Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

copyright © 2010 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073Możliwości zastosowania roślinz rodzaju Trifolium w profilaktycei leczeniu różnych choróbDziałanie fitoestrogenoweSzczególną uwagę zwraca się na zawarte w koniczynachizoflawonoidy ze względu na ich aktywność estrogenową.Liczne badania wskazują, że fitoestrogeny są pomocnew terapii zaburzeń związanych z menopauzą, mogą takżeznacząco obniżać ryzyko choroby wieńcowej i nowotworówhormonozależnych, takich jak rak piersi, czy gruczołukrokowego [26]. Dlatego też preparaty roślinne zawierająceizoflawony stanowią składnik wielu suplementów i produktówwspomagających leczenie. Ponieważ głównym źródłemtych związków oprócz nasion soi jest koniczyna czerwona,zwraca się coraz większą uwagę na tę i inne rośliny należącedo rodzaju Trifolium. W liściach i łodydze koniczynyczerwonej wykazano obecność 31 związków o charakterzeizoflawonów, w korzeniu 25, a w kwiatach 26 [27]. Koniczynata jest źródłem m.in. formononetyny, biochaniny A,daidzeiny i genisteiny [28, 29]. Pojawia się coraz więcej danychdotyczących zastosowania suplementacji tych substancjiw profilaktyce niektórych nowotworów i chorób układukrążenia. Badana kliniczne wskazują, że 4-tygodniowa terapiaizoflawonami z koniczyny czerwonej powoduje wzrostpoziomu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) u kobiet[30]. Badania nad przeciwnowotworowym działaniem fitoestrogenówzawartych w koniczynie czerwonej wskazują,że mogą mieć one istotne znaczenie w hamowaniu postępuzmian nowotworowych. Nie stwierdzono ponadto występowaniaskutków ubocznych, charakterystycznych dlaterapii estrogenowej stosowanej w raku prostaty, a więczwiększenia potencjału prokoagulacyjnego krwi i aktywacjipłytek krwi, prowadzących do powikłań zakrzepowo-zatorowych[31]. Ekstrakt z koniczyny czerwonej posiada takżewłaściwości antyangiogenne i przeciwzapalne, co zwiększajego wartość terapeutyczną jako potencjalnego lekuw chemoprewencji nowotworów i innych chorób związanychz przewlekłym stanem zapalnym [32]. Stwierdzonoteż, że ekstrakt z koniczyny czerwonej działa przeciwmiażdżycowopoprzez zmniejszenie ekspresji białek adhezyjnychICAM-1 i VCAM-1 na leukocytach, co ograniczaich przyleganie do śródbłonka [33]. Genisteina obecnaw różnych koniczynach, wykazuje aktywność przeciwnowotworową,wynikającą ze zdolności wpływania na funkcjonowaniereceptorów estrogenowych, kinaz tyrozynowychi topoizomerazy. Przeciwnowotworowe działanie genisteinypotwierdzono w badaniach nad rakiem prostaty i piersi.Wykorzystanie hodowli komórkowych pozwoliło wykazać,że izoflawon ten wykazuje działanie antyproliferacyjne zarównow stosunku do komórek estrogenozależnych, jak i estrogenoniezależnych[34]. Biochanina A natomiast posiadawłaściwości przeciwzapalne, które mogą mieć zastosowaniew zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym. Stwierdzono,że poprzez hamowanie aktywacji komórek mikroglejui generowania czynników prozapalnych, związek tenchroni neurony dopaminergiczne przed uszkodzeniami wywołanymiprzez lipopolisacharyd bakteryjny (LPS) [35].Zarówno bogaty w izoflawony ekstrakt z koniczyny czerwonej,jak i fitohormony genisteina oraz biochanina A mogąmieć również działanie lecznicze w terapii zespołu metabolicznego,z uwagi na zdolność wiązania się do receptora γaktywowanego przez proliferatory peroksysomów (PPARγ)[36]. Zespół metaboliczny obejmuje szereg czynników,takich jak otyłość, podwyższone stężenie trójglicerydówwe krwi ≥150 mg/dl, obniżone stężenie HDL-cholesterolu(mężczyźni < 40 mg/dl, kobiety < 50 mg/dl), ciśnienie tętnicze≥130/≥85 mmHg oraz glikemia na czczo ≥100 mg/dl.Jednoczesne występowanie już 2-3 tych zaburzeń wiąże sięze zwiększeniem ryzyka rozwoju miażdżycy, cukrzycy typu2 i powikłań sercowo-naczyniowych [37]. Główną fizjologicznąrolą receptora PPARγ jest regulacja transkrypcji genówdla białek biorących udział w różnicowaniu adipocytówi w metabolizmie lipidów. Poza regulacją gospodarki lipidowej,receptor PPARγ reguluje także przemiany węglowodanów.Aktywatory receptora pobudzają glikolizęi zmniejszanie glukoneogenezy w hepatocytach, regulują poziominsuliny i zmniejszają ciśnienie tętnicze [38]. Ekstraktz koniczyny czerwonej, genisteina, biochanina A oraz ichmetabolity są ligandami aktywującymi PPARγ. Z tegowzględu sugeruje się możliwość ich leczniczego zastosowaniajako czynnika ograniczającego część procesów patologicznychskładających się na zespół metaboliczny [36].Aktywność antyoksydacyjnaBadania nad zawartością związków biologicznie aktywnychw roślinach należących do rodzaju Trifolium wskazująna dużą zawartość związków polifenolowych o dobrze jużznanej lub badanej aktywności antyoksydacyjnej. Wykazanom.in., że kwiaty koniczyny białej są źródłem wielu polifenolio aktywności przeciwutleniającej, takich jak kwercetyna,galokatechina, epigalokatechina, kempferol i inne [39]. Zawartaw koniczynie czerwonej formonetyna, oprócz aktywnościestrogenowej może być efektywnym antyoksydantem.Wykazano, że fitohormon ten przeciwdziała skutkom stresuoksydacyjnego. W badaniach in vivo na zwierzętach, podawanieformonetyny powodowało zmniejszenie peroksydacjilipidów oraz wzrost aktywności głównych enzymówantyoksydacyjnych: dysmutazy ponadtlenkowej (SOD),katalazy oraz peroksydazy glutationowej zawierającej selenocysteinę(GSH-Px) [40]. Sabudak i wsp. [41] jako pierwsistwierdzili, że również T. resupinatum posiada przeciwutleniającei przeciwzapalne właściwości. Zaobserwowalioni, że ekstrakt z tej rośliny efektywnie chroni lipidy przezperoksydacją, co prawdopodobnie związane jest ze zmiataniemwolnych rodników przez zawarte w nim flawonoidy.Autorzy podkreślają także biologiczną aktywność triterpenówsaponin, związków o bardzo zróżnicowanej aktywności,obejmującej działanie przeciwzapalne, antyalergicznei przeciwnowotworowe.Również inny, dotąd mało znany gatunek – T. pallidumwydaje się być obiecującym źródłem fitozwiązków o działaniuleczniczym. Nadziemne części tej koniczyny opróczizoflawonów, kwasów fenolowych i flawonoidów zawierająduże ilości clovamidu - 13 mg/g suchej masy. T. pallidumjest najzasobniejszą w ten związek rośliną poznaną do tejpory. Właściwości tego gatunku dopiero zaczynają być badane,jak dotąd nie ma żadnej polskojęzycznej nazwy dla41