СБОРНИК 2011.pdf - Библиотека БрГУ имени А.С. Пушкина

133формамі. Апошнія даследаванні мовы мастацкай літаратуры сведчаць пра пашырэнне ўкантэксце мастацкіх твораў, а затым і ў вусным і пісьмовым кантэксце беларускай літаратурнаймовы новых слоў – наватвораў асобнага аўтара, а таксама выцясненне некаторых неўласцівыхбеларускай мове формаў, бо чуйныя да эстэтыкі слова і ладу маўлення аўтары пазбягаюцьслова-штампу, слова-калькі, а імкнуцца да новага слова, якое дазволіць стварыць і новывобраз, і выявіць аўтарскае ўспрыняцце, асэнсаванне навакольнай рэчаіснасці. Перыфраза –той адметны выраз-вобраз, які выяўляе найперш асацыяцыі мастака слова, часам вельмінечаканыя, незвычайныя, а таксама і веданне адметных рысаў пэўнага прадмета, асобы, з’явы.Аўтарская асацыяцыя, заключаная ў перыфразе, вызначаецца вельмі часта нечаканымаўтарскім успрыняццем пэўнага прадмета, з’явы, асобы. Уменне лаканічна стварыць цэлывобраз-характарыстыку ў індывідуальна-аўтарскай перыфразе – паказчык майстэрства пэўнагааўтара. Аналіз паказвае, што сапраўды перыфразы пашыраны ў творчасці паэтаў-філосафаў,чый стыль вызначаецца скандэнсаванасцю слова і думкі ў невялікіх паводле аб’ёму творах.У творах сучасных беларускіх пісьменнікаў, творчасць якіх вылучаецца асацыятыўнасцюмыслення, сустракаем перыфразы, якія з’яўляюцца не толькі важным элементам мастацкагатвора, але і фактам сучаснай мовы. Вылучаныя перыфразы з твораў сучаснай беларускайлітаратуры могуць быць асновай сінанімічнага слоўніка перыфразаў. Прапануем некаторыяматэрыялы – перыфразы з твораў беларускіх пісьменнікаў.АНЁЛ ахоўца душы. Застацца самім сабой / Дазволь мне, ахоўца мае душы (Р. Барадулін). заступнік Боскае волі, ахоўца зямное няволі. Святы анёле, / Заступніку Боскае волі,/ Ахоўца мае зямное няволі, / І ў цішы, і ў гамане / Не адыходзь ад мяне… (Р. Барадулін).АБЛОКІ, ВОБЛАКІ сны, саснёныя глыбіннадумным блакітам. Праплываюць высока аблокі сівыя – /Сны, саснёныя глыбіннадумным блакітам (Р. Барадулін). мелодыя без слоў. А летнім днём блакіт нябёс бясконцы / І воблакі – мелодыя безслоў… (П. Панчанка).АКНО – вока хаты. Вока хаты, акно спакон веку ўзіраецца ў свет, і свет спакон веку ўзіраеццаў акно (А. Разанаў).АРНАМЕНТ – касмічныя пасланні продкаў нашых. Ён (Лявон Баразна. – М.Н.) вяртаўменавіта наскія, беларускія строі, бо не хацеў, каб хай сабе толькі назваю нацыянальныякалектывы мастацкае самадзейнасці і прафесіяналы насілі абноскі вялікадзяржаўніцкага крою.Любы чысты кавалачак паперы прыдаваўся на замалёўку арнаменту, убору, паставы. Бо і ўсамой паставе праяўляецца дух натуры, нацыянальны гонар. Пра арнамент – касмічныяпасланні продкаў нашых – і казаць не даводзіцца (Р. Барадулін).БУСЕЛ перунова служка. Беларуская душа адчувае сваю лучнасць з небам. Па-паганску, зпаганскіх часін. Таму і бусел – перунова служка – самы любімы птах. Любімы спаконна, неэмблемна (Р. Барадулін). спрадвечны ахоўнік беларускага роду. Асабліва балюча глядзець на малюнкібеларускіх дзяцей, якія малююць неаб’яўленую атамную вайну. Забітыя вокны хат, вычварныгрыб, з абліччам нейкай неіснуючай жывёліны, традыцыйны беларускі бусел, спрадвечныахоўнік беларускага роду, і той абвуглены, з нямоглымі крыламі (Р. Барадулін).БУСЕЛ ЧОРНЫ таемны пасол. Што са мною нарабілі / Вы, таемныя паслы: / З песні – / Чорныярабіны, / З казкі – / Чорныя буслы? (П. Панчанка). франт балотны. Ах, манішка! Беленькі паркаль. / Чорны фрак і боты-скараходы. /Гэткі франт балотны, ды, на жаль, / Бегаць па гасцях не мае моды (В. Гардзей).ВАСІЛЁК блакітны агеньчык у жыце. Змрочных паданняў ад роднай зямлі не кажыце. /Скарбаў не злічыш, не зважыш дабра... / Ціха свяці перапёлцы, блакітны агеньчык у жыце! /Кланяйся хвалям, журботная ўдоўка – вярба! (Д. Бічэль). нябесная свечка. Душа беларуская йсціме / Да Бога / З нябеснаю свечкаю – /З васільком (Р. Барадулін). Радзімы сімвал. Такі звычайны і дзівосны Радзімы сімвал – васілёк (Э. Акулін).