Jet Office w Poznaniu - Świat Architektury

9 (27) / 2012ISSN: 2081-6413PĘDZĄCY OKRĘTJet Office w PoznaniuDRUGI BURSZTYNCentrum wystawienniczo-kongresoweAmber Expo w GdańskuPROJEKTOWANIE BIUR

DESIGN UNLIMITEDALUCOBOND ® ® ALUGLech Godlewski3A Composites RepresentativeTel +48 609 400 470Fax +48-22 741 9109lech.godlewski@alug.plwww.alucobond.com

PRZESTRZEŃ DO PRACYMożemy operować wszystkim, przestrzenią, barwą, światłem, odblaskiemczy materiałem, zawsze dookoła jednego tematu, dookoła człowieka. Musimyw plastyce przestrzeni zamknąć dolę człowieka, stworzyć przestrzeń na miaręjego przeżyć. W kompozycji nie oś ma decydować, bo tak jest w paryskichkanonach, ani konieczność jednej wielkiej przestrzeni, którą obiegają pokoje,ani żadne inne zasady; w kompozycji decyduje jej cel i ujęcie w ramę, dniprzeżywanych przez jej mieszkańca. (...) Przed architektem powinien mówićo sobie. Czy czyta Prousta i czy rano wstaje. Gdzie pracuje i jak.J.M. Leykam „O współczesnym wnętrzu”, Arkady, 1936of stone. estetyka betonu i kamienia do nowoczesnych wnętrzof stone. mineralna warstwa 1.5 mm na różnych substratach(MDF, topan, aluminium, inne)of stone. produkt ekologicznie przyjaznyof stone. unikalna powierzchnia mebli i elementówarchitektury wnętrzof stone. bogaty program odcieni i struktur powierzchniLAMINart sp. z o.o.ul. Laskowa 24, 62-060 Stęszewtel. (61) 813 47 33, tel./fax (61) 813 50 70e-mail: office@laminart.pl, www.laminart.plJak wynika z badań firm konsultingowych przeprowadzonych w krajachUnii Europejskiej w 2010 r., Polacy w ciągu dnia pracują najdłużej spośródmieszkańców państw unijnych. Skoro jesteśmy tak bardzo zapracowanymnarodem, to warto pomyśleć o komforcie stanowisk pracy.Ogromny wpływ na efektywność pracy ma otoczenie. Dobrzezaprojektowane biuro musi ułatwiać komunikację, a jednocześnie pozwalaćna koncentrację i zachowanie prywatności oraz stymulować do pracy.Przestrzeń biurowa powinna być dopasowana do profilu firmy, uwzględniaćjej specyfikę i czas pracy.W ostatnich latach zmieniło się podejście do projektowania – modnestało się adaptowanie na biura nietypowych miejsc typu loft czy obiektpostindustrialny. Wystrój wnętrz zbliżył się ku naturze, co przejawia sięw stonowanej kolorystyce i częstszym stosowaniu naturalnych materiałów,np. drewna i kamienia.Cenioną cechą tych przestrzeni stała się mobilność. Szybką zmianę aranżacjiumożliwiają coraz częściej stosowane ścianki działowe i meble modułowe,wyposażone w kółka i wsporniki. Od kilku lat toczy się dyskusja, w jakiejprzestrzeni lepiej się pracuje – open space czy w pokojach i wydzielonychboksach. Aranżacja stref zamkniętych ułatwia koncentrację oraz daje poczucieprywatności, open space sprzyja komunikacji i optymalnemu wykorzystaniupowierzchni, a więc sprawdza się zwłaszcza w biurach projektowychi agencjach reklamowych. Coraz częściej odchodzi się jednak od całkowitegootwarcia przestrzeni – na co pozwala system przesuwanych przeszklonychścian i drzwi, które tę przestrzeń zamykają w razie konieczności izolacji.W tym wydaniu naszego miesięcznika wspólnie z architektamizastanawiamy się, jakie cechy powinny charakteryzować funkcjonalnąprzestrzeń biurową.Zapraszam do lekturyFilie handlowe:ul. Piłsudskiego 2 ul. Sportowa 1 ul. Piekarnicza 12a ul. Gen. F. Kleeberga 14b ul. Św. Antoniego Padewskiego 5/734-130 Kalwaria Zebrzydowska 05-840 Brwinów 80-126 Gdańsk 15-691 Białystok 91-038 Łódźtel./fax (33) 876 53 05 tel./fax (22) 729 79 33 tel. (58) 300 05 16 tel./fax (85) 662 37 19 tel. (42) 230 99 07GSM 509 735 005 GSM 509 735 006 fax (58) 300 05 17 GSM 509 735 007 tel./fax (42) 652 10 78kalwaria@laminart.pl brwinow@laminart.pl gdansk@laminart.pl bialystok@laminart.pl lodz@laminart.pl

W numerze:16Fot. Bartosz MakowskiFot. Lech Kwartowicz66WYDARZENIA 8HOTELE SIECI LOUVRE HOTELS 52Campanile i Premiere Classe we WrocławiuNOWOŚCI PRODUKTOWE 10DEDYKOWANY POTRZEBOM KLIENTÓW 58Biurowiec Promenady Epsilon we WrocławiuPROJEKT Z OKŁADKISZKOŁA W FABRYCE 66Wyższa Szkoła Psychologii Społecznej we WrocławiuPĘDZĄCY OKRĘT 16Jet Office w PoznaniuSIŁA SYNERGII 78Dworzec PKP w PoznaniuREALIZACJE W POLSCEDRUGI BURSZTYN 24Centrum wystawienniczo-kongresowe Amber Expo w GdańskuTANIE LATANIE 38Lotnisko w Modlinie24Fot. Bartosz MakowskiFot. Bartosz Makowski78SPECJALIZACJEKOMFORT W BIURZE 94OŚWIETLENIE BIUR 10238Fot. Bartosz MakowskiFot. Lech Kwartowicz946 7

WydarzeniaThyssenKrupp Energostalz nowym obiektem w BłoniuKonkurs Projekt VISAGETrwa konkurs architektoniczny na projekt budynku z wykorzystaniemGALERIAZ KLASĄW sierpniu br. w Błoniu koło Warszawy rozpoczęło działalnośćtynków i farb elewacyjnych z innowacyjnej linii Ceresit VISAGE.nowo wybudowane Regionalne Centrum Magazynowo-SerwisowePomysłodawcą projektu jest firma Henkel, której przedstawicieleThyssenKrupp Energostal. Firma do tej pory dysponowała dwomanowoczesnymi ośrodkami: w Dąbrowie Górniczej i Poznaniu. Obiektbędzie służył zaopatrywaniu odbiorców z północno-wschodniej Polskioraz rynków eksportowych Europy Wschodniej. Inwestycja wrazz wyposażeniem pochłonęła blisko 60 mln zł, a realizacja trwałaniecały rok. Obiekt składa się z biurowca oraz dwóch hal magazynowych.W jednej z nich składowane są produkty ze stali węglowej,w drugiej – stal nierdzewna, metale nieżelazne i tworzywa sztuczne.Całość zlokalizowana jest na terenie o wielkości 51,5 tys. m 2 , położonymprzy ważnych szlakach komunikacyjnych – autostradzie A2i drodze krajowej nr 92. Do Błonia został przeniesiony oddziałi magazyn ThyssenKrupp Energostal w Warszawie oraz filia Pruszków.zasiądą również w jury. Na uczestników czekają atrakcyjne nagrodypieniężne oraz Grand Prix dla zwycięzcy.Ceresit VISAGE to inspirowana naturą linia eleganckich tynkówi farb do elewacji. Produkty z tej grupy podzielono na trzy kategorienawiązujące do naturalnych surowców: drewna, kamienia i metalu.Każda z nich oferuje szeroki wybór kolorów i faktur. Obchodzony1 lipca na całym świecie Dzień Architektury zainspirował Henkel Polskado zorganizowania konkursu Projekt VISAGE. Architekci i projektancimają okazję wykazać się kreatywnością i nietypowym podejściem doprojektu i nadesłać prace w kilku kategoriach tematycznych. Organizatorzyprzewidzieli ich aż cztery: domy jednorodzinne, budynki wielorodzinne,budynki użyteczności publicznej i obiekty zabytkowe.Do 10 grudnia 2012 r. projekty na konkurs mogą nadsyłać studencioraz architekci i projektanci, którzy nie ukończyli 45. roku życia.Organizatorzy liczą na świeże spojrzenie oraz odważne pomysły młodychprojektantów, jak również na profesjonalizm i doświadczenie ich starszychkolegów. Rozstrzygnięcie odbędzie się na uroczystej gali w PałacuZamojskich. Pula nagród wynosi 22 tys. zł. Na kwotę 10 tys. zł możeliczyć autor najlepszego projektu, natomiast po 3 tys. zł przewidzianodla architektów wyróżnionych w każdej z kategorii konkursowych.Projekt autorstwa: Bose InternationalOddana niedawno do użytku GaleriaKorona w Kielcach to jedna z najciekawszychrealizacji tego typu w naszym kraju.Cechą charakterystyczną obiektu jestwykonana z perforowanych paneli fasada,która w porze nocnej jest dodatkowopodświetlana. Na wyróżnienie zasługujerównież oryginalnie zaprojektowana przestrzeńwokół centrum. Tworzy ją dwupoziomowyplac z zielenią, ciągami pieszymii punktami gastronomicznymi. Centralnympunktem placu jest współczesna eliptycznabryła sześciometrowej rzeźby, pełniącejrównież funkcje fontanny.W kieleckiej realizacji wykorzystane zostały produktyz oferty ROCA Polska. W łazienkach znalazła się ceramikaROCA (pisuary Chic, miski wc i umywalki serii Gap) orazrozwiązania kompozytowe Poolspa.Chic to nowoczesne opływowe pisuary z dopływemz tyłu lub z góry, dające wiele możliwości aranżacyjnych,bardzo chętnie wybierane przez inwestorów do łazienekpublicznych. Można je kompletować z baterią czasowąz serii Sprint-N, oraz przegrodami Wing.W ofercie ROCA dostępne są stelaże podtynkowe dopisuarów oferowane w atrakcyjnej cenie.www.thyssenkrupp-energostal.plwww.projektvisage.plSeria ceramiki i mebli GAP zaprojektowana przez AntonioBullo to kompleksowe rozwiązania, które łączą w sobienowoczesny design, funkcjonalność i wysoką jakość. Seriazostała zaprojektowana tak, aby pasowała zarówno domałych łazienek, jak i dużych salonów łazienkowych.Dodatkową zaletą serii jest możliwość komponowaniawszystkich modeli z półpostumentem – na blacie, naszafce lub z ozdobnym syfonem.Kolekcja GAP to także miski w.c. – stojące, do kompaktui podwieszane oraz bidety.Umywalki kompozytowe Poolspa to indywidualnyprojekt przygotowany specjalnie dla Galerii Korona, któryidealnie uzupełnienia wnętrza łazienkowe. Jest to przykładprojektu „szytego na miarę”, w którym liczy się niepowtarzalnydesign, szybkość działania od momentu zgłoszeniado wykonania, wsparcie producenta w realizacji projektuoraz oczywiście dobra cena.Pliki CAD są dostępne na http://cad.roca.pl/Więcej informacji na www.roca.pl

® Nowości produktoweBATERIE MIMOBateria łazienkowa Mimo wyróżniasię indywidualnym stylem linii, a jej niekonwencjonalnydesign zaokrąglonychkształtów jest alternatywą dla tradycyjnychkantów.Autorem projektu baterii jest PeterWirz, jeden z designerów współpracującychz firmą Laufen. Linia produktówskierowana jest do użytkowników małychpomieszczeń, którzy poszukują stylowychrozwiązań przy zachowaniu funkcjonalnościłazienki. Wygodny joystick pozwalana szybką regulację odpowiedniejtemperatury i mocystrumienia wody.Umożliwia to równieżzaoszczędzenieenergii przeznaczonejna ogrzewanie.Dodatkowo joysticknadaje baterii ciekawywygląd.www.laufen.plKABINY KERMIPrzejrzysty design profilowanej kabinyprysznicowej Raya świadomie skoncentrowanyjest na wyrazistych okuciachi profilach. Jest ona wyposażona w nowy,inteligentny system skalujący i wyrównujący,który w razie konieczności dokonania większychkorekt szerokości sprawia, że kabinaprezentuje się zgrabnie i elegancko. Raya,wraz z inną kabiną firmy Kermi – Filia XP,otrzymała nagrodę Home & Trend Award2012 dla najlepszych produktów roku.Inżynierowie z firmy D+H Mechatronicopracowali zintegrowany napęd do okieno nazwie Ventic Solar. Jest to pierwsze naświecie urządzenie sterujące pracą okien,zasilane energią słoneczną. Nowatorskierozwiązanie wyznacza nowe standardy bezpieczeństwaoraz komfortu otwierania i zamykaniaokien domowych, biurowych orazruchomych przeszkleń w ogrodach zimowych– bez konieczności doprowadzania zasilania.Bezprzewodowe urządzenie jest montowanebezpośrednio do ramy okna. Panel jest osadzonyw aluminiowym, eleganckim profilu.Urządzenie zostało wyposażone w wygodneZASILANY ENERGIĄ SŁONECZNĄwww.dhpolska.plPROSPEKT FERMACELLObszerny prospekt przedstawiający projektowaniez zastosowaniem płyt cementowychFermacell Powerpanel H2O oraz ich obróbkęprzeszedł szereg modyfikacji przed nowym wydaniemwiosną 2012 r. Po raz pierwszy opisanoobudowy kombinowane, tj. ściany działowe,instalacyjne, przedścianki i ściany szachtówwykonane z użyciem kombinacji płyt gipsowo--włóknowych i cementowych. Przykładem sąkabiny prysznicowe lub pomieszczenia mieszkalnez kominkiem lub innym źródłem ciepła,w których ze względu na stałą wysoką temperaturęnie należy stosować płyt gipsowych.Brama garażowa Secura, nowośćw ofercie firmy Normstahl Entrematic,dostępna jest w pięciu różnych modelach– Line, Trend, Style, Flair oraz Micro, a także10 standardowych kolorach – białe aluminium,szare aluminium, biały komunikacyjny,złoty dąb, ciemny dąb, mahoń, antracyt,jasnoszary, szary metalik i ciemnoszary. Dodyspozycji jest 49 standardowych wymiarów,istnieje również możliwość indywidualnegodopasowania szerokości bramydo otworu garażu. Rolki prowadzące majądodatkowe osłony, które chronią przedwww.fermacell.plBRAMA SECURAsterowanie sygnałem radiowym, a za obsługęodpowiada pilot z funkcją płynnej regulacjikąta otwarcia oraz gotowymi ustawieniami.FERMACELL Powerpanel H 2OSystem płytcementowych –planowanie i obróbkaWydanierozszerzone2012przypadkowym dostępem. Inteligentnaelektronika powoduje cofnięcie się bramypodczas napotkania najmniejszej przeszkody.Produkt ma certyfikowaną odpornośćwyważeniową WK 2 w standardzie.Sucha zabudowajestPOMARAŃCZOWAwyznacza nowe standardy akustycznei termiczne w budownictwie mieszkaniowym- - - - - - klatkami schodowymi lub korytarzami w budownictwie wielorodzin- 1[dB]R w(C, C tr) R A1R A1RR A2R A2R - - akustycznej R’ A1 -- 2 - - - 2 2 λ 2 R wC; C trR A1; R A2R A1R; R A2R10www.kermi.plwww.normstahl.com

www.portacad.euWszystkie pytania dotyczące oferty niestandardowejprosimy kierować do Działu Kontraktów:tel. (+48) 58 6778 140, e-mail: kontrakt@porta.com.plCZYTANIEW SKUPIENIUPołożone na terenie kampusu AkademiiMarynarki Wojennej w Gdyni centrumaudytoryjno-informacyjne to najnowocześniejszytego typu obiekt na Pomorzu i jedenz najnowocześniejszych w Polsce. Z bibliotekimieszczącej głównie zbiory multimedialnemogą korzystać również mieszkańcy miasta.Prostopadłościenną bryłę gmachu wyróżniaw dużym stopniu przeszklona fasadao uporządkowanym rytmie. Sprawia ona, żewnętrza są doskonale doświetlone światłemnaturalnym, co ma szczególne znaczenieod północnej strony. Na uwagę zasługujerównież trafne zestawienie betonu architektonicznegoz okładzinami z piaskowca.Użyte na zewnątrz materiały są eleganckie,a zarazem proste, nawiązują bezpośredniodo budynków już istniejących.Wnętrza biblioteki wyróżnia ciepła kolorystykamebli i materiałów użytych dokrycia podłóg. Kontrastują one z utrzymanymiw bieli ścianami i sufitami. Całość sprawia,że użytkownik czuje się tu przyjemnie, możesię skupić i oddać lekturze.Istotnym elementem, na jaki muszą zwrócićuwagę projektanci realizujący tego typu inwestycje,jest zachowanie optymalnych warunkówakustycznych. Duże kubatury sprawiają,że dochodzi do częstego przenoszenia dźwiękówmiędzy strefami o różnym użytkowaniuoraz nadmiernie wydłużonego czasu pogłosu.Aby temu zapobiec, stosuje się materiaływykończeniowe, które niwelują ten problem,m.in. sufity podwieszane i okładziny ścienne.Dobierane rozwiązania muszą być ponadtotrwałe i estetycznie wykonane, a także spełniaćrygorystyczne wymagania przeciwpożarowe.Te wszystkie cechy charakteryzująprodukty marki Porta KMI Poland.W gdyńskiej realizacji wykorzystano kilkarodzajów stolarki – wszystkie w niestandarowejokleinie marki Egger, w kolorze H1354 ST 15.Pomieszczenia wykładowe wyposażonow drzwi w klasie izolacyjności akustycznejRw=42 dB. Skrzydła tej serii są odporne naogień przez 30 minut oraz dymoszczelne– zapewniają ochronę przed skutkiem pożaru,w szczególności zaczadzeniem.Główne strefy pożarowe wydzielono natomiaststolarką o odporności ogniowej EI 60.Rozwiązanie to stanowi doskonałą ochronęprzed ogniem oraz zaczadzeniem. Ramęskrzydła wykonano z klejonki drewna iglastegoi dodatkowo wyposażono w uszczelkę puchnącą.Wypełnieniem skrzydła jest ogniodpornapłyta wiórowa ułożona warstwowo.Inne partie gmachu wydzielono za pomocądrzwi o odporności ogniowej EI 30.W tym przypadku rama skrzydła zostaławykonana z tarcicy drewna egzotycznego.Wszystkie sanitariaty wyposażonow drzwi z kolekcji Porta LINE z intarsją aluminiowąpoziomą (po każdej stronie skrzydłacztery paski). Wzory tej kolekcji są dostępnew szerokiej gamie kolorystycznej, w wyjątkowoodpornych okleinach CPL HQ.Ponadto, w zapleczach kuchennych wykorzystanostolarkę ENDURO pokrytą okleinąHPL. Ten typ drzwi, z obejmami na krawędziachi okuciami ze stali nierdzewnej, świetnienadaje się do pomieszczeń lub ciągówkomunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu.

Nowości produktowe WydarzeniaW SPOKOJNEJ FORMIEProgram armatur Gentle firmy Dornbrachtprezentuje jakość i funkcjonalnośćw spokojnej formie. Kolekcja obejmuje armaturydo umywalek, bidetów, prysznicówi wanien – wszystkie dostępne w wersjiz chromowaną powierzchnią. Serię wyróżniapowściągliwość formy, wyraźne linieoraz przyjemność dotyku. Gentle naturalniewtapia się w codzienny architektonicznykontekst. Uzupełnieniem serii armatur jestprogram produktów Gentle Accessoires,który obejmuje haczyki, wieszaki ręcznikowe,uchwyty na papier toaletowy, uchwytydo wanny, pojemniki na kosmetyki i uchwytyna mydło z kratką. Autorem wzornictwajest architekt Matteo Thun.www.dornbracht.comPŁYTY COKOŁOWEFirma Stahlton proponuje płyty cokołoweEcomur, które ochronią ścianę budynkunad powierzchnią gruntu. Wykonanez betonu architektonicznego z domieszkąwłókna szklanego (GRC) o grubości2 cm (wersja ESP) lub 1,5 cm (wersja ESPX)charakteryzują się dużą wytrzymałością nauderzenia i chronią cokół przed uszkodzeniamimechanicznymi i zabrudzeniami.Płyty przyklejane są bezpośrednio do ociepleniabudynku za pomocą elastycznegokleju montażowego. Ich powierzchnia jestgładka i łatwa w czyszczeniu, a podstawowykolor to jasnoszary.www.stahlton.com.plWYDAJNY TYNKFirma quick-mix wprowadziła na rynek nowy lekki tynkmaszynowy, cementowo-wapienny z dodatkiem perlitu,do stosowania wewnątrz budynków: na ściany i sufity orazwszelkiego rodzaju podłoża – murowane i betonowe. MK5-Lwyróżnia się wysoką wydajnością – na 1 m 2 wyprawy tynkarskiejo grubości 10 mm potrzeba tylko ok. 11 kg suchejzaprawy. Dzięki możliwości dokonywania obróbki ręczneji maszynowej dowolną techniką, np. poprzez filcowanielub zacieranie, MK5-L jest niezwykle łatwy w stosowaniu.Doskonale sprawdza się jako jedno- lub dwuwarstwowy tynkpodkładowy wykończony na gładko pod powłoki malarskieczy płytki ceramiczne. Wysoka przyczepność do podłożasprawia, że wykonane za jego pomocą powierzchnie będąestetyczne i wytrzymałe przez wiele lat.www.quick-mix.plKAMIENNE INSPIRACJEKolekcja rynien odpływowych do kamienia naturalnegoz linii TECEdrainline niezależnie od grubościkamiennych płyt tworzy gładką powierzchnię,dzięki płaskim rusztom odpływowym. Rozwiązanie,pozostając całkowicie niewidoczne, sprawia, żewoda spływa równomiernie przez wąską szczelinę.Rynna montowana jest na obrzeżu stanowiskaprysznicowego. Brak plastikowych wspornikówpomiędzy nią a rusztem powoduje, że widocznepozostają jedynie dwie równoległe szczelinyodpływowe. Wykonany ze stali szlachetnej rusztdzięki odpowiedniemu nachyleniu zapobiegarozlewaniu się wody po podłodze.www.tece.plNIE TYLKO FUNKCJADuże donice spełniają nie tylko przepisanąim pierwotnie funkcję. To także este-najkorzystniejszych produktów: otrzymaszdoradztwem w kwestii projektu i wyborutyczne elementy, które należy odpowiednio rozpoznawalną na świecie markę oraz najwyższąjakość wykonania.dopasować do otaczającej przestrzeni, abytworzyły wizualną całość, zarówno jeślichodzi o kolorystykę, jak i kształt. Donicepowinny być elementami stosowanymiw architekturze nieprzypadkowo. Nie grająw niej głównej roli, lecz są gustownym epizodem,który wprowadza wyrazisty akcentw architekturze krajobrazu. Znakomicienadają się do dekorowania przestrzenitakże we wnętrzach. TerraForm proponujedesignerskie rozwiązania, służy fachowymwww.donicemiejskie.plPół wieku grzejników z pasjąFirma Jaga obchodzi 50-lecie istnienia. Wszystko zaczęło się w 1962 r.,kiedy dwóch instalatorów – Jan i Gaston Kriekels, niezadowolonychz jakości rozwiązań grzewczych dostępnych na rynku, postanowiłostworzyć własne grzejniki: wydajne, lekkie, estetyczne.Na skonstruowanie nowego grzejnika, którego sercem byłnowoczesny wymiennik o małej pojemności wodnej Low H2O, Jagaprzeznaczyła wiele czasu i środków. Kilkuletnie badania i wytrwała pracanad projektem zaowocowały w 1966 r. uruchomieniem masowej,w pełni zautomatyzowanej produkcji wymienników ciepła w fabrycefirmy w Belgii. Nowatorskie jak na tamte czasy rozwiązanie zdobyłoserce klientów i instalatorów. Możliwość zastosowania w różnegorodzaju obudowach i montażu w kanałach podłogowych udowodniłatrafność opracowanych przez Jagę rozwiązań. Z dzisiejszego punktuwidzenia miarą sukcesu jest fakt, że kształt zaprojektowanego 50 lattemu wymiennika ciepła oraz forma i układ lameli opracowanych przezspecjalistów pozostały niezmienione i wciąż są najbardziej efektywne,nawet w przypadku wykorzystania w instalacjach z pompą ciepła.W dobie kryzysu energetycznego Jaga rozpoczęła pracę nadurządzeniami alternatywnymi do pozyskiwania ciepła i w roku1980 wdrożyła do produkcji kompletne pompy ciepła orazzaproponowała grzejniki ścienne dostosowane do współpracyTWOJE OTOCZENIEw nowym świetle• Wnętrze Experience Lab – miejsca testów i badańporównawczych różnych urządzeń grzewczychz instalacją niskotemperaturową. Rok 1985 przyniósł kolejny kierunekw rozwoju belgijskiego producenta: stworzono kolekcję grzejnikówdekoracyjnych i łazienkowych wyróżniających się nowoczesnymwzornictwem. Grzejniki Jaga zostały zauważone przez środowiskoprojektantów i specjalistów w dziedzinie wzornictwa, a design stałsię znakiem rozpoznawczym tej marki.W kolejnych latach powstały hity wzornicze: 1987 – grzejnik Taboe,1997 – Geo, 1998 – Iguana.W 2007 r., za sprawą grzejnika Heatwave, wybuchł prawdziwy boomna Jagę, a sam grzejnik zyskał rangę dzieła sztuki. Kolejnym milowymkrokiem w dziedzinie wzornictwa okazały się grzejniki Twine i Play.www.jaga.com.plROSA LED – oprawy parkowe• ekologiczne oświetlenie zewnętrzne• innowacyjna technologia• wysoka energooszczędność• estetyka wykonania• trwałość i odporność na czynniki zewnętrzne• aluminium anodowane w 12 kolorach• różnorodne modele i moce• do 10 lat gwarancjiJeśli są Państwo zainteresowani pozyskaniem materiałówreklamowych – prosimy o kontakt: marketing@rosa.pl14Zakład Produkcji Sprzętu Oświetleniowego „ROSA” Stanisław Rosa, ul. Strefowa 1, 43-109 Tychy, tel. (32) 738-89-01, www.rosa.pl

