2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated
2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated 2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated
TE PĪNAKITANGA KI TE REO KAIRANGINĀ PŌMARE SIDNEY (NGĀTI POROU)E aku whakatamarahi ki te rangiE aku whakateitei ki te whenuaTēnā koutou, tēnā koutou, tēnā rā tātou katoaI te tekau mā waru o te marama o Whiringa-ā-rangi,ka karapinepine atu mātou, te kōpuni kauika o TePīnakitanga ki Tai, ki Te Papaiōea, ki te kura kaupapa oMana Tamariki. Ki reira mātou matapaki ai, ako ai ingā tataotanga o tēnei mea te whaikōrero. Āe, tērāmāpihi pounamu rā a hākui, a hākoro mā.Ko Leon Te Pairi Blake te mātanga reo nānā nei tekaupapa i whakahaere, ā, anō nei, he koroua nō te aokohatu tēnei tangata me tōna matatau hoki ki te reo ote manu kākā waha nui. Nā, ahakoa kei tēnā iwi, keitēnā iwi ōna ake tikanga, ā, ko ngā kōrero tuku e kīana, arā, ko te whaikōrero, e tika ana kia riro mā tetāne tonu tēnei mahi whakaharahara e pīkau, ewhakarīrā.Ko te whakapono ia, ka heke iho tēnei mātauranga i tewhare pātaka iringa kōrero tonu, ā, ka tau atu ki ngāraparapa, kātahi ka heke whakararo iho ki te tangata,ki te kōkō tatakī. Ko te kī, koinā i tau ai ngāwhaikōrero a te tangata. Nā, kāore i ārikarika ngāāhuatanga o tēnei mea te whaikōrero. Mai i te tapu ote tū, te whāitaita o te karu, te kōrero ā-tinana, tewhiu o te ringa, te hitekiteki o te waewae, aha atu,aha atu. Me tō mātou miharo anō hoki i te kītangamai, arā, he ingoa tonu tō tēnā tū, he ingoa tō tēnātitiro, he ingoa tō tēnā neke, tō tēnā hikoikoi. Ā, kakitea hoki te kounga o tēnei mea te whaikōrero me tetaunga o te kaikōrero, i tōna mōhio tonu ki terāwekeweke i te kōrero, ahakoa ōkawa mai, ahakoaōpaki mai. Kāti, koinā rā ētahi o ngā tohutohu a TePairi ki a mātou.Waihoki, ko tēnei mea ko te mau rākau tētahi mahipiere nuku rawa atu, ā, i āta whakanōhia rawatiamātou ki te wetewete i ōna āhuatanga, ki te ketuketuhaere i tērā kaupapa nui o mai anō, ā, koia tētahitikanga e kitea tonutia nei i te rangi nei i runga i ētahio ō tātou marae puta noa. I konei, ka toko ake amahara ki tērā whītiki o te kī, ā, ki tērā koroua rā oNĀ LILLIAN TAI TĒNEI WHAKAAHUAtātou kua kore nei i te tirohanga kanohi, arā, a koroTuahine Northover me tāna tīkapekape i te rākau. Tikatonu te kī, he reiputa tērā nō te ao kohatu! I āia tonunei, he uaua ka kitea tēnei momo i ō tātou marae. Nāreira tāne mā, me nanao tonu tāua i ēnei āhuatanga irunga i te umu pokapoka a Tūmatauenga – kei puehuki te pō, auē taukuri e!Nā reira, mokori anō kia hoki tonu atu ngā kupuwhakamiha ki tō mātou pou reo ki a Te Pairi, mōna ewhakatairanga nei, e whakaatu mai nei me pēhea eekea ai te matū o tēnei mea te whaikōrero. E mōhionei ngā manu kākā o tēnā marae, o tēnā hapū, o tēnāiwi, he tikanga puiaki rawa atu tēnei mea tewhaikōrero nō mai mai. Ko tāna he whakamanuhiri,he whakarangatira, he whakamihi i te manuhiriwhakaeke, ā, he poroporoaki anō hoki i ngā mate.Ngāti Kahungunu Iwi Inc. |Kahungunu matangi rau 22
