Ekologia a sztuka wspóÅczesna - Wiedza i Edukacja
Ekologia a sztuka wspóÅczesna - Wiedza i Edukacja Ekologia a sztuka wspóÅczesna - Wiedza i Edukacja
Whewell, J. Ruskin 7 , A. R. Wallace, J. Dewey 8 , L. Henderson, Gandhi, Heidegger i wieluinnych 9 . „Dalszy rozwój filozofii jest moŜliwy jedynie wówczas, kiedy przybierze ona postaćfilozofii ekologii, akcentującej uniwersalny wymiar świata”. 101.2 Filozofia ekologicznaW połowie lat sześćdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych (później nakontynencie europejskim) mamy do czynienia z ogólnospołeczną euforią związaną zpostępem technicznym. Rozwój cywilizacyjny i nauka nastawione na materializm ikonsumpcjonizm były poŜądane i wywoływały złudną pewność, Ŝe rozwiąŜą na całymświecie wszelkie globalne problemy. Reakcją na te – nie poddane głębszej refleksji – poglądycałych społeczeństw stały się młodzieŜowe ruchy Dzieci-Kwiatów w 1967 roku, późniejHippisów w Stanach Zjednoczonych 11 (a naśladowane potem w innych państwach świata).Ruchy te stworzyły swoje poglądy na głębokim podłoŜu moralnym. Pytania, jakie stawiali cimłodzi ludzie, były pytaniami o istotę naszej egzystencji, o cele jakie nam przyświecają wŜyciu, o to wreszcie, czy piękne ideały, o jakich z łatwością mówimy my – ludzie, sąrealizowane przez naukę i technikę współczesnego świata. Odpowiedź na te pytania nie byłatwierdząca, a młodzieŜ nie chciała pozostać wobec tego faktu bierna, milcząc i godząc się nataką rzeczywistość. 12 Następnym etapem było powstanie Ruchu Ekologicznego, który jakpoprzednie zjawiska tego typu narodził się w Stanach Zjednoczonych i stopniowo docierał dokrajów europejskich. Był on formacją aktywną i nastawioną na działanie. Negatywną stronąruchu był niestety fakt, iŜ oparł on swoje sądy na przesłankach jednostronnych i upraszczałistotne kwestie, skupiając się jedynie na negatywnym wpływie techniki i technicyzacjispołeczeństw. Niewątpliwie jednak ruch ten przyczynił się w duŜym stopniu do rozbudzenia7Zob. J. Ruskin, Sztuka – społeczeństwo – wychowanie. Wybór pism, przekł. Z. Doroszowa, M. Treter-Horowitzowa, Ossolineum, Wrocław 1977.8Zob. J. Dewey, Sztuka jako doświadczenie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975. Por. K.Wilkoszewska, Sztuka jako rytm Ŝycia. Rekonstrukcja filozofii sztuki Johna Deweya, Universitas, Kraków 2003.9A. Warmiński, Prologomena…, op. cit., s. 19.10S. D. Szasz, W. A. Stepanowicz, Ekologizm jako paradygmat myśli filozoficznej XXI wieku, [w:]Ekologizm jako paradygmat umysłowości XXI wieku. Materiały VII Olsztyńsko-Siedleckiego SympozjumEkologicznego Olsztyn-GiŜycko 19-22 września 2001r., pod red. Jana Dębowskiego, Wydawnictwo AkademiiPodlaskiej, Siedlce 2002, s. 39, cyt. za S. D. Szasz, Przyszłość refleksji ekologicznej w aspekcie poszukiwanianowego przedmiotu filozofii, [w:] Ekologia a procesy transformacji, Materiały na V Olsztyńskie SympozjumEkologiczne, red. Jan Dębowski, Olsztyn 1999, s. 19.11H. Skolimowski, Nadzieja matką mądrych. Eseje o ekologii, tłum. Zbigniew Madej, ZBZ „SANGHA”,Warszawa 1989, s. 76.12Ibidem, s. 78.6
