2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated
2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated 2012 matangi rau - NgÄti Kahungunu Iwi Incorporated
TE POHO O KAHUNGUNUNĀ DR. PIRI SCIASCIA (NGĀTI KERE)(TE TAUMATA O NGĀTI KAHUNGUNU)O runga o Pōrangahau te aroha me te rangimārieO waenga o Kahungunu, Te Kupenga a Te HukiMe NgārangiwhakaūpokoHaere mai e ngā iwi, nei rā mātauRongomaraeroa te maraeManakohia te ora! Manakohia te pai!Te manawanui me te atawhai.Ngāti Kahungunu, Takitimu waka, tēnā koutou. E hikamā e, e kore rā e mutu te taka iho o te kupuwhakamihi i a mātau o Pōrangahau, mōu i tae ā-tinana mai ki runga o Pōrangahau me te aroha me terangimārie. Me kī nā Rongo koutou i kawe mai, me tewhakapono ake, inā tō hunga amorangi, ngā Upoko oTe Hāhi, kāore i whakaritea atu he kōkiri hei whiu i tepātai, “Nā wai koutou i kawe mai ?”.Ngā poitō o te kupenga i tū, arahina mai e Haami;Rangikoianake, Pāhauwera, Manawakawa, Hāwea,Hori, Hikatoa, Kurukuru, Whakaiti, Urakiterangi,Hinepare, Hokopū, Ūpokoiri, Hinemanu, Mihiroa,Pōporo, Papatuamārō, Mārau, Tahu, Rangitōtohu meRangitekahutia, otirā Ngāi Te Whātuiapiti oHeretaunga nui tonu, anei mātau nō te pouwhakarunga e whakatau ake ana ki tēnā, ki tēnā okoutou, me ngā kaikōrero i tuku ō mai. Āpititia hoki kiā tātau kaikōrero o Takitimu, inā anō tā Mataatua, tāTainui. Nā reira koutou, kei aku nui, kei aku rahi, tēnākoutou. E kore hoki e ngaro ngā kōrero me ngākarakia whakaritenga i tākina mai e Te Ati Pihopa.Ngahiwi, ō kupu mai, kōrua ko Tama, te karakia hiki ite pare, tēnā kōrua. E kore e ngaro, he kākano i ruiamai i Rangiātea. Ngā mihi nunui kei ngā whanaungakahurangi.I pau te wiki i a mātau e haratau nui ana, e ko te RauTau o tō tātau whare a Te Poho o Kahungunu. Hekarakia te mahi, he wānanga hoki, he mahi kai, hemahi tākaro, he mātakitaki whenua, he tieki tamariki,he whakahaere kākahu Māori, he tango whakaahua,he oha tauhokohoko, he whakaatu i ngā taongatawhito me ngā whakaahua tawhito. He wiki ataahuarawa atu. Ko tōna tihi ko Te Rātapu, me te haora i tauai a Kahungunu me tōna rahi, ngā whanaunga maha,ko Tūhoe ki Pōneke, ko Ngāti Raukawa kiWharepuhunga, ko Ngāti Takihiku me Ngāti Ngārongoo Kereru, ki Kōpūtoroa .Etahi mea nui i puta ko te karakia whakahoki i te pareo te tomokanga i whakaritea mai e Tama rāua koPakake, i hikina ake ki runga e te Tiamana o Te HungaKaitiaki. Inā anō te pai o te ingoa o te rākaupōhutukawa i whakatōngia, ko Mokopuna. Inā anōhoki te tū marae, hāpaitia ake e ngā roopu, Taikura,KahurangI, Te Aute, me tō tātau roopu toa, a TeRerenga Kōtuku me āna tautitonga waiata mō te RauTau. Tēnā rawa atu koutou. Kei whea mai ki tua i aHemi Te