrowia. Wyd.VESALIUS, Kraków 2002.7. Wydatki gospodarstw domowych na zdrowie w 2006 roku. GUS, Warszawa2007.8. Nizankowski R. (red.): Analiza efektywności. Wyd. VESALIUS, Kraków2002.9. Jędrychowski W.: Epidemiologia. Wprowadzenie i metodologia badań.PZWL, Warszawa 1999.10. Jędrychowski W.: Zasady planowania i prowadzenia badań naukowych wmedycynie. Wyd. UJ, Kraków 2004.11. Podstawowe dane z ochrony zdrowia za 2006 rok. GUS, Warszawa 2007153

39. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Studium Wychowania Fizycznego i SportuKierownik: mgr Jerzy Chrzanowski02-109 Warszawa, ul. Księcia Trojdena 2Tel. 022 572 05 28, fax 022 572 05 41e-mail: studiumwfis@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Tadeusz GlinkowskiLICZBA GODZIN: 30 godz. – ćwiczenia, 2 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenieROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Student będzie rozwijał sprawność i wydolność fizyczną stosownie do własnychmożliwości fizycznych i zdrowotnych.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy ćwiczeń:Zadaniem przedmiotu jest tworzenie warunków do doskonalenia sprawności:• fizycznej i umiejętności ruchowych studenta w nawiązaniu do jegomożliwości• fizycznych i zdrowotnych oraz wyposażenie w wiedzę z zakresu kultury• fizycznej i wybranych zagadnień z fizjologii wysiłku sportowego irehabilitacji ruchowej.Studenci mogą wybrać interesująca ich formę zajęć, aktualny plan, wykazobiektów oraz system zapisów jest dostępny na stronie:www.studiumwfis-am.waw.plWYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Podstawowym kryterium oceny studenta jest frekwencja na zajęciach, zaliczeniesprawdzianu.154

Studenci zwolnieni przez lekarza z prowadzonych zajęć ze względu na stanzdrowia są obowiązani zgodnie z kwalifikacją lekarską uczestniczyć wzajęciach rehabilitacji ruchowej określonego rodzaju schorzenia .Student obowiązany jest do przestrzegania regulaminu obiektu w którymodbywają się ćwiczenia z wychowania fizycznego. Na salach sportowychstudenci obowiązani są posiadać strój sportowy.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:Dostosowana do realizowanych ćwiczeń i wymagań nauczyciela prowadzącegozajęcia.155

40. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE JĘZYKA OBCEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Studium Języków ObcychKierownik: mgr Joanna Ciecierska02-109 Warszawa, ul. Księcia Trojdena 2aTel. 022 572 08 63, fax 022 572 08 64e-mail: sjosekretariat@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Joanna CiecierskaLICZBA GODZIN: 60 godz. – ćwiczenia, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin (polega na przedstawieniu przygotowanejprezentacji, odpowiedzi na związane z nią pytania zadane przez egzaminatoraoraz odpowiedzi na pytanie wylosowane z zestawu tematów obejmujących dwalata lektoratu).Podstawą zaliczenia semestralnego jest systematyczny i aktywny udział wzajęciach, pozytywne oceny z pisemnych sprawdzianów cząstkowych isprawdzianu końcowego oraz prezentacji samodzielnej pracy (np. omówienieartykułu z czasopisma specjalistycznego lub popularno-naukowego, miniwykład,plakat).ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem lektoratu jest nauka języka specjalistycznego czyli kształceniesprawności językowych pozwalających na:• czytanie ze rozumieniem różnego rodzaju tekstów o tematyce zawodowej• rozumienie ze słuchu nagrań i wykładów o tematyce zawodowej• własne wypowiedzi o tematyce zawodowej (krótki wykład, prezentacja,przedstawienie plakatu z dziedziny promocji zdrowia)• komunikację w środowisku zawodowym (z lekarzami, pielęgniarkami,pacjentami)156

• prowadzenie dokumentacji i redagowanie krótkich tekstów.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy ćwiczeń:1. Opis dolegliwości przez pacjenta.2. Uzyskiwanie informacji na temat stanu pacjenta• Rozmowa z pacjentem• Zbieranie wywiadu3. Obserwacja pacjenta.4. Objawy czynności życiowych.5. Badanie fizykalne.6. Podstawowe badania pomocnicze.7. Grupy leków, działanie i drogi podawania.8. Przekazywanie pacjentowi informacji nt. choroby i leczenia.9. Prezentacja przypadku (ustna i pisemna). Odczytywanie i prowadzenieprostej dokumentacji.10. Przygotowanie i przedstawienie plakatu oraz prezentacja mini wykładuz dziedziny promocji zdrowia.Szczegółowy rozkład materiału (syllabus) w poszczególnych grupachćwiczeniowych podawany jest do wiadomości studentów na początku semestru.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Po ukończeniu lektoratu student powinien znać język obcy na poziomiebiegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego RadyEuropy oraz umieć posługiwać się językiem specjalistycznym z zakresupielęgniarstwa, zgodnie z punktem 6.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:PodręcznikiZajęcia prowadzone są w systemie autorskim, z wykorzystaniem podręcznikóworaz materiałów własnych opracowanych przez lektorów na podstawie157

artykułów z czasopism specjalistycznych i bieżącej prasy oraz źródełinternetowych.Język angielski:1. Austin D., Crossfield T., English for Nurses. Podręcznik dla studentów ipielęgniarek, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.2. Donesch-Jeżo E.: English for Nurses, Wydawnictwo Przegląd Lekarski,Kraków 2002.3. Grice T., Nursing, Oxford University Press 2007 (wybór podręcznikauzależniony od wyjściowego poziomu znajomości języka w danej grupie).Język francuski:1. Jakimczyk B.: Materiały do nauki języka francuskiego – cz. I i II, A MGdańsk 1999.2. Mourlhon-Dallies F., Tolas J.: Santé-médecine.com, CLE International, Paris2004.3. Cahil M.: Vade-mecum de l’infirmière praticienne, Maloine, 1999.4. Bouchaillou B.: Diplôme d’Etat d’Infirmier, Masson, 2002.Język niemiecki:1. Firnhaber-Sensen U., Schmidt G.: Deutsch im Krankenhaus, Langenscheidt,Berlin und München 1998.2. Ganczer M., Rogowska B.: Medycyna. Język niemiecki. Ćwiczenia isłownictwo specjalistyczne, Hueber Polska 2007.Język rosyjski:1. Nelson – Anderson D. A., Komers I. B.: Medicynskij sprawocznik, SontersPublishing Inc. 1995. Tłum. na język rosyjski. Wydawnictwo Sowa, Moskwa2001.2. Medicina dla was. Uchod za bolnym. Wydawnictwo Feniks, Rossow nadDonem 20023. Klipina T., Dżambiekowa A.: Sprawocznik medicynskoj siestry.Wydawnictwo Egzamin, Moskwa 2005.158

41. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE DIAGNOSTYKILABORATORYJNEJJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Diagnostyki LaboratoryjnejKierownik: prof. dr hab. n. med. Dagna Bobilewicz02-097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel. 022 599 24 05, fax 022 599 21 04e-mail: dagna.bobilewicz@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. DagnaBobilewiczLICZBA GODZIN: 15 godz. - wykłady, 10 godz. - ćwiczenia, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczane (na podstawie obecności i aktywności nazajęciach).ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok II, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem szkolenia z zakresu diagnostyki laboratoryjnej jest zaznajomieniestudentów z zasadami współpracy pielęgniarek z laboratorium analitycznym,właściwym pobieraniem materiału do badań oraz ich wstępną oceną.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Pojęcie diagnostyki laboratoryjnej, rola badań laboratoryjnych w diagnostycenarządowej.2. Badania laboratoryjne w ochronie zdrowia i profilaktyce choróbcywilizacyjnych.3. Podstawy transfuzjologii laboratoryjnej4. Wartość diagnostyczna wyniku badania laboratoryjnego – rola pielęgniarki5. Badania laboratoryjne w stanach nagłych6. Specyfika badań laboratoryjnych w pediatrii159

7. Laboratoryjne badania specjalistyczneTematy ćwiczeń:1. Materiał do badań, grupy badań. Pojęcie zakresu wartości prawidłowych orazwartości krytycznych. Zapoznanie się z pracą laboratorium: obiegiem próbek,systemem wydawania wyników, zasadą działania systemu informatycznego.2. Zasady prawidłowego pobierania materiału do badań. Pozalaboratoryjneprzyczyny błędów. Systemy pobierania krwi żylnej i kapilarnej(podciśnieniowe, strzykawko-probówki, kapilary). Pobieranie innego niż krewmateriału biologicznego (mocz, kał, plwocina, ślina).3. Rola analizy parametrów krytycznych z uwzględnieniem badańgazometrycznych, podstawowych elektrolitów, glukozy.4. Podstawy badań z zakresu hematologii i układu krzepnięcia.5. Oznaczenia zdecentralizowane oparte o tzw. szybkie testy (paski do badaniamoczu, próba ciążowa, krew utajona w kale, pomiary glukozy na glukometrach,testy do wykrywania narkotyków w moczu).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Ćwiczenia mają charakter praktyczny i polegają na samodzielnymwykonywaniu zadań szkoleniowych jak np. nakłuwanie opuszki palca, płatkaucha, wykonywanie prostych testów, a także wstępnej interpretacji wynikówkrytycznych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Wąsik M. (red.): Diagnostyka laboratoryjna. Skrypt AM. Warszawa 2002.Zaleca się korzystanie z wybranych rozdziałów (zgodnie z tematyką zajęć)skryptu pod red. prof. Marii Wąsik wydanego przez Akademię Medyczną wWarszawie, a także z materiałów dostarczonych przez wykładowców.UWAGANa zajęciach obowiązują fartuchy i ochraniacze na obuwie.160

42. WYKAZ PRZEDMIOTÓW NAUCZANIA NA III ROKUPrzedmiotKształcenie w zakresie psychiatrii ipielęgniarstwa psychiatrycznegoKształcenie w zakresie neurologii ipielęgniarstwa neurologicznegoKształcenie w zakresie anestezjologii ipielęgniarstwa w zagrożeniu życiawykłady seminaria ćwiczeniazajęciapraktycznepraktykiśródrocznepraktykiwakacyjneSamokształcenie RAZEM45 0 0 80 40 0 30 195 545 0 0 80 80 0 30 235 545 0 0 40 40 0 30 155 3PunktyECTSKształcenie w zakresie położnictwa,ginekologii i pielęgniarstwa poł.-gin.30 0 0 80 40 0 30 180 5Kształcenie w zakresie geriatrii ipielęgniarstwa geriatrycznego45 0 0 80 80 0 30 230 5Kształcenie w zakresie dietetyki 30 0 0 0 0 0 15 45 1Kształcenie w zakresie opieki paliatywnej 15 0 0 40 40 0 30 125 3Kształcenie w zakresie prawa 15 0 0 0 0 0 15 30 1Kształcenie w zakresie radiologii 15 0 0 0 0 0 15 30 1Kształcenie w zakresie ratownictwamedycznegoKształcenie w zakresie podstawowej opiekizdrowotnejKształcenie w zakresie interny ipielęgniarstwa internistycznegoKształcenie w zakresie zdrowiapsychicznego25 0 0 0 0 0 30 55 20 0 0 0 100 0 0 100 50 0 0 0 40 0 0 40 230 0 0 0 0 0 30 60 2Przygotowanie pracy licencjackiej iprzygotowanie do egzaminu dyplomowego0 0 0 0 0 0 0 0 20RAZEM 340 0 0 400 460 0 285 1485 60161

43. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PSYCHIATRII IPIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Katedra i Klinika PsychiatrycznaKierownik: prof. dr hab. n. med. Waldemar Szelenberger00 - 665 Warszawa, ul. Nowowiejska 27Tel. 022 825 12 36, fax 022 825 13 15e-mail: wald@psych.waw.plOsoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: prof. dr hab. WaldemarSzelenberger, dr n. hum. Małgorzata Kostecka, dr n. hum. Tomasz GajdaII Klinika PsychiatrycznaKierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Kokoszka03 -242 Warszawa, ul Kondratowicza 8Tel./fax 022 326 58 92e-mail: kokoszka@amwaw.edu.pOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med.Andrzej KokoszkaKlinika Psychiatrii Wieku RozwojowegoKierownik: prof.dr hab. n. med. Tomasz Wolańczyk00 - 576 Warszawa, ul. Marszałkowska 24Tel. 022 522 74 80, tel./fax 022 621 16 45e-mail: ula@litewska.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. nadzw. dr hab. med.Tomasz WolańczykLICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 80 godz. - zajęcia praktyczne,40 godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenia, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: egzamin. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jestobecność na wszystkich zajęciach.162

ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:W wyniku kształcenia student powinien:- omówić organizację opieki psychiatrycznej w świetle aktualnych przepisówprawnych- przedstawić psychologiczne i społeczne uwarunkowania zdrowia i chorobypsychicznej- omówić najczęściej występujące choroby psychiczne- określić przyczyny i skutki uzależnień od alkoholu i narkotyków- postępować zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia psychicznego- podjąć rolę rzecznika praw pacjenta- rozróżnić terapeutyczne i nie terapeutyczne typy relacji pielęgniarka - pacjent- komunikować się z chorym psychicznie, nawiązać kontakt z chorym- rozpoznawać zaburzenia psychiczne- udzielić doraźnej pomocy psychiatrycznej- określić problemy pacjenta związane z przyjęciem do oddziałupsychiatrycznego- określić istotę pracy pielęgniarki z osobami chorymi psychicznie- przedstawić charakterystykę obrazu klinicznego w różnych schorzeniachpsychiatrycznych- zaplanować działania pielęgniarskieOpanowanie wiedzy na temat uwarunkowań i obrazu klinicznego zaburzeńpsychicznych u dzieci i młodzieży, planowanie pomocy oraz zadańpielęgniarskich wobec dziecka z zaburzeniami psychicznymi.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:• Rodzaje, etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych.• Obraz kliniczny zaburzeń psychicznych.• Metody diagnostyki i terapii w psychiatrii.163

• Specyfika opieki nad chorym psychicznie.• Komunikowanie z chorym z zaburzeniami psychicznymi.• Udział pielęgniarki w profilaktyce, diagnozowaniu i kompleksowej terapiichorób psychicznych z uwzględnieniem farmakologii, psychoterapiii terapii zajęciowej.• Rodzaje i obraz kliniczny zaburzeń psychicznych.• Etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych.• Metody diagnostyki i terapii w psychiatrii.• Specyfika opieki i komunikacji z chorymi z zaburzeniami psychicznymi.• Organizacja opieki psychiatrycznej w świetle obowiązujących regulacjiprawnych.Tematy zajęć praktycznych i samokształcenia:• Zaburzenia świadomości. Zespoły organiczne. Otępienia.• Uzależnienia.• Schizofrenia.• Choroby afektywne.• Zaburzenia odżywiania. Upośledzenie umysłowe.• Zaburzenia lękowe i obsesyjno - kompulsyjne.• Zaburzenia somatyzacyjne i przebiegające pod postacią somatyczną.• Zaburzenia adaptacyjne. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych.• Zaburzenia neurorozwojowe (autyzm wczesnodziecięcy, ADHD i dysleksja).• Dziecko krzywdzone.• Udział pielęgniarki w diagnozowaniu kompleksowej terapii choróbpsychicznych, z uwzględnieniem farmakologii, psychoterapii, terapiizajęciowej.Praktyki śródroczne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach psychiatrycznychpowinien zdobyć następujące umiejętności:164

1. Oceny ryzyka wystąpienia depresji – test Hamiltona (prawidłowośćzastosowania narzędzia, interpretacji wyników pomiaru, właściwośćinterwencji).2. Oceny poziomu lęku (prawidłowość oceny, interpretacji wyników,właściwość interwencji).3. Oceny społecznego zachowania się pacjenta chorego na schizofrenię wokresie hospitalizacji wg Winga (prawidłowość oceny, interpretacjiwyników, właściwość interwencji).4. Oceny poziomu jakości życia u chorych w stanie terminalnym RSCL(prawidłowość oceny, interpretacji wyników, właściwość interwencji).5. Obserwacji tendencji samobójczych u osób z zaburzeniami psychicznymi(rozpoznawanie myśli i tendencji samobójczych u chorych, prowadzeniedziałań zapobiegających realizacji tendencji samobójczych,dokumentowanie).6. Obserwacji agresji u chorych psychicznie i jej przeciwdziałanie(rozpoznawanie zachowań agresywnych; przestrzeganie podstawowychzasad kontaktu z pacjentem agresywnym; znajomość środków przymusu,zasad i procedur ich stosowanie; dokumentowanie).7. Udziału w psychoedukacji chorych psychicznie i ich rodzin (przekazanieinformacji o zdrowiu psychicznym i zasadach higieny psychicznej;wskazanie możliwości radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiupsychicznemu; zmniejszanie napięcia psychicznego-aktywne słuchanie).8. Udziału w terapii elektrowstrząsowej chorych z zaburzeniami psychicznymi(przygotowanie pacjenta, sprzętu, narzędzi i materiałów; asystowanie przyterapii, obserwacja pacjenta, interwencja; dokumentowanie).9. Udziału w rehabilitacji chorych psychicznie (ergoterapia, kulturoterapia –biblioterapia, muzykoterapia).10. Udziału w prowadzeniu treningu umiejętności społecznych chorych zzaburzeniami psychicznymi (trening umiejętności prowadzenia rozmowy;trening umiejętności rozwiązywania problemów w sytuacjach165

międzyludzkich; trening w zakresie wyglądu zewnętrznego i higienyosobistej).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim powinien:• omówić organizację opieki psychiatrycznej w świetle aktualnych przepisówprawnych• rozumieć uwarunkowań chorób psychicznych• interpretować zachowania chorego w relacji do objawówpsychopatologicznych• oceniać możliwości nawiązania kontaktu z pacjentem• komunikować się z chorym i jego rodziną• przeprowadzać trening umiejętności społecznych pacjenta• zapewniać bezpieczeństwo choremu• zapewniać opiekę choremu• przedstawić psychologiczne i społeczne uwarunkowania zdrowia i chorobypsychicznej,• omówić najczęściej występujące choroby psychiczne i scharakteryzowaćchorego psychicznie,• określić przyczyny i skutki uzależnień od alkoholu i narkotyków,• wyodrębnić specyficzne cechy zaburzeń psychotycznych u dzieci,• postępować zgodnie z przepisami o ochronie zdrowia publicznego,• rozróżnić terapeutyczne i nie terapeutyczne typu relacji pielęgniarka-pacjent,• komunikować się z chorym psychicznie, nawiązać kontakt terapeutycznyz chorym,• rozumieć własne zachowania wobec pacjenta i ich korygowanie,• właściwie rozpoznać zaburzenia psychiczne,• udzielić doraźnej pomocy psychiatrycznej,• określić istotę pracy pielęgniarki z chorym psychicznie,• przedstawić charakterystykę obrazu klinicznego w różnych schorzeniachpsychiatrycznych,166

• przedstawić pielęgniarską ocenę stanu chorego, rozpoznać problemy pacjentai zagrożenia, jakie mogą wynikać z choroby,• zaplanować działania pielęgniarskie,• rozpoznać i pacjenta skutki uboczne przyjmowania leków psychotropowych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Wolańczyk T., Komender J. (red.): Zaburzenia emocjonalne i behawioralneu dzieci. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2005.2. Atkinson S.: Jak wydobyć się z depresji. PWN, Warszawa 1998.3. Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria. PZWL, Warszawa 2000.4. Bilikiewicz A. (red.): Psychiatria – podręcznik dla studentów medycyny –wyd. II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.5. Bilikiewicz A., Landowski J., Radiwiłłowicz P.: Psychiatria. Repetytorium.PZWL, Warszawa 1999.6. Bilikiewicz A., Pużyński S., Ryakowski J., Wciórka J.: Psychiatria. Tom I:Podstawy Psychiatrii. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław2002.7. Jakubik A.: Zaburzenia osobowości. PZWL, Warszawa 1999.8. Jarosz M.: Jak skutecznie radzić sobie z lękiem. PZWL, Warszawa 1995.9. Jaroszyński J.: Zespoły zaburzeń psychicznych. Instytut Psychiatrii iNeurologii, Warszawa 1994.10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10.Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Uniwersyteckie WydawnictwoMedyczne „Vesalius” Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków –Warszawa 2000.11. Motyka M.: Pielęgnowanie a pomoc psychiczna w chorobie. CentrumEdukacji Medycznej, Warszawa 1999.12. Pużyński S.: Depresje i zaburzenia afektywne. PZWL, Warszawa 1996.13. Sidorowicz S., Harold I., Kaplan B. (red.): Psychiatria kliniczna.Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 1998.167

14. Ugniewska C.: Pielęgniarstwo psychiatryczne i neurologiczne. PZWL,Warszawa 1998.15. Ustun T.B., Bertelsen A., Diling H., Van Drimlen J., Pull C., Okasha A.,Sartorius N.: ICD.168

44. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE NEUROLOGIII PIELĘGNIARSTWA NEUROLOGICZNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Klinika NeurologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Friedman03 – 242 Warszawa, ul. Kondratowicza 8Tel./fax 022 326 58 15e-mail: neurologia@szpital-bródnowski.waw.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. AndrzejFriedmanLICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 80 godz. - zajęcia praktyczne, 80godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jestobecność na wszystkich zajęciach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Cel ogólny: student pozna zasady pielęgnowania chorych w wybranychchorobach układu nerwowegoTREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Wprowadzenie do neurologii, wyższe czynności nerwowe i ich zaburzenia.2. Budowa i funkcja układu nerwowego (układ ruchowy i czuciowy).3. Objawy kliniczne uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.4. Guzy mózgu i rdzenia kręgowego. Urazy mózgu i uszkodzenia rdzenia kręgowego.5. Objawy wzmożenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego.6. Choroby naczyniowe. Badania diagnostyczne. Opieka pielęgniarska wostrym i przewlekłym okresie udaru mózgu.7. Padaczka. Bóle głowy. Zawroty głowy.169

8. Choroby układu pozapiramidowego. Otępienia.9. Choroby nerwowo-mięśniowe. Zaburzenia neurologiczne w chorobach wewnętrznych.10. Stany nagłe, intensywna opieka w neurologii.11. Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej.12. Rola pielęgniarki w rehabilitacji ruchowej i rehabilitacji mowy w chorobachneurologicznych.Tematy zajęć praktycznych i samokształcenia:1. Specyfika badania podmiotowego w neurologii, omówienie wywiadówchorobowych zebranych przez studentów, demonstracja przedmiotowegobadania neurologicznego i omówienie objawów zaburzeń wyższych czynnościukładu nerwowego, uszkodzenia układu ruchowego i czuciowego. Ocena stanuogólnego pacjenta.2. Choroby naczyniowe ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Organizacjaoddziałów udarowych. Rola pielęgniarki w zespole diagnostycznoterapeutycznymoddziału udarowego. Standardy opieki pielęgniarskiej nadchorym po udarze mózgu.3. Zaburzenia świadomości. Nabycie praktycznych umiejętności posługiwaniasię skalą śpiączki GLASGOW. Urazy OUN. Guzy mózgu i obrzęk mózgu.Zasady postępowania pielęgniarskiego.4. Choroby układu pozapiramidowego. Omówienie aspektów pielęgnacyjnych.5. Otępienie – diagnostyka. Omówienie procesu pielęgnowania (karta procesupielęgnowania i wydolności w zakresie samoobsługi pacjenta).6. Choroby nerwowo-mięśniowe.7. Zespoły para-nowotworowe Powikłania neurologiczne chorób narządówwewnętrznych.6. Omówienie patofizjologii objawów neurologicznych w stwardnieniurozsianym. Rola edukacyjna, wspierająca i opiekuńcza pielęgniarki w opiece nadpacjentem z SM7. Stany nagłe. Padaczka, postępowanie w stanie drgawkowym. Rolapielęgniarki w edukacji chorego i jego rodziny.170

8. Bóle głowy. Edukacja prozdrowotna chorych z przewlekłymi bólami głowy.9. Zespoły korzeniowe, zespoły uszkodzenia rdzenia kręgowego. Specyfikaopieki pielęgniarskiej nad chorym z uszkodzeniem rdzenia kręgowego.10. Badania diagnostyczne w neurologii- wskazania, przeciwwskazania,przygotowanie pacjenta, możliwe powikłaniaPraktyki śródroczne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach neurologicznychpowinien zdobyć umiejętności z zakresu:1. Umiejętność pracy w zespole terapeutycznym oddziału udarowego (lekarz,pielęgniarka, fizjoterapeuta, psycholog, logopeda).2. Specyfika opieki pielęgniarskiej nad pacjentem z chorobami naczyniowymimózgu.3. Zapobieganie powikłaniom ogólnoustrojowym występującym u chorych zudarem mózgu.4. Praca z pacjentem w oddziale wczesnej neurorehabilitacji poudarowej.5. Kształtowanie postaw chorego i jego rodziny w przestrzeganiu zasad wtórnejprofilaktyki udaru.6. Przeprowadzanie z pacjentem ćwiczeń usprawniających funkcje zwieraczy.7. Specyfika opieki pielęgniarskiej w wybranych stanach neurologicznych:stwardnieniu rozsianym, padaczce, chorobie Parkinsona, neuroinfekcjachbakteryjnych i wirusowych, uszkodzeniu nerwów obwodowych, miastenii,umiejętność rozpoznania objawów uszkodzenia mózgu i rdzenia w przebieguurazu.8. Praca z pacjentami z chorobą nowotworową układu nerwowego.9. Umiejętność rozpoznawania objawów wzmożonego ciśnieniaśródczaszkowego.10. Opieka paliatywna w neurologii.11. Praktyka w zastosowaniu skali zaburzeń świadomości (Glasgow) oraz innychskal stosowanych w neurologii dla oceny wydolności pacjenta.171

12. Umiejętność zastosowania wyznaczników jakości opieki w pielęgniarstwieneurologicznym.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim opanować powinien: rozumienieetiopatogenezy zaburzeń neurologicznych, przygotowanie pacjenta do badańdiagnostycznych w neurologii, zapewnienie opieki po wykonaniu badań,dokonanie oceny zaburzeń funkcji życiowych u chorego neurologicznie,stosowanie skal do oceny stanu świadomości chorego, pielęgnowanie chorego zeschorzeniami układu nerwowego, z chorobą naczyń mózgu, z guzem mózgu orazz chorobami demielinizacyjnymi.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Adamczyk K.: Pielęgnowanie chorych po udarach mózgowych, Lublin 2003.2. Pełszyńska B.: Podstawy neurologii. Seminaria dla studentów pielęgniarstwa,Warszawa 2005.3. Prusiński A.: Neurologia Praktyczna, PZWL, Warszawa 2001.4. Adamczyk K.: Pielęgniarstwo neurologiczne. Czelej Lublin 2000.172

45. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ANESTEZJOLOGIII PIELĘGNIARSTWA W ZAGROŻENIU ŻYCIAJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej TerapiiKierownik: dr n. med. Dariusz Kosson02 – 005 Warszawa, ul. Lindleya 4Tel. 022 502 17 21, fax 022 502 21 03Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. Dariusz KossonZakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i AlergologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Bolesław Smoliński02 – 097 Warszawa, ul. Banacha 1aTel./fax 022 599 20 39, fax 022 599 20 42Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu:LICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 40 godz.- zajęcia praktyczne, 40 godz.– praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie na podstawie obecności na wszystkichzajęciach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Rozpoznanie i postępowanie w stanach zagrożenia życia.Zapoznanie się ze sprzętem służącym ratowaniu życia.Poznanie zasad anestezjologii i intensywnej terapiiNabycie podstawowych umiejętności wykonywania zabiegów służącychdiagnostyce i terapii.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Anestezja.173

2. Przygotowanie pacjenta do znieczulenia.3. Pielęgnacja pacjenta po znieczuleniu.4. Opieka nad chorym nieprzytomnym.5. Gospodarka płynami dożylnymi w okresie okołooperacyjnym i operacyjnym.6. Ból podstawowy objaw w medycynie - leczyć czy nie leczyć.7. Charakterystyka oddziałów prowadzących IT. Zasady kwalifikacji Pacjentów,sprzęt, wyposażenie.Tematy zajęć praktycznych:1. Chory z ciężkim urazem.2. Ostra niewydolność oddechowa i wentylacja mechaniczna.3. Zasady intensywnej terapii w chorobach układu krążenia.4. Gospodarka płynami w okresie okołooperacyjnym.5. Znieczulenie regionalne. Środki miejscowo znieczulające.6. Przygotowanie i ocena pacjenta do zabiegu operacyjnego. Operacja planowai nagła.7. Rola podstawowych badań laboratoryjnych w ocenie pacjenta.8. Podstawy farmakologii znieczulenia ogólnego.9. Znieczulenie regionalne (farmakologia, techniki, powikłania).10. Podstawowe zasady rozpoznawania i leczenia stanów zagrożenia życia.11. Resuscytacja - Ćwiczenia na fantomach.12. Etyka i deontologia w pracy pielęgniarskiej.13. Monitorowanie w anestezjologii i intensywnej terapii.14. Powikłania w okresie okołooperacyjnym.15. Zasady znieczulenia w ambulatorium.16. Wstrząs (patofizjologia, ocena kliniczna, monitorowanie, leczenie).17. Postępowanie w wybranych przypadkach zagrożenia życia.Praktyki śródroczne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach anestezjologicznychpowinien zdobyć umiejętności z zakresu:1. Kontrolowania procesu termoregulacji (ocena wpływu otoczenia na proces174

termoregulacji u chorego; obserwacja utraty ciepła z organizmu różnymidrogami lub symptomów zatrzymania nadmiaru ciepła).2. Kontrolowania równowagi wodno-elektrolitowej (ocena ilości przyjętychpłynów, obserwacja utraty płynów różnymi drogami, pojenie chorego,prowadzenie bilansu płynów).3. Zapewnienia poczucia godności i współdecydowania chorego (uszanowaniewyboru dokonywanego przez chorego i akceptacja decyzji chorego;zapewnieni intymności przy wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych;poufności informacji o chorym; zapewnienie godności i szacunku choremuumierającemu).4. Punkcji żyły (przygotowanie pacjenta; przygotowanie sprzętu i materiałów;asystowanie przy zabiegu; przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki;obserwacja pacjenta, interwencja; postępowanie ze zużytym materiałem ipobranym materiałem).5. Podawania leków drogą dożylną (przygotowanie: leku, pacjenta; technikawykonania czynności; obserwacja pacjenta; dokumentowanie wykonanychczynności; postępowanie ze zużytym materiałem i sprzętem).6. Dożylnego przetaczania płynów (przygotowanie płynów i pacjenta; technikawykonania czynności; obserwacja pacjenta; dokumentowanie wykonanychczynności; postępowanie ze zużytym materiałem i sprzętem).7. Podawania leków dożylnie przez pompę infuzyjną (przygotowanie płynów ipacjenta; technika wykonania czynności; obserwacja pacjenta;dokumentowanie wykonanych czynności; postępowanie ze zużytymmateriałem i sprzętem).8. Podawania tlenu (przez: maskę, cewnik donosowy, budkę tlenową/podnamiotem; do inkubatora; z zastosowaniem koncentratora tlenu; obserwacjapacjenta; dokumentowanie wykonanych czynności; postępowanie zezużytym materiałem i sprzętem).9. Przygotowania pacjenta do zabiegu operacyjnego-fizyczne (wywiad zchorym; przygotowanie chorego do znieczulenia; przygotowanie przewodupokarmowego, przygotowanie pola operacyjnego; zabezpieczenie krwi).175

10. Przygotowania pacjenta do zabiegu operacyjnego-psychiczne (łagodzenie,eliminacja lęku przedoperacyjnego; utrzymywanie kontaktu z rodziną,bliskimi chorego).11. Intensywny nadzór pooperacyjny (przygotowanie łóżka, stolikapooperacyjnego, założenie karty obserwacyjnej; pomiar czynnościżyciowych; ocena stanu świadomości chorego; kontrola nawadniania iprowadzenie bilansu płynów; ocena reakcji organizmu na zbieg operacyjny iznieczulenie; przestrzeganie diety).12. Obserwacji bólu pooperacyjnego (ocena natężenia bólu, charakterystykabólu).13. Obserwacji rany pooperacyjnej (obserwacja prawidłowości gojenia się rany;ocena wielkości i głębokości rany, klasyfikacja odleżyn wg stopni EPUAP;ocena ilościowa i jakościowa wydzieliny z rany).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien potrafić:− przygotować chorego do znieczulenia i pielęgnować chorego poznieczuleniu,− rozpoznawać stan zagrożenia życia i wykonać zabiegi ratujące życie,− obsługiwać sprzęt i aparaturę monitorującą i leczniczą,− wykonać badania biochemiczne i interpretować ich wyniki.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Wytyczne 2005 Resuscytacji Krążeniowo-Oddechowej, Polska RadaResuscytacji, Kraków 2005.2. Wołowicka L., Dyk D.: Anestezjologia i intensywna opieka - klinika ipielęgniarstwo. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWL, Warszawa2007.3. Mayzner- Zawadzka E.: Zarys anestezjologii i intensywnej terapii - skryptAM. Warszawa 2005176

46. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE POŁOŻNICTWA, GINEKOLOGIII PIELĘGNIARSTWA POŁOŻNICZO -GINEKOLOGICZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:I Katedra i Klinika Położnictwa i GinekologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Leszek Bablok02 – 015 Warszawa, pl. Starynkiewicza 1/3Tel. 022 502 14 30, 022 502 14 60 fax 022 502 21 57e-mail: guzek@amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. Leszek BablokZakład Dydaktyki Położniczo - GinekologicznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Ewa Dmoch – Gajzlerska00 – 424 Warszawa, ul. Solec 57Tel./fax 022 621 14 15e-mail: sek_nzg@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Dorota CholewickaII Katedra i Klinika Położnictwa i GinekologiiKierownik: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski00-315 Warszawa, ul. Karowa 2Tel. 022 596 64 21, fax 022 596 64 87e-mail: klinika@szpitalkarowa.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med.Krzysztof CzajkowskiKatedra i Klinika Położnictwa, Chorób Kobiecych i GinekologiiOnkologicznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy Stelmachów03 – 242 Warszawa, ul. Kondratowicza 8Tel./fax 022 326 58 18e-mail: klingi@amwaw.edu.pl177

Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. med. JerzyStelmachów, dr n. med. Jerzy WyględowskiLICZBA GODZIN: 30 godz. - wykłady, 80 godz. - zajęcia praktyczne, 40godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jestznajomość tematyki prezentowanej na seminariach i wykładach, obecność nawszystkich zajęciach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem zajęć jest przedstawienie zagadnień z dziedziny położnictwa, ginekologiii pielęgniarstwa ginekologicznego, w tym przygotowanie kobiety do ciąży iporodu, postępowanie położniczo-pielęgnacyjne w porodzie przedwczesnym,fizjologicznym i powikłanym oraz opieka nad położnicą w połogu.W Katedrze i Klinice Położnictwa Chorób Kobiecych i GinekologiiOnkologicznej studenci mają zdobyć umiejętności praktyczne, które pozwolą impo zakończeniu studiów odpowiednio i zgodnie ze standardami medycznymiprowadzić pełną opiekę pielęgniarską nad pacjentkami z problemamipołożniczo-ginekologicznymi.Zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnej do podstawowej edukacji dzieci imłodzieży w zakresie świadomego rodzicielstwa.Wskazanie zmian w podejściu do kobiety ciężarnej i rodzącej we współczesnympołożnictwie.Zdobycie wiedzy niezbędnej do promowania karmienia naturalnego.Zapoznanie studentów z zadaniami w zakresie profilaktyki schorzeńnowotworowych narządu rodnego i piersi.Wdrożenie do samokształcenia.178

TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Przebieg ciąży fizjologicznej- objawy ciąży, zmiany w poszczególnychukładach. Opieka położnicza nad ciążą.2. Poród fizjologiczny. Procedura przyjęcia pacjentów do porodu w IzbiePrzyjęć.3. Połóg fizjologiczny. Toaleta rany po nacięciu krocza.4. Połóg patologiczny - opieka pooperacyjna nad pacjentką po cięciu cesarskim.5. Laktacja. Dieta karmiącej.6. Powikłania w I trymestrze ciąży, poronienie. Ciąża ektopowa.7. Monitorowanie stanu płodu (USG, KTG).8. Krwawienie w II połowie- różnicowanie łożyska przodującego iprzedwcześnie odklejonego.9. Nadciśnienie indukowane ciążą. Podstawowe zasady postępowania zciężarną z podejrzeniem w/w patologii ciąży.10. Poród przedwczesny zagrażający. Zasady postępowania z pacjentką.11. GDM. Cholestaza.12. Fizjologia cyklu miesiączkowego. Zaburzenia cyklu miesiączkowegoAntykoncepcja.13. Profilaktyczne badanie ginekologiczne ( cytologia ) Badanie gruczołupiersiowego.14. Objawy ciąży. Objawy niepokojące w ciąży. Poród przedwczesnyzagrażający. Rola położnej w poradni K.15. Szkoła rodzenia. Poród rodzinny. Poród fizjologiczny – opieka nad rodzącą.16. Fizjologia okresu noworodkowego.17. Patologia ciąży – EPH gestoza. Cukrzyca i ciąża. Infekcje w ciąży. Konfliktserologiczny.18. Ginekologia. Okres pokwitania i przekwitania. Hormonalna terapiazastępcza. Nieprawidłowe krwawienia – przyczyny, postępowanie. Stanyzapalne narządu rodnego.179

19. Operacje ginekologiczne. Przygotowanie pacjentki do operacji. Opieka nadpacjentką po operacji. Nowotwory narządu rodnego.20. Opieka nad pacjentką z zaawansowaną chorobą nowotworową.21. Metody planowania rodziny. Menopauza i hormonalna terapia zastępcza.Stany zapalne narządu rodnego. Cykl płciowy. Zapłodnienie. Rozpoznanieciąży. Przebieg ciąży fizjologicznej. Powikłania I i II trymestru ciąży. Ciążaektopowa. Powikłania drugiej połowy ciąży (PIH, GDM, PPI, cholestaza,konflikt serologiczny, łożysko przodujące, łożysko przedwcześnie odklejone.Poród fizjologiczny. Połóg fizjologiczny. Endometrioza. Niepłodnośćmałżeńska. Profilaktyka i diagnostyka nowotworów narządu rodnego.22. Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie świadomego rodzicielstwa.23. Szkoła rodzenia. Poród alternatywny.24. Fizjologia laktacji. Zalety karmienia naturalnego. Przyczyny niepowodzeń wlaktacji. Zalecenia WHO.25. Zachowania zdrowotne kobiet sprzyjające występowaniu nowotworównarządu rodnego i piersi. Zadania pielęgniarki w profilaktyce tych schorzeń.26. Przygotowanie pacjentki do operacji ginekologicznej przez pochwę i przezpowłoki brzuszne. Pielęgnacja po zabiegu.27. Sytuacje trudne w położnictwie i ginekologii. Wsparcie kobiety.Tematy zajęć praktycznych:Praktyczne umiejętności związane z opieką nad pacjentką ginekologiczną iciążową, udział w pracy oddziałów i poradni Kliniki -czynności pielęgnacyjne izabiegi z nimi związane.Badanie ciężarnej. Metody oceny dobrostanu płodu/ocena tętna płodu, zapisyKTG, test oksytocynowy/Badanie ultrasonograficzne – przygotowanie pacjentki.Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych / krew, mocz, badaniabakteriologiczne, badanie cytologiczne / Przygotowanie pacjentki do porodufizjologicznego oraz do porodu zabiegowego / kleszcze położnicze, próżnociągpołożniczy, cięcie cesarskie/. Opieka nad pacjentkami po porodziefizjologicznym jak i zabiegowym /zasady oceny stanu ogólnego, monitorowanie180

podstawowych funkcji organizmu, ocena badań ambulatoryjnych / Przetaczaniekrwi zgodnie ze współczesnymi standardami. Ocena prawidłowej laktacji orazpomoc przy właściwym karmieniu piersią. Prowadzenie opieki w przypadkupowikłań w połogu. Noworodek – pielęgnacja noworodka po porodziefizjologicznym. Intensywny nadzór nad noworodkiem po porodziepatologicznym. Opieka nad wcześniakiem – karmienie, pielęgnacja, pobieraniemateriału do badań ambulatoryjnych.Przygotowywanie pacjentki do badań diagnostycznych – EKG, RTG, USG, CT,NMR, MIBI, PET.Właściwe prowadzenie chemioterapii w przypadkach nowotworów narządurodnego – niezbędne badania ambulatoryjne, zabezpieczenie dostępu do żyły wcelu podawania płynów infuzyjnych oraz leków podawanych dożylnie.Tematy samokształcenia:1. Postawy zdrowotne mające wpływ na płodność.2. Ochrona prawna kobiety ciężarnej.3. Idea Szpitala przyjaznego matce i dziecku.4. Dieta matki karmiącej.5. Powrót płodności po porodzie. Metoda LAM.6. Depresja połogowa.7. Profilaktyka nowotworów piersi.8. Zasady i technika samobadania piersi.9. Opieka nad pacjentką po mastektomi. Grupy wsparcia dla kobiet pomastektomii.10. Profilaktyka zagrożeń zdrowotnych kobiet w okresie menopauzy.11. Promocja zdrowia kobiet w różnych okresach życia.Praktyki śródroczne:Student odbywający praktyki zawodowe w oddziałach położniczoginekologicznychpowinien zdobyć umiejętności z zakresu:1. Opieki przedporodowej nad kobietą ciężarną (rozpoznawanie objawów ciąży181

fizjologicznej; edukacja w zakresie trybu życia i ochrony zdrowia matki idziecka; profilaktyka zaburzeń w przebiegu ciąży).2. Opieki okołoporodowej nad kobieta rodzącą w przebiegu porodufizjologicznego (pomiar, obserwacja i zapis tętna płodu; pomaganie rodzącejprzy porodzie).3. Opieki poporodowej nad położnicą w przebiegu połogu fizjologicznego(obserwacja wysokości dna macicy i ocena odchodów; uruchamianiepołożnicy; profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył; pielęgnacja piersi,stymulacja laktacji; doradztwo w zakresie diety).4. Oceny noworodka wg Skali Agar (znajomość zasad oceny; technikawykonania oceny; interpretacja wyników, interwencja; dokumentowanie).5. Obserwacji i pielęgnacji noworodka donoszonego (pomiary noworodka;kąpiel/toaleta noworodka; zaopatrzenie kikuta pępowinowego; szczepienianoworodka; test na fenyloketonurię).6. Oceny zagrożeń dla zdrowia noworodka (ocena stanów przejściowych unoworodka; ocena odruchów noworodka; trening umiejętności ssania).7. Obserwacji wcześniaka (ocena zaburzeń oddychania wg Skali Silvermana;ocena stopnia dojrzałości wcześniaka w badaniu fizykalnym; karmieniewcześniaka przez zgłębnik nosowo-żołądkowy; obsługa inkubatora).8. Pielęgnowania rodzącej podczas porodu powikłanego (przygotowanierodzącej do cięcia cesarskiego; opieka nad położnicą po cięciu cesarskim).9. Przygotowania kobiety do karmienia naturalnego noworodka (znajomośćzalet karmienia naturalnego; znajomość zasad i techniki karmienianaturalnego; edukacja matki/rodziców dziecka w zakresie karmienianaturalnego; wykorzystanie technik dokarmiania noworodka niezaburzających naturalnego sposobu pobierania pokarmu).10. Przygotowania rodziców/opiekunów dziecka do karmienia sztucznegonoworodka/niemowlęcia (znajomość czynników decydujących o wyborzekarmienia sztucznego; znajomość zasad i techniki karmienia sztucznego;edukacja matki/rodziców/opiekunów dziecka; ocena sposobu żywieniadziecka).182