• Fasada Jet OfficePROJEKT Z OKŁADKIPĘDZĄCY OKRĘTJet Office w PoznaniuFot. Bartosz MakowskiOryginalny obiekt powstał na trójkątnejdziałce pomiędzy ulicą Piątkowską a toramitramwajowymi, w okolicach skrzyżowaniaz Alejami Solidarności. Na parterze zlokalizowanolokale handlowe i usługowe o łącznej powierzchniponad 400 m 2 . Cztery piętra zajmują biura typuopen space. Całkowita powierzchnia przeznaczonapod wynajem wynosi 2330 m 2 . Awangardowyprojekt powstał w pracowni architektonicznejInsomia Szymona Januszewskiego.1617

• Marynistyczne analogie:• Ujęcie dolnej części fasady• Ujęcie „z boku”• Tektonika bryły• Okiennice – „żyletki” i światłocieńPatrycja Fabiańska: Z czego wynika oryginalnykształt budynku?Szymon Januszewski: Pretekstem do taknietypowej formy budynku była trójkątnawąska działka. Chcieliśmy w ten sposóbpodkreślić tak dynamiczny kształt terenuinwestycji i przełożyć to na bryłę. Proszęzwrócić uwagę na kontekst komunikacyjnybudynku – to klin pomiędzy ruchliwą ulicąPiątkowską, Alejami Solidarności a liniamitramwajowymi nr 9 i 12. W takim położeniuwyostrzenie i zdynamizowanie bryły byłyczymś naturalnym. Paradoksalnie, duża ilośćograniczeń i wytycznych dla planowanegoobiektu znacznie uprościły proces projektowy.PF: Czyli na architekturę miały wpływzapisy planistyczne?SJ: Oczywiście, w tej kwestii niezawodnabyła ustawa o planowaniu przestrzennym.Na szczęście pozostał sporymargines na kreatywne działanie. Lubimynieprecyzyjne zapisy decyzji o warunkachzabudowy.PF: Wygląd obiektu wszystkim jednoznaczniekojarzy się ze statkiem…SJ: Nie da się zaprzeczyć, nie mamy żaluo takie porównania. Jak już wspomniałem,jest to wynik wyostrzenia „trójkątnej bryły”i chyba tylko w takim „ostrzeniu” możemyznaleźć marynistyczną analogię. ArchitekturaJet Office to kształt i forma, a nie dekoracja.W procesie projektowym kluczoweokazało się wsparcie inwestora – bez jegodeterminacji trudno byłoby konsekwentniedotrzeć do końca real izacji. Podkreślam tenfakt, ponieważ na razie taka postawa jestw naszym kraju rzadka. Dodam także, żesama nazwa Jet Office powstała już w trakcierealizacji budynku, wymyślił ją inwestorwidząc powstający obiekt.PF: Czy trudno było zorganizować przestrzeńbiurową w budynku o tak nietypowymrzucie?SJ: Trudno, jeżeli przyjmiemy, że idealnybiurowiec to taki na planie prostokąta lubkwadratu. Łatwo, jeżeli podejdzie się dosprawy bez tych przyzwyczajeń, a my takzrobiliśmy. Rzut budynku to strefy, ich cechyi wzajemne zależności. Programowaliśmybudynek tak, by uzyskać najbardziej pragmatycznąi uniwersalną przestrzeń zdolną doróżnych adaptacji i zmian. Wynik tych poszukiwańto komunikacja ograniczona do minimum,toalety ogólnodostępne i przestrzeniebiurowe zdolne do wtórnych podziałów. Jaksię pani domyśla, wspomniane przestrzenierzadko są prostokreślne.Oczywiste było zaprojektowanie dodatkowychpionów i szachtów instalacyjnychrozszerzających możliwości aranżacyjne powierzchni.Podsumowując, chcieliśmy zaprojektować„produkt”, który sumą swoich cechbędzie konkurencyjny na rynku – architekturato także biznes.PF: Jak wygląda standard infrastrukturyobsługującej obiekt w zakresie instalacji?SJ: Dobór systemów i urządzeń to dalszyciąg poszukiwania oszczędnych i uniwersalnychrozwiązań.System klimatyzacji to zdecentralizowanyukład z odzyskiem ciepła, z szerokimzakresem zmiany parametrów i regulacji,z możliwością osobnego pomiaru każdegoz pomieszczeń. Najważniejszy okazuje sięjednak jego wymiar ludzki – dzięki kontaktronomużytkownik może swobodnie otworzyćokno, a system klimatyzacji dostrzeże tęzmianę i dostosuje swoje parametry do nowejsytuacji. Trzeba pamiętać, że w budynkachbiurowych większym problemem jest chłodzenie,a nie ogrzewanie. Chcieliśmy, abyarchitektura nieco niwelowała ten problem,stąd wzięło się szkło selektywne w oknachi łamacze światła na elewacji. Ogólnie rzeczujmując, rozwiązania techniczne instalacjibudynku dotarły znacznie dalej niż standardowydla funkcji biurowej system wentylacjimechanicznej z rekuperacją .PF: Jak rozwiązano oświetlenie?SJ: Nasz projekt ograniczył się jedyniedo części wspólnych budynku, oświetleniepowierzchni biurowych pozostawiamy najemcomdo indywidualnej aranżacji. Inna jestsytuacja zewnętrznej iluminacji. Nie do końcaakceptuję trudny do opisania efekt nieosłoniętychlinii ledowych. Roboczo nazwaliśmyto „efektem audi”. To, co nas denerwuje, towidoczne świecące punkty zamiast równomiernegoliniowego oświetlenia. Prace nadtymi elementami jeszcze trwają, na szczęściemam w tej kwestii wsparcie inwestora. Stądwynika taki spokój w moim głosie.PF: Na uwagę zasługują ciekawe okiennice.SJ: Nazywamy je żyletkami. Te żyletkito zmniejszenie kosztów klimatyzacji przezzacienienie okien, podkreślenie tektoniki bryłyi ładny światłocień. Trudno nie polubić tychelementów, tym bardziej że są bezobsługowew działaniu.PF: Jaka jest konstrukcja budynku?SJ: Żelbetowa: słupowo-płytowa. Problemembyła sztywność budynku – bryładziała trochę jak żagiel. Trzeba było poradzićsobie, aby budynek nie odfrunął. Wszystkie teproblemy z pełnym zaufaniem przerzuciłemna Marcina Całkę – konstruktora obiektu.PF: Czy to prawda, że pierwotny wyglądfasady od strony ul. Winiarskiej byłzupełnie inny?SJ: Tak, zastanawiam się, skąd ma Panitakie informacje? Lapidarnie odpowiem, żezaważyły kwestie architektoniczne, czasamikonieczne są zmiany na tak późnym etapie.Kiedyś może uda nam się zastosować prefabrykatybetonowe na elewacji.PF: Jaki jest standard wykończeniawnętrz?SJ: Wysoki standard budują materiaływysokiej jakości: lakierowany MDF, szkłobarwione, blachy perforowane, piaskowanedrewno. Całość jest oszczędna w formiei stonowana, nic nachalnego.PF: Dlaczego klatka schodowa jest wykonanasurowo, a hole minimalistycznie?SJ: Mówimy tutaj o klatce ewakuacyjnej.To konsekwencja uznania surowego betonujako pełnoprawnego tworzywa w kształto-18 19

• Fasada od strony linii tramwajowych• Rzut parteru, skala 1:650• Przekrój podłużny, skala 1:650Rys. archiwum Insomia• Tektonika fasady, ujęcie od ul. Piątkowskiej20 21

• Fasada. PerspektywaLokalizacja/adres Poznań, ul. Piątkowska 163Pracownia architektonicznaArchitekt prowadzącyArchitekciKonstrukcjaInsomiaSzymon JanuszewskiJuliusz Dudniczek, Agnieszka Liguz, Marta GąsiorekMarcin Całka, Aleksander AugustyniakData opracowania 2010Data realizacji 2011/2012InwestorMasterm City sp. z o.o. sp.k.Powierzchnia całkowita 4045 m 2Powierzchnia zabudowy 617 m 2Kubatura brutto 11 035 m 3Generalny wykonawcaPPHU Masterm Przemysław Silski• Rozwiązania materiałowe klatki schodowej• Przestrzenie komunikacyjne• Kabina windy z cytatamiwaniu wnętrz. Tylko pozornie jest to tańszerozwiązanie. Proszę zapytać inwestora, jak sięstresował, pilnując prefabrykowanych schodówbetonowych i surowych ścian. Stosującsurowy beton, także w innych realizacjach,zawsze mamy problem z wykonawcami.Beton jest nielubiany na budowie, wszyscyza wszelką cenę chcą go ukryć i zniszczyć.Minimalizm, o którym pani wspomina, jestjedynie chęcią stworzenia eleganckiego, ponadczasowegownętrza.PF: Kolorystyka wnętrz też jest stonowana.SJ: Krzykliwość szybko się nudzi. To ważneszczególnie w naszym kraju, natłok elementóww ogólnie pojmowanej przestrzeniurbanistycznej generuje potrzebę obecnościczegoś stonowanego – dla odpoczynku.To ogólne zmęczenie przestrzenią polskichmiast zadecydowało także o kolorze elewacjii innych elementów Jeta.PF: W jaki sposób rozwiązano obsługękomunikacyjną?SJ: Główne wejście do budynku zlokalizowanood strony ulicy Winiarskiej– cichszej i bardziej kameralnej. Komunikacjapionowa to, oprócz wspominanej jużklatki schodowej, dwie windy. Nieopanowanachęć przełamania sztywnej biurowejetykiety wprowadziła do jednej z kabinwindowych cytat z filmu Stanisława Barei„Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz”: ukształtowanietypografii zmusza „czytelnika”do interakcji, żegnając słowami: „Golęsię, jem śniadanie i idę spać”. Zapraszamdo obejrzenia.PF: Najistotniejszą kwestią w kształtowaniuwspółczesnych przestrzeni biurowychjest…SJ: Moim zdaniem ważne są trzy szerokorozumiane elementy: budynek jakokonkurencyjny produkt: przyjazny inwestorowi;budynek jako ergonomiczne miejscepracy: przyjazne użytkownikom; budynekjako niesztampowy obiekt architektoniczny:przyjazny polskim miastom.PF: Czy efekt finalny jest dla Pana satysfakcjonujący?SJ: Wracając wieczorem do domu, zawszeobok niego przejeżdżam. Stojąc podrugiej stronie świateł na Piątkowskiej, zawszesię uśmiecham. Jet w skrócie perspektywicznymprzypomina kształtem Polskę.Dynamiczna forma zadaszenia to PółwysepHelski, a dolna część fasady schodząca naziemię to Tatry.Cieszy mnie, że projekt został zrealizowanyi szybko się komercjalizuje. Docierajądo nas sygnały, że dzięki ciekawej i rozpoznawalnejformie obiekt skupia zainteresowanieprestiżowych najemców. Miło jest teżusłyszeć od inwestora, że lubi swój budynek.PF: Dziękuję za rozmowę.22 23

REALIZACJE W POLSCEDRUGI BURSZTYNCentrum wystawienniczo-kongresoweAmber Expo w GdańskuNa nowoczesny obiekt o funkcji targowejpółnocna Polska czekała aż do maja 2012 r.O inwestycji opowiada autor projektu – Piotr Mazurz Przedsiębiorstwa Projektowo-Wdrożeniowego FORT.Fot. Bartosz Makowski24• Fasada frontowa. Ujęcie nocne25

Adam Osiński: Amber Expo powstałonieopodal stadionu PGE Arena. Sąsiedztwotego prestiżowego obiektu miało wpływna lokalizację centrum MiędzynarodowychTargów Gdańskich (MTG)?Piotr Mazur: Stadion zmienił status tejdzielnicy. Przed jego wybudowaniem Letnicabyła obszarem zdegradowanym. Większośćterenu pokrywały dzikie wysypiska śmiecii ogródki działkowe. Przed mistrzostwamiEuropy rozpoczęto modernizację jej mieszkalnejczęści, wciąż buduje się drogi dojazdowe.PGE Arena i teraz Amber Expo wpłynęłyna zmianę wizerunku dzielnicy. Zresztą teobiekty uzupełniają się także funkcjonalnie,ponieważ wykorzystują wspólny układkomunikacji, w tym parkingi. Mamy tu doczynienia z klasycznym przykładem synergii.Kompozycja całego założenia centrumtargowego nawiązuje do stadionu i sposobuukształtowania przestrzeni wokół niego.AO: Chyba nie tylko kompozycja, co sugerujezresztą nazwa – Amber oznacza bursztyn,z którym kojarzy się gdański stadion.PM: Nazwa pojawiła się, gdy prace projektowebyły już zaawansowane. Wtedyzdecydowaliśmy się zmienić kolorystykę.Z zewnątrz budynek jest szary, ale na głównejelewacji, która znajduje się naprzeciwkostadionu, wprowadziliśmy kolory kojarzącesię właśnie z bursztynem: pomarańczowy,złoty, odcienie ugru. Bursztyn pojawia sięteż w sposób dosłowny w pewnych detalachwewnętrznych.AO: A jak ocenia Pan lokalizację inwestycji?PM: Decyzję podjął zarząd targówwspólnie z miastem, które jest udziałowcemMTG SA. Wybór miejsca oceniam jako bardzodobry. Letnica stała się atrakcyjnym tereneminwestycyjnym, dobrze skomunikowanym.Bezpośrednie sąsiedztwo stadionu zapewnialepsze wykorzystanie infrastruktury technicznej,a także parkingów i dojazdów. Poza tym, starasiedziba targów mieściła się na terenie dzielnicymieszkaniowej – w Oliwie. Było to uciążliwedla mieszkańców. Przeniesienie uwolniło ciekawyteren inwestycyjny w Oliwie i ożywiłozdegradowaną do tej pory Letnicę.AO: Czyli forma obiektu została podporządkowanakontekstowi miejsca?PM: Tak, szary prostopadłościan głównegokorpusu budynku nawiązuje do kadłubastatku oraz spichlerza. Od szczytu formawysokiej części ma przywoływać skojarzeniaz dźwigiem portowym. Jeśli chodzi o kompozycję,obiekt miał być uzupełnieniem stadionu.Ze względu na miejsce całemu założeniustaraliśmy się nadać lekko postindustrialnycharakter.AO: A na co według Pana należy zwrócićuwagę przy poszukiwaniu dogodnej lokalizacjidla takiego obiektu?PM: Na dogodny dojazd (istotna jest bliskośćbocznicy kolejowej) i rezerwę terenuwokół inwestycji, która pozwoli na ewentualnyrozwój. Należy też pamiętać, że dużeimprezy są uciążliwe dla otoczenia, dlategonie powinno się lokalizować tego typu obiektóww pobliżu zabudowy mieszkaniowej.AO: Wzorowali się Państwo na obiektacho podobnej funkcji zrealizowanych w krajulub za granicą?PM: Przed rozpoczęciem pracy oraz w jejtrakcie studiowaliśmy gotowe i dopiero projektowaneobiekty. Mieliśmy też możliwośćskorzystania z wiedzy i doświadczenia zagranicznychkonsultantów. Nie udało mi sięjednak wyróżnić wyraźnych trendów obowiązującychprzy wznoszeniu centrów wystawienniczo-handlowych.Zasadnicze są: programinwestora i skala zamierzenia. Zwłaszcza przykładyrealizacji dalekowschodnich, na przykładw Szanghaju, znacznie odbiegają od naszegoobiektu, lecz to inna skala, dostosowanado zupełnie innych potrzeb. Amber Expo tonowoczesne centrum, którego atutem jestwielofunkcyjność. Szeroka oferta programowaobejmuje możliwość zorganizowaniatargów, koncertów, konferencji i kongresów,a przestrzeń wokół – daje różne możliwościkształtowania.AO: Co zawiera program funkcjonalnyobiektu?PM: Obiekt dzieli się na trzy części: wystawienniczą,kongresową i biurowo-komercyjną.W sumie są trzy hale wraz z zapleczem technicznymi magazynowym (każda z nich to ok.4000 m 2 powierzchni), cztery sale konferencyjne,które mogą funkcjonować niezależnieod imprez targowych, a także biura MTGoraz przestrzeń przeznaczona pod wynajemwraz z zapleczem gastronomicznym. Halemożna ze sobą łączyć oraz wydzielać z nichmniejsze przestrzenie. Centrum pomieści1130 osób, w restauracji i kawiarni zaprojektowanomiejsca dla ponad 300 gości. Ważnebyły zapewnienie bezpieczeństwa w razienagłej ewakuacji oraz kontrola dostępu doposzczególnych stref. W obiekcie może jednocześnieprzebywać prawie 12 000 osób.Na terenie mamy 479 miejsc parkingowych,ale dodatkowo do dyspozycji jest ponad 1000stanowisk przy stadionie.AO: Wszystkie założenia zostały zrealizowane?PM: Program został zrealizowany w całości.Niektóre rozwiązania materiałowezmieniono podczas realizacji inwestycji.W przypadku stosowania zamiennych materiałówobowiązywała zasada, że musząone mieć podobne parametry techniczne,użytkowe i estetyczne, jak materiały wskazanew projekcie. Najczęściej zmiany wprowadzanebyły ze względu na uwarunkowaniatechnologiczne lub terminy. Czas dostawyniektórych materiałów bywał zbyt długi,jak na tempo budowy. Projekty wykonawczepowstawały w trakcie realizacji. Nie jestto sytuacja komfortowa dla nikogo, ale tawyczerpująca metoda pozwoliła skrócićczas prowadzenia inwestycji o co najmniejrok. Czas był kwestią kluczową, ponieważobiekt musiał być ukończony przed Euro2012. W niedalekiej przyszłości inwestorplanuje dobudowę czwartej hali o wielkości5500 m 2 z zapleczem.AO: Jaki jest układ konstrukcyjny centrum?PM: Część wystawiennicza zaprojektowanazostała jako konstrukcja stalowa, którą tworzątrzynawowe ramy o rozpiętości 45,70 m,ustawione co 9,80 m. Część magazynowarównież przekryta jest częściowo wiązaramistalowymi. Pozostała część obiektu wzniesionazostała jako konstrukcja monolitycznażelbetowa. Zastosowano szkieletowy układkonstrukcyjny, który ułatwia wprowadzaniezmian funkcjonalnych w trakcie eksploatacjiobiektu. Niższe części budynku przekrytezostały wielowarstwowymi, żelbetowymistropodachami, nad budynkiem wysokimzaprojektowaliśmy lekką konstrukcję stalowąpokrytą blachą aluminiową układaną na tzw.stojący rąbek.AO: Z jakich materiałów zaprojektowanofasadę?PM: Bursztynowemu torusowi arenyprzeciwstawiliśmy płaską elewację wykonanąz białych, szklanych kształtek. Białe elementy,podobnie jak stadion, zmieniają kolorpod wpływem oświetlenia. Prostopadłościanzawieszony jest nad foyer otwierającym sięw kierunku stadionu. Nad tymi elementamiwznosi się główny korpus budynku biurowego.Jego bryłę od północnego wschodu tworządwie przecinające się płaszczyzny zbudowanez fasady aluminiowo-szklanej. Charakterystycznymielementami tej elewacji są jaskrawopomarańczowa rama i wąskie, pionowe,kolorowe elementy naturalnej wentylacji,swobodnie porozrzucane na całej fasadzie.Poszczególne elewacje pełnią odmiennefunkcje w przestrzeni i zostały różnie wykończone.Hale wystawowe i część magazynowaobudowane są warstwowymi ścianami,pokrytymi na zewnątrz srebrnoszarą blachąfalistą. Elewacje od strony południowej pokrytesą ciemnymi, grafitowymi panelamialuminiowymi, elewacja zachodnia wysokiegobudynku jest wykończona szarymi panelami• „Bursztynowe” akcenty kolorystyczne elewacji2627

