Strategija energetske efikasnosti Crne Gore - Energetska efikasnost

5. OSVRT NA PRETHODNE I POSTOJEĆE PROGRAME I PROJEKTEENERGETSKE EFIKASNOSTI U CRNOJ GORIDosadašnje svjetsko iskustvo u racionalnom korišćenju energije ukazuje na činjenicu da rezultatiakcija u velikoj mjeri zavise od stepena motivisanosti korisnika energije. Teško je postići dobarrezultat poboljšanja EE i visoki stepen angažovanosti svih nosilaca u tom procesu ukoliko nijesusnažno motivisani nedostatkom energije, najčešće praćenim visokim cijenama, kao što je to bilo nakon''naftnih kriza'' 70-tih godina. Efekti racionalizacije ne ostvaruju se na kratki rok za nekoliko mjeseci,ili za jednu godinu. To je, po pravilu, dugoročni proces koji zahtijeva kontinuirano preispitivanje ievaluiranje metoda i pristupa ovom problemu, što potvrñuje i tridesetogodišnje iskustvo zemalja EU.Crna Gora je neadekvatno reagovala na ''naftnu krizu'' jer je upravo 70-tih godina, pored industriječelika, razvijala energetski intenzivnu industriju proizvodnje aluminijuma. Porastom ukupnogstandarda stanovništva i razvojem drugih privrednih grana, sredinom 80-tih postaju izraženi problemienergetskog deficita uz zastoj gradnje novih energetskih izvora. Meñutim, u ondašnjem ambijentuekonomskog i ukupnog društvenog sistema i socijalizacije svih neracionalnosti nije bitnije evoluiralasvijest o nužnosti racionalne upotrebe energije. Rijetki slučajevi energetskih racionalizacija u privredisu bili motivisani potrebom supstitucije uvoznih naftnih derivata nekim drugim energentom koji je utom vremenu bio jeftiniji i lakše dostupan.Prvi sistematski program mjera racionalizacije energetskog sektora donijela je Skupština Crne Gore1987 g. pod nazivom Program mjera za racionalizaciju, štednju i supstituciju energije. Sličan programje bio donešen i na saveznom nivo ondašnje SFRJ. Izmeñu ostalih regulatornih mjera Programom zaCrnu Goru su bili predviñeni fiskalni podsticaji (smanjivanjem poreza i carina) i formiranje posebnihfondova za istraživanje i razvoj energetskih racionalizacija. I pored generalno dobre koncepcije, ovajprogram praktično nije ni startovao jer je već naredne godine došlo do krupnih poremećaja saposljedicama i na energetski sektor i pogoršanu EE.Drugi program mjera EE pod nazivom Program za efikasno korišćenje energije u SRJ, sa planom zarealizaciju mjera i programa u 1997. godini je donijela Vlada SRJ 1997. g. Prethodno je iste godineSavezna vlada donijela Strategiju razvoja energetike SRJ do 2020. godine sa vizijom do 2050. godine.Ciljevi ovog programa su bili ambiciozni i svodili su se na- na smanjenje troškova uvoza energije za 7.5 % na godišnjem nivou,- na smanjenje potrošnje energije u saobraćaju za 15%, au domaćinstvima za 10 % i- na povećanje učešća alternativnih izvora u ukupnoj potrošnji na 5 %.I ovaj Program je predviñao podsticajne mjere regulatorne, razvojne, ekonomske politike.Transformacijom SRJ u SCG 2002. g. doživio je sudbinu onog iz 1987. g. Sada je problematika EE unadležnosti država članica.Vlada Crne Gore, preko Ministarstva za industriju, energetiku i rudarstvo, 1997. povjerila jeElektrotehničkom fakultetu u Podgorici izradu Studije sa Programom mjera o mogućnostima, štednje,racionalne potrošnje i supstitucije pojedinih energenata u Crnoj Gori, sa posebnim osvrtom naelektričnu energiju. Na osnovu dvogodišnjih istraživanja u svim energetskim sektorima pripremljen jeProgram od 60 razvojnih, regulatornih i podsticajnih mjera meñu kojima su predložene i šestkonkretnih podsticajnih mjera ekonomske politike (poreske i carinske olakšice za proizvode, opremu imaterijale namijenjene racionalnom korišćenju energije), a posebno mjerom je bilo predviñenoformiranje Agencije za efikasno korišćenje energije. Prepoznati su bili glavni učesnici uimplementaciji Programa, uključujući i Vladine institucije. Meñutim, ovaj program nije ušao u daljuformalnu proceduru usvajanja od strane Vlade, pa je upravljanje EE prepušteno samim potrošačima.EPCG je 2002 g., u okviru programa Hitne stabilizacije snabdijevanja električnom energijom u CrnojGori, dobila kreditnu podršku od Svjetske Banke (2.8 miliona US$) za implementaciju Pilot projektaSmanjenje gubitaka i povećanje naplate u distributivnim pogonima Crne Gore. Distributivnim Pilotprojektom predviñena je demonstracija mogućnosti Sistema za automatsko očitavanje brojila i obračunTehnička podrška Ministarstvu Ekonomije i EPCGProjekat finansirala EU pod Evropskom Agencijom za Rekostrukciju36