społecznej świadomości ekologicznej a takŜe doprowadził do pewnych sukcesów, jakimistały się reformy na gruncie prawa ustawowego. Ruch ten rozbudzając świadomośćekologiczną nie potrafił jej ugruntować i pogłębić, nie dawał bowiem filozoficznych podstaw,a działał raczej intuicyjnie i emocjonalnie. 13 Refleksje wokół natury i kultury, zagroŜeńśrodowiska naturalnego, technicyzacji itp. były stale poruszane i dyskutowane, ale dopieropóźne lata osiemdziesiąte to czas narodzin usystematyzowanych koncepcji filozoficznych.Koncepcje te jak się okazało utworzyły całkiem nową filozofię o określonym systemiewartości, nowym światopoglądzie, nowym systemie myślenia. Te nowe i nowatorskiezarazem formacje charakteryzują wciąŜ jeszcze nie dość dobrze zdefiniowane składniki t.j.:światopogląd ekologiczny, świadomość ekologiczną, myślenie ekologiczne,wartości ekologiczne i ekologiczną koncepcję człowieka 14 , a wspólnie zebranetworzą „filozofię ekologiczną”. Jednym z filozofów uprawiających taką refleksję był ThomasBerry, były dominikanin 15 , innym Murray Bookchin, który stworzył ekologięspołeczną (social ecology), będącą mieszanką marksizmu, anarchizmu i ekologii 16 . Obok nichpowstał ruch ekologii głębokiej 17 , której agresywność działania i wrogość ideologicznawobec wszelkich innych koncepcji filozofii ekologicznej doprowadziła do rozłamu wewnątrzwciąŜ tworzącej się jeszcze ekologicznej formacji myślowej, dzieląc zarazem środowiskafilozofów. 18 Obok tego powstał pozostający w opozycji do ekologii głębokiej feminizmekologiczny 19 oraz koncepcja ekofilozofii Henryka Skolimowskiego. Ta ostatnia będziestanowić główne źródło moich rozwaŜań. Ekofilozofia moŜe być wzorcem dla przedstawienia13H. Skolimowski, Nadzieja…, op. cit., s. 80-81.14Ibidem, s. 82.15Jego ksiąŜki nie zostały przetłumaczone na język polski. Zob. Henryk Skolimowski, Jan Górecki,Zielone oko kosmosu. Wokół ekofilozofii w rozmowie i esejach, ATLA 2, Wrocław 2003, s. 47.16H. Skolimowski,J. Górecki, Zielone…, op. cit., s. 47-48.17Termin „ekologia głęboka” pojawił się w 1973 r. w artykule Arne Naessa, w którym opisał głębokie,duchowe podejście do natury. Przymiotnik według autora wskazywać ma na fakt stawiania pytań „dlaczego?”(czego nie czyni nauka). Ekologia głęboka wykracza poza naukowe dywagacje, powierzchowne lub częściowepodejście do problemów środowiska, próbując stworzyć system filozoficzny o charakterze religijnym. Człowiekpojmowany jest jako cząstka organicznej całości a drogą do uzyskania przez niego ekologicznej świadomościma być medytacja,, zadawanie głębokich pytań, ogólnie ujmując ścieŜka duchowa. Zasady na jakich opiera się tamyśl to: harmonia z naturą, równość gatunków, realizacja potrzeb materialnych jako słuŜba samorealizacji,świadomość ograniczonych zasobów Ziemi., technika stosowana w stopniu nie ingerującym i nie zagraŜającymnaturze, konsumpcja zminimalizowana i oparta na wtórnym przetwórstwie, wspólnotowość w bioregionie.Widać stąd, Ŝe ideologia ta ma duŜo wspólnego z eko-filozofią, ale niesłusznie przez niektórych jest z niąutoŜsamiana. Wspólną myślą tych dwóch jest niewątpliwie propozycja nie tylko ochrony środowiska, ale takŜekompletnej zmiany naszego podejścia do Ŝycia i natury. Do tego obie koncepcje nie mają znamion klasycznierozumianej naukowości. Patrz: B. Devall, G. Sessions, Ekologia głęboka. śyć w przekonaniu, Ŝe natura cośznaczy, przekł. E. Margielewicz, Wydawnictwo Pusty Obłok, Warszawa 1994.18H. Skolimowski, J. Górecki, Zielone…, op. cit., s. 48-49.19Ibidem, s. 48.7
- Page 1 and 2: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowski
- Page 4 and 5: Przedstawione w kolejnych rozdział
- Page 8 and 9: filozofii ekologicznej w ogóle, bo
- Page 10 and 11: toŜsame z pokojem. Nasze myślenie
- Page 12 and 13: * * *Nauka biologiczna - ekologia w
- Page 14 and 15: NajbliŜszą estetyce ekologicznej
- Page 16 and 17: doprowadziły w Anglii do wytwórcz
- Page 18 and 19: swoiście rozumiana ekspresja. Czł
- Page 21 and 22: Doświadczenie takie byłoby w pewn
- Page 23 and 24: RozwaŜać problemy estetyki ekolog
- Page 25 and 26: zainteresowań recepcją i dystrybu