• Dopełniające aranżacje zieleń i mała architekturaaluminiowymi, dach pokryto blachą aluminiową,układaną na rąbek stojący, zaś fasadapółnocno-wschodnia (od strony stadionu)zaprojektowana została jako słupowo-ryglowaz profili aluminiowych.AO: Fasada, poza wspomnianymi nawiązaniamido bursztynu od strony północno--wschodniej, jest szara.PM: Stonowana kolorystyka bryły jestneutralnym tłem dla kolorowych banerówpojawiających się na imprezach organizowanychprzez MTG SA. Z tego samego powoduwewnątrz obiektu również dominująodcienie szarości i czerni. Intensywne koloryzastosowaliśmy tam jedynie dla identyfikacjiposzczególnych hal wystawienniczych – każdejprzypisany jest inny kolor: pomarańczowy,zielony, czerwony.AO: Była jakaś idea wiodąca w projektowaniuwnętrz?PM: Układ wnętrz w dużej mierze wynikaz programu funkcjonalnego. Dążyliśmy dotego, aby obiekt miał czytelny układ przestrzennyułatwiający orientację. Ważnymzałożeniem było także otwarcie reprezentacyjnychprzestrzeni w kierunku stadionu.Układ umożliwia swobodną aranżację biuri dostosowanie ich do wymagań poszczególnychnajemców. W tej chwili projektujemybiura na drugim, trzecim i czwartym piętrze.AO: Jak rozwiązano komunikację wewnętrznąoraz obsługę techniczną?PM: Uczestnicy wchodzą na imprezę przezgłówny hol. Dostawy do hal wystawienniczychodbywają się przez bramy umieszczonew zewnętrznych ścianach i bezpośrednioz magazynów. Dostawy do zaplecza gastronomicznegoodbywają się przez wejście przypołudniowo-zachodnim narożniku budynku.Główne wejście do obiektu biurowego zostałozaprojektowane w południowo-wschodnimnarożniku. Komunikację pionową zapewniajedenaście klatek schodowych, schody technicznew magazynach oraz osiem wind.Część wystawiennicza jest ogrzewanai klimatyzowana powietrzem z central klimatyzacyjnych.Natomiast w częściach biuroweji konferencyjnej oraz w restauracji ogrzewaniezapewniają grzejniki, a chłodzenie odbywasię za pomocą klimakonwektorów zasilanychwodą lodową. Obiekt jest również wyposażonyw system BMS.• Stonowana kolorystyka bryłyAO: Czy przygotowali Państwo projektyakustyki i oświetlenia?PM: W zakresie akustyki korzystaliśmyz pomocy profesora Andrzeja Kulowskiegoz Politechniki Gdańskiej. W budynku zamontowanosufity akustyczne i okładzinyścienne, w biurach także okładziny tłumiącei panele sufitowe, a w halach – na dachui w przegrodach pionowych – perforowanąblachę trapezową wypełnioną wełną mineralną.Żelbetowe ściany są pokryte tynkiemakustycznym. Projekt oświetlenia obejmowałsymulacje komputerowe, które sprawdzałynatężenie oświetlenia we wszystkich pomieszczeniach.Opracowaliśmy również projektiluminacji. Oświetlenie elewacji miało byćważnym elementem kompozycji budynkówAmber Expo. Elewacje zmienią kolory.AO: Co uznałby Pan za ważne przy projektowaniucentrum konferencyjno-wystawienniczego?PM: Obiekt musi być funkcjonalny, czylidostosowany do profilu działalności inwestora,z elastycznymi rozwiązaniami przestrzennymii właściwym podziałem na strefy dostępności.W kategorii formy i układu przestrzennegozasadniczym problemem, z którymarchitekt musi sobie poradzić, jest skalaobiektu. Należy nadać mu indywidualnywyraz, aby był rozpoznawalny. W przypadkuwszystkich budynków istotne jest świadomeodniesienie do kontekstu, w którym projektowanyobiekt będzie istniał. Wyróżniłbymjeszcze trzecią kategorię – ekonomiczną:trzeba dostosować proponowane rozwiązaniado planowanego budżetu.28 29

• Przestrzeń komercyjna. Kawiarnia• Hol główny. Strefa wejściowa• Rzut parteru – fragment kompleksu, skala 1:800• Przekrój podłużny D-D, skala 1:800Rys. archiwum PPW FORT30 31

WYPOWIEDŹ EKSPERTAWaldemar Romanowski – menedżer sprzedaży Sikkens• Strefa kasAmber Expo to jedno z największych centrówkonferencyjno-kongresowych w Polsce.To również ważne miejsce na ekspozycyjnejmapie Europy. Charakter i użytkowe przeznaczeniewnętrz tego obiektu zdeterminowaływybór zastosowanych kolorów oraz rodzajufarb. W projekcie znalazła się więc wyjątkowagama odcieni neutralnych, ożywiona akcentamibardziej zdecydowanych kolorów.Zastosowanie chłodnych szarości podkreślanowoczesny charakter wnętrza i stanowi odpowiedniąscenografię dla wydarzeń, którebędą organizowane w tym obiekcie. Istotnymdla inwestora kryterium doboru farb były:trwałość powłoki, łatwość i szybkość aplikacjioraz możliwość osiągnięcia głębokiej matowejpowłoki i idealnej gładkości na powierzchniścian, by podkreślić wyjątkowy i nowoczesnycharakter architektury tego miejsca.Idealnym wyborem okazała się farba wewnętrznaSikkens Alpha Latex Matt SF, wykorzystanado pomalowania ścian, oraz farbaSikkens Alpha Matt SF, zastosowana na sufity.Farby marki Sikkens, choć są nową propozycjąna polskim rynku, mają długą tradycjęna rynkach zachodnich. Pierwsze produktySikkens powstały 220 lat temu w Holandii i dodziś oferują unikalne rozwiązania dla rynkuprofesjonalnego na całym świecie.Co składa się na unikalność propozycji markiSikkens? Oprócz najwyższej jakości produktówoferujemy wsparcie w zakresie doboru odpowiednichproduktów i kolorów do ciekawychprojektów i niekonwencjonalnych realizacji.Dzięki międzynarodowemu doświadczeniu wypracowaliśmywłasne propozycje rozwiązań dlasektorów, w których kolor i specjalne właściwościfarb mają niebagatelne znaczenie, np. w służbiezdrowia czy w hotelarstwie. Nasze autorskie podejściedo wsparcia architektów, wykonawcówi inwestorów w zarządzaniu projektami obejmujecztery obszary: serwis – tzn. zapewnienienaszym klientom maksymalnie kompleksowychrozwiązań; kolor – czyli wsparcie w doborze zestawieńkolorystycznych dla konkretnych obiektówi zastosowań; analiza – tj. zastosowanienaszej wiedzy i wiedzy naszych partnerów, bywybór produktów był optymalny; innowacyjnerozwiązania czerpane z doświadczeń i innowacjiAkzoNobel, największego producenta farb i lakierówna świecie. Naszą siłą są również koordynatorzyi partnerzy handlowi, którzy aktywnieuczestniczą w realizacji każdego przedsięwzięciaoraz służą swoją wiedzą i doświadczeniem nakażdym etapie projektu. W przypadku AmberExpo naszym partnerem był p. Marcin Ozga,współwłaśc iciel firmy Domal.• Parking podziemny32• Wnętrza części kongresowej33

AO: Jest Pan zadowolony z tej realizacji?PM: Cieszę się, że kolejny raz zrealizowaliśmyduży budynek. Na podstawie projektówwykonanych w naszej pracowni powstałowiele obiektów biurowych, handlowo-usługowych,użyteczności publicznej i zespołówzabudowy wielorodzinnej. Ze zrealizowanychw ciągu ostatnich paru lat wymienię CentrumHandlowe „Manhattan” w Gdańsku, budynkibiurowe Haxo i K5 – także w Gdańsku orazSportowa Centrum w Gdyni. We wrześniunastąpi otwarcie interesującego zespołumieszkaniowego zrealizowanego przez Inprona terenie Głównego Miasta w Gdańsku.Zaawansowana jest budowa EuropejskiegoCentrum Solidarności.Z oceną projektu i realizacji Amber Exponależy poczekać. Czas bywa często surowymsędzią dla architektury, zwłaszcza współczesnej.AO: Dziękuję za rozmowę.Lokalizacja/adres Gdańsk, ul. Żaglowa 11Pracownia projektowaPPW FORT sp. z o.o.Architekt prowadzącyPiotr MazurPiotr Mazur, Antoni Taraszkiewicz, Wojciech TargowskiZespół:Ewa Baranowska, Katarzyna Czajko, Michał Grabowski,ArchitekciKalina Juchnevic, Robert Juchnevic, Paulina Kisiel,Małgorzata Kowalczyk, Dorota Kowalska, Ewa Staniszewska,Małgorzata Skrzypek-Łachińska, Jakub Szych,Agnieszka Walulik, Tomasz Zalewski, Małgorzata ZboińskaData opracowania 2010-2012Data realizacji 2011/2012InwestorMiędzynarodowe Targi Gdańskie SAPowierzchnia całkowita 34 319 m 2Powierzchnia zabudowy 19 633 m 2Kubatura brutto 293 318 m 3Generalny wykonawcaMembrana dachowaW realizacji użyto farb:Sikkens Alpha Latex Matt SF – ścianySikkens Alpha Matt SF – sufityPłyta włókno-cementowaNATURA N271 (szara)Armatura i ceramika łazienkowaKorporacja Budowlana Doraco sp. z o.o.Soprema Polska sp. z o.o.Akzo Nobel Decorative Paints sp. z o.o.EBM Polska sp. z o.o.Roca Polska sp. z o.o.• Sala konferencyjna34

• Rozwiązania przestrzeni komunikacyjnychwEkspercidziedzinie izolacji• Strefa wejściowaBudownictwo to sztuka.Systemy Soprema z powodzeniem łacza , ,estetyke, , nowoczesnosc i łatwosc instalacji.Innowacja, wydajnosc, trwałoscSopremaFrancuski lider w dziedzinie izolacji.````` ```Rys. archiwum PPW FORT• Rzut piętra IV, skala 1:450• Rzut piętra V, skala 1:450SOPREMA Polska Sp. z o.o.ul. Stefana Batorego 7, Pass, 05-870 Błonie, PolskaSopranature® biuro@soprema.pltel.: +48 22 436 93 00 fax: 48 22 436 93 0636

• Bryła i fasada lotniska zainspirowana skrzydłem samolotuREALIZACJE W POLSCETANIE LATANIELotnisko w ModliniePonad trzy miliony osób rocznie będziew stanie obsłużyć otwarte w lipcu 2012 r.lotnisko w podwarszawskim Modlinie. Port jestprzeznaczony dla tak zwanych tanich linii, będąstamtąd odlatywały także samoloty czarterowei towarowe. O łączeniu pasji i architekturypodczas prac nad inwestycją opowiada architektPiotr Wilbik z pracowni Kuryłowicz & Associates.Fot. Bartosz Makowski3839

Patrycja Fabiańska: Czy to prawda, żepomysł na projekt terminalu zrodził sięw powietrzu?Piotr Wilbik: Tak, śp. profesor StefanKuryłowicz był wówczas świeżo upieczonympilotem, ja trochę starszym. Lecąc nad Modlinem,zaczęliśmy rozmowę o planowanymprojekcie. Narodził się pomysł na lotnisko,które miało być według profesora proste,zbudowane niemal jak hangar, nawiązująceformą do skrzydła i kadłuba samolotu.Po wylądowaniu chwilę dyskutowaliśmy,a w następnych dniach zaczęło się rysowanieprojektu.PF: Idea zrodziła się więc z pasji.PW: Lotnictwo było pasją profesora, jestrównież moją. Definiuje mnie ono do tegostopnia, że najpierw określiłbym siebie jakopilota, dopiero później jako architekta.PF: Koncepcja jest wynikiem wspólnychprzemyśleń?PW: Głównym projektantem i pomysłodawcąbył profesor Kuryłowicz, a osobami,które od początku rysowały i miały największywkład w projektowanie, byli śp. JacekSyropolski, który zginął w wypadku wrazz profesorem, oraz ja.PF: W jakim stopniu teren inwestycji byłzurbanizowany?PW: Nie było planu miejscowego, więcprojektowaliśmy zupełnie jak „na surowymkorzeniu”. Nie było kontekstów przestrzennychani architektonicznych – w sąsiedztwieistniały tylko trzy budynki z lat 60. Zastanaprzestrzeń to w zasadzie łąka – resztki staregopasa startowego, dookoła drzewa.Wzięliśmy pod uwagę wskazówki biegłychw dziedzinie lotnictwa i rozpoczęliśmykształtowanie przestrzeni od projektu pasa.Otrzymaliśmy od specjalistów wytyczneformalne, dotyczące najlepszej lokalizacjiterminalu i jego odległości od osi pasastartowego, które wynikały z wymogówstereologicznych.PF: Jakie były pierwsze założenia koncepcyjne?PW: Terminal miał działać jak brama, wizytówkamiejsca, do którego się przybywa.Lotnisko jest przecież pierwszym miejscem,które widzimy po wylądowaniu. Chcieliśmy,aby było ono budynkiem oderwanym odkontekstu miejskiego i nawiązywało do żywiołu,jakim jest powietrze.PF: Czyli bryła celowo kojarzy się z lotnictwem?PW: Tak. Inspiracją było skrzydło samolotujako element pozwalający unieść sięw powietrze, ale nie chodzi o dosłownenawiązanie. Jeśli spojrzymy na skrzydło,mając je na wysokości wzroku, to górnakrawędź się chowa. Chcieliśmy nawiązaćdo tego widoku. Jednym ze świadomychwyborów było pokrycie terminalu blachą i tomiało być nawiązanie do tzw. złotego wiekulotnictwa, czyli lat 30., kiedy budowanopierwsze samoloty komunikacyjne typu FordTrimotor, czyli Junkers 52 czy Junkers 13.Świecąca blacha falista, lakier bezbarwny,srebrzysty kolor, ślady nitów na konstrukcji– do tego chcieliśmy nawiązać. Drugimelementem była konstrukcja hangaru, czyliłukowy kształt, dźwigary.PF: Obiekt w Modlinie jest pierwszymw Polsce lotniskiem stricte lowcostowym. Nacałym świecie takie lotniska są pozbawioneniektórych komfortowych elementów, generującychdodatkowe koszty. Jakie elementyuległy redukcji w tym przypadku?PW: Inwestor życzył sobie obiektu niewielkiegoi taniego. Parametry były uzgadnianez nami, zatem byliśmy świadomi, żew przyszłości nie da się rozbudować tegolotniska tak elastycznie jak innych. Można tozrobić do pewnego zakresu, dobudowującposzczególne moduły z jednego i drugiegokońca. Terminal ma swoje ograniczenia, ponieważnie można rozbudować bagażowni,choć zaprojektowana została z pewnym naddatkiemmiejsca i możliwością obsługi większegoruchu pasażerskiego. Nie ma jednakprzeszkód na wybudowanie w razie potrzebykolejnego terminala tuż obok istniejącego.Rozwiązania użyte na lotnisku czerpią zestylistyki budynków przemysłowych. Konstrukcjai instalacje są widoczne, a użyte materiały prostei tanie. Na etapie projektu wykonawczego i realizacjiwszystkie założone wyjściowo parametryzostały utrzymane. Rozwinęliśmy oczywiście niektóredetale, lecz nie było sytuacji, że inwestorlub generalny wykonawca musieli nagle podjąćdecyzję o rezygnacji z któregoś elementu zewzględu na finanse. Staraliśmy się stylistykąnawiązać do lotnictwa, ale też pilnowaliśmy,aby w budynku nie było niczego zbędnego.PF: Program funkcjonalny i przestrzennybył ściśle wytyczony?PW: Tak. To sprawiło, że powstał powierzchniowomały budynek. Zwykle przeprowadzasię prognozy ruchu pasażerskiegoi dostosowuje projekt do niego: wielkośćposzczególnych przestrzeni, takich jak: poczekalniaogólna, strefa check-in, kontrolabezpieczeństwa, „gejty”, tzw. poczekalnieodlotowe, strefa odbioru bagażu, poczekalnieprzylotowe. Obowiązują wytyczne doprojektowania lotnisk różnej klasy: A, B, C.Duże lotniska międzynarodowe, jak Okęcie,Wrocław czy Gdańsk, były zapewne projektowanena klasę A. Nasze opracowaliśmy naklasę C, która jest funkcjonalnie poprawnai sprawnie działająca, ale nie tak komfortowapod względem powierzchni.W tej klasie nie projektuje się rękawów,które są stosowane przy większych terminalach,gdzie odloty odbywają się najczęściejz kondygnacji +1. Zgodnie z decyzją inwestoranasz budynek jest parterowy. Innym rozwiązaniemtypowym dla dużych lotnisk jesttaka organizacja przestrzeni, gdzie sortowniabagażu mieści się obok strefy przylotów naparterze. Rozbudowując budynek, powiększamyodpowiednio wszystkie trzy strefy.W przypadku Modlina sortownia bagażujest pomiędzy strefą przylotów i odlotówi ma z góry narzuconą wielkość.PF: Jak duży wpływ na kształt budynkumiał inwestor?PW: Tak jak już wspominałem, bryła jestnaszą autorską interpretacją, a inwestor jązaakceptował. Zamawiający miał wpływna wielkość budynku, kubaturę, układ przestrzennypomieszczeń, który był modelowanywraz ze służbami straży celnej, graniczneji służbą bezpieczeństwa. Równolegle z archi-• Obiekt na tle krajobrazu• Rozwiązania komunikacyjne4041

tekturą powstawał projekt wnętrz, któregoautorami są profesor Ewa Kuryłowicz orazJacek Ciećwierz.PF: Co zawiera program funkcjonalny?PW: Budynek ma trzy kondygnacje: dwienadziemne, jedną podziemną. Główne funkcjerozłożone są na parterze. Od strony frontowejmamy poczekalnię ogólną, która jestcentralnie położoną strefą bagażowo-biletową,ze strefami check-in. Po prawej stroniebudynku mamy strefę odlotową, z której poodprawie bagażowej przechodzimy do kontrolibezpieczeństwa i następnie do poczekalniodlotowej. Za strefą biletowo-bagażowąmieści się sortownia bagażu. Po lewej stronieznajdują się poczekalnie przylotowe Schengeni non Schengen oraz odbiór bagażu.Na antresoli mieszczą się funkcje towarzyszące:pomieszczenia biurowe dedykowanedla obsługi portu, pomieszczenia dla biurpodróży oraz inne, które nie są związane z ruchempasażerskim: kaplica, część medyczna,pokój dla matki z dzieckiem itp. Antresolęwidzimy zaraz po wejściu do budynku. Jestona obłożona laminatem drewnopodobnym– to jedyny element, który ociepla charakterbudynku. Wewnątrz na obniżeniu zewnętrznymznajduje się patio techniczne, gdzie sązlokalizowane urządzenia, takie jak agregaty,wentylatory, klimatyzatory. Dzięki takiejlokalizacji nie widać urządzeń technicznychna dachu. Od strony płyty lotniska znajdująsię pomieszczenia pracownicze, a w wykuszupomieszczenia związane z kontrolą ruchu.Tam mieści się też maszynownia, czyli sercetechniczne budynku.PF: Jak wygląda część komercyjna nalotnisku klasy C?PW: Funkcje komercyjne zlokalizowanesą na parterze oraz w strefach odlotoweji ogólnodostępnej. Program jest skromny.W pierwszym etapie realizacji chodziłoprzede wszystkim o stworzenie funkcjonalnegolotniska. Myślę, że podczas pierwszejrozbudowy na komercję zostanie położonywiększy nacisk.PF: Jaki był zakres i główne składoweprojektu?PW: Lotnisko jest dosyć skomplikowanymorganizmem. Nasza pracownia jest autoremterminalu oraz adaptacji starych budynkówwojskowych z lat 60. Obecnie są one siedzi-• Perspektywa i motyw „skrzydła”bami służby celnej, straży granicznej, ochronylotniska itp. Z kolei dwukondygnacyjnybudynek portu wojskowego, gdzie byławieża kontroli ruchu, został zaadaptowanyna budynek zarządu. Wieżę zachowaliśmy,zmieniając jej formę na przeszklony pawilon.W odległości 1,5 km od miejsca, w którymwybudowano terminal, zlokalizowanebyły trzy hangary. Jeden z nich został przeznaczonyna hangar techniczny dla służbyutrzymania lotniska. Jesteśmy też autoramizałożenia komunikacyjnego: wjazdów,układu dróg, parkingów. Wjazd na lotniskozlokalizowaliśmy tak, że nie prowadzi onidealnie na oś budynku, tylko wzdłuż jegokrótszego boku. Gdy wjeżdżamy, widzimygo praktycznie od frontu, ale zbliżając się –pod coraz ostrzejszym kątem. Dzięki temustopniowo wzrasta wrażenie trójwymiarowości.Nie widzimy cały czas tego samegokadru, tylko stopniowo ukazuje się corazwięcej detali. To był zabieg celowy.PF: Które z niezrealizowanych elementówczekają na swój czas?PW: Niektóre składowe projektu niezostały jeszcze zrealizowane, ponieważlotnisko wymaga gradacji – projektowa-• Kompozycja i rozwiązania fasadynia wieloetapowego. W tej chwili zrealizowanyjest jeden z trzech etapów. Narazie powstały tylko dwa parkingi: częśćparkingu pasażerskiego, część pracowniczegooraz dwa z trzech planowanychpodjazdów. Nie ma jeszcze bezpośredniegopołączenia kolejowego. Obecniejest to rzecz najpilniejsza, która będzierealizowana w II etapie.PF: Projekt przekrycia dachowego jakopiąta elewacja ma szczególne znaczeniew architekturze terminali.PW: Jak wspomniałem, sama forma jestmetaforą skrzydła. W założeniu dach miał byćlekki ze względu na zastosowanie konstrukcjistalowej. Z uwagi na przeznaczenie dla tanichlinii zdecydowaliśmy się nie stosować sufitówpodwieszanych.Konstrukcja główna opiera się na dźwigarach,na których opierają się płatwie, nanich zaś leży blacha trapezowa. Zdecydowaliśmysię pokazać blachę jako elementnawiązujący do charakteru hangaru przemysłowego.Pozostałe elementy konstrukcjidachu podporządkowane są akustyce.Zastosowaliśmy trzy warstwy różnego typuwełny mineralnej z przekładkami akustycznymi.Wszystkie łączniki we wnętrzu podkonstrukcją i elementy, które je podtrzymują,są tak zaprojektowane, aby uniknąć mostkówakustycznych. Przy okazji uzyskaliśmydach dwukrotnie cieplejszy niż wymagatego norma przenikania ciepła.PF: W jaki sposób została ukształtowanaelewacja budynku? Z czego wynikają jejrytm i kolorystyka? Jakie materiały zostałyużyte na fasadach?PW: Dach przechodzi płynnie w elewację,więc do końca tego nie rozdzielamy.Elementem, który uzupełnia przykrycie z blachy,jest fasada aluminiowa. Ze względówfinansowych zastosowano najprostszy systemryglowy polskiego producenta. Podziałelewacji wynika z podziału konstrukcyjnegoi z horyzontalnego charakteru budynku. Zastosowaliśmypoziomą linię podziału, którąstanowią klipsy, a także, jako jej pionoweelementy, silikonowania. Kolorystyka fasady,podobnie jak dachu, nawiązuje do srebrnejblachy skrzydeł samolotu. Zdecydowaliśmysię na zastosowanie trochę ciemniejszegokoloru, żeby uniknąć refleksów, które mogłybyoślepiać pilotów.PF: Jakiego rodzaju szkło zostało użytew przeszkleniach na fasadzie?PW: Jest to normalne szkło, tyle że akustyczne,znacznie grubsze niż w zwykłychbudynkach biurowych. Wygłuszenia mamytakże w dachu, oknach i pomieszczeniuwentylatorni. Zastosowaliśmy tam podłogępływającą i wyciszenie stropu.42 43