Peeti i kauhau i te rā o mua, mō ngā whakatūo te whakairo o te whare, he hanga wairua nōnā,raparapa atu ki Ouruatua – “Tēnei te ruru te koukounei.” He hanga whakamīharo, e hika mā, ki tewhakarongo atu, tae atu hoki ki te whaikōrero o te rā.Nā Ngahiwi tērā me ana kupu ki te iwi whānui tonu,kia mau, kia ū ki tō tātau reo, me ngā tikanga Māori,tae atu hoki ki aua tikanga nanakia nei a Ngāi Tātau,ngā uri o Māui, o Rongokako, o Tamatea, oKahungunu. Kaati, ko ā Pakake karakia tawhito ki tetoki poutangata, kātahi ano ka pā ki ngā whakairo o tewhare, hāunga anō he rau tau ki muri!Inā tā te Te Rau Tau, he hokinga mahara, he angawhakamua anō hoki. E koa ana mātau o Ngāti Kere, oNgāti Pihere me Ngāti Manuhiri ki Pōrangahau, mōēnei taonga i ruiruia mai ki runga o Rongomaraeroa, ewhakahou anō ai i te ōhākī o ngā kai o roto o tewhare, arā, te whakapono, te rangimārie, temanawanui, me te ngākau e hereherea ana.NĀ NKII TĒNEI WHAKAAHUANgāti Kahungunu Iwi Inc. |Kahungunu matangi rau 18
KORONEIHANA 2011NĀ PAREKURA ROHE-BELMONT (NGĀI TE APATU, NGĀTIKURUPAKIAKA, KAAHU, NGĀI TE RANGIKOIANAKE)E kore rā e hekeheke e Rangi e te kākano rangatira eMoe mai i te wahangūtanga o te tini i te pō eTū ana au i te pūwaha o WaikatoTitiro tonu au, ko Taupiri maungaKo Kīngi Tūheitia te mauri o te motuHe tipua he taniwha, hei!I te marama o Mahuru 2011, ka haere mātotoru atu aNgāti Kahungunu ki te kawe atu i ngā mate o tēnāhapū o tēnā hapū o tō tāua iwi, ki te marae oTūrangawaewae. Ki reira tangihia ngātahihia ai rātau,otirā, ngā mate katoa rā o te iwi whānui tonu hoki. Ehika mā, he mea tino whakaaroharoha rā tērā.Waihoki, hei ngā mea tauhou pēnei i a au nei, kātahitonu nei ka waewae tapu atu ki runga oTūrangawaewae me āna nei tū whakahaere, tutū anangā makawe, pātukituki ana a manawa, tīkorokoroana a karu, wiri ana ngā wae, i te mutunga mai o temīharo. Mai i te whakaeke me ōna tikanga, ōnakaranga maioha, ōna tangi auē hinapōuri, tae noa kingā whakapuakanga whakaaro a te taumata kōrero, kingā waiata taunaki a tēnā a tēnā iwi, kātahi nā te huiwhakaharahara! Nā Koro Haami, rātau ko PitaSharples, ko Tātere ō tātau mate i hahu ake, iwhakamihi. Ā, ko ngā waiata kīnaki, ko Pinepine TeKura, ko Tū Mai Awa me E Pari Rā.Nā, i ngā tau kua hori ake, ka noho au ki te mātaki iētahi o ngā pikitia o mua mō Te Kīngitanga. I reira, kakite au i aku koroua pērā i a John Scott mā, i a DenalMeihana mā rā e whaikōrero ana i runga oMahinaarangi. Me te pōhēhē hoki o tēnei kore mōhio,kāre he pānga o tōku iwi o Te Wairoa ki Te Kīngitanga!Tērā pōhēhē nui rā tērā! Nā, nō te tahuritanga ake kite rapa kōrero mō ō tāua hononga ki a Tainui waka, ehika e! Arā noa atu te tataotanga me