СÐÐÐ ÐÐÐ 2011.pdf - ÐиблиоÑека ÐÑÐУ имени Ð.С. ÐÑÑкина
СÐÐÐ ÐÐÐ 2011.pdf - ÐиблиоÑека ÐÑÐУ имени Ð.С. ÐÑÑкина СÐÐÐ ÐÐÐ 2011.pdf - ÐиблиоÑека ÐÑÐУ имени Ð.С. ÐÑÑкина
141Целостность цикла «Когда разгуляется» настолько органична, что из него нельзя изъятьни одного стихотворения, делать в нем какие-либо перестановки – все это неминуемо привелобы к утратам и искажениям созданной Б. Пастернаком картины мира.Первое стихотворение цикла, в котором понимание смысла жизни соотносится с еепониманием в романе «Доктор Живаго», одновременно является по сути своей стратегическимпунктом текста, энсипитом. Отсюда и поэтическая формула: «Во всем мне хочется дойти /До самой сути», – обозначающая цель поиска, цель жизнетворчества художника. Не толькоотдельная строфа, но и строка и даже одно слово первого стихотворения становятся темой дляпоследующих стихов, в которых она получает полное развитие. Широки и глубоки планычеловека-творца и мыслителя, стремящегося дойти / До самой сутиВ работе, поисках путей,В сердечной смуте.До сущности протекших дней,До их причины,До оснований, до корней,До сердцевины [2; 2, 72].Стихотворения «Душа», «Хлеб», «Музыка» и цикл в цикле «Ветер. Четыре отрывка оБлоке» – это и есть развитие темы работы. И главное, в стихотворении «Быть знаменитымнекрасиво…» акцентируется внимание на непреходящих ценностях: «цель творчествасамоотдача», «надо жить без самозванства», «не отступиться от лица» [2; 2, 72]. Эту темуподхватывает стихотворение «Трава и камень». Его заглавие и по смыслу, и по формесоотносится с пушкинским – «лед и пламень»: трава аккумулирует в себе солнечное тепло. акамни холод. То, что разъединяет, вдруг не только сближается, но переходит одно в другое,образуя новое единство, выражая победу над смертью. Тема вечности варьируется встихотворениях «Ева», «Ночь», «Снег идет» и др.«Снег идет» – одно из самых интересных по содержанию и форме стихотворениецикла: в нем человеческое сердце переживает движение самой огромной материи, Вселенной,осознается связь всего сущего, соотносится творение человеческого гения с творениемКосмоса, слышатся шаги быстротекущего времени и раскрывается в борении побеждающаясила жизни.Уже сказанное тут создает представление об исключительной связи цикла «Когдаразгуляется», который как текст, служа своеобразным зеркалом, отражающим в себе все другиепастернаковские тексты, еще раз свидетельствует о том, что поэт создал целостную,концептуально новую картину мироустройства. А «Единственные дни» в концентрированнойформе выражают самую суть художественно-философских воззрений Б. Пастернака.Литература1. Цветаева, М. Об искусстве / М. Цветаева. – М. : Искусство, 1991. – 479 с.2. Пастернак, Б. Собр. соч. : в 5 т. / Б. Пастернак. – М. : Худож. лит, 1989. – Т. 1–4.М.І. Пашкевіч (Брэст, Беларусь)ТЭРМІНАЛАГІЧНАЯ ЛЕКСІКА Ў МАСТАЦКІМ ТЭКСЦЕПаводле энцыклапедычнага даведніка, тэрмін (ад лац. terminus – канец, мяжа) – гэта“слова або словазлучэнне з дакладным значэннем (дэфініцыяй), што служыць для выражэнняпэўнага паняцця ў навуцы, тэхніцы або мастацтве” [1, 139]. Узаемаабумоўленасць значэннятэрміна і яго найважнейшай якасці – дакладнасці – істотна ўплывае на сферу ўжывання гэтаймоўнай адзінкі. Тэрміны, а таксама тэрміналагічныя словазлучэнні шырока выкарыстоўваюцца ўнавуковым і афіцыйна-справавым стылях, з’яўляюцца адметным моўным паказчыкам многіхпубліцыстычных тэкстаў.Cловы і словазлучэнні з тэрміналагічным значэннем нярэдка ўжываюцца і ў мастацкімстылі, вызначальнымі пазамоўнымі рысамі якога з’яўляюцца вобразнасць, эмацыянальнасць,экспрэсіўнасць. Як падкрэслівае М.Я. Цікоцкі, выкарыстанне тэрміналагічнай лексікі ў мастацкімтэксце найперш абумоўлена стварэннем “спецыфічнага вытворчага каларыту” [3, 66]. Сапраўды,нельга абысціся без тэрміналагічнай лексікі, паказваючы абставіны, звязаныя з выкананнем