• Przeszklenia (piąta elewacja)PF: Budynek nie jest prześwietlony, boprzeszkleń nie jest dużo.PW: To też świadoma decyzja, bo pozrealizowaniu I etapu budynek jest tylkoczęściowo klimatyzowany. Zdecydowaliśmysię umieścić przeszklenia jedynie w strefach,gdzie pasażerowie mają możliwość wgląduna płytę lotniska, i na stronę od podjazdu.Elewacje boczne są całkowicie przeszklone,ale ze względów finansowych staraliśmy sięnie projektować tych przeszkleń zbyt dużo,aby budynek się nie nagrzewał. Przy brakuklimatyzacji części ogólnej zmniejszyłoby tokomfort użytkowników.PF: Jak port jest skomunikowany z centrummiasta?PW: Obecnie dojazd jest możliwy wyłączniesamochodem lub autobusem. Z centrummiasta można więc sprawnie dojechać nalotnisko drogą dwupasmową, gdzie korkisię nie tworzą. Planowana jest budowa stacjikolejowej, która będzie zlokalizowana przedterminalem, pomiędzy parkingami a podjazdami.Trasa ma przebiegać w tunelu podlotniskiem, na powierzchni będzie widocznytylko niewielki pawilon. Linia będzie prowadzićdocelowo do Płocka.PF: Jak rozwiązano komunikację w samymobiekcie?PW: Budynek ma charakter wydłużonegoprostokąta i stanowi jakby bramę pomiędzystrefą miejską a strefą płyty lotniska. Wnętrzeskłada się z poczekalni ogólnej na środku,sortowni bagażu oraz stref odlotowej i przylotowej.Wzdłuż budynku mamy szereg wejść:po stronie prawej do strefy odlotowej, postronie lewej – wyjścia z przylotów. Po zdaniubagażu skręcamy w prawo, przechodzimyprzez kontrolę bezpieczeństwa i dostajemysię do strefy poczekalni odlotowych. Komunikacjajest prosta. Zresztą budynek jest takmały, że raczej nikt się w nim nie zgubi. Udogodnieniemdla niepełnosprawnych jest to, żecały ruch pasażerski odbywa się na poziomieparteru. Jest też winda, która łączy parterz piętrem. Antresola jest skomunikowanaza pomocą trzech klatek schodowych i zewnętrznychschodów stalowych z balustradą,która nawiązuje trochę do krat pomostowychsamolotów. W obiekcie znajdują się równieżstrefy, które są zastrzeżone, dlatego trzebaprzejść kontrolę bezpieczeństwa.AGC GLASS EUROPEInternationalBuildingProjects TeamWykorzystaj naszą sieć specjalistówdo szkła architektonicznegoAGC Glass Europe.AGC Flat Glass Polska Sp. z o.o.ul. Bysławska 7304-993 Warszawatel.: + 48 22 872 02 23fax: + 48 22 872 97 60e-mail: dariusz.podobas@eu.agc.comwww.YourGlass.com44 45

PF: W jakie nowoczesne technologie zostałwyposażony obiekt?PW: Przede wszystkim są to instalacjezwiązane z obsługą ruchu pasażerskiegoi z bezpieczeństwem – kamery przemysłowe,czujki, system informacyjny Flight Information,system zegarowy czasu lokalnegoi czasu UTC (Universal Time Clock). Sterowanie,wentylację i klimatyzację wprowadzonojak na razie tylko dla części pomieszczeńbiurowych. Wkrótce klimatyzacja ma byćzapewniona całemu budynkowi.PF: Co zadecydowało o wyborze materiałów?PW: Prostota i cena. Mimo to materiałyzostały wykorzystane w taki sposób, abypowstało harmonijne wnętrze o dobrychproporcjach i podziałach. Wszystkie materiały,zarówno w bryle budynku, jak i wewnętrzach, zostały utrzymane. Na posadzkachzastosowaliśmy żywicę, na ścianach wewnętrzach dostępnych dla pasażerów mamybloczki malowane farbą. Jedynym droższymelementem są okładziny z płyt laminatowychdrewnopodobnych na eliptycznej ścianieantresoli, a pozostałe jej ściany są w szarychlaminatach.PF: W jaki sposób rozwiązali Państwooświetlenie wnętrz?PW: W pomieszczeniach biurowychzamontowane są zwykłe oprawy stropowew sufitach podwieszanych. Jeśli chodzio iluminację wnętrz przeznaczonych dlapasażerów, zastosowaliśmy lampy podwieszanedo dźwigarów stalowych orazsłupów żelbetowych. Na dźwigarach lampyświecą ku dołowi i zapewniają równy rozkładnatężenia oświetlenia w pomieszczeniu.Te zawieszone na słupach świecą ku górzei rozświetlają stalową kolebkę blachytrapezowej. Oświetlenie jest proste, alepodkreśla kolebkowy charakter wnętrza.Cienie kładą się od kratownicy na dachui ukazują tektonikę blachy trapezowej, dziękiczemu przestrzeń robi się ciekawsza i małagodniejszy charakter.PF: Co jest najistotniejsze podczas projektowaniatego typu kompleksów?PW: Ścisła współpraca z inwestoremi wspólne panowanie nad przestrzenią orazukładem funkcji. Ważne jest pozostawieniemożliwości rozbudowy. Budynek powinienbyć również na tyle prosty i uniwersalny stylistycznie,żeby rozwiązania nie opatrzyły sięi z czasem nie śmieszyły. Projekt musi wynikaćz przemyśleń, a nie z dostosowywania siędo trendów.PF: Co dało najwięcej satysfakcji, a cobyło wyzwaniem?PW: Wyzwaniem była ilość funkcji, którąmieliśmy do zaprojektowania na ograniczonejpowierzchni. Przyglądając się efektom realizacji,mogę powiedzieć, że jestem zadowolonyz całego terminalu, kształtu bryły oraz z detali:schodów i charakterystycznego łuku koszowego.Dla mnie, pilota i architekta, praca przy lotniskudawała niezmiernie dużo radości. Jako pilotmam po prostu osobisty stosunek do lotnisk.PF: Dziękuję za rozmowę.WYPOWIEDŹ EKSPERTAMałgorzata Zajkowska – architekt, Flowcrete Polska sp. z o.o.Wybór posadzki do tak wyjątkowego projektu,jakim jest port lotniczy w Modlinie, stanowiłszczególne wyzwanie. Jest to prestiżowyobiekt, finansowany ze środków publicznych,w którym posadzka musi spełniać wymaganiapozornie wykluczające się, czyli wyróżniać sięwysokimi walorami estetycznymi przy niskichkosztach wykonania i utrzymania. Posadzkapowinna charakteryzować się wysoką trwałościąi wytrzymałością wobec ogromnychobciążeń użytkowych, wynikających z intensywnegoruchu pieszego i przewozu bagaży,oraz łatwością czyszczenia i konserwacji przyodpowiednim stopniu przeciwpoślizgowościpowierzchni, wymaganym ze względu nabezpieczeństwo podróżnych.Wszystkie powyższe założenia spełnił systemProtop 1000 firmy Flowcrete, wykonany napowierzchni 6000 m 2 w hali głównej terminalu.Jest to bezspoinowa powłoka szpachlowagrubości 3 mm, układana na bazie technologiiposadzki Peran STB Compact, z użyciem bezbarwnejżywicy epoksydowej Protop 1000 i barwionegopiasku kwarcowego. Zastosowanopiasek frakcji 0,6-1,2 mm w kolorze, będącymmiksem kilku odcieni szarego i białego, dającw rezultacie jednolitą, jasnoszarą powierzchnię.Proces zacierania mechanicznego posadzekProtop 1000 i Peran STB Compact pozwalana stworzenie powłoki niezwykle odpornejna ścieranie, zarysowania i uderzenia. Powierzchniajest antypoślizgowa (R9), leczrówna i łatwa do sprzątania przez maszynyczyszcząco-zbierające.Jako warstwę wierzchnią położono powłokęz matowego, bezbarwnego lakierupoliuretanowego Flowseal PU Matt, którydodatkowo wzmacnia powierzchniowo posadzkęi zwiększa odporność żywicy na działaniepromieni UV, co jest istotne w obiektacho dużych przeszkleniach.Pasy informacyjne poziome, biegnącewzdłuż hali, zostały wymalowane trudnościeralną,barwioną żywicą poliuretanowąDeckshield Topcoat w kolorze ciemnoszarymi białym.Posadzka w pomieszczeniach technicznychterminalu została wykończona poliuretanowo--kwarcowym systemem Deckshield ID o fakturzeantypoślizgowej i wysokiej odpornościna ścieranie.Wszystkie posadzki żywiczne Flowcretemają dobrą odporność chemiczną, są szczelnei nienasiąkliwe, co pozwala na utrzymaniew hali lotniska odpowiedniego standarduestetycznego i higienicznego, nawet przy tysiącachpodróżnych dziennie.• Wnętrze poczekalni ogólnej46

• Elewacja boczna, skala 1:650• Przekrój poprzeczny, skala 1:650Rys. Kuryłowicz & Associates sp. z o.o.• Rzut parteru, skala 1:850• Przekrój podłużny, skala 1:850• Przekrój poprzeczny, skala 1:650Rys. Kuryłowicz & Associates sp. z o.o.48 49

• AntresolaLokalizacja/adresPracownia projektowaArchitekci prowadzącyWarszawa-Modlin, ul. gen. Wiktora ThommeeKuryłowicz & Associates sp. z o.o.Jacek Syropolski , Piotr Kuczyński, Piotr WilbikStefan Kuryłowicz , Jacek Syropolski , Piotr WilbikArchitekciWspółpraca:Magdalena Iżewska, Aleksandra Wasilkowska,Krystyna Tulczyńska, Tomasz DuszczykWnętrzaEwa Kuryłowicz, Jacek CiećwierzProjekt informacji wizualnejRajmund RajchelData opracowania 2004/2005, 2006-2008, 2010-2012Data realizacji 2010-2012InwestorMazowiecki Port Lotniczy Warszawa-Modlin sp. z o.o.Powierzchnia całkowita 13 128 m 2Powierzchnia zabudowy 8450 m 2Kubatura brutto 71 810 m 3Generalny wykonawca– Protop 1000 + Flowseal PU Matt – żywiczna posadzkaepoksydowo-kwarcowa, zacierana mechanicznie, gr. 3 mm,kolor 7100 + poliuretanowy lakier matowy,– Deckshield Topcoat – poliuretanowa farba odporna na UV,kolory Dark Grey i White,– Deckshield ID – wielowarstwowa posadzka poliuretanowo-kwarcowa,gr. 1,5 mm, kolor Mid GreySzkło Planibel EnergyNKompletny system oddymiania z oknem NSEVMostostal Warszawa SAFlowcrete Polska sp. z.o.o.AGC Flat Glass Polska sp. z o.o.D+H Polska sp. z o.o.50 • Kompozycje materiałowe51

REALIZACJE W POLSCE• Widok obiektu ze skrzyżowaniaul. Ślężnej z ul. GlinianąHOTELE SIECI LOUVRE HOTELSCampanile i Premiere Classe we WrocławiuTo pierwszy w Europie obiekt zrealizowany według nowejlinii Louvre Hotels – zarówno dla Campanile, jak i PremiereClasse, dlatego tak istotna była współpraca z inwestorem.Jego architekt, Leszek Łękawa z wrocławskiego biuraImpressio, opowiada o specyfice projektowania obiektówhotelowych według ścisłych standardów sieciowych.Fot. Lech Kwartowicz5253

LŁ: W tamtym czasie była to jedna z najdogodniejszych działekdostępnych w ofercie przetargu miejskiego. Proszę zauważyć, że chociażdziałka leży trochę na uboczu, poza centrum, to jest blisko dworcówPKP i PKS oraz galerii handlowej Arkady Wrocławskie. Uważam, że talokalizacja jest korzystna, bo w ostatnich latach centrum Wrocławialekko przesuwa się na południe od Rynku.PF: W jaki sposób dokonali Państwo integracji zastanej przestrzeniz projektowanym obiektem?LŁ: Integracja była zadana. Jak wspomniałem, mieliśmy określonelinie zabudowy i wpisaliśmy się w nie optymalnie – nie dałoby się jużwybudować nawet 100 m 2 . Obecnie teren robi dziwne wrażenie:mamy ogromną działkę i małą, niską zabudowę. Niestety, to byłowszystko, na co urbaniści z Biura Rozwoju Wrocławia nam pozwolili.PF: Czym kierowali się Państwo, dobierając materiały?LŁ: Dostosowaliśmy je do budżetu i precyzyjnych wymagań operatora.Sieci hotelowe co pewien czas modernizują wystrój wnętrzi ulepszają na podstawie doświadczeń pewne drobne rzeczy, którewpływają na eksploatację lub komfort użytkowania. Campanile właśniesię na to zdecydowało i nowy wrocławski hotel jest pierwszymw nowej linii w Europie. Te zmiany dla zwykłego użytkownika sąpewnie niezauważalne, ale było ich relatywnie dużo. Wpłynęły na• Ujęcie obiektu od placu wewnętrznegoPatrycja Fabiańska: Czy ogłoszono konkurs na tę koncepcję?Leszek Łękawa: Nie, za ten projekt odpowiada prywatny inwestorz Austrii, z którym mam kontakt od dawna, bo wiele lat tampracowałem. Zakres naszej pracy obejmował cały proces projektowy,uczestniczyliśmy także w wyborze miejsca pod tę inwestycję.PF: Dlaczego bryła hotelu ma formę litery L?LŁ: Jej ukształtowanie, a także wysokość tego szesnastometrowegobudynku i jego otoczenia wynikają z miejscowego planuzagospodarowania przestrzennego. Plan pozwalał na zabudowę ok.1/3 powierzchni terenu – reszta musiała zostać wolna, przeznaczonana tereny zielone. Przy hotelu powstał więc park: zaprojektowanościeżki, alejki oraz nowe nasadzenia drzew i krzewów. Budynek zostałzaprojektowany jako dwie prostopadłościenne bryły, ustawionewzględem siebie na rzucie litery L – dłuższym bokiem wzdłuż ul.Ślężnej, a krótszym – ul. Glinianej. Ściany biegną zgodnie z wyznaczonąw miejscowym planie zagospodarowania przestrzennegonieprzekraczalną linią zabudowy.Przy tym układzie logiczne było usytuowanie wejścia do trzygwiazdkowegohotelu Campanile od strony narożnika, natomiast dodwugwiazdkowego Premiere Classe – od drugiej strony.PF: Czy Campanile i Premiere Classe są połączone?LŁ: Nie. Są rozdzielone ścianą, taki był wymóg inwestora.PF: Styk hoteli w narożniku stanowi dominantę bryły.LŁ: Tak, dwie bryły są ustawione prostopadle i nieco przesuniętewzględem siebie. Aby dodatkowo wyróżnić dominantę, na tymstyku zaprojektowano narożny element. Jest on rodzajem „taśmy”,ukształtowanej w taki sposób, aby wytworzyć więżę i zadaszonąprzestrzeń nad głównym wejściem do budynku. Wieża na całej wysokościjest przeszklona zielonkawym szkłem, a przestrzeń wewnątrzniej jest otwarta przez wszystkie kondygnacje. Daje to możliwośćwglądu do wnętrza hotelu oraz tworzy punkt widokowy dla osóbznajdujących się na wyższych kondygnacjach wewnątrz obiektu.W przyziemiu „taśma” tworzy zadaszenie nad wejściem, a pod niąpodwieszono szklany dach montowany do stalowych wspornikówz blachownic. Szklana witryna parteru ukształtowana została w sposóbpodkreślający wejście i umożliwiający widok z zewnątrz na całyhol główny z recepcją.PF: Gdy spoglądam na układ przestrzenny działki, wydaje misię, że puste miejsce jest rezerwą na kontynuację zabudowy. Czyw przyszłości nastąpi jej architektoniczne zamknięcie w kwartał?LŁ: Byłoby to wskazane i braliśmy to pod uwagę. Układ zabudowyzaprojektowaliśmy w taki sposób, aby część działki – nawet jeśliw przyszłości będzie przeznaczona na przebudowę drogi – można byłozamknąć i urbanistycznie uporządkować. Dalsze zagospodarowaniebędzie zależało również od realizowanych inwestycji na działkachsąsiadujących. Działka jest olbrzymia, a zrealizowana zabudowaniewspółmiernie mała, dlatego rozumiem wrażenie, że zagospodarowanieprzestrzenne tego obszaru nie zostało dokończone.PF: Z jakich względów plan ograniczał zabudowę?LŁ: Chodziło o zachowanie pewnej rezerwy na komunikacjędrogową, która ma być w przyszłości rozbudowana. Przyznam, żetaka koncepcja jest dla mnie trochę niezrozumiała, ponieważ kiedyśmiasto dążyło do tworzenia zamkniętych kwartałów zabudowyi odtwarzania historycznych układów urbanistycznych.PF: Jest szansa, że plan miejscowy zostanie zmieniony?LŁ: Jeśli inwestor wystąpi z wnioskiem i nie będzie przeciwwskazańpochodzących z uwarunkowań zewnętrznych, szansa zawsze jest.PF: Czym podyktowany był wybór lokalizacji hotelu?eksploatację i odświeżenie wystroju wnętrz oraz kolorystyki – oczywiściew standardzie dwóch i trzech gwiazdek.PF: Oba hotele należą do międzynarodowej sieci Louvre Hotels.LŁ: Standard był przez inwestora ściśle określony. Dostaliśmywytyczne do projektu, które dotyczyły nawet kolorystyki, usytuowaniaodpowiednich urządzeń w łazience itp. Po wybudowaniu pokoiwzorcowych nastąpiło kilka dodatkowych zmian, ponieważ osobyodpowiadające za nową linię marki nie miały wyrobionego zdaniana temat jej ostatecznego kształtu.Budynek nie miał być hitem architektury; nikt ze strony inwestoratego od nas nie wymagał. To jest projekt, który został zrobiony„z czerwonym ołówkiem” i dokładnie sprawdzony przez wysokiejklasy profesjonalistów w dziedzinie hotelarstwa.To jest popularny hotel, trochę takich w Polsce brakuje. Do tej poryinwestorzy koncentrowali się na obiektach minimum czterogwiazdkowych,skutkiem czego mamy deficyt prostych, ładnych hoteli o nieconiższym standardzie.PF: Czy pracownia Impressio stale współpracuje z siecią?LŁ: Bardzo byśmy chcieli, miło nam się z nimi współpracowało.Louvre Hotels ma w planach budowę kolejnych hoteli w Polsce.Poszukują działek, inwestorów. Jeżeli nadarzy się okazja, chętniebędziemy dalej współpracować. Przez wiele lat wyspecjalizowaliśmysię w budowie hoteli.PF: Jakie były elementy programu funkcjonalnego? W jaki sposóbzostały zrealizowane w projekcie?LŁ: W przypadku hoteli dwu- i trzygwiazdkowych są proste. Mamypokoje i restauracje, w Campanile uzupełnione jedynie o funkcję konferencyjnąw postaci czterech sal, które dzięki systemowi ścian przesuwnychmożna dowolnie łączyć. W Campanile są 152 pokoje, w tymcztery przystosowane dla osób niepełnosprawnych. Premiere Classema 136 pokoi, w tym również cztery dla osób niepełnosprawnych,• Fasada Campanile i rozwiązania materiałowe54 55

• Pokój hotelowy• Akcenty kolorystyczne wnętrza• Wnętrze holu• Restauracja hotelowaa restauracja działa w zasadzie tylko jako pokój śniadań. Nie madodatkowych funkcji, ale hotel, który znajduje się w centrum miasta,nie potrzebuje ich – można je znaleźć w najbliższym otoczeniu.Budynek jest niepodpiwniczony, bo teren pozwolił na umieszczeniewszystkich funkcji na powierzchni.PF: Czym różni się standard pokoi i przestrzeni wspólnychw obu hotelach?LŁ: Różnica jest widoczna, lecz nie dyskwalifikuje części obiektuo dwóch gwiazdkach. W Premiere Classe umeblowanie pokoi orazwyposażenie łazienek jest skromniejsze niż w Campanile – w hoteludwugwiazdkowym mamy tylko kabiny prysznicowe, w trzygwiazdkowymw części z nich wanny.PF: A jak to odnosi się do fasady?LŁ: Elewacja całego budynku odzwierciedla podział na dwa hoteleo zróżnicowanym standardzie. Fasada trzygwiazdkowego Campanilewykończona jest okładziną – panelami imitującymi drewno,przytwierdzonymi na wełnie mineralnej. Na początku grupa Louvrechciała zastosować naturalne drewno cedrowe, ale zrezygnowanoz tego pomysłu, ponieważ cedr nie zawsze dobrze sprawdza sięw długoletniej eksploatacji – po pewnym czasie szarzeje, trzeba jesukcesywnie konserwować, co jest uciążliwe. Zastosowany materiałdobrze imituje drewno i choć nie jestem zwolennikiem takichrozwiązań, to w tym przypadku efekt nie jest zły.Na odcinku hotelu Premiere Classe zaprojektowano gładką tynkowanąpłaszczyznę, „porozcinaną” pasami okiennymi w kolorzeszarym. W części parterowej budynek został przeszklony pasemwitryn, doświetlających hole, restauracje i sale konferencyjne zarównood strony parkingu, jak i ulic Ślężnej i Glinianej.PF: Jak rozwiązano oświetlenie wnętrz i iluminację zewnętrzną?LŁ: Oświetlenie pokoi hotelowych było kwestią zadaną. Musieliśmydobrać oprawy według wymogów standaryzacji. Oświetlenierestauracji i przestrzeni konferencyjnej wybieraliśmy wspólnie z firmąLouvre. Iluminację zewnętrzną stanowi częściowo oświetlenie uliczne,a częściowo lampy zamontowane na fasadzie.PF: W jaki sposób zostały opracowane komunikacja wewnętrzną,obsługa komunikacyjna i strefa parkingowa?LŁ: W Campanile mamy dwie windy, z których jedna jest przeznaczonawyłącznie dla obsługi, oraz dwie klatki schodowe ewakuacyjne.Na najniższej kondygnacji znajdują się recepcja i strefa dojścia do wind,restauracje oraz sale konferencyjne połączone wspólnym łącznikiemkorytarzowym. Wejście główne do Campanile znajduje się w narożnikukompleksu, do Premiere Classe – na dłuższym końcu skrzydła L.Do jego wnętrza dostajemy się przez mały hol. Parkingi zorganizowanesą jako naziemne, ponieważ mieliśmy do dyspozycji sporąpowierzchnię terenu. Strefa parkingowa i strefa dostaw mieszczą sięw atrium trójkąta utworzonego przez skrzydła obiektu.PF: Jesteście Państwo zadowoleni ze współpracy z generalnymwykonawcą?LŁ: Realizacja projektu odbywała się w okresie od grudnia 2010do maja 2012 r. Generalnym wykonawcą był Eiffage BudownictwoMitex SA. Muszę tę firmę pochwalić, ponieważ budowa rozpoczęłasię w trudnym, zimowym okresie, ale tempo i organizacja były rewelacyjne.Budowę prowadzili młodzi kierownicy, którzy sprawdzili sięw stu procentach. Współpraca pomiędzy poszczególnymi uczestnikamiprocesu budowlanego odbywała się na bieżąco, dzięki czemurealizacja szła sprawnie i wszystkie strony są zadowolone z jej efektu.PF: Czy w trakcie budowy były zmiany, które trzeba było naglewprowadzać?LŁ: Zmian było dużo, zwłaszcza przy wnętrzach. Przyznam, że takie ruchybyły dla mnie trochę zagadkowe, ponieważ dotyczyły czasem przesunięćpół centymetra w lewo lub w prawo, a to nie jest przecież neurochirurgia.Architektura ma pewien stopień tolerancji. Inwestor był naprawdę dokładny.PF: Dziękuję za rozmowę.Lokalizacja/adresPracowania projektowaArchitekt prowadzącyArchitekciWrocław, ul. ŚlężnaImpressio sp. z o.o.Leszek ŁękawaData opracowania 2008-2012Realizacja 2010-2012InwestorPowierzchnia całkowita 9294,5 m 2Powierzchnia zabudowy 1 900,5 m 2Kubatura brutto 30 326 m 3Generalny wykonawcaSzyby zespolone przeciwsłoneczneselektywne typu 70/40 oraz 62/34ze szkłem hartowanym, emaliowanymoraz warstwowym bezpiecznymMaciej Dach, Małgorzata Hildebrandt,Małgorzata Juras, Filip Kuźniar,Natalia Masełkowska-Markiewicz,Aneta WrońskaLWIH Property Holding (Poland) sp. z o.o.Eiffage Budownictwo Mitex SAPress-Glas SA56 57