te kawekatangao ngā kōrero! Anikā tēnei iti noa nei:KahungunuKahukuranuiRākaihikuroaTūpurupuruRangituehuTuakaMahinaarangiKāre hoki i tua atu i tua mai i ēnei ingoa e rārangi akenei. Ka māhā te ngākau i tēnei taenga tuatahitangaatu ōku ki mua tonu i te aroaro o Mahinaarangi tipunawhare. Ko te whakatinanatanga rā tērā o te whakaaronui, o te tōmina nui me te motuhenga o ngā manakokatoa, i roto i tērā haere kotahi. Kāti, ahakoa ngākarawhiuwhiu a Tāwhirimātea rāua ko Hine Takurua, itae ora atu, i tae ora mai mātau ki te wā kāinga. Mete mihi kore mutunga anō hoki ki a Ngāti KahungunuIwi Inc. Me kore ake koutou hei pīkau i ngā kawengao tēnei haere rangatira a tātau, kua kore tēnei me āmātau ākonga o Te Ūranga Waka o Te Whare Takiurao Kahungunu e whai wāhi atu ki tēnei kaupapawhakahirahira. Nōku te whiwhi – nō mātau. TiheiKahungunu!NĀ RUTH WONG TĒNEI WHAKAAHUANgāti Kahungunu Iwi Inc. |Kahungunu matangi rau 19
- Page 3 and 4: KEI TE KAHURANGI, TE HEIKŌKŌNĀ L
- Page 5 and 6: TĀKAI NOA AKE ANA I TAKU MANAWA E
- Page 7 and 8: TE MANA KIA KAURERA!NĀ JEREMY TĀT
- Page 9 and 10: TE KERĒME A TE KŌHANGA REONō te
- Page 11 and 12: KO TE REO TŌNA TAPU, KO TE REO TŌ
- Page 13 and 14: whiriwhiritia e mātau tētahi kōp
- Page 15 and 16: KAHUNGUNU - TĀTAU, TĀTAU E!NĀ JE
- Page 17: mai ai ki te marae. Kei tēnā mara
- Page 21 and 22: TE PĪNAKITANGA KI TE REO KAIRANGIN
- Page 23 and 24: KUA PUTA TE IHU!NĀ KARE TIPA-ROGER
- Page 25 and 26: TE HUI WHĀNUI A TE ATAARANGINĀ JE
- Page 27 and 28: TE WHATAHORO FOXI kuraina ahau ki T
- Page 29 and 30: TE WHARE ARIKI HOU O PĀ ARIKINĀ A
- Page 31 and 32: PĀTAITIA NGĀ POU O TŌ WHARENĀ J
TE POHO O KAHUNGUNUNĀ DR. PIRI SCIASCIA (NGĀTI KERE)(TE TAUMATA O NGĀTI KAHUNGUNU)O runga o Pōrangahau te aroha me te rangimārieO waenga o <strong>Kahungunu</strong>, Te Kupenga a Te HukiMe NgārangiwhakaūpokoHaere mai e ngā iwi, nei rā mātauRongomaraeroa te maraeManakohia te ora! Manakohia te pai!Te manawanui me te atawhai.Ngāti <strong>Kahungunu</strong>, Takitimu waka, tēnā koutou. E hikamā e, e kore rā e mutu te taka iho o te kupuwhakamihi i a mātau o Pōrangahau, mōu i tae ā-tinana mai ki runga o Pōrangahau me te aroha me terangimārie. Me kī nā Rongo koutou i kawe mai, me tewhakapono ake, inā tō hunga amorangi, ngā Upoko oTe Hāhi, kāore i whakaritea atu he kōkiri hei whiu i tepātai, “Nā wai koutou i kawe mai ?”