142прафесійных абавязкаў літаратурнага персанажа, характарызуючы яго як прадстаўніка пэўнайпрафесіі. Каб пацвердзіць слушнасць выказанай думкі, звернемся да ілюстрацыйнагаматэрыялу, узятага з раманаў І. Шамякіна “Атланты і карыятыды” [4] і У. Дамашэвіча “Камень згары” [2]. У гэтых творах актыўна выкарыстоўваюцца тэрміналагічныя словы і словазлучэнні,якія суадносяцца з галіной архітэктуры і рэдакцыйна-выдавецкай дзейнасцю, напрыклад:“Канчаўся год. Зрываўся ўвод некаторых аб’ектаў. Урэшце за гэта павінна было адказвацьупраўленне капітальнага будаўніцтва” [4, 108]; “Сучасныя ачысцільныя сістэмы практычнагарантуюць поўную ачыстку адпрацаванай вады і газавых выкідаў” [4, 288]; “З галоўнымрэдактарам Драгун некалькі разоў сутыкаўся па рэдакцыйных справах: Шахоўскі быў адным заўтараў падручніка для школы, і Драгун кожны год вясною прыносіў Шахоўскаму вычытвацькарэктуру яго артыкула” [2, 3]; “Яны замянялі выкрасленыя некім сказы, каб не рабіцьперавёрсткі: на месца кожнага выкрасленага радка трэба было ўставіць новы” [2, 245].Тэрміны, выкарыстаныя ў мастацкіх тэкстах, называюць як канкрэтныя прадметы, так іадцягненыя паняцці. Многія з такіх моўных адзінак з’яўляюцца вузкаспецыяльнымі,малазразумелымі ці зусім незразумелымі для чытача і патрабуюць дадатковага тлумачэння.Так, у рамане “Атланты і карыятыды” чытаем: “Патрэбны пэўны час, магчыма, голасспецыялістаў, знаўцаў, каб потым прыходзілі школьнікі, студэнты, прыязджалі турысты і слухалігідаў, разявіўшы раты і высока задраўшы галовы, каб убачыць своеасаблівы архітраў, фрыз,капітэль ці яшчэ якую архітэктурную дэталь” [4, 6]. Як бачым, тэрміны, ужытыя ў кантэксце,называюць архітэктурныя элементы, якія надаюць мастацкую выразнасць будынку,упрыгожваюць яго: архітраў ‘бэлька, якая абапіраецца на капітэлі калон і пілястраў, слупы,іншыя апоры і нясе фрыз і карніз’; фрыз ‘сярэдняя частка антаблемента паміж архітравам ікарнізам’; капітэль ‘пластычна вылучаная верхняя частка вертыкальнай апоры (слупа цікалоны); пілястра ‘плоскі вертыкальны прамавугольны выступ на сцяне або слупе, які паўтараеўсе часткі і прапорцыі калоны’. Толькі вузкаму колу чытачоў зразумелыя тэрміны з абстрактнымзначэннем, ужытыя ў наступным сказе: “Сатысфакцыя, гратуляцыя, імпэртынэнцыя,індэпэндэнцыя, нават санацыя – усё пайшло ад багатай нежывой лаціны” [2, 114]. Безумоўна,што ўключэнне такіх вузкаспецыяльных тэрмінаў у мастацкі тэкст павінна быць лагічнаматываваным і не павінна абцяжарваць успрыманне чытачом напісанага.Некаторыя тэрміны, ужытыя на старонках твораў, могуць суадносіцца з пэўнай сферайдзейнасці чалавека, іншыя – не з’яўляюцца кадыфікаванымі і ўспрымаюцца якагульнаўжывальныя, выкарыстоўваюцца ў розных галінах ведаў ці вытворчасці. Напрыклад:“Карнач выкладаў на старэйшых курсах тэорыю архітэктурнай кампазіцыі і колькі разоўсустракаў Веру з высокім прыгожым студэнтам” [4, 16] і “Мудры Пракурат аднойчы сказаў, шторэформы заўсёды выгадныя для тых, хто іх праводзіць” [2, 274].