- Page 27 and 28: constructions. W latach 70. podobne
- Page 29 and 30: artystów zainteresowanie bezuŜyte
- Page 31 and 32: naturalną formą obcowania człowi
- Page 33 and 34: Prace Mirosława Maszlanki reprezen
- Page 35 and 36: Twórczość sztuki-jako-natury pob
- Page 37 and 38: Dzieło będące rezultatem działa
- Page 39 and 40: 13. Łukomski J., Wartości ekologi
- Page 41 and 42: SPIS FOTOGRAFII1. Robert Smithson,
- Page 43 and 44: FOT. 2FOT. 343
- Page 45 and 46: FOT. 5FOT. 645
- Page 47 and 48: FOT. 8FOT. 947
- Page 49 and 50: FOT. 1249
- Page 51 and 52: FOT. 15FOT. 1651
- Page 53 and 54: FOT. 19FOT. 2053
- Page 55 and 56: FOT. 23FOT. 2455
Whewell, J. Ruskin 7 , A. R. Wallace, J. Dewey 8 , L. Henderson, Gandhi, Heidegger i wieluinnych 9 . „Dalszy rozwój filozofii jest moŜliwy jedynie wówczas, kiedy przybierze ona postaćfilozofii ekologii, akcentującej uniwersalny wymiar świata”. 101.2 Filozofia ekologicznaW połowie lat sześćdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych (później nakontynencie europejskim) mamy do czynienia z ogólnospołeczną euforią związaną zpostępem technicznym. Rozwój cywilizacyjny i nauka nastawione na materializm ikonsumpcjonizm były poŜądane i wywoływały złudną pewność, Ŝe rozwiąŜą na całymświecie wszelkie globalne problemy. Reakcją na te – nie poddane głębszej refleksji – poglądycałych społeczeństw stały się młodzieŜowe ruchy Dzieci-Kwiatów w 1967 roku, późniejHippisów w Stanach Zjednoczonych 11 (a naśladowane potem w innych państwach świata).Ruchy te stworzyły swoje poglądy na głębokim podłoŜu moralnym. Pytania, jakie stawiali cimłodzi ludzie, były pytaniami o istotę naszej egzystencji, o cele jakie nam przyświecają wŜyciu, o to wreszcie, czy piękne ideały, o jakich z łatwością mówimy my – ludzie, sąrealizowane przez naukę i technikę współczesnego świata. Odpowiedź na te pytania nie byłatwierdząca, a młodzieŜ nie chciała pozostać wobec tego faktu bierna, milcząc i godząc się nataką rzeczywistość. 12 Następnym etapem było powstanie Ruchu Ekologicznego, który jakpoprzednie zjawiska tego typu narodził się w Stanach Zjednoczonych i stopniowo docierał dokrajów europejskich. Był on formacją aktywną i nastawioną na działanie. Negatywną stronąruchu był niestety fakt, iŜ oparł on swoje sądy na przesłankach jednostronnych i upraszczałistotne kwestie, skupiając się jedynie na negatywnym wpływie techniki i technicyzacjispołeczeństw. Niewątpliwie jednak ruch ten przyczynił się w duŜym stopniu do rozbudzenia7Zob. J. Ruskin, Sztuka – społeczeństwo – wychowanie. Wybór pism, przekł. Z. Doroszowa, M. Treter-Horowitzowa, Ossolineum, Wrocław 1977.8Zob. J. Dewey, Sztuka jako doświadczenie, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975. Por. K.Wilkoszewska, Sztuka jako rytm Ŝycia. Rekonstrukcja filozofii sztuki Johna Deweya, Universitas, Kraków 2003.9A. Warmiński, Prologomena…, op. cit., s. 19.10S. D. Szasz, W. A. Stepanowicz, Ekologizm jako paradygmat myśli filozoficznej XXI wieku, [w:]Ekologizm jako paradygmat umysłowości XXI wieku. Materiały VII Olsztyńsko-Siedleckiego SympozjumEkologicznego Olsztyn-GiŜycko 19-22 września 2001r., pod red. Jana Dębowskiego, Wydawnictwo AkademiiPodlaskiej, Siedlce 2002, s. 39, cyt. za S. D. Szasz, Przyszłość refleksji ekologicznej w aspekcie poszukiwanianowego przedmiotu filozofii, [w:] <strong>Ekologia</strong> a procesy transformacji, Materiały na V Olsztyńskie SympozjumEkologiczne, red. Jan Dębowski, Olsztyn 1999, s. 19.11H. Skolimowski, Nadzieja matką mądrych. Eseje o ekologii, tłum. Zbigniew Madej, ZBZ „SANGHA”,Warszawa 1989, s. 76.12Ibidem, s. 78.6
Change language