KUA PUTA TE IHU!NĀ KARE TIPA-ROGERS (KAIWHAKAAKO)(KĀTI MĀMOE, KAI TAHU, NGĀTI KAHUNGUNU)‘Tītiro ake ki runga, kei reira te āwhina mō tātaukatoa!’ Ā, ka hoki rā ngā mahara, i te mea, koirā hokingā kupu a Koro Tuahine Northover ki a mātou ngāākonga o Te Taraongaonga i ngā tau ki muri. Ko tāna,‘Ko tō reo tonu te mea e karapoti nei, e tiaki nei, kiaekea e koutou ngā maunga teitei. Nā reira, i a koe eakoako nei i te reo me ngā tikanga o TeTaraongaonga, āta whakaaroarohia tērā kōrero.’ EKoro e ... kei te mōteatea tonu rā te ngerongerongākau, ā, nō hea ō kupu, ō tohutohu e whakarērea ete taringa rahirahi. Nā reira e te taumata, hoki atu rākoe ki ngā poutokomanawa o ngā maire, o ngāwānanga, hoki atu ki Aiturangi Mamao. Kāti ake.Mōkori anō te kupu whakamiha ki a koutou o temarae o Pukemokimoki. Tīwana, a koe tonu rā me tōpae tapu, koutou ngā kaihautū, ngā ringaringa, ngāwaewae o te marae. Me kore ake koutou, i whaikāinga ai mātau hei whakamānawa i ngā ika ā whiro itaua rangi rā. Me te mea hoki, māoriori ana tā tātounoho tahi, mai i te whakaeke tae noa ki tōna mutunga.E te kuia e Kahu, e te tuakana Beverley, ngā reomaioha waiwaiā o te marae, tēnā rawa atu kōrua. Ā, kia koe hoki whaea Irene, koutou te ringa wera, te ringao te manaaki, rangatira ana rā te toha o te mahi a tekai. Whiu ana te puku, ngata ana te hiahia. Ki a koehoki e te Ōmio, kāre i arikarika te mihi. Nāu te karangakia raumanu atu te minenga ki raro i tōu maru me āumanaakitanga. Ko koe te whakatinanatanga o tērākōrero nui a ngā tīpuna; Mate kāinga tahi, ora kāingarua. Kei te mihi, kei te mihi.Ko te mea nui, i tūtira katoa mai ngā whanaunga mengā hoa ki te whakanui i ō rātau whānau kua puta neime kī, i te whaiao ki te Te Ao Māori. Mai i ngā tōpito oTe Matau a Māui, tokomaha rawa atu ngā ākonga ongā whakaakoranga tīwhikete. Hei konei, ka mihi ki akoutou i angitū nei. Ā, ka mihi anō hoki ki te tekau māwhitu o Te Kura ki Tawhiti i whakawhiwhia nei ki teTohu Paetahi. E hika mā e, kua roa rā koutou e hoeana i te waka o te mātauranga, ā, naia te mihikauanuanu ki a koutou me ō koutou whānau tautoko.Me te kī ake, ko te tīmatahanga noa iho tēnei. Ko teoranga, ko ngā ara tautika ērā kei waho rā e whangamai ana. Nā reira, mahia te mahi kei tamariki ana!Whāia te iti kahurangi!Kāti, ka rere anō hoki a mihi ki a koutou iwhakawhiwhia nei ki ngā tohu whakamaumahara ki aTira Matairangi o Rangitukia, o