СБОРНИК 2011.pdf - Библиотека БрГУ имени А.С. Пушкина

222амбівалентнага смеху. Варта заўважыць, што апошняя ўласцівасць катэгорыі смешнага, у якойвыяўляецца лагодны, сцвярджальны пачатак, пераважае ў творчасці пісьменнікаў Брэсцка-Пінскага Палесся.Такія творы выяўлялі сябе ў адпаведных жанравых мадыфікацыях: сатырычным вершы,байцы, фельетоне, жарце і г.д. Выразна ілюструе згаданую тэндэнцыю ў беларускайсатырычнай літаратуры 80-х гг. творчасць Васіля Жуковіча. У зборніку вершаў “Суседства”(1982 г.) паэт цэлы раздзел з красамоўнай назвай “З аглядкай і напрапалую” прысвяціўсмехавым творам. Сатырычны запал твораў найперш звязаны з вершамі палітычнага,сацыяльнага гучання, якія абслугоўвалі ў пэўныя часы патрэбы ідэалогіі і зрэдку – патрэбытворчай асобы. Аб’ектамі сатыры вершаў савецкага часу найчасцей з’яўляліся праблемысацыяльнага характару: дэфіцыт тавараў народнага ўжытку, бытавое абслугоўванненасельніцтва, бюракратызм чыноўнікаў і інш. У вершы “Паказуха” В. Жуковіч паказваенегатыўныя выдаткі гэтай пашыранай у грамадстве з’явы:Бяда там, дзе галоўнай місіяйстаранне – дагадзіць камісіі.А ёсць жа ў нас, між іншым, зухіяшчэ да большай паказухі 1, 84.Аўтар акрэсліў змест раздзела тэрмінам гумар, нягледзячы на вялікую колькасць у імсатырычных твораў. Нават у вершах, у якіх В. Жуковіч асуджае грамадскія заганы, адсутнічаеслоўная агрэсія, наступальная танальнасць. Аўтар аддае перавагу прыхаванай іроніі, падтэксту,мудрай парадзе. Так, у вершы “Тры шакаладкі”, у якім высмейваецца падхалімства,матэрыялізаванае ў дробнае хабарніцтва, што глыбока пусціла карані ў паўсядзённым жыцціграмадства, паэт іранічна “падказвае выйсце” суайчыннікам, якія не змаглі прыстасавацца даганебнай сістэмы чалавечых стасунекаў:Эх, жаніхі, мужанёчкі і таты,Вы, дарагія, ва ўсім вінаваты:Мала купляеце шакаладак,Каб быў парадак 1, 76.У апошні час нашых пісьменнікаў-землякоў хвалююць актуальныя праблемыцывілізацыі: паўзучая маральная дэградацыя грамадства і яе дэтэрмінаванасць, паступоваястрата чалавечай годнасці, трагічная “тутэйшасць” беларусаў і інш. А. Мазько, паэт зІванаўшчыны, настойліва імкнецца разабрацца ў маральнай недасканаласці грамадства, шточаста вядзе яго лірычнага героя да адчаю, пачуцця безвыходнасці. Цэлы раздзел зборніка “Дні іночы” (2003 г.), у якім гучаць жорсткія абвінавачанні сучаснасці, паэт так і называе “Вялікаядэпрэсія”. Індывідуалізм, эгаізм, абыякавасць і цынізм, выкліканыя, на думку аўтара,усёперамагальнай сілай грошай, з’яўляюцца галоўнымі бедамі ўзаемаадносінаў паміж людзьмі(“Кожны сам па сабе”):Стаў зялёны далярІ любіць, і караць.Хто лапатай грабе,Хто шкрабе на кавалачак хлеба 2, 8.Не многія майстры слова ў наш час звяртаюцца да эфектыўнай формы сатыры, адакладней, яе дваістага характару. У новай кніжцы “Штатны сведка” 3 сатырычныя вершы,байкі, эпіграмы, стылізацыі фальклорных жанраў ўяўляюць не толькі разбуральную стыхіювыкрывальнага смеху, але і нясуць канструктыўны, стваральны пачатак, што сведчыць правыразную гуманістычную аснову твораў і светапогляду Віктара Рэчыца. Карані гэтай высокайдухоўнасці, патрабавальнасці да сябе і іншых – у звароце да народных вытокаў, да крапівінскіхтрадыцый адлюстравання рэчаіснасці.Ва ўсіх змешчаных у зборніку творах адчуваецца, што аўтар ідзе найперш ад жыцця, адглыбокага ведання і разумення яго злабадзённых праблемаў. Шмат вершаў і баек В. Рэчыц адрасуезарваўшымся чыноўнікам, кар’ерыстам, што дбаюць толькі пра ўласны трыбух. Калі падобныхперсанажаў у свой час Кандрат Крапіва называў абагуленым словам “саўчыны”, то В. Рэчыцназывае іх іранічна-здзекліва “начальнічкамі”, выяўляючы адначасова агіднасць гэтай сацыяльнаграмадскайз’явы: Сам гэты начальнічак – хілы. У кнігі ж загадаў – шмат сілы.Падобны да дробнага чыноўніка Тадэвуша і персанаж сатырычнага верша“Бяссонніца” Ніл, якому не даюць пакою чужыя праца і заробкі: