Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Farm Przegl Nauk, 2010, 7Ryc. 1. Izoflawony obecne w koniczynach (A)i 17-β-estradiol (B).roślin nie została jeszcze scharakteryzowana chemiczniei biochemicznie. Prezentowana praca stanowi przegląd dostępnychdanych literaturowych na temat aktywności biologicznej,oraz potencjalnego zastosowania profilaktycznegoi leczniczego związków obecnych w znanych (lub dopieropoznawanych) gatunkach koniczyn i uzyskiwanych z nichekstraktach.Substancje biologicznie aktywne obecnew różnych gatunkach z rodzaju TrifoliumFlawonoidy i izoflawonyIzoflawony stanowią grupę flawonoidów wykazującychpodobieństwo strukturalne do estrogenów, co umożliwiaim wiązanie się do receptorów dla tych hormonówi regulację ekspresji określonych genów. Wyróżnia siędwa podstawowe typy receptorów estrogenowych: ER-αi ER-β, które są kodowane przez różne geny i ulegająekspresji w różnych regionach organizmu. Fitoestrogenyze względu na podobieństwo do 17-β-estradiolu (Ryc. 1.)wiążą się głównie do receptorów ER-β. Dostępne danewskazują, że dieta bogata w składniki roślinne o działaniuestrogenowym może ograniczać dolegliwości związanez menopauzą, zmniejszać częstość występowania osteoporozy,chorób układu krążenia i nowotworów hormono-zależnych[7]. Ekstrakty z roślin o wysokiej zawartościizoflawonów (głównie genisteiny, daidzeiny, biochaninyA i formononetyny), uzyskiwane m.in. z koniczynyczerwonej stosowane są do zmniejszania dolegliwościtowarzyszących menopauzie [8]. Wykazano ponadto, żeizoflawony obecne w koniczynie czerwonej i soi stymulująśródbłonek do wydzielania prostacykliny, ważnegoczynnika rozkurczającego naczynie krwionośne, zmniejszającegociśnienie krwi i hamującego agregację płytekkrwi [9].Oleszek i wsp. [10] przeanalizowali 57 gatunków koniczyn,analizując je pod względem zawartości różnych związkówfenolowych, takich jak fenolokwasy, izoflawony i inneflawonoidy oraz clovamid i jego pochodne. Pod względemzawartości izoflawonów, w badaniach tych uwagę zwracają3 gatunki Trifolium: T. heldreichianum, T. scabrum orazT. subterraneum, zawierający ok. 7-9% tych związkóww suchej masie. Stężenie izoflawonów w innych badanychgatunkach koniczyn również było wysokie, ale porównywalnez koniczyną czerwoną (T. pratense), która jest uznanymźródłem tych związków. Badania Polasek i wsp. [11] wykazałynatomiast, że obiecującym źródłem izoflawonów mogąbyć także T. pallescens i T. alpinum (koniczyna alpejska).Oprócz fitoestrogenów, koniczyny zawierają równieżinne związki zaliczane do flawonoidów, m.in. kwercetynęi kempferol [12, 13], wykazujące różnorodną aktywnośćbiologiczną. Kwercetyna jest związkiem o stwierdzonejaktywności antyoksydacyjnej. Polifenol ten jest zmiataczemreaktywnych form tlenu i azotu, m.in. nadtlenoazotynui rodnika hydroksylowego [14]. Wykazano jej istotną rolęw przeciwdziałaniu peroksydacji lipidów, a także właściwościchelatujące. Dostępne dane wskazują również, żezwiązek ten jest szczególnie skuteczny w przeciwdziałaniuuszkodzeniom powodowanym przez alkohol (etanol).Stwierdzono, że kwercetyna chroni wątrobę przed stresemoksydacyjnym zarówno poprzez zmiatanie rodników nadtlenkowych,jak i pośrednio, powodując wzrost poziomuglutationu (GSH), ważnego endogennego antyoksydanta[15, 16]. Kempferol jest jednym z głównych aktywnych biologicznieskładników, obecnych w wielu ziołach wykorzystywanychod wieków w tradycyjnej medycynie chińskiej.Kempferol wykazuje działanie antyoksydacyjne, a BadaniaXu i wsp. wskazują również na jego korzystny wpływ naukład krążenia, ponieważ posiada działanie rozkurczająceścianę naczynia krwionośnego [17].Koniczyny zawierają również istotne dla zdrowia człowiekazwiązki, takie jak proantocyjanidyny, w tym katechiny.Katechiny stanowią grupę związków o działaniu przeciwmiażdżycowym,wynikającym m.in. z ich przeciwutleniającej,antypłytkowej i przeciwzapalnej aktywności. Związkite zapobiegają utlenianiu LDL efektywniej niż α-tokoferol,a poprzez hamowanie aktywacji płytek krwi mogą działaćprzeciwzakrzepowo [18]. (-)-Epikatechina jest uważana zaważny egzogenny antyoksydant chroniący komórki przeduszkodzeniami wywołanymi działaniem nadtlenoazotynu,reaktywnej formy tlenu o silnym działaniu utleniającymi nitrującym [19].SaponinySaponiny posiadają bardzo zróżnicowane właściwościbiochemiczne i biologiczne. Mogą nadawać słodki lub gorzkismak roślinom, posiadają także właściwości emulgujące,co wykorzystuje się m.in. w przemyśle kosmetycznymi farmaceutycznym [20]. Są trujące dla zwierząt zmiennocieplnych,natomiast ich działanie toksyczne w stosunkudo zwierząt stałocieplnych jest znikome, co może wynikaćze słabej przyswajalności tych substancji przy podawaniudrogą pokarmową. Ekstrakty z wielu roślin zawierające saponinysą stosowane od dawna w medycynie ludowej wielukultur [21]. Wiadomo, że związki te wykazują właściwościhemolityczne. Saponiny są detergentami, mogą więc powodowaćniszczenie błony erytrocytów, ich pękanie i wyciekhemoglobiny [22]. Stwierdzono także ich przeciwzapalnedziałanie [23-25].40