Ngāti Porou, ka tahi, ā,ki a Robin Albert hoki o Te Wairoa, o NgātiKahungunu, ka rua. Ko tō Tira, i haere ki a KaimaiNatusch rātau ko Tanenuiarangi Paku, ko RosieDennis, ko Jamie Te Hau, ko Helen Waaka. Ko tōRobin, i riro i a Rangihaanu Rolls rāua ko Kane Nepe-Apatu. Kei runga noa atu koutou, e hika mā e. E kore emū te rere o mihi. Hei konei, ka huri ake ki a PōmareSidney o Ngāti Porou, ki a Matariki Brown o Te Aitangaa Māhaki, kōrua tahi i tū rā hei kanohi, hei wahakōrero hoki mō ngā ākonga o ngā tau tōmua. Pōmare,Matariki, e tino mihi ana rā ki a kōrua te hunga taiohi,kua tomo atu nei ki ngā kura ki te whakaako i te reome ngā tikanga a kui koro mā ki ā tātou tamarikimokopuna. Kia upoko pakaru te karawhiu!Na, kia hoki atu ki tērā o ngā taonga i tukua nei i tauarangi rā. He tohu whakamaumahara, ‘He MaimaiAroha’ hoki tērā nā Te Manga Māori ki a Koro TuahineNorthover. He mea āta mātai rawa te hunga ākonga ite tuatahi, i runga tonu i ngā whakataunga a te tumuwhakarae, a Dr Roger Maaka. Ko tāna, ko tēnei tohu,ki te kotahi anake. Ki te tāne, wahine rānei e mātuawhakaataata ana, e whakatauira mai ana i tōna tinoaronui ki ngā kaupapa i whakaaro nuitia, i ngākaunuitia e Koro Tuahine. Ko te reo Māori, ko ngā tikangaMāori me te whaiwhakaaro ki te tangata. Kāti, koMargaret Midgee Young rā o Ngāti Kahungunu me TeWhānau a Kai o Te Tairāwhiti, te kaiwhiwhi mō te tau2011. Kāre i kō atu i a koe, Midgee.Otirā, hei kōrero whakamutunga, ka mihi tonu ki atātou mō ngā rā kei te heke. Kia piri te noho a tewhānau, kia nui te aroha o tētahi ki tētahi. Ā, ki a koehoki Kahungunu Matangi Rau, e huri rauna haere neiki kō ki kō me tō mahi nui ki te kawekawe haere i ngākōrero o te wā, Tihei Mauri Ora!Ngāti Kahungunu Iwi Inc. |Kahungunu matangi rau 23
- Page 3 and 4: KEI TE KAHURANGI, TE HEIKŌKŌNĀ L
- Page 5 and 6: TĀKAI NOA AKE ANA I TAKU MANAWA E
- Page 7 and 8: TE MANA KIA KAURERA!NĀ JEREMY TĀT
- Page 9 and 10: TE KERĒME A TE KŌHANGA REONō te
- Page 11 and 12: KO TE REO TŌNA TAPU, KO TE REO TŌ
- Page 13 and 14: whiriwhiritia e mātau tētahi kōp
- Page 15 and 16: KAHUNGUNU - TĀTAU, TĀTAU E!NĀ JE
- Page 17 and 18: mai ai ki te marae. Kei tēnā mara
- Page 19 and 20: KORONEIHANA 2011NĀ PAREKURA ROHE-B
- Page 21: TE PĪNAKITANGA KI TE REO KAIRANGIN
- Page 25 and 26: TE HUI WHĀNUI A TE ATAARANGINĀ JE
- Page 27 and 28: TE WHATAHORO FOXI kuraina ahau ki T
- Page 29 and 30: TE WHARE ARIKI HOU O PĀ ARIKINĀ A
- Page 31 and 32: PĀTAITIA NGĀ POU O TŌ WHARENĀ J