.Ngā poitō o te kupenga i tū, arahina mai e Haami;Rangikoianake, Pāhauwera, Manawakawa, Hāwea,Hori, Hikatoa, Kurukuru, Whakaiti, Urakiterangi,Hinepare, Hokopū, Ūpokoiri, Hinemanu, Mihiroa,Pōporo, Papatuamārō, Mā<strong>rau</strong>, Tahu, Rangitōtohu meRangitekahutia, otirā Ngāi Te Whātuiapiti oHeretaunga nui tonu, anei mātau nō te pouwhakarunga e whakatau ake ana ki tēnā, ki tēnā okoutou, me ngā kaikōrero i tuku ō mai. Āpititia hoki kiā tātau kaikōrero o Takitimu, inā anō tā Mataatua, tāTainui. Nā reira koutou, kei aku nui, kei aku rahi, tēnākoutou. E kore hoki e ngaro ngā kōrero me ngākarakia whakaritenga i tākina mai e Te Ati Pihopa.Ngahiwi, ō kupu mai, kōrua ko Tama, te karakia hiki ite pare, tēnā kōrua. E kore e ngaro, he kākano i ruiamai i Rangiātea. Ngā mihi nunui kei ngā whanaungakahurangi.I pau te wiki i a mātau e haratau nui ana, e ko te RauTau o tō tātau whare a Te Poho o <strong>Kahungunu</strong>. Hekarakia te mahi, he wānanga hoki, he mahi kai, hemahi tākaro, he mātakitaki whenua, he tieki tamariki,he whakahaere kākahu Māori, he tango whakaahua,he oha tauhokohoko, he whakaatu i ngā taongatawhito me ngā whakaahua tawhito. He wiki ataahuarawa atu. Ko tōna tihi ko Te Rātapu, me te haora i tauai a <strong>Kahungunu</strong> me tōna rahi, ngā whanaunga maha,ko Tūhoe ki Pōneke, ko Ngāti Raukawa kiWharepuhunga, ko Ngāti Takihiku me Ngāti Ngārongoo Kereru, ki Kōpūtoroa .Etahi mea nui i puta ko te karakia whakahoki i te pareo te tomokanga i whakaritea mai e Tama rāua koPakake, i hikina ake ki runga e te Tiamana o Te HungaKaitiaki. Inā anō te pai o te ingoa o te rākaupōhutukawa i whakatōngia, ko Mokopuna. Inā anōhoki te tū marae, hāpaitia ake e ngā roopu, Taikura,KahurangI, Te Aute, me tō tātau roopu toa, a TeRerenga Kōtuku me āna tautitonga waiata mō te RauTau. Tēnā rawa atu koutou. Kei whea mai ki tua i aHemi Te Peeti i kauhau i te rā o mua, mō ngā whakatūo te whakairo o te whare, he hanga wairua nōnā,raparapa atu ki Ouruatua – “Tēnei te ruru te koukounei.” He hanga whakamīharo, e hika mā, ki tewhakarongo atu, tae atu hoki ki te whaikōrero o te rā.Nā Ngahiwi tērā me ana kupu ki te iwi whānui tonu,kia mau, kia ū ki tō tātau reo, me ngā tikanga Māori,tae atu hoki ki aua tikanga nanakia nei a Ngāi Tātau,ngā uri o Māui, o Rongokako, o Tamatea, o<strong>Kahungunu</strong>. Kaati, ko ā Pakake karakia tawhito ki tetoki poutangata, kātahi ano ka pā ki ngā whakairo o tewhare, hāunga anō he <strong>rau</strong> tau ki muri!Inā tā te Te Rau Tau, he hokinga mahara, he angawhakamua anō hoki. E koa ana mātau o Ngāti Kere, oNgāti Pihere me Ngāti Manuhiri ki Pōrangahau, mōēnei taonga i ruiruia mai ki runga o Rongomaraeroa, ewhakahou anō ai i te ōhākī o ngā kai o roto o tewhare, arā, te whakapono, te rangimārie, temanawanui, me te ngākau e hereherea ana.NĀ NKII TĒNEI WHAKAAHUANgāti <strong>Kahungunu</strong> <strong>Iwi</strong> Inc. |<strong>Kahungunu</strong> <strong>matangi</strong> <strong>rau</strong> 18
Change language