Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

copyright © 2009 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073komórki nowotworowe, doprowadzając do ich śmierci nadrodze nekrozy lub apoptozy. Równie reaktywne i toksycznejak tlen singletowy są produkty reakcji I typu, choć towłaśnie 1 O 2jest głównym czynnikiem toksycznym w terapiifotodynamicznej. Niszczące działanie PDT ograniczasię tylko do tkanek bezpośrednio naświetlanych, które zaabsorbowaływystarczającą ilość leku oraz są odpowiednionatlenione.Efekt fototoksyczny terapii fotodynamicznej polega nabezpośrednim uszkodzeniu komórek nowotworowych poprzezwnikanie w ich błonę komórkową tlenu singletowego.Niszczenie delikatnych struktur komórkowych, takich jaklizosomy, doprowadza do uwolnienia enzymów hydrolitycznychi w konsekwencji nekrozę komórki. Z błony komórkowejwysyłany jest również sygnał włączający mechanizmprogramowanej śmierci komórki [15].Terapia fotodynamiczna, pomimo swoich ogromnychzalet, ma jednak liczne ograniczenia. Wiążą się one przedewszystkim ze zjawiskiem rozpraszania światła laserowegoprzez tkanki, a także ze stosunkowo niewielką głębokościąwnikania wiązki. Skutkiem tego jest niepełna aktywacjafotosensybilizatora znajdującego się w głębiej położonychtkankach [14]. Głębokość wnikania światła lasera zależyw głównej mierze od zastosowanej długości fali światławzbudzającego fotouczulacz. Najczęściej stosowane w medycynieonkologicznej pochodne porfirynowe wzbudzanesą światłem długości fali z zakresu 630–650nm, wnikającdo 1–2 cm głębokości guza [10].Jeden z większych problemów stanowi również dośćograniczona liczba związków stosowanych w tym typie terapii.Prawie wyłącznie są to pochodne porfirynowe (prekursoryprotoporfiryny IX). Ponadto od niedawna stosujesię kwas 5-aminolewulinowy (ALA), metylowany kwasaminolewulinowy (MAL) [14, 16, 17] i pochodne chloryny[14]. Trwają badania nad interesującymi właściwościamihyperycyny – fotodynamicznego pigmentu z kwiatu dziurawcapospolitego (Hypericum perforatum), wykazującejindukowane światłem silne działanie antybakteryjne i przeciwwirusowe[18].W tym miejscu warto przytoczyć kilka przykładów pracpolskich badaczy, którzy stosując terapię fotodynamicznąw praktyce klinicznej odnotowali bardzo dobre wyniki.W pracy Sieronia i wsp. grupę 315 pacjentów ze zdiagnozowanymrakiem podstawnokomórkowym skóry (basalcell carcinoma, BCC), rogowaceniem starczym (actinickeratoses), rakiem kolczystokomórkowym (squamous cellcarcinoma, SCC) i chorobą Bowena poddano terapii fotodynamicznejz miejscowym użyciem 20 % ALA i lampą Diomed630 PDT. Naświetlania powtarzano w seriach 2 – 12,w zależności od indywidualnego przypadku. Dla 79 % ogółubadanej grupy pacjentów uzyskano całkowite wyleczenie,z czego 100 % wyleczenie odnotowano u pacjentów z rogowaceniemstarczym jak również z chorobą Bowena. Niewielemniejszą skuteczność PDT, bo 94 % osiągnięto w przypadkuleczenia powierzchniowego BCC, nieco mniejszą (60%) guzkowatego BCC i SCC [19]. Równie dobre wynikiterapii fotodynamicznej z zastosowaniem ALA u pacjentówz pierwotnymi nowotworami skóry (BCC i SCC) uzyskanow Centrum Diagnostyki i Terapii Laserowej PolitechnikiŁódzkiej. Po 6 miesiącach od terapii wznowę odnotowanojedynie u 8 % pacjentów, po 2 latach nawrót choroby stwierdzonou 18 % wszystkich leczonych. Zatem pełne wyleczenieuzyskano aż w 82 % przypadków [20].Z kolei zespół Adamka badał odpowiedź układu immunologicznegopacjentów z rakiem podstawnokomórkowympoddanych terapii fotodynamicznej z miejscowym podaniem10 % kwasu delta-aminolewulinowego i naświetlaniemlampą Diomed 630 PDT. Odnotowano znaczący wzrost intensywnościchemiluminescencji neutrofili (p = 0,015), spadekstężenia interleukiny 1 beta IL–1β (p = 0,006) i istotnezmniejszenie stężenia transformującego czynnika wzrostubeta 1 TGF–β1 (p < 0,001). Wyniki te stanowią potwierdzeniewcześniejszych przypuszczeń, że działanie PDT nieogranicza się jedynie do lokalnego zasięgu, ale modyfikujeukład odpornościowy pacjenta przyczyniając się do ostatecznegopozytywnego wyniku terapii [21].Podsumowując terapia fotodynamiczna charakteryzujesię względnie wysoką skutecznością, brakiem toksycznościw stosunku do prawidłowych struktur komórkowych otaczającychguz oraz zredukowanym do minimum ryzykiempowikłań. Z tego względu w wielu ośrodkach prowadzonesą intensywne badania nad dalszym rozwojem, udoskonaleniemoraz poszukiwaniem nowych zastosowań dla PDT.Piśmiennictwo1. Nowicki A. Strategie wielokierunkowego skojarzonegoleczenia nowotworów złośliwych. Współczesna Onkologia2003; 7: 326-332.2. Tamimi RM i wsp. Prospects for chemoprevention ofcancer. J Intern Med 2002; 251: 286-300.3. Jędrzejczak WW. Strategie wykorzystywane w poszukiwaniunowych leków skutecznych w leczeniu nowotworówkrwi. Współczesna Onkologia 2001; 5: 129-130.4. Bodnar L. Nowe odkrycia w biologii, diagnostyce orazleczeniu raka jajnika. 40. Kongres AmerykańskiegoTowarzystwa Onkologii Klinicznej, 5-8.06.2004.Nowy Orlean, USA. Sesja Ginekologii Onkologicznej– sprawozdanie. Współczesna Onkologia 2004; 8:403-406.5. Hellman S, Vokes EE. Postępy w leczeniu raka. ŚwiatNauki 1996; 11: 88-93.6. Boral AL, Dessain S, Chabner BA. Clinical evaluationof biologically targeted drugs: obstacles and opportunities.Cancer Chemother Pharmacol 1998; 42: S3-S21.7. Dziaduszko R, Jassem J. Terapie celowane w onkologii.Onkologia – podręcznik dla studentów i lekarzy. MedicalPress. Gdańsk 2006; 68-71.8. Gibbs WW. Poszukiwanie korzeni raka. Świat Nauki2003; 8: 24-33.9. Martindale D. Rak na celowniku. Lek rewolucyjny, leczniezbyt skuteczny. Świat Nauki 2001; 11: 12.10. Lane N. Nowe światło dla medycyny. Świat Nauki 2003;2: 58-65.11. Schuitmaker JJ i wsp. Photodynamic therapy: a promissingnew modality for the treatment of cancer. J PhotochemPhotobiol B 1996; 34: 3-12.12. Wang H-W i wsp. Effect of photosensitizer dose on fluencerate responses to photodynamic therapy. PhotochemPhotobiol 2007; 83: 1-9.13