Па-рознаму выяўляецца функцыянальная значнасць тэрміналагічнай лексікі ў мастацкімкантэксце. Моўныя адзінкі з тэрміналагічным значэннем могуць надаваць выказваннюстрогасць, характэрную, напрыклад, для навуковага стылю: “Рэцэнзент слушна адзначыўпэўную імпрэсіяністычную манеру аўтарскага пісьма” [2, 130]. У прыведзеным кантэксцесловазлучэнне імпрэсіяністычную манеру стылістычна спалучаецца з іншымі словамі, штоўваходзяць у склад фразы, і надаюць ёй прыметы кніжнага маўлення. Нярэдка ў мастацкімтэксце пісьменнікі спалучаюць тэрміналагічныя словы ці словазлучэнні з лексічнымі сродкамі,якія працуюць на вобразнасць выказвання: “У Ярашэвіча былі вялікія пукатыя вочы, вузкі, яксціснуты, нос і чаканная пракурорская дыкцыя” [2 , 130]; “– Ну, ты пайшоў, як цыган на неба падрабіне, – сказаў дырэктар і адышоўся ад Гушчынскага, сеў за свой стол. – Кан’юктурнаяпраўка была і будзе” [2 , 191].Тэрміны заўважаюцца ў складзе няўласна-простай мовы, што выяўляе думкілітаратурнага персанажа, звязаныя з яго прафесійнымі клопатамі: “Сумненні раз’ядалі, як рак.Ну, добра, адмовіцца ён ад праектавання раёна па нормах, якія існуюць… Што ад гэтагазменіцца?” [4 , 208]Часам у мастацкім тэксце можа ўжывацца лесіка з тэрміналагічным значэннем(прафесійныя словы), якая мае гутарковую афарбоўку, напрыклад: “Ды радаваўся Драгун рана.Рапарцічкі ішлі на подпіс да начальства” [2, 114]. Тут слова рапарцічкі аслабляе афіцыйны фонвыказвання, падкрэслівае частотнасць і звыкласць дзеяння, уласцівага работнікамрэдакцыйнага аддзела.У мастацкім тэксце адзін і той жа тэрмін можа ўжывацца не толькі з прамым, але і зпераносным значэннем. Параўнаем, напрыклад, выкарыстанне слова амартызацыя(‘паступовае зніжэнне вартасці машын; змякчэнне штуршкоў, удараў пры руху машын, пасадцы
- Page 91 and 92: 90О себе автор завещ
- Page 93 and 94: 92творчества этой з
- Page 95 and 96: 94Писатель, вглядыв
- Page 97 and 98: 96поэту потому, «что
- Page 99 and 100: 98традыцыі, бо шматл
- Page 101 and 102: 100переводе из сатир
- Page 103 and 104: 102указывая на сухос
- Page 105 and 106: 104Эпиграммы, с кото
- Page 107 and 108: 106а разработка межп
- Page 109 and 110: 108Skryła się w cień,Oczy dłoni
- Page 111 and 112: 110Старинные народн
- Page 113 and 114: 112А. Макарэвіч, Т. Мх
- Page 115 and 116: 114Еще одна ренессан
- Page 117 and 118: 116Образам звуков по
- Page 119 and 120: 118Иволгин [1; 9, 280]. В
- Page 121 and 122: 120арганізатарам мн
- Page 123 and 124: 122Сто лісцяў,Дзесяц
- Page 125 and 126: 124способствует выя
- Page 127 and 128: 126 личная глагольна
- Page 129 and 130: 128языке такие суффи
- Page 131 and 132: 130Важно заметить, ч
- Page 133 and 134: 132вспоминает Альфр
- Page 135 and 136: 134 сіняя зорка, сяст
- Page 137 and 138: 136осуждение деспот
- Page 139 and 140: 138Творчество Карам
- Page 141: 140Поэтическая тетр
- Page 145 and 146: 144выражение иденти
- Page 147 and 148: 146«пороговая», и уж
- Page 149 and 150: 148(Пурпурным вечеро
- Page 151 and 152: 150Р. де Бонньера, пр
- Page 153 and 154: 152Сказанное выше по
- Page 155 and 156: 154Короленко не навя
- Page 157 and 158: 156эволюционно знач
- Page 159 and 160: 158Первые в ХХI столе
- Page 161 and 162: 160самими авторами,
- Page 163 and 164: 162социальном и твор
- Page 165 and 166: 164Проза Платонова -
- Page 167 and 168: 166Косвенным аргуме
- Page 169 and 170: 168православной вер
- Page 171 and 172: 170народную волю, пр
- Page 173 and 174: 172Во время пребыван
- Page 175 and 176: 174Все значения слов
- Page 177 and 178: 176тематической и фо
- Page 179 and 180: 178И.А. Спиридонова (
- Page 181 and 182: 180Собственно, по ми
- Page 183 and 184: 182Аналізуючы сучас
- Page 185 and 186: 184Враждебность про
- Page 187 and 188: 186Смыслназваниякар
- Page 189 and 190: 188Франсуа (О. Мандел
- Page 191 and 192: 190В древнерусском г
