Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Farm Przegl Nauk, 2009,11Tab. I. Charakterystyka receptorów dla wazopresyny [2, 3]RECEPTOR SYNGALIZACJA LOKALIZACJAV1AV1BV2białko GPLC, IP3, DAG, Cabiałko GPLC, IP3, DAG, Cabiałko GcAMP, PKAmięśnie gładkie naczyńkrwionośnychmięśniówka sercapłytki krwihepatocytymyometriumnerkinadnerczamózgprzysadka mózgowamózgtrzustkapodstawnoboczna błonacewek dystalnychśródbłonek naczyniowymięśnie gładkie naczyńkrwionośnychsprzężonych z białkiem G i z reguły dzielone na trzy podtypy– V1A, V2 oraz V1B, zwany również czasem receptoremV3. Różnią się one lokalizacją i szczegółowym mechanizmemtransdukcji sygnału. Receptor V1A, obecny międzyinnymi na mięśniach gładkich naczyń krwionośnych, działaw oparciu o aktywację fosfolipazy C (PLC) i szlak sygnalizacjizwiązany z fosforanem difosfatodyloinozytolu (PIP2),diacyloglicerolem (DAG), inozytolotrójfosforanem (IP3) copowoduje zmiany stężenia wewnątrzkomórkowego wapnia(Ca). Receptor V2, obecny głównie na błonie podstawnobocznejkomórek nabłonka kanalików dystalnych nefronów,działa poprzez aktywację cyklazy adenylowej oraz poprzezszlak cAMP kinazy białkowej A (PKA). Fosforyluje onabiałka akwaporyny, które ulegają ekspresji na szczycie api-kalnym kanalików cewek nerkowych. Receptory V1B (oznaczaneczasem jako V3) są zlokalizowane przede wszystkimw obrębie ośrodkowego układu nerwowego (szczególniew przednim płacie przysadki mózgowej oraz układzie limbicznym).AVP oddziałując na te receptory bierze udziałw wydzielaniu endorfin i hormonu adrenokortykotropowegooraz, wraz z wieloma innymi neuroprzekaźnikami,w regulacji procesów emocjonalnych i behawioralnych. Ichfunkcjonowanie jest podobne do mechanizmówzwiązanych z receptoramiV1A [1 – 4]. Bliższy opis receptorówdla wazopresyny oraz generowanychefektów po ich pobudzeniuprzedstawia tabela I powyżej.Wazopresyna jest zatem hormonemodgrywającym zasadniczą rolęw kontroli gospodarki wodneja w konsekwencji elektrolitowejustroju. W praktyce klinicznej, częstoobserwowanym zaburzeniemelektrolitowym jest hiponatremia,która powstaje na tle zaburzeń homeostazywazopresyny. Z reguły, hiponatremiajest klasyfikowana jakozmniejszenie osoczowego stężeniasodu poniżej 135 nmol/l. Jej objawykliniczne zależą od stopnia hiponatremii,dynamiki jej powstawania,czasu trwania oraz wieku choregoi współistniejących chorób. Szczególnieburzliwą manifestację klinicznąobserwuje się w przypadku hiponatremiiostrej (rozwijającej się w ciągu48 godzin i przebiegającej z poziomemnatremii mniejszym niż 120nmol/l, bez wykształconych mechanizmówadaptacyjnych ustroju), cechującejsię obrzękiem mózgu, drgawkami,zaburzeniami świadomości orazśpiączką. Hiponatremia przewlekłamoże mieć przebieg skąpoobjawowy,z dominującym uczuciem zmęczenia(134-125 nmol/l) lub z obecnościąnudności, wymiotów, bólów głowy,braku łaknienia i zaburzeń zachowania(125-120 nmol/l) [5]. W praktyceklinicznej użyteczny jest patofizjologiczny podział hiponatremii,który wyróżnia: hiponatremię normowolemiczną(euwolemiczną), hipowolemiczną oraz hiperwolemiczną.Pierwsza z wymienionych rozwija się w zespole niewłaściwegouwalniania wazopresyny (zespołu Schwartza-Barttera;Syndrome of Inappropriate ADH Secretion – SIADH)w przebiegu gruczolaka przysadki, raka płuc, trzustki lubgrasiczaków wydzielających AVP, oraz u części chorychw konsekwencji terapii niektórymi lekami (chlorpropamid,karbamazepina, amitryptylina, tiorydazyna, cyklofosfamid,sole litu). W zespole SIADH dochodzi do hiponatremiioraz prawidłowego uwodnienia przy prawidłowymlub zwiększonym poziomie AVP. Hiponatremia hipowolemicznarozwija się na skutek nadmiernych wymiotów,biegunek, stosowania diuretyków lub nadmiernego poceniasię. Wzrasta wówczas wydzielanie hormonu antydiuretycznego(ADH) celem zwiększenia wolemii, czemunie towarzyszy wzrost wchłaniania zwrotnego soduw nerkach. Jednak najczęściej występuje hiponatremiahiperwolemiczna, która powstaje w przebiegu niewydolnościserca, marskości wątroby z wodobrzuszem, ostreji przewlekłej niewydolności nerek lub zespołu nerczyco-EFEKTY POPOPBUDZENIURECEPTORAskurcz naczyńkrwionośnychhipertrofia mięśnia sercaagregacja płytek krwiglikogenolizaskurcz mięśni macicysynteza prostaglandyn,zmniejszeniewewnątrznerkowegoprzepływu krwi, skurczmezangiumstymulacja wydzielaniaaldosteronu i kortyzoluadaptacja do stresu,kontrola rytmówdobowych, regulacjatemperatury, ciśnieniatętniczego krwiwzrost uwalniania ACTHadaptacja do stresuwydzielanie insulinywzrost ekspresjiakwaporyn i resorpcjizwrotnej wodywzrost uwalnianiaczynnikavon Willebrandtai czynnika VIIIrozkurcz naczyńkrwionośnych16