REALIZACJE W POLSCE• Fasada w strefie wejściowejFot. Lech KwartowiczDEDYKOWANYPOTRZEBOMKLIENTÓWBiurowiec PromenadyEpsilon we WrocławiuZrealizowany obiekt to pierwszy etap budowykompleksu biurowo-mieszkalnego PromenadyWrocławskie. Inwestycja jest reurbanizacjąpofabrycznych terenów w centrumWrocławia, odznacza się nowoczesną bryłąo przemysłowym charakterze. Za projektodpowiada pracownia AP Szczepaniak.5859

• Rozwiązania materiałowe fasadyZAŁOŻENIA URBANISTYCZNEI USYTUOWANIE KOMPLEKSU• Rzut parteru, skala 1:700Nazwa całej dzielnicy wywodzi się odplanowanych w ramach inwestycji rozwiązań.Wzdłuż Odry i rzecznego kanału miejskiegozostaną zbudowane dostępne dla wrocławianpromenady. Koncepcja przestrzenna przewiduje,że zabudowa utworzy „nową dzielnicę”– z obiektami usługowymi, handlowymii rekreacyjnymi, o łącznej powierzchni około200 000 m 2 . Na terenie inwestycji powstanieok. 2000 mieszkań oraz 80 000 m 2 powierzchnibiurowych, handlowych i usługowych,obiektów realizujących cele kulturalne i edukacyjneoraz parków wewnętrznych.LOKALIZACJABudynek biurowy Epsilon jest zlokalizowanyniespełna trzy kilometry od wrocławskiegoRynku, w bliskim sąsiedztwie Odry, KanałuMiejskiego, z własnym nabrzeżem, oraz traswyjazdowych w kierunku Warszawy i Poznania.Dobrze komunikuje się z lotniskiem,a także autostradą A4 i drogą ekspresowąS8. Zaletą obiektu będzie również sąsiedztwostacji kolejowej Wrocław Nadodrze oraz kilkunastulinii komunikacji miejskiej, zarównotramwajowych, jak i autobusowych.ELEMENTY WPŁYWAJĄCENA PRZYJĘTE ROZWIĄZANIA• Rzut I piętra, skala 1:700Plan miejscowyKluczowe idee projektu reobszaru powstałyprzy współpracy inwestora z UrzędemMiejskim. Pomysł zabudowy wpisujesię w miejscowy plan zagospodarowaniaprzestrzennego, a parametry z niego wynikającemiały decydujący wpływ na układurbanistyczny i gabarytowy zespołu. Obiektywkomponowano w otoczenie, maksymalniewykorzystując wymiary działki. Teren ograniczonybył od frontu obowiązującą liniązabudowy, która jednocześnie definiowałakształt elewacji frontowej. Wysokość projektowanegobudynku na obszarze ZachodniegoŚródmieścia Przemysłowego również byłaograniczona – do ok. 21 m (5 kondygnacjinaziemnych).Rys. AP Szczepaniak60 61

Nawiązania historyczne i klimat miejscaNa terenie przeznaczonym do realizacjikompleksu biurowo-mieszkalnego do 1999 r.działały Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego.Przyjęte rozwiązania architektoniczne,zarówno gabarytowo, jak i pod względemformy oraz estetyki wykończenia fasady, nawiązujądo przemysłowej zabudowy. BudynekEpsilon zachowuje klimat postindustrialnejprzestrzeni poprzez zastosowanie podziałówelewacji oraz materiału wykończeniowego:klinkieru i szlifierki aluminiowej. Jest to nawiązaniedo znajdujących się tu wcześniejbudynków, a także do obecnych – sąsiadujących.ROZWIĄZANIAARCHITEKTONICZNEI FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEUkład i podział funkcjonalnyBudynek zaprojektowano w kształcie zbliżonymdo odwróconej litery V. Taka formanadaje bryle dynamiczny charakter, optymalizujewarunki doświetlenia pomieszczeń• Strefa komunikacyjna. Rozwiązania techniczne62biurowych oraz ułatwia podział przestrzenina niezależne moduły biurowe. Zrealizowanesą one w formie open space, z wydzieleniemwspólnej strefy sanitarno-socjalno-konferencyjnej.Przemyślana przez architektówkompozycja przestrzenna pozwala na zmianępierwotnego podziału układu na korytarzowy.Główne wejście do budynku zaprojektowanood strony północnej – na osi częścikomunikacyjnej założeń miejscowego planuzagospodarowania przestrzennego.Aranżacja fasad i rozwiązaniamateriałowePrzyjęta forma jest nowoczesna i wynikagłównie z funkcji. Zastosowane na fasadziemateriały (płytka klinkierowa oraz szarytynk) wraz z detalami podkreślają elegancjęi prostotę rozwiązań oraz poindustrialnycharakter otoczenia.Projekt przewiduje staranne zagospodarowanieterenu zielenią oraz aranżacjęoświetlenia fasad. Światło i zieleń mają podkreślićw szczególności reprezentacyjną częśćelewacji budynku.Rozkład funkcji i oferta obiektuBudynek będzie miał pięć kondygnacjinaziemnych, przeznaczonych do wynajęcia.Na parterze dodatkowo przewidziano funkcjeusługowe, natomiast pozostałe piętra zajmująprzestrzenie biurowe. Poszczególne poziomymają otwarty plan, umożliwiający swobodnąaranżację pomieszczeń i dostosowanie ichdo wymagań najemców.Strefa komunikacyjna i pomieszczenianiewymagające oświetlenia dziennego, tj.socjalne, sanitarne oraz techniczne, zostałyzlokalizowane w centralnej części budynku,która łączy oba skrzydła każdej kondygnacji.Część biurowa podzielona została natrzy strefy: użytkową (zlokalizowana w pasieprzyokiennym), „ruchu” (wewnętrznakomunikacja przeznaczona do obsługi powierzchnibiurowej), usługową (znajduje sięw strefie środkowej, gdzie zostały zlokalizowanepomieszczenia pomocnicze, takiejak: aneksy kuchenne, podręczne archiwa,pomieszczenia wypoczynku, małe sale konferencyjne,pomieszczenia pracy czasowej,serwerownie itd.).• Pomieszczenia biurowe do aranżacjiWYWIAD Z EKSPERTEMJarosław Postaleniec – AE Direct Sales Manager,LG Electronics PolskaJakie produkty z palety Państwa rozwiązań zastosowano w biurowcuPromenady Epsilon?W budynku Epsilon zastosowano trójrurowy system odzysku energiiMultiV III Heat Recovery. Przy wyborze koncepcji klimatyzowaniabudynku kierowano się głównie energooszczędnością zastosowanychrozwiązań. Rozwiązanie to umożliwia chłodzenie budynku oraz jegoogrzewanie.Ponadto w centralach wentylacyjnych zastosowano chłodnicefreonowe zasilane agregatami MultiV III Heat Pump. To rozwiązaniez kolei umożliwiło dodatkowe wykorzystanie agregatów chłodniczychw funkcji pompy ciepła i ogrzewanie nimi powietrza w centralachwentylacyjnych.Trójrurowy system MultiV III Heat Recovery umożliwia jednoczesnechłodzenie i grzanie różnych pomieszczeń zasilanych w ramach tegosamego systemu klimatyzacji. W okresach przejściowych, wiosny i jesieni,rozwiązanie to zapewnia uzyskanie dużych oszczędności energiielektrycznej zużywanej na potrzeby ogrzewania budynku. Wiąże sięto z faktem, że w nowoczesnych budynkach biurowych bardzo częstowystępują pomieszczenia, które wymagają chłodzenia prawie przez całyrok. Są to serwerownie, pokoje spotkań, sale konferencyjne. Energiacieplna wytwarzana podczas chłodzenia tych pomieszczeń przesyłanajest do pomieszczeń wymagających ogrzewania, zmniejszając tymsamym zużycie energii elektrycznej.System klimatyzacji zarządzany jest centralnie poprzez sterownikcentralny ACP Manager, umożliwiający pełną wizualizację systemuklimatyzacji oraz podział zużywanej energii elektrycznej na poszczególnychnajemców.Czym powinny wyróżniać się systemy klimatyzacyjne dedykowaneobiektom biurowym?Wraz ze wzrostem cen nośników energii znaczenia nabiera energooszczędnośćzastosowanych rozwiązań technicznych. Oprócztradycyjnych parametrów technicznych, takich jak temperatura, wilgotność,komfort cieplny, energooszczędność stanowi kluczowy elementwpływający na wybór systemu przez inwestora. Firma LG dysponujecałą gamą różnorodnych rozwiązań opartych na bezpośrednim odparowaniuczynnika chłodniczego. Urządzenia te są zazwyczaj chłodzonepowietrzem, ale występują też rozwiązania chłodzone wodą, umożliwiająceoddawanie energii np. do wieży chłodniczej lub dry-coolera.Urządzenia te, działając w funkcji pompy ciepła, mogą pozyskaćdarmową energię z odwiertów gruntowych, polepszając parametryenergetyczne układu i zapewniając wyższą sprawność systemu.Co zadecydowało o wyborze jednostek przypodłogowych wewrocławskiej realizacji?Zadecydowały głównie względy estetyczne narzucone przezarchitekta i inwestora. Z uwagi na przyjętą koncepcję widocznychinstalacji (bez sufitu podwieszanego) poszukiwane było rozwiązaniez estetyczną obudową, zapewniające prawidłową pod względemtechnicznym pracę w funkcji chłodzenia i grzania. Wymogi te spełniłyurządzenia przypodłogowe firmy LG.Klimat, któryinspirujeNowoczesne rozwiązania klimatyzacyjne dedykowanedla apartamentów, biurowców, obiektów użytecznościpublicznej, szpitali i centrów medycznychoraz obiektów wielkokubaturowych.Eleganckie wzornictwoWysoka wydajność energetycznaSzybki i łatwy montażKompleksowe wsparcie:• doradztwo techniczne na etapie koncepcji projektu,doboru i projektowania systemów klimatyzacji• nadzór podczas uruchomienia• obsługa gwarancyjna i pogwarancyjnaKontakt:LG Electronics Polska Sp. z o.o.Al. Jerozolimskie 162A, 02-342 Warszawatel. +48 22 48-17-100, www.klimatyzacja.lge.pl

Większość pomieszczeń technicznychi gospodarczych znajduje się w garażu podziemnym.Naziemne miejsca postojowe, strefadostaw dla gastronomii, wjazd i wyjazddo garażu oraz śmietnik są zlokalizowane nawewnętrznym półdziedzińcu.BEZPIECZEŃSTWOHol komunikacyjny wraz z całą strefąwspółwynajmowaną oraz cały parter stanowiąpierwszą strefę pożarową, w którejznajduje się obudowana klatka schodowa(REI 60), zamykana drzwiami o klasie odpornościogniowej EI 30. Wyjście z klatkischodowej prowadzi na zewnątrz budynkuwydzieloną ścianami oddzielenia pożarowegoREI 60 poziomą drogą komunikacji ogólnej.Kondygnacja 2. stanowi kolejną strefępożarową oraz kondygnacje 3., 4. i 5. jeszcze • Rozwiązania techniczne. Zewnętrzne elementy systemu klimatyzacji• Perspektywa obiektu od strony północno-zachodniejjedną. Poszczególne kondygnacje są oddzieloneod siebie ścianami oddzielenia przeciwpożarowegoREI 120 holu komunikacyjnegooraz drzwiami EI 60.Druga klatka schodowa została wydzielonaw skrzydle strefy biurowej, obudowana(REI 60), zamykana drzwiami o klasie odpornościogniowej EI 30. Wyjście z klatekschodowych prowadzi bezpośrednio na zewnątrzbudynku. Przy przejściu przez strefykondygnacji 1. i 2. została wydzielona jakoosobna strefa pożarowa (REI 120), zamykanadrzwiami o klasie odporności ogniowej EI 60.Ewakuacje z garażu podziemnego przewidzianoodrębnymi klatkami schodowymibezpośrednio na zewnątrz budynku przezdrzwi o klasie odporności EI 60.KONSTRUKCJAGłówna konstrukcja została zrealizowanajako monolityczny żelbetowy ustrój szkieletowy,z żelbetowymi tarczami usztywniającymi.Zastosowano płytowe stropy żelbetowe układanena elementach prefabrykowanych Filigran(w poziomie garaży dodatkowo z obwodowymiścianami żelbetowymi). Na kondygnacjachnadziemnych zrobiono podobnie, ze ścianamiusztywniającymi i belkami obwodowymi.Budynek podzielono dylatacjami natrzy sekcje. Każda z nich jest usztywnionaniezależnie od pozostałych. Sztywnośćprzestrzenną zapewniają żelbetowe ścianyusztywniające zewnętrzne i wewnętrzne,żelbetowe klatki schodowe (od garaży poostatnią kondygnację), a w sekcji trzeciejdodatkowo szyby windowe współpracująceze sztywnymi płytami stropowymi.UNIKALNOŚĆ I IDEAProjekt Promenad Wrocławskich jest unikalnyw skali kraju, ponieważ dotyczy zabudowyterenu o powierzchni 15 ha, na którymdocelowo może zamieszkać do 7000 osób.Budynki o charakterze biurowo-usługowymmogą stanowić zaplecze dla osób, które będątutaj mogły nie tylko mieszkać, ale i pracować.Promenady Wrocławskie jako koncepcjareurbanizacji postindustrialnego terenu mapołączyć się w piękną całość z sąsiednimiosiedlami.Lokalizacja/adresPracownia projektowaWrocław, ul. RychtalskaAP SzczepaniakZespół projektowyPaweł Szczepaniak, Artur Szczepaniak, Ewelina Ożóg,Małgorzata Klimowska, Bogumiła Laryś, Andrzej ZoraData opracowania 2010Data realizacji 2011/2012InwestorPromenady Epsilon sp. z o.o.Powierzchnia całkowita ok. 6500 m 2Powierzchnia zabudowy 1676 m 2Kubatura brutto 33 060 m 3Generalny wykonawcaTrójrurowy system odzysku energiiMultiV III Heat Recovery,zarządzany centralnie poprzezsterownik ACP ManagerSzyby zespolone ciepłochronne zeszkłem hartowanym, emaliowanymoraz warstwowym bezpiecznym 44.1i ochronnym 44.4Sterowanie systemem oddymianiaCFE Polska sp. z o.o.LG Electronics PolskaPress-Glas SAD+H Polska sp. z o.o.• Wewnętrzne atrium64 65

• Wejście główne. Widoczny dach szedowyHISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆSZKOŁA W FABRYCEWyższa Szkoła Psychologii Społecznej we WrocławiuZadaniem architektów była adaptacja i przebudowa szedowej haliprodukcyjnej wzniesionej w latach 50. XX wieku, w której powstawałypierwsze polskie komputery Elwro. O doświadczeniach w pracy nadobiektem opowiada autor projektu, architekt Mariusz Wrzeszcz.Fot. Lech Kwartowicz66 67

Szymon Ciach: Modernizacja i adaptacjana inne funkcje obiektu poprzemysłowegoto spore wyzwanie?Mariusz Wrzeszcz: Dla mnie jest to wielkaprzyjemność. Na początku zawsze stawiampytanie, czy obiekt jest coś wart, czy wartogo zostawić. Budynek „mówi”, projektantsłucha, zaczyna się dodawanie nowego dostarego. Cieszyło mnie, że w tym przypadkunie chodzi o usilne ratowanie i odtwarzanierozpadającego się zabytku za niebotycznepieniądze. Nie jest to więc jakieś ultranowoczesneprojektowanie, tylko normalnapraca projektowa.SC: A czy nie obawiał się Pan tego, żetego typu realizacja może przysporzyć sporychproblemów?MW: Projektowanie zawsze składa sięz mniejszej albo większej liczby problemów,ale przy zaangażowaniu wszystkich uczestnikówprocesu inwestycyjnego są one dopokonania. Nie ukrywam, że dużo trudniejprojektuje i adaptuje się rzeczy zastane. Architekturanie polega jednak na tym, żeby byłołatwo i przyjemnie. Istotne jest natomiast to,abyśmy potrafili uszanować stare wartościwydobyli z nich to, co najlepsze, i ewentualniezostawili po sobie coś nowego.SC: Czy charakterystyczny dla tego obiektuklimat, wynikający z pełnionych wcześniejfunkcji, miał wpływ na prowadzone prace?MW: Tak. Przyjemnie projektuje się,bazując na obiektach zabytkowych czyinnych charakterystycznych, z klimatem.Podczas adaptacji nie szukamy w pustce,gdzie wszystko wolno, gdzie jest anarchia.Tutaj istnieje wartość, która nas ogranicza.Z tych ograniczeń zaczyna wychodzić siła.Takich wyzwań życzę sobie oraz kolegomprojektantom.SC: Wróćmy zatem do początku. Panaprzygoda z projektem rozpoczęła się…MW: …od poszukiwania najbardziej odpowiedniegomiejsca. W tym konkretnymprzypadku władze szkoły przesłały mi drogąelektroniczną propozycję lokalizacji szkoływ zespole budynków przy ul. Ostrowskiegona Grabiszynku. Początkowo byłem sceptyczny,uznałem, że wszystko należy zburzyći zaprojektować na nowo, pozostawiającjedynie teren na parkingi. Zrobiłem nawetbilans powierzchni. Rozwiązanie to nie dawałomi jednak spokoju i postanowiłem pojechaćdo Wrocławia. Gdy wspólnie z paniąkanclerz dotarłem na miejsce, diametralniezmieniłem zdanie.SC: Co szczególnie Pana urzekło?MW: Ciężko wskazać tylko na jedenelement. To było najlepsze miejsce z tych,które rozważał inwestor. Inne tereny położonew centrum miasta były ułomne, niemiały miejsca na parkingi. Poza tym były tow większości budynki biurowe, dość nieudolnieprzerobione na cele oświatowe. Nieodpowiadało mi to. Miałem w wyobraźniwizerunek nowoczesnej szkoły, od samegopoczątku dedykowanej studentom. Niechciałem karkołomnych adaptacji, ciasnychkorytarzy, klaustrofobii.SC: Przemysłowa tkanka pozwalała nawiększą swobodę projektową?MW: Byłem zaskoczony tym, że wszystkowyglądało na papierze inaczej niż w rzeczywistości.Zaskoczyło mnie dobre skomunikowaniez centrum miasta. Na terenie znajdowałosię kilka poprzemysłowych obiektów.Dysponowaliśmy ich pełną inwentaryzacją.Na przedmiot działań projektowych obraliśmyjednokondygnacyjną halę numer 6. Pełniłaona wcześniej funkcje produkcyjno-warsztatowo-magazynowe.Jej niesamowity dachszedowy powodował, że mimo olbrzymiejpowierzchni i głębokości powierzchnie wszędziebyły doskonale doświetlone. Zmieniło tomoje myślenie o tym budynku – uznałem, żemożna go z powodzeniem zaadaptować. Dohali przylegały dwa mniejsze obiekty, któreod początku postanowiłem wyburzyć. Gdyto nastąpiło, hala stała się jeszcze piękniejsza.Wizja zaczęła nabierać blasku.SC: A plan miejscowy nie ograniczałPaństwa?MW: Od dawna toczyły się rozważaniawładz miasta, jak zagospodarować ten teren.Mam różne doświadczenia z urzędnikami i projektamirealizowanymi poza miejscem, gdziearchitekt na co dzień pracuje. Wrocław pozytywniemnie zaskoczył. Po pierwsze, tym, żeteren był objęty planem, co znacznie ułatwiłodziałania, a po drugie, miasto po prostu chciałotej inwestycji, nie było przeciwne. Wszystkodobrze układało się od strony formalnej.SC: Wspomniał Pan, że dysponowaliściepełną inwentaryzacją kompleksu. Czy pojawiłysię jakieś niezgodności ze stanem aktualnym?MW: Ten teren jest specyficzny, bo pierwszymwłaścicielem było Elwro. Ze względuna ich przepisy wewnętrzne przez jakiś czasteren był niedostępny, więc nie było możliwościwglądu w rysunki w geodezji miejskiej,które dotyczyłyby np. inwentaryzacjipodziemnej sieci. Mieliśmy natomiast pełnypodkład dotyczący kubatury. Gdy zaczęliśmyodkrywać tę halę, robiąc szczegółowe rysunkii porównując je z archiwalną dokumentacją,zaskoczyło nas, że niektóre istotne elementybyły zinwentaryzowane pobieżnie. Niedysponowaliśmy więc pełnymi materiałamiźródłowymi, dotyczącymi np. sieci i nośnościgruntów, co przysporzyło sporo problemów.SC: A w jakim stanie technicznym byłahala?MW: Mimo to, że pochodzi z początku lat50., nie była w złym stanie technicznym. Zawszemiała dbającego gospodarza, najpierwElwro, a ostatnio firmę Telect. Z całego kom-• Bryła budynku z widocznymi instalacjami technicznymi6869