TE PĪNAKITANGA KI TE REO KAIRANGINĀ PŌMARE SIDNEY (NGĀTI POROU)E aku whakatamarahi ki te rangiE aku whakateitei ki te whenuaTēnā koutou, tēnā koutou, tēnā rā tātou katoaI te tekau mā waru o te marama o Whiringa-ā-rangi,ka karapinepine atu mātou, te kōpuni kauika o TePīnakitanga ki Tai, ki Te Papaiōea, ki te kura kaupapa oMana Tamariki. Ki reira mātou matapaki ai, ako ai ingā tataotanga o tēnei mea te whaikōrero. Āe, tērāmāpihi pounamu rā a hākui, a hākoro mā.Ko Leon Te Pairi Blake te mātanga reo nānā nei tekaupapa i whakahaere, ā, anō nei, he koroua nō te aokohatu tēnei tangata me tōna matatau hoki ki te reo ote manu kākā waha nui. Nā, ahakoa kei tēnā iwi, keitēnā iwi ōna ake tikanga, ā, ko ngā kōrero tuku e kīana, arā, ko te whaikōrero, e tika ana kia riro mā tetāne tonu tēnei mahi whakaharahara e pīkau, ewhakarīrā.Ko te whakapono ia, ka heke iho tēnei mātauranga i tewhare pātaka iringa kōrero tonu, ā, ka tau atu ki ngāraparapa, kātahi ka heke whakararo iho ki te tangata,ki te kōkō tatakī. Ko te kī, koinā i tau ai ngāwhaikōrero a te tangata. Nā, kāore i ārikarika ngāāhuatanga o tēnei mea te whaikōrero. Mai i te tapu ote tū, te whāitaita o te karu, te kōrero ā-tinana, tewhiu o te ringa, te hitekiteki o te waewae, aha atu,aha atu. Me tō mātou miharo anō hoki i te kītangamai, arā, he ingoa tonu tō tēnā tū, he ingoa tō tēnātitiro, he ingoa tō tēnā neke, tō tēnā hikoikoi. Ā, kakitea hoki te kounga o tēnei mea te whaikōrero me tetaunga o te kaikōrero, i tōna mōhio tonu ki terāwekeweke i te kōrero, ahakoa ōkawa mai, ahakoaōpaki mai. Kāti, koinā rā ētahi o ngā tohutohu a TePairi ki a mātou.Waihoki, ko tēnei mea ko te mau rākau tētahi mahipiere nuku rawa atu, ā, i āta whakanōhia rawatiamātou ki te wetewete i ōna āhuatanga, ki te ketuketuhaere i tērā kaupapa nui o mai anō, ā, koia tētahitikanga e kitea tonutia nei i te rangi nei i runga i ētahio ō tātou marae puta noa. I konei, ka toko ake amahara ki tērā whītiki o te kī, ā, ki tērā koroua rā oNĀ LILLIAN TAI TĒNEI WHAKAAHUAtātou kua kore nei i te tirohanga kanohi, arā, a koroTuahine Northover me tāna tīkapekape i te rākau. Tikatonu te kī, he reiputa tērā nō te ao kohatu! I āia tonunei, he uaua ka kitea tēnei momo i ō tātou marae. Nāreira tāne mā, me nanao tonu tāua i ēnei āhuatanga irunga i te umu pokapoka a Tūmatauenga – kei puehuki te pō, auē taukuri e!Nā reira, mokori anō kia hoki tonu atu ngā kupuwhakamiha ki tō mātou pou reo ki a Te Pairi, mōna ewhakatairanga nei, e whakaatu mai nei me pēhea eekea ai te matū o tēnei mea te whaikōrero. E mōhionei ngā manu kākā o tēnā marae, o tēnā hapū, o tēnāiwi, he tikanga puiaki rawa atu tēnei mea tewhaikōrero nō mai mai. Ko tāna he whakamanuhiri,he whakarangatira, he whakamihi i te manuhiriwhakaeke, ā, he poroporoaki anō hoki i ngā mate.Ngāti <strong>Kahungunu</strong> <strong>Iwi</strong> Inc. |<strong>Kahungunu</strong> <strong>matangi</strong> <strong>rau</strong> 22
Change language