СБОРНИК 2011.pdf - Библиотека БрГУ имени А.С. Пушкина

181Литература1. Фрейденберг, О.М. Миф и литература древности / О.М. Фрейденберг. – 2-е изд., испр. и доп. –М. : Восточная литература РАН, 1998.2. Платонов, А. Счастливый корнеплод / А. Платонов // Избр. произведения / А. Платонов. –М. : Худож. лит., 1988.3. Платонов, А. Одухотворенные люди: рассказы о войне / А. Платонов. – М. : Правда, 1986.4. Топоров, В.Н. Древо жизни / В.Н. Топоров // Мифы народов мира: энцикл. : в 2 т. /В.Н. Топоров. – М., 1991. – Т. 1.5. Семенова, С. Россия и русский человек в пограничной ситуации (военные рассказы АндреяПлатонова) / С. Семенова // «Страна философов» Андрея Платонова. Вып. 4. – М. : Наследие, 2000.6. Платонов, А. Дерево родины / А. Платонов // Броня: Рассказы / А. Платонов. – М. :Военмориздат, 1943.С.А. Сянкевіч (Брэст, Беларусь)СЛОВА І ФРАЗЕАЛАГІЗМ У ГАЗЕТНЫМ РАДКУСродкі масавай інфармацыі – друк, радыё, тэлебачанне, – адлюстроўваючы працэсы,якія адбываюцца ў грамадстве, уздзейнічаюць на свядомасць людзей, фарміруюць пэўнуюграмадскую думку, абуджаюць грамадзянскія пачуцці асобы. Актуальная і вострая публіцыстыкаярка высвечвае падзеі, пабуджае да дзеяння, фарміруе агульначалавечую сістэмукаштоўнасцей, уздзейнічае не толькі на розум, але і на пачуцці чалавека. Таму любоевыступленне мы не можам разглядаць як проста перадачу інфармацыі. Самае аператыўнаепаведамленне на актуальную тэму не дасягне жаданага эфекту, калі не будзе адпавядацьўзроўню правільнага засваення і разумення прапануемага матэрыялу.Праблема эфектыўнасці ўспрыняцця газетнага тэксту (аналізуюцца матэрыялы газет“Народная воля”, “Наша ніва”, “На страже”, “Рэспубліка”, “Звязда”) залежыць ад спецыяльнагаадбору лексікі і фразеалогіі, ад лагічнай арганізацыі фраз і граматычных канструкцый.Характар газетных тэкстаў, іх мова ў многім вызначаюцца зменамі ў грамадскім жыццікраіны, арыентацыяй на масавую аўдыторыю, камунікатыўнымі ўмовамі.Большая частка слоў у газетных публікацыях мае ярка выражаную сацыяльнуюмаркіраванасць, рэзкую размежаванасць адмоўнай і станоўчай ацэнак: рэжым, разгул, грабеж,правакацыя, нацыянальная ганьба, “новы” беларус і г.д. ужываюцца ў адмоўным кантэксце;патрыёт, запаветы, дэвіз, мір, дэмакратызацыя – маюць яркую станоўчую экспрэсію. Наяўнасцьу слове дакладна выражанай эмацыянальнай ацэнкі – найважнейшы крытэрый адборупубліцыстычнай лексікі.Разам з тым характэрнай асаблівасцю газетнага тэксту з’яўляецца імкненне дамаксімальнай стандартызацыі, шабланізацыі мовы, уключэння ў тэкст розных прэцэдэнтныхадзінак, у першую чаргу штампаў і клішэ. Разгарнуўшы любую газету, мы знаходзім там: увайсціў сілу, імідж палітычнага дзеяча, пераходная эпоха, шматпалярны свет, шокавая тэрапія. Такія“кананізаваныя” спалучэнні слоў, як гатовы касцяк, уваходзяць у газетны радок.Гэта могут быць:а) стылістычна нейтральныя штампы і клішэ: інакш кажучы, звяртаць увагу, выходзіць зарамкі, выклікаць цікавасць;б) моўныя клішэ навуковага стылю: знешні рынак, валодаць методыкай, рудыментарныяформы;в) моўныя клішэ афіцыйна-справавога стылю: як раней указвалася, у сувязі з тым што,справа ў тым што, у сваю чаргу;г) клішэ публіцыстычнага стылю: ключавыя пазіцыі, жыццёвы ўзровень, вядучая роля,вопыт паказвае, падзенне цэн;д) клішэ размоўнага стылю: як мае быць, нічога сабе, ні ўзад ні ўперад.Такія выразы паскараюць напісанне газетных артыкулаў, афарбоўваюць аповед у“публіцыстычнае” адценне, аднак не высвятляюць пазіцыі аўтара, яго светапогляду. Газетнытэкст нельга штампаваць паводле гатовага ўзору, не прыўносячы моўнай ізюмінкі, непрыбягаючы да шырокага рэзерву мастацкіх сродкаў, якія побач з пэўнай доляйінфарматыўнасці валодаюць эмацыянальна-экспрэсіўнай афарбоўкай, афарыстычнасцю думкі іслова, дазваляюць аўтару максімальна наблізіцца да чытача.