11. Edukacji młodzieży i dorosłych w zakresie planowania rodziny, zasadantykoncepcji i wybranych zagrożeń zdrowotnych (znajomość metodantykoncepcji; znajomość zasad profilaktyki zakażeń HIV/AIDS).WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student na poziomie licencjackim powinien opanować zakres materiałuprzedstawionego w trakcie wykładów i seminariów. Nabycie umiejętnościpraktycznych związanych z opieką nad pacjentką w oddziale ginekologicznopołożniczym.W wyniku realizacji treści kształcenia student:• Wskaże zachowania zdrowotne sprzyjające świadomemu rodzicielstwu• Omówi i wyjaśni zadania Szkoły Rodzenia• Scharakteryzuje alternatywne sposoby prowadzenia porodu• Wskaże akty prawne chroniące kobietę ciężarną i matkę karmiąca.• Omówi fizjologię laktacji i scharakteryzuje najczęstsze problemy związanez laktacją• Omówi wytyczne WHO w zakresie karmienia piersią• Omówi dietę matki karmiącej• Scharakteryzuje przyczyny „Baby blues”• Omówi profilaktykę nowotworów narządu rodnego i piersi i zadaniapielęgniarki w tym zakresie• Omówi zasady pielęgnowania i podstawy rehabilitacji kobiety pomastektomii.• Omówi technikę samobadania piersi• Omówi zagrożenia zdrowotne kobiet w okresie menopauzy• Pozna programy zdrowotne adresowane do kobietLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Łapecka-Klusek C.: Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie iginekologii, Lublin 2003.183

2. Opala T.: Ginekologia. PZWL, Warszawa 2006.3. Bręborowicz G. H.: Położnictwo. PZWL, Warszawa 2005.4. Troszyński M.: Położnictwo-ćwiczenia. PZWL, Warszawa 2003.5. Bręborowicz G.: Położnictwo dla pielęgniarek. PZWL, Warszawa 2005.6. Bręborowicz G.: Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2005.7. Gajzlerska-Dmoch E.: Położnictwo i Ginekologia dla studentów położnictwai pielęgniarstwa. Skrypt AM.8. Fijałkowski.W.: W szkole rodzenia. Odkrywanie radości rodzicielstwa.Wydawnictwo Medyczne Makmed, Gdańsk 1996.9. Pisarski T.: Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2002.10. La Leche League International: Sztuka Karmienia piersią. Media Rodzina ofPoznań, Poznań 1996.11. Skrypt dla studentów medycyny; Karmienie piersią. KomitetUpowszechniania Karmienia Piersią. Warszawa 2002.12. Kodeks pracy.13. Wybrane numery czasopism o tematyce ginekologiczno-położniczej np:Ginekologia po Dyplomie, Magazyn Pielęgniarki i Położnej, Położna –Nauka i Praktyka.14. Strony internetowe NIZ (programy zdrowotne).184

47. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE GERIATRII I PIELĘGNIARSTWAGERIATRYCZNEGOJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Klinika GeriatriiKierownik: prof. dr hab. Krzysztof Galus01-211 Warszawa, ul. Kasprzaka 17, Szpital Wolskitel.: (0-22) 622 96 80, fax: (0-22) 622 96 82e-mail: krzysztof.galus@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. KrzysztofGalusZakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. nadzw. dr hab. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Ciołka 27tel.: (0-22) 836 09 72 w. 17e-mail: zpk@am.edu.plstrona: www.am.edu.pl/zpke-mail: anna.doboszynska@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Ewa KądalskaLICZBA GODZIN: 45 godz. - wykłady, 80 godz. - zajęcia praktyczne, 80godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 5 ECTSFORMA ZALICZENIA: Egzamin. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jestobecność na wszystkich zajęciach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Zapoznanie studentów z fizjologicznymi zmianami związanymi z wiekiem orazze specyfiką przebiegu, leczenia, zapobiegania i pielęgnacji chorób najczęściejwystępujących u starszych osób. Wyrobienie u studentów progeriatrycznegostosunku do pacjentów w wieku podeszłym.185

Student:− scharakteryzuje procesy starzenia się,− przedstawi demograficzne wyznaczniki starzenia się,− omówi odmienności przebiegu chorób u osób w wieku podeszłym w tym:chorób układu oddechowego, krążenia, przewodu pokarmowego, moczowopłciowego,układu kostno-stawowego, nerwowego,− scharakteryzuje zmiany endokrynne, metaboliczne i hematologicznezwiązane ze starzeniem się,− omówi zaburzenia wzroku i słuchu u osób starszych,− uzasadni znaczenie szczepień ochronnych u osób wieku podeszłym,− omówi zasady odżywiania osób w starszym wieku,− przedstawi zmiany inwolucyjne zachodzące w organizmie człowiekastarszego,− scharakteryzuje etapy oraz sposoby starzenia się,− scharakteryzuje przejawy starzenia się w aspekcie biologicznympsychologicznym i społecznym,− omówi główne problemy pielęgnacyjne osób w starszym wieku , sposób ichrozpoznawania oraz metody pielęgnowania, z uwzględnieniem: depresji,zespołów otępiennych, osteoporozy, choroby Parkinsona niewydolności orazpatologii ze strony układu krążenia, moczowego, pokarmowego,− określi plan opieki pielęgniarskiej uwzględniając: umacnianie zdrowia,minimalizację ograniczeń spowodowanych chorobami i zmianamipsychofizycznymi uwarunkowanymi wiekiem oraz zapewnienieoptymalnych warunków aktywności życiowej osób w starszym wieku ipomyślnego starzenia się,− przedstawi organizację form opieki i wsparcia instytucjonalnego orazpozainstytucjonalnego.186

TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Epidemiologia i demografia starzenia się.2. Zmiany w narządach ciała związane z fizjologicznym starzeniem się.3. Odmienności przebiegu chorób u osób w wieku podeszłym.4. Ocena stanu funkcjonalnego i psychicznego u osób w wieku podeszłym:Skala Oceny Podstawowych i Złożonych Czynności Życia Codziennego, KrótkaOcena Stanu Umysłowego, Geriatryczna Skala Depresji, Ocena chodu irównowagi.5. Zmiany odporności związane z wiekiem.6. Wpływ zmian związanych ze starzeniem się na układ oddechowy i przebiegjego chorób: grypa, zapalenie płuc, gruźlica, przewlekła obturacyjna chorobapłuc, zatorowość płucna, rak płuca.7. Wpływ zmian związanych ze starzeniem się na przewód pokarmowy:choroby górnego odcinka przewodu pokarmowego, choroby dolnego odcinkaprzewodu pokarmowego, zaparcie, biegunka, zespoły lego wchłaniania,nowotwory przewodu pokarmowego, krwawienia z przewodu pokarmowego.8. Zmiany endokrynne i metaboliczne związane ze starzeniem oraz ich wpływna przebieg niektórych chorób: cukrzyca, nadczynność tarczycy, niedoczynnośćtarczycy.9. Zmiany hematologiczne związane z wiekiem oraz ich wpływ na przebiegchorób układu krwiotwórczego u osób w wieku podeszłym: niedokrwistości,szpiczak mnogi, przewlekła białaczka limfatyczna. Badania przesiewowe wkierunku chorób onkologicznych.10. Zmiany układu moczowo-płciowego związane z wiekiem oraz niektórechoroby tego układu u osób w wieku podeszłym: zakażenia układu moczowego,przerost i rak gruczołu krokowego.11. Choroby układu kostno-stawowego u osób starszych: osteoporoza,osteomalacja, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowastawów, polimialgia reumatyczna, choroba Pageta.187

12. Wybrane problemy pielęgnacyjne wynikające z niewydolności różnychukładów i narządów u osób w podeszłym wieku: układu pokarmowego,sercowo-naczyniowego, wewnątrzwydzielniczego, moczowego, termoregulacjioraz zaburzeń wodno-elektrolitowych.13. Problemy pielęgnacyjne osób z zespołami otępiennymi.14. Specyfika opieki pielęgniarskiej nad osobą w starszym wieku z depresją.15. Opieka pielęgniarska nad osobami w wieku podeszłym z chorobąParkinsona.Tematyka zajęć praktycznych i samokształcenia:1. Ocena funkcjonowania człowieka starszego w życiu codziennym wwarunkach opieki domowej oraz stacjonarnego zakładu pielęgnacyjnoopiekuńczego,opiekuńczo-leczniczego i domu pomocy społecznej.2. Rozpoznawanie problemów zdrowotnych i psychospołecznych wiekustarszego i możliwości ich rozwiązywania przez pielęgniarkę.3. Diagnoza pielęgniarska na poziomie indywidualnym, rodzinnymi iśrodowiskowym. Wykorzystanie skal kompleksowej oceny geriatrycznej orazinnych narzędzi oceny (ryzyka powstawania i rozwoju odleżyn).4. Problemy pielęgnacyjne chorego w starszym wieku z zespołem otępiennym ichorobą Alzheimera.5. Rozpoznawanie problemów i planowanie działań pielęgnacyjnych wodniesieniu do osób w wieku podeszłym z chorobą Parkinsona.6. Człowiek w starszym wieku z depresją. Zapewnienie bezpieczeństwa,pielęgnowanie i aktywizacja chorego.7. Udział pielęgniarki w profilaktyce i leczeniu osteoporozy. Rola pielęgniarkiw zapobieganiu urazom i wypadkom osób w starszym wieku8. Rozpoznawanie problemów i planowanie działań pielęgnacyjnych wprzebiegu wybranych chorób i zaburzeń u osób w starszym wieku: ze stronyukładu sercowo-naczyniowego, moczowego, pokarmowego,wewnątrzwydzielniczego oraz zaburzeń wodno-elektrolitowych.188

9. Współpraca pielęgniarki w zespole wielodyscyplinarnym oraz z grupamiwsparcia.10. Edukacja i wsparcie rodzin podopiecznych oraz ich bliskich.Praktyki śródroczne:• Specyfika opieki geriatrycznej świadczonej w wybranym ośrodku – rodzaj izakres świadczonych usług, odbiorcy świadczeń.• Charakterystyka sytuacji zdrowotnej i psychospołecznej ludzi w wiekupodeszłym i starczym objętych opieką w wybranym ośrodku.• Diagnoza pielęgniarska u osób w starszym wieku objętych opieką.• Problemy pielęgnacyjne u osób z zespołem otępiennym, chorobąAlzheimera, Parkinsona , depresją i osteoporozą.• Zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia uosób z zaawansowaną chorobą przewlekle postępującą.• Pielęgnowanie chorych w starszym wieku z wybranymi problemamipielęgnacyjnymi, wynikającymi z niewydolności różnych układów inarządów: układu pokarmowego, sercowo-naczyniowego,wewnątrzwydzielniczego, moczowego, termoregulacji oraz zaburzeń wodnoelektrolitowych.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:W wyniku procesu kształcenia student:• przedstawi zmiany inwolucyjne zachodzące w organizmie człowiekastarszego,• scharakteryzuje etapy oraz sposoby starzenia się,• scharakteryzuje przejawy starzenia się w aspekcie biologicznympsychologicznym i społecznym,• omówi główne problemy pielęgnacyjne osób w starszym wieku , sposóbich rozpoznawania oraz metody pielęgnowania, z uwzględnieniem:depresji, zespołów otępiennych, osteoporozy, cukrzycy, choroby189