• Indywidualny wystrój wnętrz• Zachowana surowość słupów• Nowy element konstrukcyjny – stropWYPOWIEDŹ EKSPERTAMichalina Kochanowska – Marketing Manager, Interdrex sp. z o.o.Wyższa Szkoła Psychologii SpołecznejWydział Zamiejscowy we Wrocławiu doczekałasię nowego kampusu na miarę XXI w.Całkowita zmiana wnętrz i dostosowaniedo potrzeb uczelni trwało około 1,5 roku.Efekty są zdumiewające. Postindustrialnafabryka zamieniła się w nowoczesne salewykładowe i różnego rodzaju uczelnianepomieszczenia, wykonane z dobrym wyczuciemstylu i minimalistycznej estetyki.Jednym z najbardziej widocznych elementówdekoracyjnych pomieszczeń są drzwi markiInterdoor. W obiekcie zamontowano ponad130 sztuk.Nasze drzwi bardzo dobrze spełniająswoją funkcję. Nie tylko charakteryzują siędobrym wzornictwem, wysoką jakością, alerównież zostały wykonane z zachowaniemwszelkich wymogów prawa budowlanego,co w takich publicznych miejscach ma niezwykleduże znaczenie. Wszystkie naszedrzwi mają stosowne dokumenty potwierdzającezgodność z wymaganymi normami– odpowiednie aprobaty techniczne,certyfikaty i deklaracje.Architekci projektujący wnętrza uczelniwybrali z naszej oferty bardzo charakterystycznykolor okleiny – limone (z kolekcjiDI MODA UNICOLOR). Soczysta barwadrzwi bardzo ciekawie kontrastuje z białymiścianami i uzupełnieniami w postaci wstawekna ścianach czy fotelach, wykonanychw zbliżonym kolorze. Nietypowości, jakiezastosowano w obiekcie, to między innymidrzwi przeciwpożarowe z przeszkleniemczy mocowanie dwóch drzwi na jednejszerokiej ościeżnicy. Zastosowano równieżponad 100 drzwi wewnętrznych Płaskich SLo podwyższonej izolacyjności akustycznej.Z pewnością ma to ogromne znaczeniepodczas trwających pokazów filmowych czychociażby prowadzonych prelekcji.Drzwi marki Interdoor to najlepszy wybór,łączący dobry styl z bezpieczeństwem.Z pewnością będą służyły wszystkim odwiedzającymuczelnię przez długie lata.pleksu poprzemysłowego w ruinę popadłytylko budynki, które nie były wynajmowane.Ta hala jest niesamowita – wielkie żelbetywylane w sposób surowy, ale precyzyjny,nieco siermiężna konstrukcja (słupy i rygleczęściowo były wylewane, częściowo prefabrykowane),dach z płyt panwiowych. Tobyła piękna myśl inżynierska.SC: Jakie elementy konstrukcyjne budynkupozostały w oryginalnej żelbetowejkonstrukcji?MW: Hala ma prosty układ, oparty nasiatce słupów o rozpiętości osiem na osiemmetrów. Z budynku pozostawiliśmy wyłącznieszkielet, czyli główną konstrukcję: słupy,rygle i strop z dachem. Obiekt oczyściliśmyw środku ze wszystkich ścian działowychi przybudów.Sam szkielet ma swój urok – jest żelbetowy,krzywo wylany. Kompletny odjazd.SC: Cieszy fakt, że udało się to zachować.MW: Bardzo nam na tym zależało. Mimoże generalny wykonawca chciał precyzyjniete elementy odnowić, nie zgodziłem się.Uznałem, że nakładanie na mocne, ciekawesłupy tynku i narożników z gipsu nie masensu. Lepiej pokazać je w swojej surowości.Pracownicy budowlani przygotowali mi nawetwzorcową ramę, otynkowaną i ogipsowaną,ale kazałem to skuć. Pokazał się czysty, żywy,chropowaty beton. Potem wykorzystałem toprzy wnętrzach do zrobienia czegoś takiego,jak struktura i faktura.SC: Nowym elementem konstrukcyjnymjest natomiast strop.MW: Tak, bez niego nie byłoby tej szkoły.Obiekt miał pierwotnie około 4000-5000 m 2i wymiary 60 na 80 metrów. Dzięki uzyskaniudodatkowego metrażu antresoli udałosię wydzielić dwie przestrzenie i zwiększyćpowierzchnię. Powstała olbrzymia płytażelbetowa, ciężka, trudna do zbrojenia.Wzmacnialiśmy słupy, które były podporamitej konstrukcji. Zastane konstrukcje teżwzmocniliśmy, aby kładka nie osiadła.SC: Minimalistyczny sposób wykończeniaposzczególnych elementów, wyeksponowanakonstrukcja, proste materiały, wszechobecnabiel i przemysłowe lampy. Obiekt niemal niestracił swojego industrialnego charakteru.MW: Cieszy nas taki odbiór. W budynkumamy ciepłą szarość na posadzce i dopełniającąją biel ścian, ponieważ taki był zamysł.Dodatkowo chcieliśmy wzmocnić industrialnąstylistykę przez zastosowanie klimatu niecosiermiężnego betonu architektonicznego. Niewidzę potrzeby, aby w tak ciekawym poprzemysłowymbudynku zmieniać diametralniejego charakter. Biel jest elegancka, uniwersalna.Jedynym akcentem kolorystycznymocieplającym wnętrza jest stolarka drzwiowa,krzesła oraz meble. Wszystko inne miało byćmaksymalnie uproszczone. Uważam, że taszkoła została zaprojektowana bez przesadnegodesignu. Przestrzeń holu stanowidoskonałe wnętrze dla organizacji ekspozycjii wystaw. Warto tu wspomnieć, że właścicielszkoły jest też miłośnikiem sztuki i na pewnow obiekcie będą miały miejsce liczne wydarzeniakulturalne.SC: Czy połączenie industrialnej tkankiz nową funkcją było trudnym zabiegiem?MW: Nie było to szczególnie trudnezadanie, ponieważ budynek fantastycznienadawał się do adaptacji, przy założeniu, że70 71

• Wyeksponowane systemyoświetleniowe i wentylacyjnezachowujemy i tworzymy z tej przestrzenirodzaj miasteczka studenckiego. Zaadaptowaniewłaśnie tego budynku na szkołę byłoświetnym pomysłem.Architekturę można traktować na różnesposoby. Można kreować od podstaw, cowychodzi różnie, bo sukces zależy od talentu,wiedzy, technologii, środków finansowych.Ale można też zrobić architekturę, „wchodząc”w substancję zastaną, doceniając ją,wykorzystując i wzmacniając jej atuty. W tymwypadku miałem dużą swobodę decyzyjną.Inwestor był zaangażowany i pomagał. Programfunkcjonalny był określony i precyzyjnieprzeanalizowany przed przystąpieniem doprac projektowych. Na etapie realizacji niebyło wielu zmian.SC: Czy program funkcjonalny udało sięzrealizować w całości?MW: Tak, został zrealizowany w 100procentach i doskonale pomieścił się w kubaturzehali.Podstawowym problemem w tym zakresiebyło uzyskanie dodatkowej przestrzeni. Stądwziął się pomysł z antresolą i kładką. Na poziomieantresol (+1) zlokalizowano główniepomieszczenia dydaktyczne, jest tam równieżstrefa sanitariatów, część przeznaczona dowypoczynku dla profesorów (nadstawkanad dziekanatem) oraz fitness i szatnie dlastudentów. Na parterze wzdłuż osi budynkupoprowadzona jest główna promenada, naktórą w czterech miejscach schodzą się klatkischodowe. Po prawej stronie od wejścia dobudynku ulokowana jest administracja, zanią laboratoria, a na końcu pokoje dla profesorów.Po ich lewej stronie są dziekanaty,szatnia, biblioteka, duża aula i stołówka.Szkoła jest przestrzenna i otwarta. Udałosię stworzyć coś w rodzaju miasteczka aka-• Główna promenadademickiego pod dachem. Wszyscy skupienisą niemal na jednym poziomie. Wnętrze holuz promenadą ma długie otwarcia widokowe.Przebywając na parterze i spoglądając pomiędzykładkami, można dostrzec, co dziejesię po drugiej stronie szkoły. To tak, jakbyśmyprzykryli dachem małą zurbanizowaną substancję.Szkoła ma swoje uliczki i zakamarki,ale nie ma w niej ciasnych i ciemnych korytarzy.Układ przestrzeni i funkcji jest czytelny.Pomieszczenia i hol są doświetlone naturalnymświatłem bocznym. Pomimo że obiektma duży procent komunikacji, jest ona całkowiciewykorzystana na galerie wystawowe,tablice informacyjne, strefy odpoczynku itp.SC: Duże otwarte powierzchnie zwykleprzysparzają sporych problemów akustycznych.MW: Problemem wielkich betonowychhal jest pogłos. Gdy fala dźwięku rozpędzisię w takiej przestrzeni, niemożliwa jest normalnarozmowa. Współpracowaliśmy w tejdziedzinie z akustykiem, dr. Piotrem Pękalą.Elementy, mające na celu podniesienie jakościakustycznej, zostały zaprojektowane i wykonanena podstawie dokładnych obliczeń.W salach wykładowych i ciągach komunikacyjnychzostały zastosowane sufity podwieszanefirmy Rockfon. Na stropie zostałypowieszone pod kątem panele akustyczne.Akustyka w obiekcie jest idealna.SC: A jak rozwiązano problem z wentylacjątak dużej przestrzeni?MW: Ponieważ nie chcieliśmy, żeby urządzeniai instalacje techniczne zaniżyły wysokośćpomieszczeń, długo zastanawialiśmy się,72 73

• Przekrój A–A, skala 1:660AAOKNARys. Pracownia Projektowa Mariusz Wrzeszcz ArchitektDRZWIWITRYNYEI 15, EI 30, EI 60, EI 12074• Rzut parteru, skala 1:66087-148 Łysomice k/Toruniaul. Warszawska 64Atel. (56) 674 88 11

jak przy tak niewielkiej wysokości obiektu dobrze wentylowaćwszystkie pomieszczenia. Wpadliśmy na pomysł, żeby cały zespółcentral wentylacyjnych ulokować na zewnątrz. Tak też zrobiliśmyi powietrze pompowane jest najkrótszymi możliwymi drogamido środka, do hal. System wentylacji został więc rozlokowany nadwóch bocznych elewacjach.SC: Fasady z dostawionymi do nich elementami infrastrukturytechnicznej nie są reprezentacyjne.MW: Takie było założenie. Z reguły takie centrale lokalizuje sięna dachach, w piwnicach lub na poziomach technicznych pomiędzykondygnacjami. Tutaj takiej opcji nie było, ponieważ budynekjest niski. Umieściliśmy wszystko na zewnątrz i nie wstydzimy siętakiego rozwiązania. Po prostu umiejscowiliśmy czystą funkcjęw środku, a całą obsługującą technikę na zewnątrz.SC: Dach szedowy i widoczny na zewnątrz system wentylacjikorespondują z otwartymi przestrzeniami wewnątrz budynku,który wizualnie nie kojarzy się z jednostką oświaty.MW: W tym budynku urzekł mnie jego kręgosłup: rytm słupów,skośny dach, ultranowoczesne myślenie – jak na czasy, w którychpowstawał. Gdybyśmy robili taką szkołę od podstaw, skończyłobysię pewnie płaskim dachem. Szed powoduje, że budynek jestrzeźbą sam w sobie. Wewnątrz wszystko jest czyste i klarowne,prawdziwe.Nie ma odpowiedzi na pytanie, czy budynek szkoły kojarzysię z konkretną bryłą. Wydaje mi się, że on edukuje. Sama formai funkcja edukują. Jeśli młody człowiek dobrze się tam czuje, będzieto szanował. Z kolei zła architektura wpływa niekorzystnie.Funkcja jest najważniejsza. Gdybym tylko zajmował się formą,może próbowałbym to wszystko rozwalić.SC: Dziękuję za rozmowę.Lokalizacja/adres Wrocław, ul. Ostrowskiego 30Pracownia ProjektowaPracownia projektowaMariusz Wrzeszcz ArchitektMariusz Wrzeszcz,Architekci prowadzącyMaciej CierniewskiJan Celichowski,ArchitekciKarolina Groszek,Agata KędzioraData opracowania 2010/2011Data realizacji 2011InwestorPro Academica sp. z o.o. sp.k.Powierzchnia całkowita 8378 m 2Powierzchnia zabudowy 5128 m 2Kubatura brutto 42 400 m 3Generalny wykonawcaSkanska SA Oddział WrocławStolarka ppoż. w kl. odpornościogniowej EI 30 i EI 60:– witryny EI 30 wew. szkło/panel,– ścianki z drzwiami EI 30 wew.,– witryny EI 60,Alufire– ścianki z drzwiami EI 60.Powyższe rozwiązania spełniały wymogiwspółczynnika izolacji akustycznejw przedziale Rw=30 ÷ 42dBZastosowano elementy jastrychoweFERMACELL w celu zabezpieczeniaprzeciwpożarowego stropów do REI 60Sufity podwieszane Rockfon Tropic AStolarka drzwiowa z kolekcji DI MODAUNICOLOR, kolor okleiny – limoneFERMACELLSystemy suchej zabudowy:FELS-WERKE sp. z o.o.Oddział w PolsceRockwool Polska sp. z o.o.Interdrex Sp. z o.o.SPRAWDZONAJAKOŚĆElementy jastrychowe FERMACELLOptymalny podkładdla każdej podłogiStabilne podłożemocnych podłógElementy jastrychowe FERMACELLsamodzielne lub z warstwami izolacji z płytpilśniowych, wełny mineralnej lub tworzywpiankowych odpowiednie dla różnorodnychwymagań.Spełniają wymagania izolacji termicznej iakustycznej w efektywnej zabudowie wnętrz.TESTOWANE PRODUKTYID 0509 - 13701 - 008Fermacell systemy suchej zabudowyul. Migdałowa 4, 02-796 WarszawaTel. +48-22-645 13 38,-9fermacell-pl@xella.comwww.fermacell.pl www.budowaniedoskonale.pl Gwarancja powodzeniaz unikalnym produktemprosto od ekspertówz dziedziny suchejzabudowy Wysoka wytrzymałość naobciążenia punktowe ażpo same brzegi Nadaje się do wszystkichrodzajów posadzek Łatwy w obróbcei nadający się donatychmiastowegoużytkowania Znacznie redukujedzwięki powietrzne orazodgłos kroków76 • Sale wykładowe w odmiennej odsłonie

HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆSIŁA SYNERGIIDworzec PKP w Poznaniu„Poznański dworzec można bez wątpieniaokreślić jako najnowocześniejszy w Polsce”– mówi autor koncepcji budynku MarekTryzybowicz, partner i dyrektor projektowaniaBose International Planning and Architecture.Fot. Bartosz Makowski• Widok na wejście do obiektu przez kładkę od strony wiaduktu7879

• Perony pod płytą hali głównej dworcaPatrycja Fabiańska: Jak rodził się pomysłna koncepcję dworca?Marek Tryzybowicz: XIX- i XX-wiecznedworce kolejowe lokowano w centrummiasta, gdyż takie były potrzeby systemukomunikacyjnego, a dodatkowo stanowiłyone rozpoznawalny element architektoniczny.My chcieliśmy stworzyć dworzec, któryrównież stałby się jedną z wizytówek miasta,jak Międzynarodowe Targi Poznańskie (MTP)czy Okrąglak, a jednocześnie byłby symbolemnaszych czasów i symbolem nowej ekspresjiarchitektonicznej oraz urbanistycznej.Formując szkielet całego przedsięwzięcia,koncept i przestrzeń, współpracowaliśmyz inwestorem. Chcieliśmy mu wskazać, jaknależy podejść do problematyki rewitalizacjiplacu dworcowego, który znajduje się w samymcentrum Poznania. Było to szerokiezagadnienie, które stanowiło wyzwanie, bodotyczyło kluczowego miejsca w mieście.Plac dworcowy sąsiaduje z terenem (MTP),zabytkowym dworcem kolejowym z czasówpruskich i zaniedbanymi terenami wolnychtorów. Obszar inwestycji to także węzeł komunikacyjny,który skupia wiele istotnychdla miasta funkcji. Wszystkie istniejące w tejprzestrzeni elementy staraliśmy się zebraći nadać im spójną strukturę. Przeprowadziliśmyteż wiele konstruktywnych rozmówz konserwatorem zabytków, urzędnikami,przedstawicielami władz miejskich, prezydentemi wojewodą.PF: Jaki był zakres projektu?MT: Ideą przewodnią było stworzeniezintegrowanego centrum komunikacyjnego,w którego skład wchodziłyby: dworzecautobusowy, szybka kolej miejska, jedenz głównych w kraju węzłów kolejowych, katalizatordla wolnych torów oraz plac dworcowypo rewitalizacji. To centrum miało tworzyćjedną całość z dużym zespołem handlowo--rozrywkowym.Ponieważ według przepisów polskiegoprawa to, co znajduje się bezpośrednio nadtorami, pozostaje własnością kolei, naszymcelem było również uporządkowanie własności.Projektując urbanistykę, chcieliśmyulokować funkcje związane z koleją wyłączniena jej terenie i w ten sposób uwolnić fragmentterenu na cele komercyjne.PF: Czy pojawiły się jakieś ograniczenia,które utrudniły pracę?MT: Proces projektowy nie polegał napokonywaniu ograniczeń, lecz na kolektywnymposzukiwaniu optymalnych rozwiązań.Oceniam go pozytywnie. Na ten całokształtwpływ miały również oczekiwania związanez Euro 2012. Narzuciliśmy sobie dynamicznetempo pracy, aby wywiązać się z terminów.To spektakularne, że nowy dworzec kolejowypowstał ponad nieustannie funkcjonującątrakcją kolei w niecałe dziewięć miesięcy.Całe przedsięwzięcie było wyrafinowane,zarówno technologicznie, jak i logistycznie.Dziś dworzec sprawnie funkcjonuje, kontynuowanajest budowa części komercyjnejoraz terminala autobusowego.PF: Czy pracownia Bose Internationaljest autorem koncepcji zagospodarowaniacałego układu przestrzennego i relacji międzyistniejącymi i powstającymi obiektami?• Plac dworcowy w trakcie rewitalizacji8081

WYPOWIEDŹ EKSPERTATomasz Rosomacha – doradca techniczno-handlowy,Ruukki Polska sp. z o.o.Bardzo ważnym wyzwaniem dla firmy Ruukki była dostawapłyt warstwowych oraz doradztwo techniczne związane z wykonaniemelewacji nowego obiektu, położonego na terenie dworcakolejowego PKP Poznań Główny. Oprócz spełnienia wymogównorm ochrony przeciwpożarowej i cieplnej, zadaniem Ruukkibyło opracowanie detali dotyczących połączenia na długości płytwarstwowych montowanych na elewacji w układzie pionowymw trzech różnych płaszczyznach. Zastosowanie płyt warstwowychpozwoliło skrócić realizację inwestycji w porównaniu z tradycyjnymirozwiązaniami. Właśnie czas był kluczowym warunkiem,decydującym o przystąpieniu do prac w tym obiekcie, gdyż podczasrobót budowlanych dworzec był stale czynny dla pasażerów.Nasz klient zdecydował się na płytę Ruukki SP2D160W o ciekawymprofilowaniu okładziny zewnętrznej R250 oraz kolorystyceRAL 1015. Produkt ten spełnia wymagania projektu w zakresieszczelności, estetyki i funkcjonalności, a przy tym daje interesującyefekt architektoniczny. Elewacja budynku dworcowego jestkolejnym przykładem możliwości zastosowania płyt warstwowychfirmy Ruukki nie tylko w obiektach przemysłowych, ale takżew obiektach użyteczności publicznej.MT: Tak, jesteśmy twórcami projektu koncepcyjnego, ale współpracowaliśmyi nadal współpracujemy z architektami i projektantamiz pracowni Pentagram Architekci. Oni przygotowali pozwolenie nabudowę oraz zorganizowali zespół inżynierów i firm prowadzącychprace projektowe w zakresie infrastruktury miejskiej.PF: Czy były prowadzone konsultacje z osobami biegłymi w dziedziniekolejnictwa?MT: Oczywiście. Inwestor, czyli Tri Granit, węgierska spółka, którapodpisała umowę z PKP, ma duże doświadczenie w przekształcaniu funkcjikolejowych. Z nim konsultowaliśmy niektóre istotne aspekty projektowe.Kolejnym partnerem i konsultantem było PKP. Szereg decyzji związanychz programem, korelacją do istniejącego systemu komunikacji kolejowejbyło konsultowanych i opracowywanych we współpracy ze specjalistamize strony inwestora. Niektóre rozwiązania wymagały ingerencji specjalistycznychfirm zajmujących się infrastrukturą kolejową i drogową.PF: Jak wygląda obecnie układ funkcjonalno-przestrzenny inwestycji?MT: Dworzec kolejowy jest dostępny kładką z wiaduktu oraz schodamiruchomymi i windami z poziomu peronów i z poziomu placudworcowego. Pod płytą hali głównej znajdują się perony kolejowe,a poniżej części komercyjnej hali – dworzec autobusowy. Takie rozłożeniefunkcji ma duże znaczenie urbanistyczne. Chcieliśmy, aby kształtobiektu był rozpoznawalny i narzucił swoją estetykę wolnym torom,które były obszarem bardzo zaniedbanym, gdy przystępowaliśmy doprac projektowych.• Elewacja boczna obiektu82

W ramach obiektu komercyjnego powiązanegoz halą główną przewidziano trzypoziomy handlowe. Pierwszy – na parterze– dostępny jest bezpośrednio z wejścia odstrony wolnych torów. Powyżej znajdują siędwa kolejne poziomy handlowe zawierającerównież funkcje gastronomiczne, ale takżekolejowe oraz parkingi. Parking, który obecniejest w budowie, będzie umożliwiał połączeniestarego dworca z nową częścią handlową.Na kompleks składają się dwie odrębnefunkcje, które należą do dwóch różnychpodmiotów. Mimo to jego charakterystycznykształt jest jednorodny.PF: A jak poradzili sobie Państwo z ulokowaniemmiejsc parkingowych?MT: Zaprojektowaliśmy wielokondygnacyjnyparking nad torami, co zapewniłoprawidłową obsługę zarówno dla części komercyjnej,jak i dworca kolejowego. Parkingwielopoziomowy będzie dostępny z kilkupoziomów handlowych. Zastosowane rozwiązaniestworzą warunki park & drive, czyli„parkuj i jedź”, co w takim węźle komunikacyjnymjest pożądane.PF: Jak planuje się połączyć komunikacyjniedworzec PKP z terminalem dworcaPKS oraz pozostałymi funkcjami kompleksu?MT: Przystępując do prac, szczegółowoanalizowaliśmy połączenia decydującychfunkcji, aby zapewnić ciągłość przepływupasażerów i klientów. W związku z tymdworzec PKP jest integralnie połączonyz częścią handlową oraz w czytelny sposóbz terminalem autobusowym, zlokalizowanymponiżej – na poziomie parteru.Dostęp do komunikacji publicznej jest łatwydzięki otwarciu bryły dworca i połączeniu jejz wiaduktem. Z części handlowej równieżmożna bezkolizyjnie dostać się do terminalaautobusowego. Parkingi zasilające częśćhandlową są również dostępne z dworcakolejowego. Jego hala będzie skomunikowanaz galerią handlową z każdego poziomu.Dworzec jest nawet pod jednym dachemz jej frontową częścią.PF: Gdzie dokładnie znajduje się dworzecPKS i jak jest skorelowany z dworcem PKP?MT: Bezpośrednio pod samym dworcemPKP są tory kolejowe i perony, natomiastdworzec autobusowy jest kontynuacją tejpłyty na wschód od dworca PKP. Terminalautobusowy znajduje się na poziomie parteru.PF: Czy przejście podziemne z dworcacentralnego zostanie przedłużone do przyszłegocentrum handlowego?MT: Przygotowaliśmy kilka możliwościskomunikowania tych obiektów. Pojawiły sięopracowania, które uwzględniały przedłużenieprzejścia podziemnego z peronu do centrumhandlowego oraz wykluczające taką możliwość.W decyzji inwestorów leży, który z zaproponowanychwariantów zostanie zrealizowany.PF: A jak rozwiązano przestrzeń przedwejściem głównym do gmachu dworca?MT: Istnieją dwa główne wejścia. Jednood strony wolnych torów, poprzez monumentalnyplac, który jest dzielony na części,handlową i dworcową, a drugie od stronywiaduktu – poprzez atrakcyjną kładkę. Chcieliśmyprzekształcić plac dworcowy tak, bynie spełniał jedynie roli komunikacyjnej, alestanowił reprezentacyjny plac w przestrzenimiasta i w kontekście rewitalizacji staregodworca dopełnił estetycznej całości.• Proces montażu przekrycia• Struktura ażurowej części przekrycia• Fasada wejściowaPF: Proszę opowiedzieć o rozwiązaniachwewnątrz gmachu.MT: Poznański dworzec można bez wątpieniaokreślić jako najnowocześniejszy w Polsce.Transponując program przekazany przezPKP, chcieliśmy zaprojektować wnętrze haliz widokiem na panoramę miasta, spełniającewszystkie funkcje nowoczesnego dworca,odmienne od potrzeb XX-wiecznych obiektówkolejowych.Skupiliśmy się na zapewnieniu pasażeromkomfortu, relaksu, prawidłowego przepływuinformacji, łatwego dostępu do kas, możliwościzakupu biletów w automatach i przez internet.Obiekt wyposażony jest ponadto w wydajnysystem klimatyzacji. Zaprojektowany systeminformacji wizualnej wyróżnia się czytelnością.Pasażerowie w prosty sposób mogą przedostaćsię na perony poniżej hali dworcowej.W przyszłości będzie to również możliwe podrugiej stronie historycznego dworca.Zapewniono dogodny dostęp do terminalaautobusowego i dzięki jego lokalizacji– pod płytą hali – zminimalizowano dyskomfortzwiązany z przenoszeniem bagażui z warunkami atmosferycznymi.Dworzec, zachowując funkcjonalną autonomię,dzięki przemyślanej organizacjiprzestrzeni korzysta w pełni ze wszystkichfunkcji oferowanych przez centrum handlowe.Ta synergia jest pożądana, bo ograniczakwestie logistyczne samego dworca do minimumi umożliwia mu działanie także w nocy.PF: Czy perony również podlegały modernizacjom?MT: Infrastruktura i wykończenie peronównie należały do nas. Rozbudowa dworcazbiegła się w czasie z pracami modernizacyjnymiprowadzonymi przez spółkę PLK.Wspólnym wysiłkiem udało się wszystkozsynchronizować.PF: Czy wprowadzono nowe elementyzagospodarowania terenu wokół zabytkowegodworca?MT: Cały teren zostanie przekształcony.Wynika to zarówno z woli rewitalizacji, jaki z konieczności usprawnienia funkcji komunikacyjnych.Przedmiotem prac modernizacyjnychi zmian urbanistycznych jest cały układkomunikacyjny na terenie wolnych torów.Teren znajdujący się po stronie MTP był mocnozaniedbany, a plac dworcowy nieciekawiezagospodarowany. Nasze zamierzenia zbiegłysię z oczekiwaniami konserwatora zabytkóworaz przedstawicieli miasta – teren wymagałgruntownych przekształceń. Odtworzyliśmyrozwiązania architektoniczne z lat 50. z zachowaniemoryginalnej bryły i ceglanej fasadyistniejącego dworca kolejowego.PF: Co do tej pory zostało zrealizowane?MT: Na razie udało się wybudować nowydworzec kolejowy i zmodernizować układkomunikacyjny. Budowa części handloweji parkingu jest na zaawansowanym etapie.Nasz cel jest oczywisty – rewitalizacja całegoterenu wokół Dworca Głównego. Wszyscykibicują temu zamierzeniu: inwestor, urzędnicyi mieszkańcy.PF: Czym zainspirowany został charakterarchitektoniczny i urbanistyczny kompleksu?MT: Na nasz projekt wpłynęło kilkaaspektów. Przed przystąpieniem do pracyspędziliśmy w Poznaniu dużo czasu, chcieliśmypoznać klimat miasta. Kontekst miejscawymagał podejścia urbanistycznegoi tego czegoś, co my nazywamy malowaniemszerokim pędzlem – stworzenia relacji dowiaduktu, do otwartych przestrzeni, MTP,8485