141Целостность цикла «Когда разгуляется» настолько органична, что из него нельзя изъятьни одного стихотворения, делать в нем какие-либо перестановки – все это неминуемо привелобы к утратам и искажениям созданной Б. Пастернаком картины мира.Первое стихотворение цикла, в котором понимание смысла жизни соотносится с еепониманием в романе «Доктор Живаго», одновременно является по сути своей стратегическимпунктом текста, энсипитом. Отсюда и поэтическая формула: «Во всем мне хочется дойти /До самой сути», – обозначающая цель поиска, цель жизнетворчества художника. Не толькоотдельная строфа, но и строка и даже одно слово первого стихотворения становятся темой дляпоследующих стихов, в которых она получает полное развитие. Широки и глубоки планычеловека-творца и мыслителя, стремящегося дойти / До самой сутиВ работе, поисках путей,В сердечной смуте.До сущности протекших дней,До их причины,До оснований, до корней,До сердцевины [2; 2, 72].Стихотворения «Душа», «Хлеб», «Музыка» и цикл в цикле «Ветер. Четыре отрывка оБлоке» – это и есть развитие темы работы. И главное, в стихотворении «Быть знаменитымнекрасиво…» акцентируется внимание на непреходящих ценностях: «цель творчествасамоотдача», «надо жить без самозванства», «не отступиться от лица» [2; 2, 72]. Эту темуподхватывает стихотворение «Трава и камень». Его заглавие и по смыслу, и по формесоотносится с пушкинским – «лед и пламень»: трава аккумулирует в себе солнечное тепло. акамни холод. То, что разъединяет, вдруг не только сближается, но переходит одно в другое,образуя новое единство, выражая победу над смертью. Тема вечности варьируется встихотворениях «Ева», «Ночь», «Снег идет» и др.«Снег идет» – одно из самых интересных по содержанию и форме стихотворениецикла: в нем человеческое сердце переживает движение самой огромной материи, Вселенной,осознается связь всего сущего, соотносится творение человеческого гения с творениемКосмоса, слышатся шаги быстротекущего времени и раскрывается в борении побеждающаясила жизни.Уже сказанное тут создает представление об исключительной связи цикла «Когдаразгуляется», который как текст, служа своеобразным зеркалом, отражающим в себе все другиепастернаковские тексты, еще раз свидетельствует о том, что поэт создал целостную,концептуально новую картину мироустройства. А «Единственные дни» в концентрированнойформе выражают самую суть художественно-философских воззрений Б. Пастернака.Литература1. Цветаева, М. Об искусстве / М. Цветаева. – М. : Искусство, 1991. – 479 с.2. Пастернак, Б. Собр. соч. : в 5 т. / Б. Пастернак. – М. : Худож. лит, 1989. – Т. 1–4.М.І. Пашкевіч (Брэст, Беларусь)ТЭРМІНАЛАГІЧНАЯ ЛЕКСІКА Ў МАСТАЦКІМ ТЭКСЦЕПаводле энцыклапедычнага даведніка, тэрмін (ад лац. terminus – канец, мяжа) – гэта“слова або словазлучэнне з дакладным значэннем (дэфініцыяй), што служыць для выражэнняпэўнага паняцця ў навуцы, тэхніцы або мастацтве” [1, 139]. Узаемаабумоўленасць значэннятэрміна і яго найважнейшай якасці – дакладнасці – істотна ўплывае на сферу ўжывання гэтаймоўнай адзінкі. Тэрміны, а таксама тэрміналагічныя словазлучэнні шырока выкарыстоўваюцца ўнавуковым і афіцыйна-справавым стылях, з’яўляюцца адметным моўным паказчыкам многіхпубліцыстычных тэкстаў.Cловы і словазлучэнні з тэрміналагічным значэннем нярэдка ўжываюцца і ў мастацкімстылі, вызначальнымі пазамоўнымі рысамі якога з’яўляюцца вобразнасць, эмацыянальнасць,экспрэсіўнасць. Як падкрэслівае М.Я. Цікоцкі, выкарыстанне тэрміналагічнай лексікі ў мастацкімтэксце найперш абумоўлена стварэннем “спецыфічнага вытворчага каларыту” [3, 66]. Сапраўды,нельга абысціся без тэрміналагічнай лексікі, паказваючы абставіны, звязаныя з выкананнем