Parkinsona niewydolności oraz patologii ze strony układu krążenia,wewnątrzwydzielniczego, moczowego, pokarmowego,• określi plan opieki pielęgniarskiej ukierunkowanej w szczególności naumacnianie zdrowia, minimalizację ograniczeń spowodowanychchorobami i zmianami psychofizycznymi uwarunkowanymi wiekiem orazzapewnienie optymalnych warunków aktywności życiowej osób wstarszym wieku i pomyślnego starzenia się,• przedstawi organizację wsparcia instytucjonalnego ipozainstytucjonalnego.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A. (red.).: Geriatria z elementamigerontologii ogólnej; Podręcznik dla lekarzy i studentów. Via Medica,Gdańsk 2006.2. MSD podręcznik geriatrii. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,Wrocław 1999.3. Pielęgniarstwo geriatryczne. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,Wrocław 1998.4. Kędziora- Kornatowska K., Muszalik M.: Kompendium pielęgnowaniapacjentów w starszym wieku. Czelej, Lublin 2007.red. Biercewicz M.,Szewczyk M.T., Ślusarz R.: Pielęgniarstwo w geriatrii. Borgis WydawnictwoMedyczne , Warszawa 2006.5. Galus K. (red.): Geriatria wybrane zagadnienia. Elsevier Urban &Partner,Wrocław 2007.6. Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A.: Geriatria z elementami gerontologiiogólnej.7. Podręcznik dla lekarzy i studentów. Via Medica, Gdańsk 2006.8. Kawczyńska-Butrym Z.(red.): Diagnoza pielęgniarska. PZWL, W-wa 1999.9. Kędziora-Kornatowska K., Muszalik: Kompendium pielęgnowaniapacjentów w starszym wieku. Wyd. Czelej Lublin 2007.10. Kuran W.: Żyję z chorobą Parkinsona, PZWL, Warszawa 2002.190

11. Żakowska-Wachelko B., Pędich W.: Zarys medycyny geriatrycznej, PZWL,Warszawa 2000.12. Schwarz G.: Choroba Alzheimera. PZWL, Warszawa 2002.191

48. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE DIETETYKIJEDNOSTKI REALIZUJĄCE PROGRAM:Zakład Żywienia CzłowiekaKierownik: prof. nadzw. dr hab. Zdzisław Wójcik01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27tel.: (0-22) 836 09 72, faks: (0-22) 836 09 71e-mail: diet@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr Ewa Michota-KatulskaKlinika Chirurgii Ogólnej i Żywienia KlinicznegoKierownik: prof. nadzw. dr hab. Marek Pertkiewicz00-416 Warszawa, ul. Czerniakowska 23Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. W. Orłowskiegotelefaks: (0-22) 622 76 18, tel.: (0-22) 584 13 20, tel.: (0-22) 584 11 77e-mail: marek.pertkiewicz@am.edu.plOsoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: dr hab. n. med. MarekPertkiewicz, mgr Krystyna MajewskaZakład Immunologii i ŻywieniaKierownik: prof. dr hab. n. med. Robert Słowiński01 -445 warszawa, ul. Erazma Ciołka 27tel. 022 836 09 72LICZBA GODZIN: 30 godz. – wykłady, 15 godz. – samokształcenie, 1 ECTSWARUNKI ZALICZENIA: Zaliczenie.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Zapoznanie studentów z:- rolą składników pokarmowych,192

- zasadami obliczania wartości odżywczej jadłospisów,- zasadami żywienia dietetycznego w wybranych jednostkach chorobowych.Poznanie znaczenia prawidłowego odżywiania ludzi chorych oraz doboruodpowiednich diet.Poznanie zasad oceny stanu odżywienia, przyczyn i następstw niedożywienia.Poznanie wskazań do stosowania oraz zasad żywienia pozajelitowego idojelitowego. Zapoznanie się z rodzajami, przyczynami i zasadami zapobieganiapowikłaniom żywienia pozajelitowego.Poznanie praktyczne zadań pielęgniarki w żywieniu poza- i dojelitowym orazprzedstawienie zasad postępowania aseptycznego na wszystkich etapachleczenia żywieniowego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Podstawowe składniki odżywcze: węglowodany, tłuszcze, białka i ich rolaw ustroju.2. Zapotrzebowanie białkowo-energetyczne.3. Niedożywienie szpitalne: występowanie, przyczyny, następstwa,zapobieganie.4. Monitorowanie stanu odżywienia i sposobu żywienia. Leczenie żywieniowe.5. Żywienie pozajelitowe i dojelitowe. Gospodarka wodno-elektrolitowa.6. Podstawy teoretyczne żywienia klinicznego.7. Niedożywienie – przyczyny, rozpoznawanie i następstwa.8. Wskazania i zasady żywienia dojelitowego.9. Wskazania i zasady żywienia pozajelitowego.10. Powikłania leczenia żywieniowego – przyczyny, rozpoznawanie,zapobieganie.11. Aspekty immunologiczne w żywieniu człowiekaWYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien:193

1. Znać zasady żywienia ludzi chorych.2. Znać zasady zebrania wywiadu żywieniowego i oceny stanu odżywienia.3. Znać zasady stosowania doustnych suplementów pokarmowych, żywieniadojelitowego i pozajelitowego.4. Znać przyczyny powikłań i zasady zapobiegania powikłaniom żywieniapozajelitowego i dojelitowego.5. Posiadać praktyczne umiejętności stosowania i monitorowania żywieniadojelitowego i pozajelitowego w zakresie odpowiadającym obowiązkompielęgniarki.6. Nabyć umiejętność przekazania chorym podstawowych wiadomościo leczeniu żywieniowym.7. Nabyć umiejętność obliczania wartości odżywczej.8. Nabyć umiejętność planowania jadłospisów dla wybranych grup chorych.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i choregoczłowieka, PZWL, Warszawa 2007.2. Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki ożywieniu t.1,2. PWN, Warszawa 1998.3. Kunachowicz A., Nadolna I., Wartość odżywcza wybranych produktówspożywczych i typowych potraw. PZWL, Warszawa 2001.4. Socha J. (red.): Żywienie dziecka zdrowego i chorego. PZWL, Warszawa1998.5. Szostak-Węgierek D., Cichocka A.: Żywienie kobiet w ciąży. PZWL,Warszawa 2005.6. Pertkiewicz M. i wsp.: Standardy żywienia pozajelitowego i dojelitowego.PZWL, Warszawa 2005.194

49. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE OPIEKI PALIATYWNEJJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. nadzw. dr hab. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Ciołka 27tel.: (0-22) 836 09 72 w. 17e-mail: zpk@am.edu.plstrona: www.am.edu.pl/zpke-mail: anna.doboszynska@am.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Ewa Kądalska, prof. drhab. Anna DoboszyńskaLICZBA GODZIN: 15 godz. - wykłady, 40 godz. - zajęcia praktyczne, 40godz. – praktyki śródroczne, 30 godz. – samokształcenie, 3 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie na podstawie obecności na wykładach izajęciach praktycznych.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Zapoznanie studentów z zasadami organizacji i funkcjonowania opiekipaliatywno-hospicyjnej w Polsce, oraz przygotowanie do realizacji zadańzawodowych w tym obszarze świadczeńTREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Historia opieki paliatywnej.2. Wyzwania medycyny paliatywnej.3. Objawy i postępowanie (stany nagłe, leki).4. Opieka paliatywna w chorobach nienowotworowych.5. Opieka paliatywna w chorobach nowotworowych.195

6. Opieka paliatywna/pielęgniarstwa w chorobach nowotworowych.7. Komunikacja, żałoba, opieka psychologiczna nad chorym i rodziną.8. Komunikacja, żałoba, opieka psychologiczna nad chorym i rodziną.Tematy zajęć praktycznych i samokształcenia:1. Rola i zadania pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym w paliatywnohospicyjnejopiece domowej i stacjonarnej.2. Komunikowanie się z chorym terminalnie i jego rodziną, bliskimi.3. Jakość życia chorych w terminalnej fazie choroby nowotworowej.4. Obserwacja bólu. Rodzaje bólu, charakter bólu, skale oceny, modyfikacjaprogu odczuwania bólu.5. Leczenie bólu: drabina analgetyczna, drogi podawania leków,charakterystyka wybranych leków p/bólowych, objawy ubocznestosowanego leczenia i ich modyfikacja. Inne metody leczenia bólu, terapiawspomagająca.6. Profilaktyka i leczenie odleżyn u terminalnie chorych. Czynniki wpływającena występowanie odleżyn, miejsca występowania, obraz kliniczny ranodleżynowych, klasyfikacja. Ocena ryzyka wystąpienia odleżyn u choregoterminalnie. Skale oceny. Zasady podnoszenia i przemieszczania chorych.Środki farmakologiczne, materiały i sprzęt stosowany w profilaktyce ileczeniu odleżyn.7. Pielęgnacja owrzodzeń nowotworowych. Opatrunki –charakterystyka izastosowanie. Pielęgnacja przetok: żołądkowej, jelitowej, moczowej.8. Obserwacja objawów patologicznych towarzyszących chorobienowotworowej ze strony różnych układów i narządów, udział w terapii, zeszczególnym uwzględnieniem objawów ze strony:• układu oddechowego: duszność , kaszel, czkawka;• układu pokarmowego: zaburzenia łaknienia, nudności, wymioty, zaparcia,stany zapalne w jamie ustnej, wyniszczenie nowotworowe;• układu moczowego: zaburzenia oddawania moczu, krwiomocz, pęcherzneurogenny;196

• układu nerwowego: zespół wzmożonego ciśnienia środczaszkowego,depresja, zespoły pobudzenia.9. Wsparcie udzielane przez pielęgniarkę choremu i jego bliskim w okresieterminalnym choroby nieuleczalnej, w okresie umierania i osierocenia.Praktyki śródroczne:• Specyfika opieki świadczonej w wybranym ośrodku paliatywno-hospicyjnym– rodzaj i zakres świadczonych usług, odbiorcy świadczeń.• Charakterystyka sytuacji zdrowotnej i psychospołecznej osób objętychopieką w wybranym ośrodku.• Diagnoza pielęgniarska u osób objętych opieką paliatywno-hospicyjną.• Komunikowanie się z chorym i jego bliskimi, wsparcie psychiczne udzielanechoremu rodzinie w okresie choroby i umierania.• Ocena jakości życia u chorych w terminalnej fazie choroby nowotworowej.• Udział pielęgniarki w terapii bólu i innych dokuczliwych objawówchorobowych – ich obserwacja i łagodzenie.• Pielęgnowanie chorego z wyniszczeniem.• Pielęgnacja ran, odleżyn i stomii u chorych terminalnie.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:W wyniku procesu kształcenia student:a. przedstawi filozofię i organizację opieki paliatywno-hospicyjnej w Polsce,b. określi miejsce i rolę pielęgniarki w interdyscyplinarnym zespole opiekipaliatywnej,c. będzie umiał ocenić stopień, charakter i umiejscowienie bólu oraz podjąćdziałania modyfikujące próg odczuwania bólu, celem jego łagodzenia,d. scharakteryzuje metody leczenia i terapię wspomagającą opanowanieuciążliwych objawów patologicznych ze strony różnych układów i narządóww terminalnej fazie choroby nieuleczalnej,e. udzieli wsparcia rodzinie i bliskim chorego,197

f. rozpozna problemy pielęgnacyjne oraz określi indywidualny plan opieki nadchorymi, u których występują współistniejące objawy patologiczne,towarzyszące chorobie nowotworowej oraz wynikające z zastosowanychmetod terapii,g. będzie umiał obserwować i pielęgnować rany, odleżyny i przetoki u chorychobjętych opieką paliatywną oraz podjąć działania w zakresie zapobieganiapowikłaniom.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Hebanowski M,. De Walden – Gałuszko K. , Żylicz Z.: Podstawy opiekipaliatywnej w chorobach nowotworowych. PZWL, Warszawa 1998.2. Richardson E.: Opieka paliatywna dla pielęgniarek: Fundacja pomocKrakowskiemu Hospicjum, Kraków 1997.3. de Walden – Gałuszko: U kresu. W. M. Makmed., Gdańsk 1996.4. Krajnik M.. Rogiewicz M.(red.): Opieka paliatywna. A.M. Bydgoszcz. 1998.5. de Walden – Gałuszko (red.): Podstawy Opieki Paliatywnej. WL PZWL,Warszawa 2002.6. de Walden – Gałuszko (red.): Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej. WLPZWL, Warszawa 2004.7. Watson M. S., Lukas C. F., Hoy A. M., Back. I. N: Opieka Paliatywna.Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2005.198

50. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PRAWAJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Zdrowia PublicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Ślusarczyk02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a (blok F)Tel. 022 599 21 80, fax. 022 599 21 81Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Janusz M. SkorupskiLICZBA GODZIN: 15 godz. – wykłady, 15 godz. – samokształcenie, 1 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie pisemne w formie testowej 20 pytańotwartych.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami iinstytucjami prawa. Studenci poznają podstawy teoretyczne i elementy systemuprawnego RP.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. PaństwoHistoryczne i współczesne koncepcje powstania państwa. Definicje państwa.Pojęcie suwerenności i podmiotowości państwa. Historyczne i współczesnekoncepcje funkcjonowania państwa. Metody sprawowania władzy. Systemypolityczne państw. Pojęcie praworządności. Systemy partyjne i typy partiipolitycznych. Koncepcja trójpodziału władzy. Formy rządów.2. PrawoIstota prawa. Główne części nauki prawa. Katalog podstawowych pojęćstosowanych w naukach prawnych. Płaszczyzny badania prawa. Definicjeprawa. Relacje prawa do innych systemów normatywnych. Budowa normy199

prawnej. Stosunek prawny. Fakty prawne.3. Źródła prawaPojęcie źródeł prawa. Hierarchia aktów prawnych. Stanowienie prawa /prawoprecedensów, zwyczaj, prawo stanowione/. Konstrukcja tekstów prawnychtechniczna i merytoryczna,. Podział przepisów prawnych. Kolizje przepisówprawnych. Luki w prawie.4. System prawaZupełność i niesprzeczność systemu prawa. Pojęcie gałęzi prawa. Pojęcieinstytucji prawnej. Prawo formalne i prawo materialne. Teorie wykładni prawa.Rodzaje wykładni prawa. Moc obowiązująca wykładni prawa.5. Stosowanie prawaTerytorialny zakres obowiązywania prawa. Teorie dowodowe. Domniemaniaprawne. Pojęcie prawdy materialnej. Subsumcja.6. Prawo konstytucyjneHistoryczny rozwój prawa konstytucyjnego. Znaczenie prawa konstytucyjnego.Międzynarodowe uregulowania praw człowieka. Przykłady regulacji wkonstytucji Stanów Zjednoczonych i Republiki Francuskiej.7. Konstytucja PRPreambuła i przepisy ogólne konstytucji. System organów państwowych.Prezydent. Sejm. Senat. Rada Ministrów. Organizacja wymiaru sprawiedliwości.Krajowa Rada Sądownictwa. Trybunał Konstytucyjny. Trybunał Stanu. Sądypowszechne. Sądy administracyjne. Prokuratura. Najwyższa Izba Kontroli.Narodowy Bank Polski. Samorząd terytorialny.8. Prawo karneŹródła prawa karnego. Pojęcie przestępstwa. Rodzaje przestępstw. Okolicznościwyłączające odpowiedzialność karną. Zbieg przestępstw oraz łączenie kar.Przestępstwo ciągłe. Zasady wymiaru kary. Kry i środki karne. Powrót doprzestępstwa.9. Prawo karne c.d.Nadzwyczajne zaostrzenie kary. Nadzwyczajne złagodzenie kary. Warunkoweumorzenie postępowania. Warunkowe zawieszenie wykonania kary.200

Przedawnienie ścigania przestępstw. Amnestia i abolicja. Prawo łaski. Zatarcieskazania. Zasady kodeksu postępowania karnego.10. Prawo cywilneHistoryczny rozwój prawa cywilnego. Źródła prawa cywilnego. Zasady prawacywilnego. Klauzule generalne. Stosunek cywilno-prawny. Osoby fizyczne iosoby prawne. Zdolność prawna. Zdolność do czynności prawnej. Formyczynności prawnej. Wady oświadczenia woli. Przedstawicielstwo.Przedawnienie roszczeń. Odpowiedzialność solidarna.11. Prawo cywilne – prawo rzeczoweInstytucje prawa rzeczowego. Prawo własności. Treść i wykonywanie prawawłasności. Nabycie i utrata własności. Współwłasność. Ochrona własności.Użytkowanie wieczyste. Ograniczone prawa rzeczowe. Rola ksiąg wieczystych.12. Prawo cywilne – prawo zobowiązańŹródła zobowiązań. Odpowiedzialność cywilna. Pojęcie szkody iodpowiedzialności za szkodę. Zobowiązania umowne. Rodzaje umów. Czynyniedozwolone. Zasady odpowiedzialności deliktowej. Wykonanie zobowiązań.Skutki niewykonania zobowiązań. Odpowiedzialność kontraktowa.13. Prawo cywilne – nowe typy umówUmowa leasingu. Umowa factoringu. Umowa forfaitingu. Umowa sponsoringu.Umowa frachisingu. Umowa developerska. Umowa timescharingu. Umowa justin time. Umowa menedzerska. Umowa know how. Umowa merchandisingu.Umowa offsetowa.14. Prawo cywilne – prawo spadkoweSpadkobranie. Zdolność do dziedziczenia. Powołanie do spadku. Zasadydziedziczenia ustawowego. Dziedziczenie testamentowe. Forma testamentu.Zachowek. Przyjęcie i odrzucenie spadku. Stwierdzenie nabycia spadku.Ochrona dziedziczenia. Odpowiedzialność za długi spadkowe. Dział spadków.15. Prawo spółek handlowychŹródła prawa spółek handlowych. Podstawowe zasady prawa s.h. Spółkiosobowe – jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna. Spółkikapitałowe - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna. Rodzaje201

akcji. Łączenie i podział spółek.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien uzyskać ogólną wiedzę na temat systemu prawnego państwa.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Konstytucja RP,2. Kodeks Cywilny.202

51. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE RADIOLOGIIJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAMI Zakład Radiologii KlinicznejKierownik: prof. dr hab. n. med. Marek Gołębiowski02 – 004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5Tel. 022 502 10 73, fax 022 502 21 10e –mail: radiologia@kl.amwaw.edu.plOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. Marek GołębiowskiLICZBA GODZIN: 15 godz. - wykłady, 15 godz.- samokształcenie, 1 ECTSFORMA ZALICZENIA: Zaliczenie.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Zapoznanie studentów ze specyfiką diagnostyki obrazowej w zakładzieradiologii oraz sposobami przygotowania chorego do badań radiologicznychoraz obserwacji po badaniu.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów:1. Miejsce radiologii we współczesnej medycynie.2. TK, MR. Podstawy fizyczne i techniczne. Metody badania.3. Rentgenodiagnostyka. Podstawy fizyczne. Współczesna aparatura. Ochronaradiologiczna.4. USG. Podstawy fizyczne i techniczne. Metody badania.Tematy samokształcenia:1. Rentgenodiagnostyka. Podstawy techniczne. Radiobiologia i radioochrona.Zastosowanie kliniczne. Rodzaje badań. Przygotowanie i technika. Środkicieniujące.203

2. Radiologia naczyniowa i interwencyjna. Organizacja i personel pracowninaczyniowej. Aparatura. Technika badania. Najczęściej wykonywanebadania naczyniowe i zabiegi.3. Ultrasonografia. Zastosowanie kliniczne. Przygotowanie i technik badania.4. Rezonans magnetyczny. Zastosowanie kliniczne. Przygotowanie i technikabadania.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:- poznanie metod diagnostyki radiologicznej ze szczególnym uwzględnieniemich techniki oraz metodyki- poznanie zasad przygotowania chorego do badań radiologicznych- obserwacja i podejmowanie interwencji w przypadku wystąpieniaewentualnych powikłań po przeprowadzonym badaniu- planowanie opieki pielęgniarskiej nad chorym przed i po badaniuradiologicznymLITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Pruszyński B.(red.): Radiologia: Diagnostyka obrazowa Rtg, TK, USG, MR iradioizotopy. PZWL, Warszawa 2003.2. Marchini D.M.: Radiologia kliniczna. Wyd. Czelej, Lublin 1999.204

52. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE RATOWNICTWAMEDYCZNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Ratownictwa MedycznegoKierownik: dr n. med. Grzegorz Michalak02-109 Warszawa, ul. Księcia Trojdena 2aOsoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: dr n. med. GrzegorzMichalakLICZBA GODZIN: 25 godz. – wykłady, 30 godz. – samokształcenie, 2 ECTSFORMA ZALICZENIA: zaliczenie na podstawie obecności i czynnegoudziału w zajęciach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Opanowanie wiadomości przekazywanych zgodnie z treściami programowymiTREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Sprawy organizacyjne – treści, piśmiennictwo.2. Ustawa o PRM z 8.09.2006.3. Inne akty prawne regulujące system PRM.4. Organizacja i funkcjonowanie systemu PRM w Polsce.5. Medycyna ratunkowa jako element systemu bezpieczeństwa publicznego– plan zabezpieczenia medycznego Warszawy.6. Rola i zadania pielęgniarki w systemie7. Wyróżniki medycyny katastrof, zarządzanie kryzysowe w katastrofach,klęskach żywiołowych, prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych .8. Modele i zasady współpracy międzynarodowej.9. Stany nagłego zagrożenia zdrowia lub życia pochodzenia wewnętrznego.205

10. Stany nagłego zagrożenia zdrowia lub życia związane z czynnikamiśrodowiskowymi .11. Stany zagrożenia życia związane ze skażeniami i zatruciami.12. Stany zagrożenia życia związane z obrażeniami ciała.13. Ocena podstawowych funkcji życiowych.14. Podstawowe czynności kwalifikowanej pierwszej pomocy.15. Podstawy organizacji działań ratunkowych: łańcuch przeżycia, fazy akcjiratunkowej współpraca z jednostkami ratownictwa, działania ratunkowena miejscu zdarzenia, ocena stanu życia i zdrowia w miejscu katastrof,segregacja chorych, przygotowanie poszkodowanych do transportu.16. Zasady bezpiecznego prowadzenia działań ratunkowych.17. Zasady dokumentowania działań ratunkowych.18. Psychologia działań ratunkowych .WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien opanować zakres wiedzy i umiejętności z obszaru treściprzedmiotu.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Wytyczne resuscytacji krążeniowo-oddechowej 2005. ERC 2005. –Polska Rada Resuscytacji, Kraków, 2005 – www.prc.krakow.pl.2. Plantz S. H., Adler J. N., Jakubaszko J.: Medycyna ratunkowa. Wyd.Urban&Partner, 2000.3. Driscoll P., Skinder D., Earlan R., Jakubaszko J.(red.): ABCpostępowania w urazach.. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, 2003.4. Zawadzki A.: Medycyna ratunkowa i katastrof. Podręcznik dla studentówuczelni medycznych. PZWL, Warszawa 2006.5. Keim S. M., Kokot F. (red.): Medycyna ratunkowa na dyżurze. PZWL,Warszawa 2007.6. Kokot F.(red.): Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych.PZWL, Warszawa 2007.206

