45-lecie Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach - Gazeta ...

z historii UŚ7Prof. dr hab. SędzimirMaciej Klimaszewski(5 XII 1980–30 IX 1981;1 VI 1982–30 XI 1990)Po rezygnacji prof. Henryka Rechowiczaze stanowiska rektora,Senat Uniwersytetu Śląskiego w1980 roku wybrał następcę – prof.Sędzimira Klimaszewskiego.Prof. Klimaszewski rozpocząłstudia na Uniwersytecie Warszawskimw 1954 roku. Wybrał wówczas biologię. Pracę zawodową rozpocząłw 1959 roku w Instytucie Zoologicznym PAN w Warszawie.W latach 1964–1973 pracował na Wydziale Biologii i Nauko Ziemi UMCS w Lublinie. W wieku 27 lat otrzymał tytuł doktorahabilitowanego. Z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach związałsię w 1973 roku, podejmując pracę na nowo zorganizowanym WydzialeBiologii i Ochrony Środowiska (był organizatorem KatedryZoologii i jej kierownikiem przez 28 lat). Z jednej strony, wybórbył uwarunkowany szczególnym miejscem badań – Śląskiem, zewzględu na zainteresowania naukowe biologa, z drugiej – chęć zbudowaniazespołu badawczego od podstaw. Członek Polskiego TowarzystwaEntomologicznego, Polskiego Towarzystwa Zoologicznegoi Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Był także członkiemRady Naukowej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie.W roku 1988 otrzymał tytuł doktora honoris causa rosyjskiego UniwersytetuPaństwowego w Rostowie nad Donem.Prof. Klimaszewski zainicjował i na stałe wprowadził do naukinowe narzędzia i metody badawcze w zakresie filogenezy, systematyki,zoogeografii i zoocenologii. Rozwinął badania bioindykacyjne,wprowadzając dwie skale oceny stanu degradacji środowiska.Jest autorem 130 prac naukowych, 5 podręczników i wielu skryptów.Pod jego kierunkiem prace magisterskie napisało 100 osób.Wypromował 12 doktorów nauk przyrodniczych, z których czterechzasila obecnie profesorskie grona.W okresie stanu wojennego wykładał na Uniwersytecie w Moskwie,został wówczas odwołany ze stanowiska rektora, by ponownieobjąć je po powrocie do Polski w 1982 roku.Okres „rektorowania” nazywał „wariacko trudnym” – nie tylkoze względu na kontekst polityczny, lecz również w związku z problemamifinansowymi uczelni. Prócz tego „kłopotem była ogólnaatmosfera i stosunek do Uniwersytetu, gdzie, jak można było domniemywać,zaufaniem obdzielano nas ograniczonym” 3 .Zmarł 16 marca 2001 roku w Katowicach. Został pochowany naCmentarzu Rakowickim w Krakowie.3M. Kwaśniewicz, Rektor – biolog, w: „Gazeta Uniwersytecka UŚ”, 1998,nr 10–11.Prof. dr hab. AugustChełkowski(1 X 1981–16 I 1982)Został wybrany na stanowiskorektora UŚ w demokratycznychwyborach w maju 1981 roku. Półroku później, w nocy z 12 na 13grudnia, został internowany i przebywałw areszcie do 19 grudnia.Funkcję rektora pełnił do stycznia1982 roku, po czym otrzymał aktzwolnienia z pełnionej funkcji. Byłjedynym rektorem wyższej uczelni,internowanym w czasie stanu wojennego.Pozostał, mimo nacisków,na uczelni, jako kierownik Zakładu Fizyki Doświadczalnej.Studia z zakresu fizyki rozpoczął w 1948 roku na Uniwersytecie im.Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie w 1959 roku uzyskał stopieńdoktora nauk fizycznych. Tytuł profesora otrzymał w 1973 roku. DoKatowic przybył w 1966 roku, został dziekanem Wydziału Matematyki,Fizyki i Chemii oraz dyrektorem Instytutu Fizyki. Profesor jestautorem i współautorem ok. 50 publikacji (tylko z zakresu fizyki ciałastałego), wydrukowanych głównie w czasopismach o zasięgu międzynarodowym.Jego działalność naukowa znalazła uznanie zarównow kraju, jak i zagranicą. Jej wynikiem była współpraca naukowaz takimi ośrodkami zagranicznymi, jak: Laboratorium A. CortonaCNRS w Bellevue (Francja), Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles(USA) czy – do tej pory realizowana – z Uniwersytetem w Osnabrück,Instytutem Laue-Langevina w Grenoble, Uniwersytetem w deMans oraz z licznymi krajowymi ośrodkami Wrocławia, Poznania,Warszawy czy Krakowa. Prace zapoczątkowane przez prof. Chełkowskiegosą kontynuowane przez jego wychowanków, a tematykabadawcza jest systematycznie rozszerzana.We wspomnieniach swoich uczniów, prof. Chełkowski był wzoremczłowieka, naukowca i nauczyciela. Pozostawił po sobie bogactwonaukowe i „dobra duchowe”: umiejętność głoszenia prawd,wolność i samodzielność w dokonywaniu wyborów, uczciwośći prawość, poszanowanie innych. Śpiewał ze studentami kolędyna spotkaniach organizowanych przez polonistów, towarzyszyłpodczas majówek, „wieczorów fizyków” czy podczas mazurskichobozów żeglarskich. Zwracał uwagę na szczególną aktywność społecznąswoich kolegów: „Fizyka uczy uczciwości. Jest dyscyplinąnaukową wolną od zakłamania (…). W wielu innych dyscyplinachłatwiej coś zafałszować, kłamstwo jest mniej uchwytne” 4 . Obokuczciwości, ważna jest również umiejętność logicznego myślenia –obie cechy natomiast są, zdaniem prof. Chełkowskiego, nieodzownew działaniu polityka. Był senatorem oraz marszałkiem senatuw latach 1991–1993.Odnosząc się do trudnego okresu lat osiemdziesiątych, mówił:„Nie można generalizować. Przekrój ludzkich postaw i zachowańjest u nas taki, jak w całym kraju. Są grupy, które dominują, ujawniająsię na zewnątrz i decydują o wizerunku Uniwersytetu odbieranymprzez społeczeństwo. Ale to jeszcze nie jest cały Uniwersytet(…). O tej różnorodności postaw świadczą represje, jakie spadły naUniwersytet w stanie wojennym” 5 .Prof. Chełkowski zmarł 31 października 1999 roku w Warszawie.17 maja 2000 roku odbyła się uroczystość nadania Instytutowi FizykiUŚ jego imienia.Opracowała Małgorzata Kłoskowicz4Na początku drogi. Rozmowa (red. A. Grajewskiego) z prof. AugustemChełkowskim, fizykiem, kandydatem do senatu z listy Komitetu Obywatelskiegow Katowicach, w: „Gość Niedzielny” 1989, nr 22. Cyt. za: Wyrósł z dobregodrzewa… Uniwersytet Śląski 1968–1998. Fakty, dokumenty, relacje, red.A. Barciak, Katowice 1998, s. 414.5Tamże, s. 415.#9 2013