СБОРНИК 2011.pdf - Библиотека БрГУ имени А.С. Пушкина

40Падобныя ўяўленні знаходзім у апавяданні “Ліст асуджанага ваякі да сваёй жонкі”В. Кабылянскай, дзе зямля выконвае функцыю абярэга:...в грудній кишені мав я одробини своєї рідної землі, котру мені батько всунув вкишеню, коли ми прощалися впосліднє, і сказав: “Наколи б ти впав, хоч би і на чужині, нехайтебе проведе рідна земля і перед бога. Вона свята! [3, 374]Таму ў навэле “Выводзілі з сяла” В. Стафаніка, людзям, што праводзяць хлопца наслужбу і загадзя адчуваюць яго пагібель, бачыцца карціна зрубленай галавы, што “ў чужыхкраях, дзесьці аж пад сонцам, упадзе на дарогу і будзе валяцца”. Таму і гераіня В. Кабылянскайз навэлы “Агравай, сонца!”, смяротна хворая, слабая, вяртаючыся пасля заслання дамоў,спяшаецца адчуць пад нагамі сваю зямлю, каб, пераступіўшы мяжу “чужына-бацькаўшчына”,спакойна, з усмешкай на вуснах памерці. Чужына, “не-прастора” не дае магчымасці даперастварэння-перараджэння праз пасрэдніцтва зямлі, якая з’яўляецца ўлоннем роду. Янаўспрымаецца як мёртвая, халодная матэрыя, абыякавая да долі чужынца.Такім чынам, камунікатыўная мадэль узаемаадносін герояў украінскай і беларускай малойпрозы пачатку ХХ стагоддзя ў значнай ступені вызначаецца радавым Міфам, які займаецэнтральнае месца ў светапогляднай сістэме славян і адлюстроўваецца ў матыве “ўкаранёнасці”чалавека ў зямлі (у прозе М. Гарэцкага, З. Бядулі, Цёткі, В. Стафаніка, В. Кабылянскай,М. Яцкава). Спецыфіку гэтай мадэлі падкрэслівае архетып Ахвяры, актуалізаваны з дапамогайвобраза “раскрыжаванага чалавека”, які “потам і крывёю” касмізуе Богам вызначаную прастору,што забяспечвае ім узаемааднаўленне, сцвярджае глыбокую, сімбіятычную сувязь чалавека ззямлёй. Раскрыжаваны, укаранёны ў зямлю чалавек рэпрэзентуе спецыфічную мадэль светупаводле прасторавых параметраў “ніз-верх”, “вертыкаль-гарызанталь”. Засяроджанасць на нізе,на зямлі як увасабленні пункту адліку сакральнага быцця, які актуалізуе боскі пачатак у чалавеку іяго імкненне да медытатыўнасці, духоўнага ўзыходжання супрацьпастаўляецца верху, надземнайпавярхоўнасці, “перакаціпольнасцю” качавога светаўладкавання і светаўспрымання.У каардынатах вертыкальна разгорнутай структуры ўніверсуму зямля набывае сакральнаезначэнне. Такім чынам, пошук спрадвечных асноў нацыянальнага быцця, сапраўднай існасцічалавека, які апынуўся на мяжы стагоддзяў на раздарожжы прапанаваных цывілізацыяйпрыярытэтаў і адвечных каштоўнасцей, адлюстраваўся ў беларускай і ўкраінскай малой прозепачатку ХХ стагоддзя праз зварот да стрыжнёвых арыентацый і каштоўнасцей аўтахтоннайкультуры.Літаратура1. Беларуская міфалогія: Энцыкл. давед. / склад. С. Санько, Т. Валодзіна, У. Васілевіч [і інш.]. –Мінск : Беларусь, 2004.2. Бядуля, З. Спатканне: абразкі, мініяцюры, апавяданні / З. Бядуля ; уклад., прадм.В.Ю. Дэконскай. – Мінск : Маст. літ., 2007.3. Кобилянська, О. Твори : в 5 т. – Київ : Держ. вид-во худож. літ., 1962. – Т. 1.4. Стефаник, В. Камінний хрест: Новели. – Харків : Фоліо, 2006.5. Яцків, М. Вибрані твори / М. Яцків. – Київ : “Дніпро, 1973.6. Цётка. Выбраныя творы / Цётка ; уклад., прадм. В. Коўтун. – Мінск : “Беларускі кнігазбор”, 2001.Г.Т. Гарипова (Ташкент, Узбекистан)КОНЦЕПТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ЖАНРОВОЙ ТРАНСФОРМАЦИИ В СОВРЕМЕННОЙРУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЕПроблема теории жанровой типологии в литературе ХХ века является одной изконцептуально значимых в мировой филологии. Освоение новых эстетических формструктурирования художественного текста, наиболее ярко актуализированное в модернистской(неклассической) парадигме художественности в литературе ХХ века, сказывается не только нановых вариантах метафорического моделирования художественной картины бытия(онтологическая модель) и человека (персонологическая модель), отражающей модернистскую«этическую субъективность», но и на переосмыслении возможностей жанра – одной издоминантных тенденций литературного процесса прошлого века.Главным стремлением, стоящим за эстетическими и художественно-этическимиэкспериментами модернистов, было изображение одного духовного и социально-историческогобытия, непостигаемого в рамках классического типа мышления. И прозаические опыты в этом