7. Briggs, Brinsfield K., tłum. Rowiński W., Dominik J.: Wczesnepostępowanie medyczne w katastrofach. Podręcznik dla ratownikówmedycznych. medycznych. PZWL, Warszawa 2007.8. Wyatt J. P., tłum. Szpiro-Żurkowska A., Kort T.: Podręcznik doraźnejpomocy medycznej. PZWL, Warszawa 2003.207

53. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWEJ OPIEKIZDROWOTNEJ – PRAKTYKI ŚRÓDROCZNEJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa SpołecznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel./fax 022 877 35 97e-mail: zps@am.edu.plOsoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: dr Halina Cieślak, mgrMariola StosioLICZBA GODZIN : 100 godzin – praktyki śródroczneFORMA ZALICZENIA: 100% obecność w czasie praktyki śródrocznejpotwierdzona wpisem osoby odpowiedzialnej za zajęcia w Dzienniczku PraktykStudenta.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA: (rok III, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Celem praktyk śródrocznych jest kształtowanie i utrwalanie umiejętnościzdobytych podczas zajęć praktycznych w POZ.Student w czasie trwanie praktyki śródrocznej powinien utrwalić:• Strukturę organizacyjną zakładu POZ.• Zakres świadczeń zdrowotnych realizowanych w placówce POZ.• Zakres samodzielnych świadczeń realizowanych przez pielęgniarki naposzczególnych stanowiskach w zakładzie POZ.• Dokumentację indywidualną i zbiorczą odbiorcy świadczeń medycznychPOZ.• Programy profilaktyczne realizowane przez zakład przez przychodnię wstrukturze POZ208

• Problemy zdrowotne podopiecznego i jego rodziny w środowiskuzamieszkania.TREŚCI PROGRAMOWE:• Struktura organizacyjna POZ.• Zakres świadczeń zdrowotnych realizowanych w placówce POZ.• Zakres obowiązków pielęgniarki na poszczególnych stanowiskach pracy.• Dokumentacja indywidualnej i zbiorcza pacjenta POZ.• Diagnoza pielęgniarska na poziomie indywidualnym, rodzinnym iśrodowiskowym.• Udział pielęgniarki w rozpoznawaniu problemów i planowania działańpielęgnacyjnych i edukacyjnych w wybranych chorobach cywilizacyjnych.• Udziału w prowadzeniu prewencji pierwotnej i wtórnej dla pacjentów wgabinecie promocji zdrowia, poradni K, poradni D.• Współpraca pielęgniarki z zespołem terapeutycznym w POZ.WYNIKI NAUCZANIA:Student powinien umieć:• Realizować świadczenia pielęgniarskie na każdym stanowisku pracypielęgniarki w placówce POZ.• Udzielać informacji podopiecznym z zakresu zdrowego stylu życia.• Przeprowadzać wizytę patronażową u dziecka do 2-go miesiąca życia zpołożna środowiskową/rodzinną i od 2-go miesiąca życia z pielęgniarkąśrodowiskową/rodzinną z oceną rozwoju motorycznego dziecka.• Prowadzić dokumentację indywidualnej i zbiorczej POZ.• Prowadzić proces pielęgnowania wobec pacjenta w środowisku domowym.• Współpracować z zespołem terapeutycznym POZ.209

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Kawczyńska – Butrym Z.: Diagnoza pielęgniarska. PZWL, Warszawa 1999.2. Kawczyńska – Butrym Z.: Podstawy pielęgniarstwa rodzinnego. PZWL,Warszawa 1997.3. Kawczyńska – Butrym Z.: Pielęgniarstwo rodzinne. Teoria i praktyka CEM,Warszawa 1998.210

54. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE INTERNY I PIELĘGNIARSTWAINTERNISTYCZNEGO – PRAKTYKI ŚRÓDROCZNEJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład Pielęgniarstwa KlinicznegoKierownik: prof. ndzw. dr hab. n. med. Anna Doboszyńska01-445 Warszawa, ul. Erazma Ciołka 27Tel. 022 836 09 72, fax 022 836 09 71e-mail: zpk@am.edu.plOsoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu: mgr Alicja Wieczorek, mgrDorota Stępień, prof. Anna DoboszyńskaLICZBA GODZIN: 40 godz. – praktyki śródroczneFORMA ZALICZENIA: Obecność na praktykach.ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr I i II)CELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Nauka praktycznych aspektów pielęgniarstwa przedmiotu interna ipielęgniarstwo internistyczne.TREŚCI PROGRAMOWE:Praktyki śródroczne:• Charakterystyka kliniki, rodzaj świadczonych usług medycznych.Nawiązanie kontaktu z pacjentami, z zespołem terapeutycznym.• Ocena stanu zdrowia podopiecznego dla potrzeb diagnozy pielęgniarskiejw oparciu o wszystkie metody zbierania danych o chorym, zwykorzystaniem standardowych narzędzi pomiaru – skala oceny poziomuryzyka zagrożenia powstaniem odleżyn (skala Waterlow), skala ocenyodleżyn.• Zaplanowanie, realizacja i ocena podjętych działań u pacjentów zeschorzeniami internistycznymi.211

• Przygotowanie chorego do badań diagnostycznych, opieka w czasiebadania. Prowadzenie ukierunkowanej obserwacji po zabiegachdiagnostycznych (ze szczególnym uwzględnieniem badań inwazyjnych),oraz interwencja w przypadku wystąpienia powikłań.• Realizowanie zadań wynikających z funkcji terapeutycznej – podawanieleków różnymi drogami.• Planowanie i podejmowanie działań zapobiegających skutkomunieruchomienia pacjenta w łóżku.• Określenie deficytu wiedzy u chorego/rodziny z zakresu samoopieki,samopielęgnacji oraz zaplanowanie i realizacja działań edukacyjnych zeszczególnym uwzględnieniem chorób przewlekłych – nadciśnienie tętnicze,astma oskrzelowa, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek.• Doskonalenie umiejętności w zakresie respektowania praw pacjenta orazprzestrzegania etyki zawodowej.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:a/ Studenci powinni opanować wiedzę w odniesieniu do etiologii, patogenezy,objawów, badań dodatkowych, metod leczenia, zasad zapobiegania irehabilitacji najczęstszych chorób internistycznych.b/ Studenci powinni znać zasady przygotowania chorego do najczęstszychbadań dodatkowych, udziału pielęgniarki w przeprowadzanych badaniach iobserwacji chorego po ich wykonaniu.c/ Studenci powinni umieć zaplanować opiekę pielęgniarską w najczęstszychchorobach internistycznych z uwzględnieniem różnego nasilenia objawówchorobowych i zaawansowania choroby w tym w stanach zagrożenia życia.d/ Studenci powinni umieć wykorzystać wiedzę kliniczna we współpracy zlekarzem, rozpoznawać problemy zdrowotne i pielęgnacyjne chorych.e/ Studenci powinni znać prawa pacjenta i zasady etyki zawodowej.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Cegła B., Faleńczyk K., Kuczma-Napierała J.: Wybrane zagadnienia z212

pielęgniarstwa internistycznego. Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2003.2. Ciechaniewicz W. (red.): Pielęgniarstwo ćwiczenia. Wydawnictwo LekarskiePZWL, Warszawa 2006.3. Hasik J., Gawędki J. (red.):Żywienie człowieka zdrowego i chorego.Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.4. Pączek L., Mucha K, Foroncewicz B.: Choroby wewnętrzne - podręcznik dlastudentów pielęgniarstwa i położnictwa Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa 2005, wyd. 1.5. Tatoń J., Czech A.: Cukrzyca. Podręcznik edukacji terapeutycznej.Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.213

55. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ZDROWIA PSYCHICZNEGOJEDNOSTKA REALIZUJĄCA PROGRAM:Zakład zdrowia PublicznegoKierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Ślusarczyk02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a (blok F)Tel. 022 599 21 80, fax. 022 599 21 81Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: prof. dr hab. n. med. JanuszŚlusarczykLICZBA GODZIN: 30 godz. – wykłady, 30 godz. – samokształcenie, 2 ECTSROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA (rok III, semestr II)FROMA ZALICZENIA: zaliczenieCELE I ZADANIA DYDAKTYCZNO-WYCHOWAWCZE:Zapoznanie studentów z problematyką i promowaniem zdrowia psychicznego.TREŚCI PROGRAMOWE:Tematy wykładów i samokształcenia:1. Zdrowie psychiczne jako funkcja rozwoju psychicznego.2. Konstrukcje osobowości – ich wpływ na zdrowe zachowanie.3. Emocje a zdrowe zachowanie.4. Efektywne komunikowanie a zdrowe zachowanie.5. Promocja zdrowia psychicznego.WYNIKI NAUCZANIA /KOMPETENCJE:Student powinien umieć:− rozpoznawać potrzeby w zakresie zdrowia psychicznego,− analizować emocje własne oraz emocje innych osób,− konstruktywnie radzić sobie ze stresem,− propagować zdrowe życie,214

− podejmować działania z zakresu promocji zdrowia psychicznego.LITERATURA OBOWIĄZKOWA:1. Metzel G.: Wprowadzenie do psychologii. Gdańskie WydawnictwoPsychologiczne, Gdańsk 2002.2. Myers D. G.: Psychologia. Zysk i S-ka, Warszawa 2003.3. Scheridan L.: Psychologia zdrowia. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa1998.4. Schneider M.: Grupy - zasady i techniki grupowej pomocy psychologicznej.Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa 1995.5. Węgrzecka M.: Wprowadzenie do psychologii. Wydawnictwo Ekonomiczne,Kraków 2003.6. Zimbardo, Philip G., Floyd R.: Psychologia i życie. Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa 1994.Literatura uzupełniająca:1. Jablow M.: Anoreksja, bulimia, otyłość - Przewodnik dla rodziców.2. Maxwell R.: Dzieci, alkohol, narkotyki.3. Carnes P.: Od nałogu do miłości. Poradnik dla uzależnionych iwspółuzależnionych, jak również dla terapeutów, psychologów i lekarzy.4. James W., Pennebaker J.: Otwórz się - Uzdrawiająca siła wyrażania emocji.5. Bemis J., Barrada A.: Oswoić lęk - Jak radzić sobie z niepokojem i napadamipaniki?6. Fengler J.: Pomaganie męczy - Wypalenie w pracy zawodowej.7. Harold S. B.: Podstawy terapii grupowej - Książka podejmuje najistotniejszezagadnienia związane z pracą psychoterapeuty grupowego.8. Potter R.T.: Efron - Złość alkoholizm i inne uzależnienia.9. Urban B.(red.): Dewiacje wśród młodzieży : uwarunkowania i profilaktyka.Wydaw. Uniw. Jagiellońskiego, Kraków 2001.10. Hołyst B.: Narkomania a przestępczość. Polskie Towarzystwo HigienyPsychicznej, Warszawa 1995.11. Kawula S., Machel H.(red.): Agresja a dysonans społeczny. Gdańsk 1995.215

12. Kmiecik - Baran K.: Młodzież i przemoc : mechanizmy socjologicznopsychologiczne.Wydaw. Nauk. PWN, Warszawa 1999.13. Urban B.(red.): Społeczne konteksty zaburzeń w zachowaniu. Wydaw.Uniw. Jagiellońskiego, Kraków 2001.216