terenu wolnych torów. Wydawało nam się,że prawidłowym posunięciem będzie dobraekspozycja kompleksu, jednoznacznośći czytelność architektoniczna. Wiedzieliśmy,że nie osiągniemy tego samą architekturąbudynku dworca.Wymagania funkcjonalne były zdefiniowaneprzez inwestora. Zrodził się pomysłpołączenia dworca kolejowego z galeriąhandlową, tak by działały synergicznie, alezachowały autonomię. Dzisiaj widzę, żeto była trafna decyzja. Kształt kompleksujest jednorodny i charakterystyczny. Dziękiwyniesieniu hali dworca ponad tory uzyskaliśmyznakomity punkt widokowy zarównona targi, jak i cały teren wzdłuż wiaduktu.PF: Jaka jest konstrukcja budynku?MT: Część dworcowa wykonana jestw technologii prefabrykowanego żelbetu.Elewacja i dach to prefabrykowana strukturastalowa, na której znajduje się warstwa szkłai metalu. Precyzyjnie wykonane prefabrykatyznacząco wpłynęły na tempo prowadzonychprac i pozwoliły zmieścić się w rygorystycznychwidełkach czasowych.PF: Jaka jest konstrukcja ażurowej częściprzekrycia?MT: Struktura w części elewacyjno-dachowejjest prefabrykowana, stalowa, układana namiejscu za pomocą dźwigów. Powłoka zbudowanaz elementów szklanych montowanabyła na profilach aluminiowych. Montaż niestanowił trudności, ale był spektakularny. Poumocowaniu poszczególnych „ości” – żeberstruktury – zawieszeni na linach fachowcymontowali elementy szklane. Logistyka tegoprocesu musiała być precyzyjnie opracowana.Nie było miejsca na błędy. Wszystkie elementybyły przygotowywane poza terenem budowy,przywożone na miejsce i od razu wmontowywane.PF: Czym charakteryzuje się płaska częśćprzykrycia?MT: Dach płaski znajduje się nad częściąhandlową. Przewidziany został system świetlików,otwarć dachowych, które zapewniąpożądaną ilość naturalnego światła. Na płaskimdachu będą się znajdowały podstawoweurządzenia związane z techniczną stronąbudynku – wentylacją i klimatyzacją.PF: Z czego wynika zastosowana kolorystykabudynku?MT: Najistotniejsze było to, aby częśćdworcowa wytrzymała próbę czasu. Niemogliśmy użyć materiałów i kolorów, któreszybko by się zestarzały, zarówno jeśli chodzio parametry techniczne, jak i estetykę. Obiektmiał być nowoczesny, lekki, jednoznacznyw swoim wyrazie architektonicznym, z prawidłowąekspozycją struktury w warunkachnocnych.PF: Jakie idee przyświecały aranżacjiwnętrz i doborze małej architektury?MT: Przyjęliśmy ideę kreowania płynnychprzestrzeni, które w miękki sposób łącząfunkcję komercyjną z kolejową. Korytarzehandlowe cechują się otwarciami i przeszkleniami.Plac przed dworcem równieżzostał zaprojektowany w założeniu płynnej• Wnętrze holu głównego i komunikacja pionowa86

• Perspektywa holu głównego dworcaRys. archiwum Bose International Planning and Architecture• Przekrój podłużny CC-DD, skala 1:850• Przekrój podłużny CC-DD, skala 1:850• Przekrój podłużny AA-BB, skala 1:850• Relacje przestrzenne nowego węzła komunikacyjnegoRys. archiwum Bose International Planning and Architecture88 89

• Przestrzeń holu głównego. Partergeometrii z pozostałymi elementami funkcjonalnymi,których lokalizacja musiała zgraćsię w jeden mechanizm. Używam metaforyzegarka, bo to w pewnym sensie obiekt jakzegarek – wszystkie elementy współgrająze sobą. To jest dużo więcej niż tylko estetykamateriałów, dobór kolorystyki, faktur,oświetlenia – to różne trybiki, elementy, któreskładają się na prawidłowo funkcjonującyzespół handlowy.Projektując tego typu założenie, należymieć świadomość, że tworzymy niemalżywy mechanizm, który ma spełniać nie tylkoswoją funkcję, ale także pewne estetyczneoczekiwania społeczne.PF: Jak rozwiązano oświetlenie?MT: Współpracowaliśmy z firmą DesignIntenational. Jej projektanci przygotowalikoncepcję oświetlenia całej inwestycji, którazawiera rozwiązania dla wnętrz i fasadydworca oraz dla terminala autobusowego.Ten scenariusz jest teraz realizowany. Efektnocny oświetlenia zewnętrznego jest kluczowydla budynku i dopełnia jego formę.PF: Dziękuję za rozmowę.Lokalizacja/adresProjekt koncepcyjnyArchitekci prowadzącyArchitekci projektukoncepcyjnegoPoznań, ul. TaczakaBose International Planning and ArchitectureMarek Tryzybowicz, Borys JuraszyńskiDamian Wołkiewicz, Duygu Bolikowski,Małgorzata Konstanzer, Marta Keller,Grażyna Czarnota, Monika Goszczyńska,Marian Kuś, Maciej Sikorski, Justyna SylwestrzakData opracowania 2008-2011Projekt budowlany, projekt wykonawczyPentagram Architekci sp. z o.o.ArchitekciHanna Szymczak, Renata Szymańska-Obidzińska,Jakub Tomczak, Adam Beim, Tomasz Strzyżowski,Maciej Tomczak, Maciej Cybulski, Martyna Barbaś,Izabela RogozikData opracowania2010/2011 (budowlany)2011/2012 (wykonawczy)Data realizacji 2011/2012InwestorPowierzchnia całkowita 6395 m 2Powierzchnia zabudowy 3289 m 2Kubatura 49 436 m 3Dostawca płyt warstwowych Ruukki SP2D160WGrzejniki kanałowe– oświetlenie holu dworca: oprawy metal-halogenkoweMini 300 Stealth,– hol kasowy: linie świetlne TBS417,– ciągi komunikacyjne wzdłuż witryn sklepowych:metal-halogenkowe downlighty MBX201– oświetlenie awaryjne we współpracy z TM TechnologiePKP SATriGranit Development CorporationRuukki Polska sp. z o.o.VERANOPhilips Polska sp. z o.o.Philips Lighting Poland SA• Strefa obsługi. Kasy biletowe• System komunikacji w gmachu dworcai komercyjne korytarze handlowe9091

SPECJALIZACJEKOMFORT W BIURZEFot. Lech KwartowiczBudynek Archetura w Krakowie – organizacja przestrzeni biurowejfot. archiwum ArchetonWspółczesne biura mają być wygodne, przyjazne i tak zaprojektowane, abypraca w nich nie szkodziła zdrowiu. Konieczne jest spełnienie przynajmniejpodstawowych wymagań, choć projektanci oferują również wyższestandardy. Spotkamy je w biurowcach klasy A oraz biurach tzw. butikowych.Podwyższony standard często bywa luksusem, nie każdegopracodawcę stać więc na stworzenie załodze takich warunków.Przyjrzyjmy się zatem, jakie minimalne wymagania należy zachować.Duże i małeZacznijmy od pomieszczeń przeznaczonych do pracy.Zależnie od koncepcji kierownictwa firmy oraz jej charakterustosowane są w zasadzie dwa rozwiązania: biura tzw. komórkowe,podzielone na kilkuosobowe pokoje, oraz pomieszczenia wielkoprzestrzenne,tzw. open space, w których poszczególne stanowiska pracylub ich grupy są najczęściej wydzielane za pomocą przeszklonychścianek działowych w technologii lekkiego szkieletu metalowegobądź rozmaitych półścianek.Pierwsza koncepcja jest lepiej postrzegana przez pracowników.W niedużych pomieszczeniach mają oni większy komfort psychiczny,sprzyja to również pracy umysłowej, wymagającej dużego skupienia,oraz pracy koncepcyjnej i twórczej.Druga koncepcja ułatwia komunikację między pracownikamii jest przydatna szczególnie tam, gdzie oczekuje się np. szybkiego,sprawnego obiegu dokumentów. Jest też korzystna dla kadrykierowniczej, ułatwia bowiem bieżącą kontrolę pracowników.W dużej sali szczególnie istotne staje się właściwe zaprojektowaniesystemu wentylacyjnego oraz zapewnienie odpowiedniejakustyki i oświetlenia.Zgodnie z przepisami na każdą z zatrudnionych osób wykonującychw danym pomieszczeniu jednocześnie pracę stałą, czyliprzekraczającą cztery godziny dziennie, musi przypadać co najmniej13 m 3 wolnej kubatury oraz co najmniej 2 m 2 wolnej powierzchnipodłogi; nie liczy się przestrzeń zajmowana przez szafki, biurkaitp. Pomieszczenie powinno mieć wysokość minimum 3 m. Jeślipracodawca nie dysponuje takimi pokojami, powinien zapewnićpracownikom większą przestrzeń – w przypadku pomieszczeniao wysokości 2,5 m na każdą osobę musi przypadać kubatura15 m 3 , a i tak w pokoju nie mogą jednocześnie pracować więcej niżcztery osoby. Pomieszczenie może być jeszcze niższe (2,2 m) tylkowówczas, gdy przeznaczone jest do pracy trwającej nie dłużej niżdwie godziny dziennie.Czasem na pokoje biurowe adaptowane są również poddasza.Należy wówczas mieć na uwadze, że w najniższym miejscu wysokośćpomieszczenia nie może być mniejsza niż 1,9 m, licząc od poziomupodłogi do najniżej położonej części konstrukcyjnej sufitu. Dla całegopomieszczenia obowiązuje wysokość taka sama, jak w przypadkupokoi o prostym suficie, z tym że stanowi ona średnią wyliczoną napodstawie najmniejszej i największej wysokości.Pomiędzy poszczególnymi stanowiskami pracy musi znaleźć sięswobodne przejście o szerokości przynajmniej 60 cm. Dokładnieokreślone są też odległości od monitorów komputerowych. I takmiędzy sąsiednimi monitorami musi być 60 cm, zaś między pracownikiema tyłem sąsiedniego monitora – 80 cm.Pokoje biurowe muszą być dobrze doświetlone światłem dziennym.Znajdujące się w nich okna powinny jednak umożliwiać regulacjęilości światła. Służą do tego żaluzje, wertikale, rolety. Koniecznejest też zapewnienie temperatury komfortowej, czyli nie niższej niż18 °C, oraz odpowiedniej jakości powietrza. Zalecane jest zatemstosowanie systemów klimatyzacyjnych czy wentylacyjnych. Jeślinie ma takiej możliwości, należy w lecie ustawiać przenośneklimatyzatory bądź wentylatory.Klimatyzacja lub wentylacja nie mogą wywoływać przeciągów,wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Maksymalnatemperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać70 °C, gdy nawiew znajduje się na wysokości nie mniejszej niż3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45 °C w pozostałychprzypadkach.Powietrze doprowadzane z zewnątrz za pomocą systemu wentylacyjnegoczy klimatyzacyjnego musi być oczyszczone z pyłówi substancji szkodliwych dla zdrowia.Strumień powietrza nie może być skierowany bezpośredniona stanowisko pracy, zaś poziom emitowanego przez urządzeniedźwięku spowodować przekroczenia dopuszczalnej wartości hałasu.Co do kolejnych zaleceń wynikających z przepisów w pomieszczeniachprzeznaczonych do pracy, powinna być zapewnionawymiana powietrza zależnie od potrzeb użytkowych i funkcji tychpomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeństałych i gazowych.Szczegółowe wymaganiaO wymaganiach dla stanowisk pracy wyposażonych w komputeryinformuje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia1 grudnia 1998 r. (DzU z 1998 r., nr 148, poz. 973), zgodnez dyrektywą Unii Europejskiej 90/270/EEC „O zapewnieniuminimum bezpieczeństwa i wymagań zdrowotnych przy pracyz urządzeniami ekranowymi”.Pomieszczenia i stanowiska pracy wymagają zabezpieczenia przedniekontrolowaną emisją ciepła na skutek promieniowania, przewodzeniai konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.W ciszyW skupieniu przy biurku przeszkadzają dźwięki. Tymczasem biuronawet najbardziej zapracowanych osób nie jest ciche. Szumią komputery,pomrukuje kserokopiarka, słychać telefony i faksy. Dochodządo tego wentylatory, ewentualnie klimatyzacja oraz hałas ulicy. Natężenietych dźwięków, nawet jeśli występują równocześnie, nie jestoczywiście w stanie uszkodzić słuchu, niemniej bardzo przeszkadza.Poziom hałasu na stanowiskach pracy ze względu na jego uciążliwośćokreśla polska norma. Zgodnie z jej zaleceniami dopuszczalnyrównoważny poziom dźwięku w czasie pobytu pracownika na stanowiskupracy biurowej powinien wynosić najwyżej:94 95

– 55 dB – w pomieszczeniach administracyjnych, biurowych i doFot. Lech KwartowiczFot. Lech Kwartowiczprac koncepcyjnych;– 65 dB – w sekretariatach i biurach obsługi klienta;– 75 dB – w pomieszczeniach ze źródłami hałasu, np. w powielarniach.Inna norma określa dopuszczalny równoważny poziom dźwiękuprzenikającego do pomieszczenia ze wszystkich źródeł hałasułącznie. Wynosi on:– 35 dB – w pomieszczeniach do pracy umysłowej wymagającejdużej koncentracji;– 40 dB – w pomieszczeniach administracyjnych bez wewnętrznychźródeł hałasu;– 45 dB – w pomieszczeniach administracyjnych z wewnętrznymiźródłami hałasu.Przytoczone wartości potwierdza międzynarodowa normaISO 9241-6, dotycząca wymagań ergonomicznych dla stanowiskpracy z komputerami. Stanowi ona, że w przypadku wykonywaniatrudnych i złożonych zadań równoważny poziom dźwięku A niepowinien przekraczać wartości 35-55 dB.W celu spełnienia wymagań normowych należy zwracać dużąuwagę na parametry techniczne kupowanego sprzętu. To jest jednakjuż dalszy etap przygotowania odpowiedniego miejsca pracy.Bez pogłosuZ dopuszczalnym poziomem hałasu wiąże się akustyka pomieszczeń.Zapewnienie w biurze odpowiedniej akustyki jest ważnymzadaniem projektantów. Pierwszym etapem jest obliczenie odpowiedniejizolacyjności całego budynku biurowego przed dźwiękamipowietrznymi, przedostającymi się do wnętrz z ulicy. Ważony wskaźnikizolacyjności akustycznej od dźwięków powietrznych Rw jest zdefiniowanyw normie PN-EN ISO 717-1:1999 Akustyka. Wskaźnik tensłuży do celów projektowych i jest wyrażany jedną liczbą, wynikającąz pomiarów wykonanych zgodnie z normą EN 20140-3 dla pasmao szerokości 1/3 oktawy w zakresie częstotliwości od 100 do 3150 Hz.Określa on odporność stropu na przenoszenie dźwięków powietrznych.Inną kwestią jest wygłuszenie poszczególnych pomieszczeńbiurowych, jeśli zachodzi taka konieczność.Uzyskanie odpowiedniej akustyki nie jest zadaniem łatwymi konieczne jest często niezależne izolowanie ścian oraz stropów,w celu np. zlikwidowania zbyt dużego pogłosu. Jest on szczególnieuciążliwy w źle lub w niewytłumionych pomieszczeniach. Powstajewskutek odbijania się fal dźwiękowych od takich powierzchni, jaksufit, ściany, podłoga oraz drzwi. Fale odbite od niepochłaniającychlub słabo pochłaniających powierzchni powracają do naszychuszu z pewnym opóźnieniem, co powoduje znaczne pogorszeniezrozumiałości mowy.Przykładowo, zaleca się, aby czas pogłosu T wynosił dla biuratypu open space T 0,4-0,5 s dla częstotliwości 250-4000 Hz przypoziomie dźwięku 35 dB, dla sali konferencyjnej T 0,8-1,1 s, przytej samej częstotliwości i poziomie dźwięku 40 dB, zaś w pokojachbiurowych typu komórkowego T 0,8 s. Pamiętać jednak należy, żekażde wnętrze powinno być zaprojektowane indywidualnie, wymagabowiem rozwiązań dostosowanych do rodzaju powstającego hałasui poziomu komfortu akustycznego, jaki należy osiągnąć.Hałas i akustykaOgólne zapisy dotyczące hałasu w miejscach pracy, w tym równieżw biurach, znajdziemy w Rozporządzeniu Ministra Pracy i PolitykiSocjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisówbezpieczeństwa i higieny pracy. W kolejnych latach powstały licznerozporządzenia zmieniające wymieniony dokument, jednak zmianynie dotyczą warunków pracy w biurach.O dopuszczalnym poziomie hałasu na stanowiskach pracyinformuje norma:– PN-N-01307:1994 Hałas. Dopuszczalne wartości hałas w środowiskupracy. Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów.Liczne normy dotyczą akustyki we wnętrzach biurowych. Są to:– PN-EN 12354-3:2003: Akustyka budowlana. Określanie właściwościakustycznych budynków na podstawie właściwości elementów.Część 3: Izolacyjność od dźwięków powietrznych;– PN-EN 12354-6:2005: Akustyka budowlana. Określanie właściwościakustycznych budynków na podstawie właściwości elementów.Część 6: Pochłanianie dźwięku w pomieszczeniach;– PN-EN 29053:2011: Akustyka. Materiały do izolacji i adaptacjiakustycznych. Określanie oporności przepływu powietrza;– PN-EN ISO 11654:1999: Akustyka. Wyroby dźwiękochłonneużywane w budownictwie. Wskaźnik pochłaniania dźwięku;– PN-EN ISO 17624:2008: Akustyka. Wytyczne dotyczące ograniczaniahałasu w biurach i pomieszczeniach pracy za pomocąekranów akustycznych;– PN-ISO 9296:1999: Akustyka. Deklarowane wartości emisji hałasuurządzeń komputerowych i biurowych;– PN-B-02151-01:1987: Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasempomieszczeń w budynkach. Wymagania ogólne i środkitechniczne ochrony przed hałasem;– PN-B-02151-02:1987: Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasempomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomudźwięku w pomieszczeniach;– PN-B-02151-3:1999: Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasemw budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkachoraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych;– PN-EN ISO 3382-3:2012: Akustyka. Pomiar parametrów akustycznychpomieszczeń. Część 3: Pomieszczenia biurowe typu open space;– PN-EN ISO 17624:2008: Akustyka. Wytyczne dotyczące ograniczaniahałasu w biurach i pomieszczeniach pracy za pomocąekranów akustycznych.Czas pogłosu w pomieszczeniu powinno się projektować zgodniez wymaganiami podanymi w normie ISO 9241-6:1999:– PN-87/B-02151/02:1987 Akustyka budowlana. Ochrona przedhałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartościpoziomu dźwięku w pomieszczeniach.Fot. Lech KwartowiczFot. Lech Kwartowicz96 97

