Lawig Kalinaw - Balay Mindanaw

“Dili lamang puy-ananang gitabang kanamo niDatu Ruben apan lakip naang usa ka luna sa yutaaron kami makapangumaug naay makaon.”kalibutan tungod kay ang motorsiklo gibutanganog mga tabla nga gababag ug galabaw saisig kakilid nga murag naay pako aron masdaghang pasahero makasakay, ug mao ngamura nag “Skylab” tan-awon. Samtang angmga motorsiklo sa mga syudad kasagaran tagsakun tagduha ray pasahero gawas sa drayber,ang Skylab mahimo pito kun mas daghan pa.Mura pug trak de karga ang Skylab kay mahimoisakay ang mga bug-at nga karga, sama samga utan ug troso gikan sa kabukiran paingonsa kapatagan. Pait kaayo mosakay sa Skylabtungod kay pwerte kalisud ang sagubangon sadrayber, sama sa mga dagkung bato ug lapok,unya mapiot kaayo ang dalan, usahay sa kilid pagyud sa pangpang sa yuta nga dali mabanlas.Niadtong Marso 2009, miulbo ang kagubotsa Barangay Sio-an sa silingang dakbayansa Gingoog sa Misamis Oriental sa dihangmisulong ang mga rebeldeng komyunista.Mitukod ang mga rebelde og kampo didto,mao nga nawad-an og luna ang ubang mgaHigaunon. Sa dihang nagpinusilay na angmga rebelda ug sundalo, napulo ka pamilyangHigaunon ang mibiya sa Sio-an. Nagduhaduhapa sila kung mobiya kun dili tungod sa mabilinnilang mga kabtangan, apan napadali ang ilangpaglakaw sa dihang miulbo ang tulo ka orasnga binakbakay. Misugod na silag baktas pagundanggayud sa katapusang butobuto. Angilang destinasyon – Mimbahandi, nga diin silamadasigong gihinangop ni Datu Sinaligan.Sa dihang mituo ang tanan nga naundangna ang kagubot sa Sio-an pila ka bulan angmilabay, kalit nga gipatay sa mga wala hiilhingtawo si Datu Binungkasan, ang inilang pangulosa mga Higaunon sa maong dapit, pagkaDisyembre. Tungod sa ilang kahadlok, 17 kapamilya na usab ang mibiya sa Sio-an, ug tuana usab paingon sa Mimbahandi. Susama sanahaunang grupo, gisagop gilayon sila ni Ruben.Misugilon si Ruben nga daghan sa mgaHigaunon ang karon nabuhi sa tumang kalisudtungod kay kanunay silang ginapalayas samga nagkalainlaing pwersa, apil na ang mgaDumagat (mga tao gikan sa kapatagan), mgarebelde ug mga militar.Palaran si Ruben tungod kay daghangyutang kabilin ang gihatag kaniya sa iyang mgaginikanan. Apan sa kultura sa mga Higaunon,dili ginaangkon sa usa ka tawo ang yuta tungodkay ginapaambit kini sa tibuok komunidad. Ugmao kini ang gihimo ni Ruben, iyang gipaambitang iyang kayutaan sa mga bakwit aron silamakauma ug dili gutmon.Daku kaayo ang kalipay ni Venice ug MianaMangominia, mga batan-ong magtiayon ngaHigaunon, sa pagkamanggihatagon ni DatuSinaligan. “Dili lamang puy-anan ang gitabangkanamo ni Datu Ruben apan lakip na ang usa kaluna sa yuta aron kami makapanguma ug naaymakaon,” miingon ang maulawon nga si Venice.Usahay, mosuroy si Datu Sinaligan sa mgahalagyong lugar, duulon ang ubang tawo aronmangayog hinabang, halos magpalimos gani ogpagkaon, dili alang kaniya ug sa iyang pamilya,apan alang sa mga bakwit nga nagpatabangkaniya.Ang iyang pagkamanggihatagon maopruweba sa pagkabuotan sa tawo. Samtang lisudkaayo agian ang daw dalan sa ilaga paingon saMimbahandi, si Datu Sinaligan naninguha nga sikinsa mang moduol ug mangayog tabang kaniyaiya gayong masagop ug mahatagan sa ilangpanginahanglanon, bisan pa man masakripisyoang iyang kaugalingong pagkaharuhay.64Lawig Kalinaw