Fot. archiwum EpoglassFot. Lech KwartowiczPod sufitemW celu ograniczenia lub zlikwidowania pogłosu montuje sięprzede wszystkim na suficie materiały pochłaniające energię akustyczną.Najczęściej są to sufity podwieszane oraz tzw. wyspowe,umieszczane nad wybranymi miejscami. Odpowiednią akustykę i czaspogłosu uzyskuje się dzięki właściwemu doborowi i rozmieszczeniupłyt sufitowych o odpowiednich parametrach akustycznych w odpowiednichfragmentach sufitu.Pełne sufity podwieszane mają także inne zalety, m.in. umożliwiajązainstalowanie oświetlenia oraz ukrycie instalacji, w tymelektrycznych oraz komputerowych, tak by był do nich łatwy dostępna wypadek awarii.Tego rodzaju rozwiązania są szczególnie przydatne w biurach typuopen space. Praca w dużym, otwartym pomieszczeniu, gdzie przezcały czas pracy kilkanaście osób rozmawia przez telefon, drukujebądź faksuje dokumenty, nie należy do łatwych ani przyjemnych.Sprzyja popełnianiu błędów przez pracowników, powoduje też spadekwydajności pracy i zwiększenie poziomu stresu, a także możeprzyczyniać się do wzrostu liczby nieobecności z powodu choroby.Sufity wyspowe są szczególnie przydatne w pomieszczeniachwysokich. Wykonywane w postaci wolno wiszących paneli akustycznychmogą być stosowane pod pełnym sufitem dźwiękochłonnym,dodatkowo zmniejszając hałas w wybranej strefie. W biurach zaś,gdzie z różnych przyczyn pełny sufit podwieszany nie może byćzastosowany, takie rozwiązanie jest często jedynym sposobemzapewnienia odpowiednich warunków akustycznych.Niektóre miejsca pracy lub pokoje wymagające szczególnego wyciszeniaosłania się również ekranami dźwiękochłonno-izolacyjnymi.W pomieszczeniach typu open space powinny być umieszczone jaknajbliżej izolowanego stanowiska pracy, zaś w pokojach biurowychtypu komórkowego montuje się je na ścianach. Skuteczność poprawniezainstalowanego ekranu powinna obniżyć hałas o 5-10 dB; pomiarudokonuje się w odległości ok. 1,5 m za ekranem, w osi prostopadłejdo jego powierzchni.JasnoKażdy, kto dłużej korzysta z komputera, z pewnością zauważył,jak szybko męczy się wzrok od wpatrywania się w monitor. I niechodzi przy tym wyłącznie o niedostrzegalne migotanie obrazu,a także w bardzo dużym stopniu o odpowiednie oświetlenie miejscapracy oraz całego pomieszczenia biurowego.Intensywna praca wzrokowa wykonywana przy zbyt mocnym,jaskrawym lub przeciwnie – w za słabym świetle wywołuje zmęczeniei je pogłębia. Światło powinno więc być równomierne w całympomieszczeniu i zbliżone barwą do naturalnego. Zgodnie z wymogamijego natężenie powinno wynosić co najmniej 500 luksów(lx). Dopuszczane jest obniżenie wymaganego średniego poziomunatężenia oświetlenia o jeden stopień, czyli do 300 lx, dotyczy tojednak tylko stanowisk, służących do pracy dorywczej.Twórcy norm szczególną uwagę poświęcają miejscom pracy wyposażonymw monitory ekranowe, czyli obecnie właściwie wszystkim.Wartość natężenia oświetlenia na takim stanowisku powinna wynosić500 lx. W przypadku stanowisk pracy wyposażonych w komputeryistotne jest również takie ustawienie biurka, aby w monitorze nieodbijały się oprawy oświetleniowe oraz okna. Największe średniewartości luminacji opraw, które mogą się odbijać w ekranach monitorówprzy normalnym kierunku patrzenia, są określone na poziomienie wyższym niż 200 cd/m 2 dla III klasy ekranu, czyli słabej jakości,oraz nie więcej niż 1000 cd/m 2 dla I i II klasy ekranu (jakość dobrai średnia). I ta ostatnia wartość może być obowiązująca, gdyż przepisyzalecają korzystanie w biurach wyłącznie z monitorów klasy I.Monitory takie mają najbardziej efektywną powłokę antyodbiciową.Właściwe zaplanowanie ustawienia biurek jest jednak bardzotrudne, gdyż obecnie pokoje biurowe są oświetlane wieloma lampami,zazwyczaj nieruchomymi, wmontowanymi w sufit podwieszany.Nie należy jednak doświetlać stanowisk komputerowych zwykłymi,przenośnymi lampami, gdyż zazwyczaj ich światło razi i powodujepowstawanie zbyt dużych kontrastów. Do tego celu służą lampymające odpowiednio ukształtowany odbłyśnik i raster ograniczającyolśnienie. Dodatkowe oświetlenie nie jest konieczne, a decyzja o jegozainstalowaniu powinna być podyktowana indywidualnymi potrzebamipracowników. Dodatkowo natomiast powinny być oświetlonestanowiska wytężonej pracy wzrokowej.Wymagania oświetleniowe dla osób pracujących we wnętrzachokreśla norma PN-EN 12464-1:2011 Światło i oświetlenie – Oświetleniemiejsc pracy – Część 1.: Miejsca pracy we wnętrzach. Jejpodstawowym celem jest doprowadzenie do stworzenia warunkówzapewniających komfort osobom mającym prawidłowy wzrok. Teo słabszym wzroku powinny być oczywiście traktowane indywidualnie.W normie uwzględniono wszystkie typowe zadania wzrokowe,również związane z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe.Określono wymagania dotyczące oświetlenia większości miejscpracy we wnętrzach oraz stref z nimi związanych, z uwzględnieniemilościowych i jakościowych cech oświetlenia. Dodatkowo podanozalecenia wynikające z dobrej praktyki oświetlania.Wspomniana norma nie reguluje absolutnie wszystkich aspektówzwiązanych z oświetleniem w miejscu pracy. Nie określa bowiem wymagańoświetleniowych uwzględniających bezpieczeństwo i zdrowie osób,ale też nie ogranicza swobody projektantów w zakresie stosowanianowych technik i innowacyjnych urządzeń oświetleniowych, gdyż nienarzuca konkretnych rozwiązań. Mimo że jest to norma uznaniowa,warto – dla dobra pracowników – stosować się do jej zaleceń.WygodnieW pracy spędzamy przy biurku wiele godzin. Szczególnie rzadkowstają ze swojego miejsca pracy osoby korzystające z komputerów. Namarginesie: przepisy (Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnejz dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracyna stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe) zobowiązująpracodawców do zapewnienia takim osobom – a obecnie są to niemalwszyscy urzędnicy i pracownicy umysłowi – co godzina minimumpięciominutowej przerwy wliczanej w czas pracy. Lekarze idą daleji zalecają robienie co godzina kwadransa przerwy, aby odpoczęływzrok oraz układ kostny. Niestety najczęściej jest to nierealne, gdyżw przeliczeniu na dzień pracy jest to po prostu bardzo dużo. Dlatego98 99

Fot. Lech KwartowiczFot. Lech KwartowiczOświetlenie w biurzeProjektując oświetlenie biura, warto zapoznać się z następującyminormami:– PN-EN 12464-1:2011: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejscpracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach;– PN-EN 12665:2011: Światło i oświetlenie. Podstawowe terminyoraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia;– PN-EN 13032-2:2010: Światło i oświetlenie. Pomiar i prezentacjadanych fotometrycznych lamp i opraw oświetleniowych.Część 2: Prezentacja danych dla miejsc pracy wewnątrz i nazewnątrz budynków;– PN-EN 60598-1:2011: Oprawy oświetleniowe.Część 1: Wymagania ogólne i badania;– PN-EN 60598-2-2:2012: Oprawy oświetleniowe.Część 2-2: Wymagania szczegółowe – Oprawy oświetleniowewbudowywane.szczególnie istotna jest konstrukcja i wielkość mebli biurowych, w tymtych najistotniejszych, czyli biurka oraz miejsca do siedzenia. Przepisyprawne zawierają dość precyzyjne zalecenia dotyczące spełnianychprzez nie parametrów.Biurko przeznaczone do pracy musi być stabilne, odpowiednioduże, a powierzchnia blatu idealnie pozioma. Zalecane są meblematowe i jasne, bez ostrych krawędzi.Praca przy komputerze wymaga większej powierzchni, musisię bowiem zmieścić na niej nie tylko samo urządzenie, ale teżwszystkie potrzebne akcesoria i dodatki. Nie zaleca się zatem używaniastolików komputerowych, przy których można pracowaćwyłącznie dorywczo. Najlepiej sprawdzają się biurka narożne lubkrzywoliniowe. Chodzi bowiem o to, aby wszystkie potrzebne dopracy przedmioty znajdowały się w zasięgu ręki. Ergonomia meblibiurowych wyklucza podnoszenie się z krzesła po to, by sięgnąć dosłuchawki stacjonarnego telefonu lub po potrzebny dokument, orazprzyjmowanie wymuszonej pozycji podczas pracy przy komputerze.Monitor i klawiatura powinny znajdować się na różnej wysokości– zalecana jest obniżana platforma pod monitor i wysuwana półka– a nie szuflada – na klawiaturę. Blat biurka powinien znajdować sięna wysokości 72 cm, licząc od poziomu podłogi. Jeśli mebel służydo czasowej, a nie stałej pracy przy komputerze, może być niższy– 70 cm. Jeśli na biurku ma się znajdować komputer, mebel powinienbyć wyposażony w regulację wysokości w zakresie 64-84 cm, abyzapewnić naturalne położenie rąk przy obsłudze klawiatury. To zaśoznacza co najmniej kąt prosty między ramieniem i przedramieniem.Wielkość blatu powinna umożliwiać postawienie klawiaturyw odległości ok. 10 cm od krawędzi, po to, by ręką była prawidłowopodparta. Jeśli nie ma takiej możliwości, należy kupić biurkoz wysuwaną półką na klawiaturę, umieszczoną nie wyżej niż 10 cmod powierzchni blatu biurka.Jeśli biurko jest wyposażone w szuflady lub ma pełne boki,wolna przestrzeń musi umożliwiać wygodne trzymanie nóg. Zapunkt odniesienia przyjęto wysokiego mężczyznę, co jest o tyleuzasadnione, że osoby niższe potrzebują oczywiście mniej miejsca.Przestrzeń pod biurkiem powinna mieć wysokość 65 cm, głębokość70 cm i szerokość 70-80 cm.Bardzo wygodne są meble modułowe, gdyż umożliwiają dostawieniepasującej do biurka dostawki, na której znajdzie się np. drukarka. Częstospotykamy biurko z wąską nadstawką ustawioną na blacie. To bardzo dobrerozwiązanie z punktu widzenia ergonomii, gdyż ułatwia organizację miejscapracy. Pamiętajmy natomiast, że owa nadstawka nie służy do postawieniana niej monitora, gdyż górna jego krawędź musi się znajdować na liniiwzroku, a nie wyżej. Błąd ten jest w biurach popełniany niezwykle często.Co do krzesła, a ostatnio najczęściej fotela, który jest znacznie wygodniejszy,zalecane są meble obrotowe, ale stabilne, co oznacza, żepodstawa powinna stykać się z podłogą w pięciu miejscach – zazwyczajsą to kółka, dzięki którym łatwo przesunąć mebel, nie niszcząc przy tympodłogi. Konstrukcja mebla musi umożliwiać obrót wokół osi pionowejo 360°. Wymiary oparcia i siedziska mają zapewniać wygodną pozycjęciała i swobodę ruchów. Ich kształt musi być dostosowany do naturalnegowygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych.Bardzo korzystna z punktu widzenia ergonomii – i przy tym określonaprzepisami – jest możliwość dopasowania mebla do indywidualnych potrzeb.Niezwykle istotna jest więc możliwość regulacji wysokości siedziskaw zakresie 40-50 cm, licząc od podłogi. Regulacja wysokości oparcia orazjego pochylenia powinna umożliwiać jego ruch w zakresie 5° do przodui 30° do tyłu. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparciapowinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane,aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.Przy fotelu czy krześle biurowym powinny być podłokietniki i najlepiej,jeśli ich wysokość może być regulowana. Szczególnie przy pracyna komputerze, możliwość wygodnego oparcia łokci bardzo odciążabowiem ramiona i kręgosłup.Hanna CzerskaWyposażenie biuraTakże ergonomia pracy biurowej jest ujęta w przepisach.Tematu tego dotyczą normy:– PN-EN 527-1:2011: Meble biurowe. Stoły robocze i biurka.Część 1: Wymiary;– PN-EN 1023-1:2001: Meble biurowe. Przegrody.Część 1: Wymiary;– PN-EN 1335-1:2004: Meble biurowe. Krzesło biurowedo pracy. Część 1: Wymiary;– PN-EN 13761:2004: Meble biurowe. Krzesła dla gości;– PN-EN 29241-2:1999: Wymagania ergonomiczne dotyczącepracy biurowej z zastosowaniem terminali wyposażonychw monitory ekranowe (VDT);– PN-EN ISO 9241-1:2001: Wymagania ergonomiczne dotyczącepracy biurowej z zastosowaniem terminali wyposażonychw monitory ekranowe (VDT). Ogólne wprowadzenie;– PN-EN ISO 9241-1:2001/A1:2005: Wymagania ergonomicznedotyczące pracy biurowej z zastosowaniem terminaliwyposażonych w monitory ekranowe (VDT). Ogólnewprowadzenie;– PN-EN ISO 9241-5:2002: Wymagania ergonomiczne dotyczącepracy biurowej z zastosowaniem terminali wyposażonychw monitory ekranowe (VDT). Część 5: Wymagania dotyczącerozmieszczenia elementów stanowiska pracy i pozycji.100 101

SPECJALIZACJETUTAJ ŚWIATŁOMA ZNACZENIEKomfortowe oświetlenie biurWspółczesne biura mają być wygodne, przyjazne i tak zaprojektowane, abypraca w nich nie szkodziła zdrowiu. Konieczne jest spełnienie przynajmniejpodstawowych wymagań, choć projektanci oferują również wyższestandardy. Spotkamy je w biurowcach klasy A oraz biurach tzw. butikowych.Ludzie pracujący w pomieszczeniach powinni identyfikowaćsię ze swoim miejscem pracy. Spędzają w nim większą część dniai istotne dla ich samopoczucia oraz efektywności wykonywanychobowiązków jest to, aby warunki na stanowisku były optymalne dozakresu powierzonych zadań. Praca w biurze wymaga wysokiegopoziomu koncentracji i aktywności intelektualnej.Na podstawie długoletnich doświadczeń stwierdzono, że efektywnośći samopoczucie w miejscu zatrudnienia można poprawić,dobierając odpowiedni system oświetleniowy. Aby stworzyć optymalnewarunki pracy, należy pamiętać o wyeliminowaniu czynnikówsprzyjających zmęczeniu wzroku. Można je podzielić na zewnętrzne(środowiskowe) i wewnętrzne (związane ze stanem narządu wzroku).Do czynników zewnętrznych zalicza się:– zbyt niskie lub zbyt wysokie natężenie oświetlenia,– znaczne kontrasty świetlne i barwne w polu widzenia lub całkowitybrak kontrastów,– tętnienie światła,– równoczesne stosowanie oświetlenia naturalnego i sztucznegoo widmie niedopasowanym do światła dziennego,– długotrwały wysiłek wzrokowy,– niewłaściwe ustawienie pola pracy wzrokowej.• LUGCLASSIC P/T T5 PAR – jedna z możliwych kombinacji rastraBiorąc pod uwagę wyżej wymienione elementy, do stworzeniaoptymalnych warunków pracy proponujemy oprawy z szerokiejoferty nowoczesnych systemów oświetleniowych do montażuzwieszakowego i natynkowego. Dzięki swojemu atrakcyjnemuwzornictwu i szerokiej gamie rozwiązań technicznych rodziny oprawCirrus/Cirrus System, Arkadia, Stratus, Zodiak spełniają najwyższe wymaganiaoświetleniowe oraz stanowią ciekawy element wyposażeniawnętrz. Wymienione tutaj oprawy można zaliczyć do rozwiązań światłabezpośrednio pośredniego, które dzięki możliwości indywidualnegosterowania pozwala płynnie dopasować ilość oświetlenia do charakteruwykonywanej pracy. Oprawy Cirrus – dzięki swojej konstrukcjioraz elementom optyki wykonanym z wysokiej jakości matowegoaluminium – spełniają wymagania dotyczące ograniczenia olśnieniaw pomieszczeniach biurowych. Kolejnym atutem opraw z rodzinyCirrus jest możliwość łączenia opraw w systemy oświetleniowe.Na szczególną uwagę zasługują nowe profilowe rozwiązaniasystemowe wprowadzone do oferty LLF, jak: A-line/A-line Systemi Argus One/Argus One System, w których różnorodne elementyoptyki zostały zaprojektowane z myślą o maksymalnej sprawnościświetlnej i ograniczeniu olśnienia, przy zachowaniu równie wysokichwalorów wizualnych i użytkowych. Systemy oświetleniowe zostałystworzone z myślą o łatwej integracji z systemami sterowaniaoświetleniem, dającymi możliwość dynamicznej zmiany charakteruoświetlenia oraz wysoki komfort użytkowania.Co oferuje system sterowania instalowany w oprawach i systemachoświetleniowych firmy LUG?• Oszczędność energii do 75% (przy zachowaniu maksymalnegokomfortu)• Plug & Play, gotowy do pracy zaraz po zainstalowaniu• Zgodność z obecną i przyszłą legislacją i wymogami dotyczącymibiur i pomieszczeń użyteczności publicznej• Możliwość zmiany charakteru oświetlenia poprzez ustawienieróżnych scen świetlnych• Zwrot kosztów inwestycji w ciągu 2-3 lat• Argus OneWymierne korzyści można uzyskać dzięki:• czujnikom światła dziennego dającym oszczędności aż do 50%,• czujnikom ruchu dającym oszczędności aż do 25%.Innym popularnym rozwiązaniem wykorzystywanymw oświetleniu przestrzeni biurowych są oprawy rastrowe z seriiLUGClassic PAR T5, wyposażone w świetlówki liniowe T5. Zmniejszonaśrednica rury do 16 mm pozwala konstruować oprawy o dużomniejszych gabarytach, zaś temperatura pracy świetlówki – 35 °C(o 10° większa niż w przypadku świetlówek T8) zapewnia uzyskaniemaksymalnego strumienia świetlnego. Oprawy LUGClassic PAR T5dostępne są z różnym sposobem rozmieszczenia rastra w oprawieoraz przystosowane zarówno do wbudowania w sufit podwieszany,jak i do montażu nastropowego. Oprawy rastrowe do zastosowańbiurowych, przygotowane do pracy ze świetlówkami liniowymi T5,są ciekawym rozwiązaniem wizualnym z wysokiej jakości parabolicznieukształtowanymi rastrami.Charakteryzują się one:• małą i estetyczną obudową,• dużą sprawnością opraw,• wysoką skutecznością świetlną zastosowanych źródeł światła,• trwałością źródeł światła,• energooszczędnością dzięki zastosowaniu elektronicznych statecznikówi świetlówek T5 HE i HO,• lepszą jakością światła.W oprawach LUGClassic elementy optyki wykonane są z aluminiumo bardzo dobrych właściwościach, dzięki którym można uzyskaćwysoką skuteczność świetlną z dużą kontrolą rozsyłu światła. Wychodzącnaprzeciw oczekiwaniom klientów, firma LLF wprowadziła dooferty całą gamę opraw rastrowych i dekoracyjnych na świetlówki T5w wersji inteligentnej, tj. umożliwiającej wymianę w jednej oprawieświetlówek HE na HO bez potrzeby zmiany osprzętu elektrycznego.Takie rozwiązanie daje możliwość zwiększenia lub zmniejszeniailości światła w pomieszczeniu bez konieczności wymiany oprawoświetleniowych.Postęp w dziedzinie technik oświetleniowych otworzył nowemożliwości aranżacji wnętrz. Wraz z pojawieniem się zaawansowanejtechnologii LED rozwiązania świetlne produkowane przez LLFdają projektantom nieograniczone możliwości ich wykorzystania.Wysoka trwałość LED, sięgająca aż 50 000 h, kompaktowe rozmiaryi elastyczność umożliwiają instalację diod w bardzo wąskichkonstrukcjach. Natychmiastowy zapłon, duża energooszczędność,brak promieniowania UV i IR oraz niskie koszty eksploatacji to podstawoweparametry wyróżniające rozwiązania LED spośród innychrozwiązań oświetleniowych. Obecnie źródła LED (kolorowe i światłabiałego) dzięki wysokiej wydajności i możliwości pełnego sterowaniaprzeszły drogę od oświetlenia akcentującego i dekoracyjnego dodynamicznego oświetlenia ogólnego.Propozycją firmy LUG Light Factory w tej dziedzinie jest downlightLUGStar Premium LED. Unikalny projekt i zastosowanie wysokiejjakości komponentów sprawiają, że oprawa osiąga doskonałe parametryświetlne, spełnia też wysokie kryteria energooszczędności.Jest to rozwiązanie podkreślające architekturę przestrzeni biurowej.Iwona Brzezińska,Specjalista ds. szkoleń LUG Light FactoryBibliografia:Pr. zbiorowa: „Technika świetlna ’09. Poradnik-informator” ,tom I, Zakład Wydawniczy Letter Quality, Warszawa 2009Prof. dr hab. Jerzy Bąk, „O niektórych kwestiachwynikających z procesu projektowania oświetlenia wnętrz”,Elektroinstalator, nr 5/2012Fot. archiwum LUG• LUGSTAR Premium LED102 103

9 (27) / 2012Wydawca:W.A. sp. z o.o.ISSN: 2081-6413Adres Wydawcy i Redakcji:ul. Szewska 3a, 50-053 Wrocławtel. 71 369 93 49fax 71 369 93 31Redaktor naczelna:Patrycja FabiańskaSekretarz redakcji:Szymon Ciachtel. 71 369 93 49sz.ciach@swiatarchitektury.comKorekta:Elżbieta WieliczkoPĘDZĄCY OKRĘTJet Office w PoznaniuDRUGI BURSZTYNCentrum wystawienniczo-kongresoweAmber Expo w GdańskuPROJEKTOWANIE BIUR„świat architektury”– miesięcznik dla architektówOTWARTA PRZESTRZEŃ DLA TWOICH POMYSŁÓW!Jesteś autorem ciekawego projektu, którego realizacjazostała już ukończona, i chcesz go opublikować bezpłatniena naszych łamach? Chciałbyś otrzymywać nieodpłatniemiesięcznik „świat architektury”?Skontaktuj się z nami!biuro@swiatarchitektury.comtel. 71 369 93 30„świat architektury” to miesięcznikdla architektów, w którym prezentujemynajnowsze realizacje polskich biur projektowych.Dział marketingu i reklamy:Szymon Ciachtel. 71 369 93 49sz.ciach@swiatarchitektury.comPaweł Cząstkiewicztel. 71 369 93 48p.czastkiewicz@swiatarchitektury.comKoordynacja produkcji:Ewa SkowronAgnieszka ZienkiewiczRedaktor techniczny:Tomasz GłowickiWspółpracownicy:Anna Bocian, Błażej Ciarkowski, Marta Głowacka,Ewa Gwóźdź, Magdalena Hoppe, Joanna Jabłońska,Paweł Kraus, Ołeksij Kopyłow, Grzegorz Mazur,Adam Osiński, Katarzyna Sobuś,Paweł Sulik, Marcin Szczelina, Krzysztof Szozda,Marcin Twardowski, Katarzyna Walaszek,Elżbieta Wieliczko, Radosław ŻubryckiFot. okładka:Bartosz MakowskiDruk:MeCo Media Communications GmbHWiedeń, AustriaRedakcja zastrzega sobie prawo do skracaniai adiustacji tekstów, zmiany tytułów orazniepublikowania ich bez podania przyczyny.Wszystkie materiały publikowane na łamach„świata architektury” objęte są prawem autorskim.Przedruk i udostępnianie wyłączniepo uzyskaniu zgody redakcji.Magazyn dystrybuowany jest do biurarchitektonicznych, jak również inwestorów,właścicieli firm budowlanych i deweloperskich,wydziałów architektury urzędów miast oraz banków.Redakcja nie ponosi odpowiedzialnościza treść zamieszczanych ogłoszeń i reklam.©Wszelkie prawa zastrzeżone W.A. sp. z o.o.Wrocław 2012104